اتساع دهانه رحم زمانی اتفاق می‌افتد که یک زن باردار به زمان زایمان و وضع حمل خود نزدیک می‌شود. دهانه رحم گشاد می‌شود تا مسیر نوزاد از رحم به کانال زایمان و در نهایت به سمت آغوش مادر باز شود. دهانه رحم باید از یک تا ۱۰سانتی‌متر گشاد شود، در این مرحله بانوی باردار می‌تواند نوزاد خود را به دنیا بیاورد. در بیشتر موارد، متخصصان دارای مجوز مانند پزشکان، پرستاران و ماماها بررسی می‌کنند تا ببینند دهانه رحم تا چه اندازه گشاد شده (دیلاتاسیون) است، اما ممکن است بخواهید خودتان این موضوع را درک کنید. پینو بیبی در این مقاله توصیه‌های را از منابع معتبری جمع‌آوری نموده است تا شما بانوی باردار بتوانید خودتان نیز میزان اتساع دهانه رحم را بررسی کنید و اگر به موعد زایمان نزدیک می‌شوید خود را آماده کنید.
آماده شدن برای بررسی دستی دهانه رحم
ابتدا با پزشک متخصص زنان و زایمان خود صحبت کنید. داشتن یک بارداری ایمن برای تولد نوزاد سالم مهم است. اطمینان از دریافت مراقبت‌های مامایی مناسب از پزشک، پرستار و یا ماما می‌تواند به شما کمک کند که نه تنها بارداری شما به طور طبیعی پیش می‌رود، بلکه بررسی اتساع دهانه رحم برای شما بی‌خطر باشد. توجه داشته باشید که با شروع ماه نهم بارداری، پزشک شروع به جستجوی علائمی می‌کند که نشان می‌دهد شما به زمان زایمان نزدیک‌تر شده‌اید. این شامل تپش شکم و انجام یک معاینه داخلی برای بررسی دهانه رحم است. متخصص یا ماما به دنبال این است که ببیند که آیا نوزاد «افت کرده است» یعنی به سمت پایئن لگن مادر نزول پیدا کرده است، به این معنی که دهانه رحم شروع به گشاد شدن (دیلاتاسیون) و نرم شدن (افاسمان) کرده است یا خیر. هر سوالی که ممکن است داشته باشید از پزشک خود بپرسید، از جمله این که آیا نوزاد نزول کرده است. هم چنین باید بپرسید که آیا بررسی اتساع توسط خودتان بی‌خطر است یا خیر.
مراحل چک کردن میزان دیلاتاسیون دهانه رحم توسط خودتان
اگر بارداری شما بی‌خطر است و پزشک اجازه می‌دهد مراحل زیر را برای بررسی دیلاتاسیون دهانه رحم (باز شدن دهانه رحم) ادامه دهید.
مقدمات آماده‌سازی قبل از چک کردن دهانه رحم
- مرحله اول: دست‌های‌تان را بشویید
داشتن دست‌های کثیف می‌تواند باعث گسترش باکتری‌ها و میکروب‌هایی شود که باعث عفونت می‌شوند. بررسی دهانه رحم نیاز به وارد کردن دست و یا انگشتان در واژن دارد. شستن دست‌های خود قبل از این که دهانه رحم خود را از نظر گشاد شدن چک کنید، برای سلامتی خودتان و جنین شما ضروری است. از صابون و مقداری آب گرم برای تمیز کردن دست‌های‌تان استفاده کنید. دستان خود را با آب جاری و روان خیس کنید و صابون را به خوبی دستانتان بمالید تا کف کند. دست‌های خود را به خوبی و به مدت حداقل ۲۰ ثانیه با کف صابون مالش دهید و مطمئن شوید که تمام سطوح دست خود، بین انگشتان را تمیز کنید. صابون را بشویید و سپس دستان خود را کاملاً خشک کنید. اگر صابون ندارید از ضدعفونی کننده دست حداقل ۷۰ درصد الکل استفاده کنید. مقدار کافی از ضد عفونی کننده را برای هر دو دست روی کف یک دست بمالید. درست مانند صابون، دست‌های خود را به هم بمالید و مطمئن شوید که تمام سطوح از جمله ناخن‌ها را می‌پوشانید. مالش را تا زمانی که دستانتان خشک شود ادامه دهید. برای چک کردن دهانه رحم بهتر است ناخن‌های‌تان کوتاه باشد.
- مرحله دوم: برای کمک تماس بگیرید
اگر کمی نگران هستید و یا ترسیدید که امتحان را به تنهایی انجام دهید، از همسر خود و یا یکی دیگر از عزیزان‌تان کمک بخواهید. به فرد اجازه دهید تا آن جا که شما راحت هستید و دوست دارید، به شما کمک کند. حمایت می‌تواند به صورت نگه داشتن آینه برای شما و یا حتی بیان کلمات آرام بخش باشد.
- مرحله سوم: در یک موقعیت راحت قرار بگیرید
در یک موقعیت راحت قرار بگیرید. قبل از این که بتوانید به طور موثر دهانه رحم خود را از نظر گشاد شدن (اتساع) بررسی کنید، باید در یک موقعیت راحت قرار بگیرید. ممکن است بخواهید روی توالت فرنگی بنشینید و یا روی تخت دراز بکشید و پاهای خود را باز کنید، فقط کاری را انجام دهید که برای شما راحت‌تر است. قبل از شروع لباس‌های خود را در نیمه پایین تنه درآورید. به این ترتیب، وقتی راحت هستید، مجبور نیستید آنها را به سختی جا به جا کنید. روی توالت فرنگی بنشینید و یا مانند حالت استفاده از توالت ایرانی چمباتمه بزنید و یک پا را روی زمین و پای دیگر را روی صندلی یا روی توالت فرنگی قرار دهید. هم‌چنین می‌توانید روی زمین چمباتمه بزنید یا روی تخت خود دراز بکشید و زانوهای خود را خم کنید. با هر حالتی که راحت‌تر هستند ادامه دهید. به یاد داشته باشید که این چیزی نیست که بخواهید از آن خجالت بکشید. شما در حال انجام یک کار کاملاً طبیعی و نرمال هستید.
بررسی دهانه رحم در خانه
اکنون که موقعیت راحت و مناسب خود را پیدا کرده‌اید مرحله بررسی اتساع دهانه رحم در منزل است.
- مرحله اول: دو انگشت خود را وارد واژن کنید
دو انگشت خود را وارد واژن کنید. شما باید امتحان خود را با درک اولیه از میزان گشاد شدن خود شروع کنید. به جای این که تمام انگشتان دست خود را در واژن قرار دهید، که ممکن است باعث ایجاد ناراحتی شود، از انگشت اشاره و وسط خود برای شروع بررسی دهانه رحم استفاده کنید. به یاد داشته باشید که قبل از وارد کردن انگشتان به واژن، دست‌های خود را کاملاً با آب و صابون بشویید. ورودی واژن خود را با نوک انگشتان خود مشخص کنید. پشت دست شما باید رو به ستون فقرات باشد و کف دست شما به سمت بالا باشد. انگشتان خود را به سمت مقعد خم کنید تا به بهترین شکل دهانه رحم خود را احساس کنید. در صورت احساس درد و یا ناراحتی شدید، انگشتان خود را بردارید.
- مرحله دوم: انگشتان خود را به دهانه رحم (سرویکس) فشار دهید
انگشتان خود را به دهانه رحم فشار دهید. دهانه رحم یک زن در دوران بارداری مانند یک جفت لب چروکیده است. پس از این که انگشتان خود را داخل و بالای کانال واژن خود کردید، به فشار دادن آنها ادامه دهید تا زمانی که به چیزی برسید که شبیه لب‌های چروکیده است. توجه داشته باشید که برخی از زنان دارای دهانه رحم بالا و برخی دیگر دارای دهانه رحم پایین هستند به عبارتی برخی کانال واژن بلند و برخی کانال واژن کوتاه‌تری دارند. ممکن است لازم باشد انگشتان خود را بیشتر در کانال واژن قرار دهید یا ممکن است نسبتاً سریع به آن برسید. دهانه رحم اساساً انتهای کانال واژن بدون توجه به موقعیت آن در بدن شما است. از یک لمس ملایم برای احساس دهانه رحم خود استفاده کنید. فشار دادن و یا هل دادن آن با انگشتان می‌تواند منجر به خونریزی شود. توجه داشته باشید که اگر یک انگشت در حال گشاد شدن باشد، ممکن است به راحتی به وسط دهانه رحم شما بلغزد. چیزی که ممکن است در مرکز دهانه احساس کنید کیسه آب شماست که سر کودک را می‌پوشاند. ممکن است دریابید که این حس یک بادکنک لاتکس پر از آب است.
- مرحله سوم: به استفاده از انگشتان خود ادامه دهید تا درک کنید دهانه رحم چقدر متسع شده است
به استفاده از انگشتان خود ادامه دهید تا درک کنید چقدر دهانه رحم شما گشاد شده است (دیلاتاسیون). هنگامی که دهانه سرویکس یک زن ۱۰ سانتی‌متر گشاد شده باشد، به طور کلی آماده به دنیا آوردن نوزاد خود خواهد بود. اگر یکی از انگشتان شما به راحتی وارد وسط دهانه رحم شد، می‌توانید از انگشتان اضافی برای تعیین فاصله اتساع خود استفاده کنید.
تعیین میزان اتساع یا دیلاتاسیون دهانه رحم
- مرحله اول: میزان اتساع دهانه رحم
اگر بتوانید یک انگشت خود را به وسط دهانه رحم خود وارد کنید، حدود یک سانتی‌متر اتساع رخ داده است. به همین ترتیب، اگر بتوانید پنج انگشت را به عرض دهانه رحم خود وارد کنید، حدود ۵ سانتی‌متر گشاد شده‌اید (دیلاتاسیون). همان طور که زایمان شما پیشرفت می‌کند، دهانه رحم شما از احساس سفت شدن به یک نوار الاستیک تبدیل می‌شود. در ۵ سانتی‌متر، ممکن است شبیه حلقه دایره‌ای لاستیکی به نظر برسد. به فرو کردن انگشتان به آرامی در واژن خود ادامه دهید تا زمانی که از تمام دست خود استفاده کنید و یا این کار باعث ناراحتی شود. دست خود را بردارید تا ببینید از چند عرض انگشت استفاده کرده‌اید. این می‌تواند به شما یک ایده کلی از میزان گشاد شدن دهانه رحم بدهد.
- مرحله دوم: شروع انقباضات فاز فعال زایمان
اگر دهانه رحم شما بیش از ۳ سانتی متر گشاد شده است، به طور کلی به این معنی است که شما در فاز فعال زایمان هستید. اگر در خانه زایمان می‌کنید، باید به مرکز زایمانی که انتخاب کرده‌اید بروید و یا خانه خود را آماده زایمان کنید. توجه داشته باشید که انقباضات شما هم چنین می‌تواند نشان دهد که باید به زایشگاه مراجعه کنید. در همین رابطه مقاله ردیابی انقباضات رحم را مطالعه کنید. انقباضات در این فاز، منظم‌تر و قوی‌تر خواهند بود (پیروی از قانون ۴۱۱ یا قانون ۵۱۱). آنها باید حدود پنج دقیقه از هم فاصله داشته باشند و ۶۰ – ۴۵ ثانیه طول بکشند.
سایر نشانه‌های اتساع دهانه رحم
به دنبال یافتن علائم اضافی اتساع دهانه رحم باشید.
- مرحله اول: به صداهای اتساع گوش دهید
شاخص‌های زیادی برای تعیین اتساع سرویکس وجود دارد که نیازی به وارد کردن انگشتان به داخل واژن نیست. اگر درد یا ناراحتی زیادی دارید، این احساس می‌تواند نشانه زایمان باشد. اکثر زنان هنگام زایمان نوعی صدا تولید می‌کنند. گوش دادن به انواع صداهایی که تولید می‌کنید می‌تواند به شما نشان دهد که دهانه رحم چقدر گشاد شده است. صداهای زیر می‌توانند مراحل مختلف زایمان و اتساع دهانه رحم را همراهی کنند:
در اتساع صفر تا ۴ سانتی‌متر، ممکن است صدای زیادی ایجاد نکنید و بتوانید با کمی تلاش در زمان انقباض صحبت کنید. در ۴ تا ۵ سانتی‌متر، ممکن است صحبت کردن دشوار تا تقریباً غیرممکن باشد. ممکن است صدای شما هم چنان آرام باشد. اتساع بین ۵ تا ۷ سانتی‌متر، ممکن است صداهای بلندتر و استاکاتو (منفصل و بریده صحبت کردن) ایجاد کند. صحبت در زمان انقباضات تقریباً و یا کاملاً غیرممکن است. بین ۷ تا ۱۰ سانتی‌متر گشاد شدن دهانه رحم ممکن است صداهای بسیار بلندی ایجاد کنید و نتوانید از هنگام انقباضات صحبت کنید. اگر یک زائو خاموش هستید (ساکت و صبور و مقاوم به انقباضات)، می‌توانید اتساع خود را نیز بررسی کنید. به کسی بگویید در شروع انقباض از شما سوالی بپرسد. هر چه کمتر بتوانید جمله‌ای بگویید، اتساع شما بیشتر است.
- مرحله دوم: به احساسات خود توجه کنید
به احساسات خود توجه کنید. زایمان یک تجربه ذاتی احساسی برای زن در حال زایمان است. رصد و بررسی احساساتی که تجربه می‌کنید می‌تواند به شما نشان دهد که دهانه رحم تا چه حد گشاد شده است. ممکن است در حین زایمان احساسات زیر را داشته باشید:
- شادی و خنده وقتی اتساع دهانه رحم بین ۱ – ۴ سانتی‌متر است.
- لبخند زدن و خندیدن به چیزهای کوچک بین انقباضات زمانی که دیلاتاسیون بین ۴ – ۶ سانتی‌متراست.
- تحریک در شوخی و صحبت‌های کوچک و کوتاه که میزان اتساع حدود ۷ سانتی‌متر تا زمان تولد نوزاد
- مرحله سوم: استشمام بوی برای دیلاتاسیون
بسیاری از افراد هنگامی‌که یک دهانه رحم بانوی باردار بین ۶ تا ۸ سانتی‌متر گشاد می‌شود، متوجه رایحه‌های خاصی می‌شوند. بوی زایمان عمیق، سنگین و تاریک است ( نه مشک مانند). اگر در بوی اتاقی که در آن زایمان می‌کنید متوجه تغییر مشخصی در این بوها شدید، دهانه رحم ممکن است بین ۶ تا ۸ سانتی‌متر گشاد شده باشد.
- مرحله چهارم: به دنبال خون و مخاط باشید
برخی از زنان ممکن است ترشحات مخاطی رشته‌ای را در هفته ۳۹ ببینند که به رنگ صورتی و یا قهوه‌ای با خون است. این نمایش خونین ممکن است در مراحل اولیه زایمان ادامه یابد. دهانه رحم ۶ تا ۸ سانتی‌متر گشاد شده، اما ممکن است مقدار زیادی خون و مخاط وجود داشته باشد. جستجوی این مواد می‌تواند نشان دهد که دهانه رحم شما بین ۶ تا ۸ سانتی‌متر گشاد شده است.
- مرحله پنجم: خط بنفش را بررسی کنید
خط بنفش در شکاف ناتال شما قرار دارد، یا چیزی که برخی افراد آن را ترک باسن می‌نامند. این خط می‌تواند معیاری برای اندازه‌گیری میزان گشاد شدن سرویکس باشد، به طوری که با اتساع کامل دهانه رحم، این خط به بالای شکاف معقد می‌رسد. ممکن است به کسی نیاز داشته باشید که به شما کمک کند تا خط بنفش خود را بررسی کنید. توجه داشته باشید که در مراحل اولیه زایمان، خط بنفش به مقعد نزدیک‌تر می‌شود. همان طور که زایمان شما پیشرفت می‌کند، این خط بین باسن شما قرار می‌گیرد. در اتساع کامل، خط بنفش تا بالای شکاف ناتال شما گسترش می‌یابد.
- مرحله ششم: احساس بدن خود را ردیابی کنید
بسیاری از زنان علائم فیزیکی اتساع را تجربه می‌کنند که بدون معاینه واژینال قابل مشاهده است. به طور کلی، بسیاری از افراد با نزدیک شدن اتساع دهانه رحم به ۱۰ سانتی متر و یا فاز فشار دادن احساس می‌کنند که به آنفولانزا مبتلا شده‌اند. اسکن و ردیابی بدن برای این علائم و نشانه‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا بفهمید دهانه رحم شما چقدر گشاد شده است. در بیشتر موارد، ترکیبی از این علائم می‌تواند نشان دهد که چگونه دهانه رحم شما گشاد شده است. احساس این که باید استفراغ کنید، صورت برافروخته و احساس گرما در لمس می‌تواند به این معنی باشد که حدود ۵ سانتی‌متر دهانه رحم گشاد شده است. هم چنین ممکن است به طور غیرقابل کنترلی بلرزید. استفراغ به تنهایی می‌تواند در نتیجه نوسانات احساسی، هورمون‌ها و یا خستگی باشد. دیدن این که آیا صورت شما برافروخته است و هیچ نشانه دیگری وجود ندارد می‌تواند نشانه خوبی باشد که ۶ تا ۷ سانتی‌متر دهانه رحم گشاد شده است. توجه داشته باشید که لرزیدن غیرقابل کنترل بدون هیچ علامت دیگری می‌تواند نشان دهنده خستگی و یا تب باشد. باسن و بالای ران خود را از نظر خط بنفش چک کنید، که نشانه خوبی است که شما در ۹ تا ۱۰سانتی‌متر هستید. بدانید که اجابت مزاج غیرارادی نیز نشانه گشاد شدن کامل است. هم چنین ممکن است سر جنین را در پرینه خود ببینید و یا احساس کنید.
- مرحله هفتم: در پشت خود احساس فشار کنید
با پایین آمدن نوزاد به کانال زایمان، در نقاط مختلف پشت خود احساس فشار خواهید کرد. هر چه بیشتر دهانه رحم گشاد شده باشد (دیلاتاسیون)، فشار کمتری در پشت شما کاهش می‌یابد. به طور کلی فشار از لبه لگن به سمت دنبالچه شما حرکت می‌کند.
سخن آخر
زایمان یک فرایند سه مرحله‌ای است. قبل از تولد نوزاد نشانه‌های وجود دارد که نشان می‌دهد که به مرحله زایمان نزدیک شده‌اید برای مثال افاسمان (نرم و نازک شدن دهانه رحم)، دیلاتاسیون (گشاد شدن دهانه رحم)، ایستگاه جنین (میزان نزول جنین در لگن)، قوام دهانه رحم و موقعیت دهانه رحم است. در کل این پنج فاکتور را امتیاز بیشاپ می‌گویند. از این جهت دانستن نشانه‌های زایمان مهم است که اگر قرار است در منزل یا بیمارستان اقدام به تولد نوزاد خود کنید خود را آماده کنید و این که هنگامی که نشانه‌های زایمان واقعی را بدانید بهتر می‌توانید روند زایمان خود را مدیریت کنید. ردیابی انقباضات رحم نیز به شما در تشخیص انقباضات کاذب (براکستون هیکس) از انقباضات واقعی کمک می‌کند. انقباضات واقعی زایمان از قانون ۴۱۱ و قانون ۵۱۱ پیروی می‌کند. اگر به موعد زایمان نزدیک شده‌اید و دهانه رحم شما به اندازه کافی گشاد شده است خونسردی خود را حفظ کنید و به لحظه شیرین تولد نوزاد بیاندیشید تا این مراحل سخت را پشت سر بگذارید.