در بخش اول این مقاله در مورد سه ماه سوم بارداری، تغییرات بدن مادر در این دوران و علائم بارداری در این زمان صحبت کردیم. در این بخش نیز به سایر نکاتی که باید در مورد سه ماه سوم بارداری بدانید خواهیم پرداخت.
تغییرات احساسی در سه ماه سوم بارداری
علاوه بر تغییرات جسمی، ممکن است در سه ماه سوم بارداری و نزدیک به زمان زایمان متوجه برخی تغییرات احساسی در خود شوید. طبیعی است که همزمان احساس هیجان و نگرانی داشته باشید. شما انتظار دیدن نوزاد را می‌کشید، اما امکان دارد نگران زایمان یا مادر شدن نیز باشید و احساس استرس را تجربه کنید.
به خاطر داشته باشید که بارداری برای هر شخص متفاوت است و احساس شما الزاما درست یا غلط نیست. در صورتی که برای درک احساسات خود به حمایت عاطف نیاز دارید، با افراد اطراف خود یا شخصی حرفه‌ای صحبت کنید و از آن‌ها کمک بگیرید.
رشد جنین در سه ماه سوم بارداری چگونه است؟
بیش از نیمی از وزن تولد جنین در سه ماه سوم بارداری اضافه می‌شود. معمولا جنین شما به حالت سر رو به پایین قرار می‌گیرد که بهترین موقعیت برای زایمان به شمار می‌رود. در هفته ۳۶ بارداری، سر جنین باید به ناحیه لگن شما حرکت کند. او در دو هفته آخر بارداری شما در این موقعیت باقی خواهد ماند.
در سه ماه سوم بارداری، جنین شما از چند جنبه مهم دیگر نیز رشد می‌کند. در این مرحله او قادر است کارهای زیر را انجام دهد:
- چشمان خود را باز کند و ببیند
- بشنود
- شصت خود را بمکد
- گریه کند
- لبخند بزند
مغز جنین شما نیز به رشد خود ادامه می‌دهد و همینطور ریه‌ها و کلیه‌های او بالغ می‌شوند. حجم عضلات او افزایش پیدا می‌کند و چربی بدن او حدود ۱۶ درصد بیش‌تر می‌شود. استخوان‌های بالای جمجمه نوزاد نرم است تا زایمان آسان شود.
در این مرحله، رنگ چشمان بیش‌تر نوزادان آبی رنگ است. این رنگ آبی به مدت چند روز تا چند هفته پس از تولد او باقی می‌ماند و سپس به رنگ اصلی خود تغییر می‌کند.
نوزاد همچنین دارای ناخن بر روی انگشتان دست و پای خود می‌باشد. اگر نوزاد پسر باشد، بیضه‌های او پایین آمده‌اند و در داخل کیسه بیضه قرار گرفته‌اند.
در سه ماه سوم بارداری، یک لایه دفاعی به نام ورنیکس پوست جنین را می‌پوشاند. موی بدن نرم و کرکی او که لانوگو یا کرک جنین نام دارد، نیز می‌ریزد و در انتهای هفته ۴۰ بارداری تقریبا اثری از آن وجود ندارد.
قد و وزن جنین در سه ماه سوم بارداری چگونه است؟
در سه ماهه سوم بارداری، رشد وزن و قد جنین ادامه پیدا می‌کند تا او برای تولد آماده شود. اندام‌های اصلی جنین تا زمان تولد به رشد خود ادامه می‌دهند تا پس از تولد کاملا کارایی داشته باشند. در حالت ایده آل، جنین پیش از تولد به ترم کامل (هفته ۳۹ بارداری) می‌رسد. وزن نوزاد ترم کامل معمولا بین ۴۸ تا ۵۳ سانتی متر و قد او بین ۲.۷ تا ۴ کیلوگرم می‌باشد.
ظاهر نوزاد در بدو تولد چگونه است؟
آیا در هفته ۲۷ بارداری جنین به طور کامل رشد کرده است؟
خیر، جنین در هفته ۲۷ ام هنوز به طور کامل رشد نکرده است. به دلیل پیشرفت علم پزشکی، نوزادی که در این زمان به دنیا بیاید زنده می‌ماند؛ اما به تجهیزات و دخالت پزشکی بسیاری نیاز دارد.
نوزادانی که در هفته ۲۷ ام حاملگی به دنیا می‌آید، در خطر ابتلا به مشکلات و بیماری‌های مختلف قرار دارند. چرا که بیش‌تر اندام‌های اصلی آن‌ها به طور کامل کار نمی‌کنند.
مراقبت‌های لازم برای سه ماه سوم بارداری
طبیعی است که احساس خستگی کنید و در ماه‌های پایانی حاملگی استراحت بیش‌تری داشته باشید. مشکلی ندارد که به اندازه ماه‌های ابتدایی بارداری خود انرژی ندارید. تلاش کنید که به صورتی تحرک داشته باشید که برای شما راحت باشد. پیاده روی، یوگا یا شنا در سه ماه سوم بارداری برای بیش‌تر افراد راحت‌تر است و حس بهتری دارد. سایر اقداماتی که می‌توانید برای مراقبت از خود در این زمان انجام دهید، عبارتند از:
- داشتن رژیم غذایی مقوی و متعادل
- نوشیدن مقدار کافی آب
- درخواست کمک زمانی که به آن نیاز دارید. شریک زندگی، خانواده و دوستان شما می‌توانند در نزدیکی موعد زایمان به شما کمک کنند.
شما همچنان باید در سه ماه سوم بارداری از موارد زیر دوری کنید:
- نوشیدنی‌های الکلی، سیگار، مواد مخدر و داروهای تجویز نشده توسط پزشک
- گوشت کم پز یا خام و ماهی دارای جیوه
- پنیرهای نرم و لبنیات غیر پاستوریزه
- جکوزی، سونا و اتاق بخار
- ورزش‌های تیمی خشن و فعالیت‌هایی که خطر افتادن دارند.
در صورتی که هنوز برنامه زایمان خود را آماده نکرده‌اید و پزشک خود را در جریان آن قرار نداده‌اید، اکنون موقعیت خوبی برای آن است. بهتر است به روش‌های تسکین درد مختلف در حین زایمان فکر کنید و در نظر بگیرید که استفاده از کدام موارد برای شما مناسب است.
به خاطر داشته باشید که خواسته‌های شما ممکن است تغییر کنند و در زمان زایمان به کمک بیش‌تری نیاز پیدا کنید. بنابراین این موضوع را در برنامه خود لحاظ کنید.
تغذیه
تغذیه در بارداری و شیردهی تاثیر طولانی مدتی بر نوزاد دارند. به خصوص لازم است رژیم غذایی شما شامل انواع مختلف مواد غذایی مفید، مواد غذایی کامل شامل میوه، سبزی، حبوبات و غلات کامل، چربی‌های مفید دارای امگا ۳ شامل آجیل و دانه و ماهی باشد. به طور خلاصه، سالم غذا بخورید.
مصرف مولتی ویتامین‌های بارداری کمبود مواد غذایی شما را جبران می‌کنند. سالم خوردن به معنای آن است که مقدار غذاهای فرآوری شده چرب را در رژیم غذایی خود کم‌تر استفاده کنید. اما نیازی نیست که کلا آن‌ها را حذف کنید. بلکه بهتر است چربی‌های سالم را از مواد غذایی کامل مانند آجیل، دانه‌ها، آووکادو، روغن زیتون، تخم مرغ، ماهی سالمون، گوشت کم چرب، ماست و پنیر دریافت کنید.
زمان مصرف مکمل ویتامین بارداری
ورزش
شما همچنان می‌توانید در سه ماه سوم بارداری فعالیت داشته باشید و ورزش کنید؛ اما احتمالا حس می‌کنید که بدن شما به طور طبیعی آهسته‌تر شده است. به همین دلیل، پیاده روی یک ورزش مناسب برای این زمان به شمار می‌رود.
همینطور انجام یوگا، پیلاتس یا کلاس شنا روش خوبی برای تحرک در سه ماه سوم بارداری محسوب می‌شود. البته فعال بودن و تحرک داشتن حتما نباید برنامه ریزی شده باشد. شما می‌توانید بدون رفتن به باشگاه نیز تحرک کافی را داشته باشید.
۷ حرکت اصلی یوگا در دوران بارداری
۹ حرکت ورزشی و تمرین مفید پیلاتس در بارداری
اقدامات مورد نیاز برای سه ماه سوم بارداری
مهم است که بدانید باید در سه ماه سوم بارداری چه اقداماتی انجام دهید و تشخیص دهید که چه چیزهایی ممنوع هستند تا بتوانید از سلامت خود و جنین در حال رشد مراقبت کنید.
اقداماتی که لازم است در سه ماه سوم بارداری انجام دهید:
- مکمل‌های مولتی ویتامین بارداری را مصرف کنید.
- به استثنای مواردی که ورم شدید یا درد را تجربه می‌کنید، تحرک داشته باشید.
- با تمرینات کگل عضلات کف لگن خود را تقویت کنید.
- رژیم غذایی سرشار از میوه، سبزیجات، پروتئین‌های کم چربی و فیبر مصرف کنید.
- مقدار زیادی آب بنوشید.
- کالری کافی از غذا دریافت کنید (حدود ۳۰۰ کالری بیش‌تر از یک روز عادی)
- با پیاده روی تحرک داشته باشید.
- از دندان‌ها و لثه خود مراقبت کنید. چرا که عدم سلامت دهان و دندان باعث زایمان زودرس می‌شود.
- استراحت و خواب کافی داشته باشید.
اقداماتی که لازم است در سه ماه سوم بارداری از انجام آن‌ها خودداری کنید:
- سفر: زایمان شما نزدیک است و بهتر است از خانه دور نباشید. همچنین برخی از انواع حمل و نقل مانند سفر هوایی، پس از هفته ۳۶ بارداری یا زودتر ممنوع هستند.
- دراز کشیدن بر روی پشت: احتمالا چند ماه است که در دوران بارداری برای خوابیدن یا ورزش بر روی شکم خود دراز نکشیده‌اید. در سه ماه سوم بارداری باید از دراز کشیدن بر روی پشت خود نیز خودداری کنید. زیرا ممکن است وزن رحم و جنین رگ‌های خونی را تحت فشار قرار دهند و باعث حالت تهوع و تنگی نفس در شما شوند.
- جکوزی یا سونا: با این که نیاز به جکوزی اکنون بسیار حس می‌شود، اما دمای بدن شما در این زمان تا زایمان نباید بیش از ۳۸ درجه سانتی گراد برود. بنابراین در حمام به این نکته توجه داشته باشید که دمای آن باید حدود ۳۶ تا زیر ۳۷ باشد. همچنین باید احتیاط کنید که در وان نیفتید.
- ورزش در هوای گرم: ورزش در سه ماه سوم بارداری خطرناک نیست، اما ورزش در هوای داغ خطرناک است. این زمان برای امتحان کردن یوگای داغ مناسب نیست. داخل خانه بمانید تا گرما زده یا دچار کم آبی نشوید.
- الکل: همانطور که می‌دانید، مصرف الکل در دوران بارداری خطرناک است.
- غذاهای خام یا کم پخت: غذاهای خام و کم پخته شده به خصوص مرغ، تخم مرغ، گوشت یا ماهی ممکن است حاوی باکتری عفونی باشند. بنابراین در دوران بارداری از مصرف آن‌ها خودداری کنید.
- لبنیات یا آب میوه‌های غیر پاستوریزه: در این زمان لازم است از مصرف لبنیات و به خصوص شیر و پنیر غیر پاستوریزه مانند پنیرهای نرم از جمله پنیر فتا و موزارلا خودداری کنید. برچسب محصول را مطالعه کنید تا متوجه شوید که آیا از شیر پاستوریزه تهیه شده است یا خیر.
چکاپ و آزمایشات پیش از تولد در سه ماه سوم بارداری
پزشک زنان و زایمان در سه ماه سوم بارداری ویزیت‌های بیش‌تری را برای شما برنامه ریزی می‌کند تا از سلامت جنین مطمئن شود. به جز مواردی که بارداری شما پر خطر محسوب می‌شود، این معاینات تا هفته ۳۶ بارداری هر دو هفته یک بار انجام می‌شوند.
در ۴ هفته پایانی بارداری، شما هر هفته توسط پزشک معاینه می‌شود. در این جلسات نیاز است هرگونه علائم و نشانه‌های جدید یا در حال تغییر را به پزشک اطلاع دهید و سوالات خود را مطرح کنید. پزشک مشابه معاینات قبلی، موارد زیر را بررسی می‌کند:
- فشار خون شما
- وزن شما
- موقعیت و اندازه جنین
- ارتفاع پایه شکم (Fundal Height)
- ضربان قلب جنین
- آزمایش ادرار
- واکسیناسیون (پزشک واکسن‌های مورد نیاز را به شما توصیه می‌کند).
در انتهای بارداری، برخی از پزشکان دهانه رحم شما را معاینه می‌کنند تا بررسی کنند که آیا دهانه رحم گشاد (باز) شده است یا خیر. پزشک همچنین حدود هفته ۳۶ بارداری آزمایش استرپتوکوک گروه B را انجام می‌دهد تا بررسی کند که آیا شما دارای باکتری هستید یا خیر.
در صورتی که بارداری شما پر خطر است یا از تاریخ زایمان شما گذشته است، پزشک ممکن است آزمایشاتی مانند تست بدون استرس (NST) یا پروفایل بیوفیزیکال انجام دهد تا از سلامت جنین مطمئن شود.
بیماری‌ها و مشکلات سه ماه سوم بارداری
در سه ماه سوم بارداری ممکن است مشکلات و اختلالاتی ایجاد شوند. برخی از رایج‌ترین این بیماری‌ها عبارتند از:
- پره اکلامپسی: اختلالی که باعث بالا بودن فشار خون و سایر علائم مانند وجود پروتئین در ادرار شما می‌شود.
- دیابت بارداری: یک نوع بیماری که باعث قند بالای خون می‌شود.
- زایمان زودرس: زایمان زودتر از هفته ۳۷ بارداری شروع شود.
- پارگی زودرس کیسه آب (PROM): کیسه آب شما پیش از شروع زایمان پاره شود.
- محدودیت رشد جنین: پزشک شما تخمین می‌زند که جنین زیر صدک ۱۰ نسبت به سن بارداری است.
- جنین بریچ: در صورتی که پا یا باسن جنین به سمت پایین است و در حین زایمان زودتر از سر جنین از واژن بیرون می‌آید، جنین بریچ است.
نشانه‌های هشدار دهنده
تعامل با پزشک زنان و زایمان شما در سه ماه بارداری مهم‌تر از همیشه است. شما می‌توانید از او بپرسید که باید انتظار چه چیزی را داشته باشید، نشانه‌های زایمان چیست و چه علائمی باعث بروز مشکل در شما می‌شوند.
در صورتی که در آخرین ماه‌های بارداری علائم و نشانه‌های زیر را تجربه می‌کنید، با پزشک خود تماس بگیرید:
- علائم و نشانه‌های زایمان زودرس مانند انقباضات دردناک یا پاره شدن کیسه آب
- خونریزی واژینال
- کاهش حرکت جنین (حرکت جنین همیشه یکسان نیست، اما اگر جنین بیش از حد معمول بی حرکت ماند با پزشک تماس بگیرید).
- گرفتگی شدید شکم
- حالت تهوع و استفراغ
- سرگیجه و سر درد شدید
به خاطر داشته باشید که بهتر است احتیاط کنید و در صورت نگرانی با پزشک تماس بگیرید.
اقدامات لازم برای زایمان
زمانی که وارد سه ماه سوم بارداری می‌شوید، می‌توانید کارهای زیر را انجام دهید:
- کیف لوازم بیمارستان را ببندید.
- بیمارستان مورد نظر خود را بررسی کنید.
- صندلی ماشین مناسب برای نوزاد تهیه کنید و در ماشین نصب کنید.
- لوازم مورد نیاز پس از آوردن نوزاد به خانه را خریداری کنید.
- در صورتی که فرزندان یا حیوانات خانگی دارید، در مورد مراقبت از آن‌ها در زمان رفتن به بیمارستان برنامه ریزی کنید.
- لوازم مورد نیاز برای تغذیه و حمام نوزاد را خریداری کنید.
- بهتر است چند وعده غذا بپزید و آن‌ها را به طور بخش بخش در فریزر قرار دهید تا زمانی که نوزاد را به خانه می‌آورید نگران غذا پختن نباشید.
علائم زایمان
به خصوص اگر این اولین تجربه زایمان شماست، تشخیص علائم آن دشوار است. اما برخی از نشانه‌های اصلی آن عبارتند از:
- انقباضات زایمان: در صورتی که در حال زایمان باشید، انقباضات از نظر زمان بروز به یکدیگر نزدیک‌تر می‌شوند. برای مثال، ابتدا هر دقیقه یک بار انقباضات را تجربه می‌کنید، اما سپس هر ۵ دقیقه یک بار اتفاق می‌افتند و طول آن‌ها نیز زیاد می‌شود. به همین دلیل ممکن است انقباضات ۳۰ ثانیه‌ای بعد از مدتی به ۶۰ ثانیه تبدیل شوند. در آخر، شدت آن‌ها زیاد می‌شود و دردناک هم می‌شوند.
- پاره شدن کیسه آب: می‌تواند حسی شبیه به فوران ناگهانی مایعات یا ترشح آهسته مایعات از واژن شما باشد.
- خونریزی: خونریزی که در اواخر بارداری و بعد از گشاد شدن دهانه رحم اتفاق می‌افتد، یکی از نشانه‌های زایمان است. اما همه افراد آن را تجربه نمی‌کنند.
- دفع پلاگ مخاطی: پلاگ مخاطی یا موکوس پلاگ مانند سدی بین واژن و رحم شما عمل می‌کند. پس از شروع زایمان، این سد ممکن است از واژن شما دفع شود. البته دفع آن الزاما به معنی شروع زایمان در همان روز نیست و معمولا بدن در حال آماده شدن برای زایمان است.
چگونه در اواخر بارداری به همسر باردار خود کمک کنیم؟
لوازم غیر ضروری نوزاد: چه وسایلی از سیسمونی را نخریم؟
سخن آخر
طبیعی است که شما در سه ماه سوم بارداری و با نزدیک شدن به پایان این مسیر ترکیبی از احساسات مختلف مانند ناراحتی، ترس و هیجان را تجربه کنید. بدن شما و جنین در ماه‌های پایانی بارداری به رشد و تغییر ادامه می‌دهند. حتی ممکن است انقباضات خفیفی را تجربه کنید و ترشحات واژینال بیش‌تری داشته باشید. این علائم برای آماده کردن بدن جهت زایمان اتفاق می‌افتند و طبیعی محسوب می‌شوند. اما در صورتی که علائمی مانند انقباضات دردناک یا خونریزی واژینال را تجربه می‌کنید، لازم است فورا موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید.