واکسن های دوران بارداری به مادر و نوزاد او کمک می‌کند تا درمقابل بیماری هایی مانند: آنفلوآنزا، تتانوس، کپیتالیس، ویروس کرونا و چند بیماری دیگر مقاومت کند. با این حال، همه واکسن‌ها برای مصرف در دوران بارداری مناسب نیستند و توصیه می‌شود که مادران قبل از تزریق هر نوع واکسن، با پزشک خود مشورت کنند.
در این موضوع، ما به بررسی انواع واکسن های دوران بارداری که مجاز هستند و توسط سازمان بهداشت جهانی تأیید شده‌اند، و همچنین واکسن‌هایی که در دوران بارداری غیر مجاز هستند و برای مادر و جنین خطرناک هستند، خواهیم پرداخت. به علاوه، تأثیرات واکسن های دوران بارداری برای مادر و نوزادان و نکاتی که باید قبل از تصمیم‌گیری در مورد مصرف واکسن های دوران بارداری به آنها توجه شود، نیز بررسی خواهند شد. با داشتن این اطلاعات، مادران می‌توانند تصمیم درستی درباره مصرف واکسن های دوران بارداری بگیرند و سلامت خود و جنین خود را به خوبی حفظ کنند.
راهنمایی برای بارداران: کدام واکسن‌ها نیاز هستند
برخی از واکسن های دوران بارداری که مجاز و ضروری هستند عبارتند از:
واکسن آنفلوآنزا که توسط سازمان بهداشت جهانی هم تاکید شده که در هر بار بارداری نیاز هست که توسط مادر دریافت شود.
واکسن Tdap که شامل دیفتری، آسلوپ و کاکساکی است. این واکسن نیز ضروری بوده و در هربار بارداری باید تزریق شود تا از خطرات احتمالی جلوگیری شود.
واکسن کوید ۱۹ یا همان کرونا نیز از واکسن های دوران بارداری مجازی است که توصیه اغلب پزشکان زدن این واکسن در دوران بارداری است تا از خطرات ابتلا به کرونا در نوزاد در همان ابتدا جلوگیری شود.
البته، تصمیم برای تزریق واکسن باید با هماهنگی با پزشک شما گرفته شود. تزریق وواکسن های دوران بارداری که مجاز و ضروری هستند، بهترین راه برای جلوگیری از بیماری‌های قابل پیشگیری و محافظت از سلامتی مادر و نوزاد است. به همین دلیل، توصیه می‌شود که مادران باردار همیشه برای تصمیم گیری برای تزریق واکسن از توصیه های پزشک متخصص استفاده کنند.
دلیل استفاده از واکسن آنفولانزا در دوران بارداری
در دوران بارداری، سیستم ایمنی بدن مادر به دلیل تنظیم مجدد هورمونی و وضعیت غیرطبیعیی که در آن قرار دارد، ضعیف‌تر می‌شود و در معرض عفونت های بیشتری قرار می‌گیرد. بنابراین، تزریق واکسن آنفولانزا به مادران باردار، در صورت نیاز و با رعایت توصیه‌های پزشک، به عنوان یکی از بهترین روش‌های پیشگیری از ابتلا به آنفولانزا در این دوران محسوب می‌شود.
علاوه بر این، اگر یک مادر باردار به آنفولانزا مبتلا شود، ممکن است با عوارض خطرناکی مانند بیماری‌های تنفسی شدید و حتی مرگ ناشی از آنفولانزا مواجه شود. همچنین، تزریق واکسن آنفولانزا به مادران باردار، به عنوان یک راهکار مؤثر برای پیشگیری از انتقال آنفولانزا به نوزاد نیز مطرح شده است.
آمارها نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۰، بیش از ۲۵ میلیون زن باردار در سراسر جهان از این واکسن استفاده کرده‌اند. در کشورهایی مانند آمریکا، توصیه می‌شود که تمام زنان باردار در هر مرحله‌ای از بارداری و در هر فصلی از سال از واکسن آنفولانزا استفاده کنند.
در طی یک مطالعه‌ی بزرگ و گسترده در سال ۲۰۱۷، که در ۱۹ کشور جهان انجام شد، نشان داده شد که واکسن آنفولانزا در زنان باردار می‌تواند باعث کاهش ابتلا به آنفولانزا در زنان باردار و نوزاد آنها شود.
واکسن TDAP چیست؟
واکسن TDAP یکی از مهم‌ترین واکسن های دوران بارداری است که شامل موادی برای پیشگیری از سه بیماری آسیب‌زننده به نام های: دیفتری، کزاز و سیاه سرفه است. این واکسن در دوران بارداری برای پیشگیری از بیماری کاشک (پیوند چند تب)، دیفتریا و سرخجه استفاده می شود.
در دوران بارداری، سیستم ایمنی مادر به دلیل تغییرات هورمونی و تحریک بیشتر، به سمت کاهش فعالیت می‌روند. در این حالت، افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های عفونی و ویروسی برای مادر و نوزاد وجود دارد. بنابراین، در جهت پیشگیری از عفونت های مادری و نوزادی، مصرف واکسن TDAP در دوران بارداری توصیه می‌شود.
به علاوه، واکسن TDAP در دوران بارداری به نوزاد درون رحم مادر منتقل می‌شود و باعث ایجاد مقاومت در بدن نوزاد به بیماری‌های کاشک، دیفتریا و سرخجه می‌شود. این مقاومت به اوج خود در حدود ۲۰ روز پس از تولد نوزاد می‌رسد و به طور موثر از نوزاد در برابر بیماری‌هایی که می‌توانند زندگی او را تهدید کنند، مانند کاشک و سرخجه، محافظت می‌کند.
این واکسن در هفته ۲۷ تا ۳۶ بارداری تزریق می‌شود. از آنجا که اکثر موارد این بیماری ها در کودکان زیر دو سال و در بیمارستان ها رخ می‌دهند، برای مادران باردار این واکسن ضروری است تا بتوانند جنین خود را در برابر این بیماری های خطرناک محافظت کنند.
در صورت عدم دریافت این واکسن بیماری هایی مانند سیاه‌سرفه، آسم و سایر عفونت های تنفسی شدید در بچه‌های تازه متولد شده ممکن است خطرناک باشند و در برخی موارد می‌توانند منجر به مرگ نوزاد شوند. با واکسینه کردن مادران در دوران بارداری، آنها می‌توانند آنتی‌بادی‌های مورد نیاز برای محافظت از نوزاد خود را به ارث ببرند. در واقع، این واکسن به جای آن است که نوزادان پس از تولد آن را دریافت کنند.
علاوه بر این، برای مادرانی که به صورت حرفه‌ای در حوزه بهداشت فعالیت می‌کنند، مانند پرستاران، دکتران و دیگر کارکنان پزشکی، واکسن TDAP برای حفاظت از خود و بیماران در محیط کار نیز ضروری است.
در صورتی که مادران واکسن TDAP را در دوران بارداری دریافت نکنند، نوزادان آنتی بادی‌های مورد نیاز را نخواهند داشت و در معرض خطر ابتلا به عفونت های خطرناکی مانند سیاه‌کمربندی، آسم و سایر عفونت های تنفسی قرار خواهند گرفت. همچنین، نوزادان ممکن است به عوارضی مانند کاهش وزن، جلوگیری از رشد سالم، عدم رشد مغزی و اختلال در سیستم عصبی دچار شوند.
واکسن کرونا در دوران بارداری
واکسن کرونا یا واکسن COVID-19، از جمله جدید‌ترین واکسن های دوران بارداری است که برای پیشگیری از ابتلا به بیماری کووید-۱۹ توسعه داده شده است. بررسی‌ها نشان داده است که بارداری ممکن است باعث بروز عوارض شدیدتر در بیماری کووید-۱۹ شود. به همین دلیل، سازمان بهداشت جهانی و سازمان بهداشت و درمان آمریکا (CDC) و دیگر سازمان‌های بهداشت در سراسر جهان به زنان باردار توصیه می‌کنند که اگر مراحل بارداری خود را تجربه می‌کنند، واکسن کرونا را دریافت کنند.
در حال حاضر، دو واکسن کرونا از جمله واکسن‌های Pfizer-BioNTech و Moderna در ایالات متحده آمریکا و دیگر کشورهای جهان برای استفاده در بارداری تایید شده است. این واکسن‌ها در دوران بارداری به طور ایمنی مورد استفاده قرار گرفته‌اند و نتایج اولیه نشان می‌دهند که مادرانی که در دوران بارداری واکسن کرونا دریافت کرده‌اند، مقاومت ضد ویروسی واکسن را پس از تولد به نوزادان خود انتقال داده‌اند.
اگرچه هنوز اطلاعات کافی درباره تاثیر واکسن کرونا بر روی بارداری و نوزادان جدید تازه متولد شده موجود نیست، اما بررسی‌ها نشان می‌دهند که ممکن است این واکسن به مادران و نوزادان آنها کمک کند تا از ابتلا به بیماری کووید-۱۹ جلوگیری کنند.
لازم به ذکر است که مشاوره پزشک قبل از دریافت واکسن های دوران بارداری بسیار مهم است و هرگونه تصمیم گیری در این زمینه باید با توجه به شرایط و وضعیت فردی هر زن باردار و با توجه به توصیه های پزشک صورت گیرد.
واکسن های دیگری که احتمال دارد نیاز باشد
علاوه بر واکسن های دوران بارداری که قبلاً بررسی کردیم، واکسن‌های دیگری هم در دوران بارداری ممکن است نیاز باشد که شامل:
واکسن روتاویروس: واکسن های دوران بارداری که به صورت کلی توصیه نمی‌شود واکسن روتاویروس است زیرا این واکسن شامل ویروس زنده بوده و ممکن است برای جنین مضر باشد. اگر یک زن در طول بارداری به ویروس روتاویروس بیش از حد مشهود بیمار شود، پزشک ممکن است در برخی موارد برای جلوگیری از عوارض جدی به برخی از مواد درمانی، مانند الکترولیت ها، نیاز داشته باشد. اما به هر حال، قبل از مصرف هرگونه ماده درمانی در دوران بارداری، باید با پزشک مشورت کرد.
واکسن هپاتیت :B اگر شما یا همسرتان هپاتیت B دارید، به دنبال تولد نوزادتان، نوزاد شما هم می‌تواند به هپاتیت B مبتلا باشد. در نتیجه، پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند که زنانی که در معرض خطر هپاتیت B هستند در دوران بارداری واکسن را تزریق کنند.
واکسن پنوموکوک: واکسن پنوموکوک (Pneumococcal vaccine) یک واکسن است که در برابر عفونت هایی که توسط باکتری های پنوموکوکوس ایجاد می‌شوند، ایمنی فراهم می‌کند. این باکتری ها می‌توانند سالمندان، کودکان و افراد با سیستم ایمنی ضعیف را تحت تاثیر قرار دهند و باعث بروز عفونت های خطرناکی مانند عفونت های تنفسی و مغز و اعصاب شوند.
اگرچه واکسن پنوموکوک به طور کلی در بین افراد بالای ۶۵ سال و کودکان زیر ۲ سال پیشنهاد می‌شود، اما در برخی موارد، مثل داشتن بیماری های کلیوی، قلبی، مبتلا به دیابت و یا سیستم ایمنی ضعیف، واکسن پنوموکوک در بارداری نیز به صورت پیشنهادی از سوی پزشک معالج مصرف می‌شود. این واکسن معمولا در هفته های ۲۷ تا ۳۶ بارداری به مادران تزریق می‌شود.
کدام واکسن ها در صورت بارداری توصیه نمی شوند؟
به صورت کلی واکسن هایی که از ویروس زنده برای از بین بردن بیماری استفاده می‌شوند در دوران بارداری توصیه نمی‌شوند، این واکسن ها شامل موارد زیر هستند:
واکسن HPV عفونت پاپیلومای انسانی، واکسن زنده سرخک، واکسن زنده آنفولانزا، واکسن زنده آبله مرغان و بعضی از واکسن های مربوط به سفر که در حالت کلی در دوران بارداری توصیه نمی‌شوند، مگر اینکه پزشک شما بررسی کند که سود به عوارض آن مساوی است. اگر از این واکسن ها را دریافت کردید و سپس متوجه شدید که باردار هستید، با پزشک خود صحبت کنید. اگر نیاز به دوز های بعدی از واکسن ها داشتید، آن ها باید پس از اتمام بارداری برای شما تجویز شوند.
آیا نیاز است که در دوران بارداری واکسن HPV بزنیم؟
واکسن HPV یک واکسن پیشگیری از عفونت با ویروس پاپیلومای انسانی است که می‌تواند سرطان دهانه رحم، مجاری تنفسی و بعضی دیگر از بیماری‌های جنسی را درمان کند. در حالی که این واکسن برای بسیاری از افراد امن است، اما توصیه می‌شود که زنان باردار واکسن HPV را در دوران بارداری دریافت نکنند.
از آنجا که مطالعات کافی در مورد اثرات این واکسن بر روی بارداری انجام نشده است، به عنوان احتیاط، توصیه می‌شود که در دوران بارداری واکسن HPV دریافت نشود. در صورتی که بعد از بارداری به این واکسن نیاز باشد، می‌توان آن را پس از اتمام دوران شیردهی تزریق کرد. البته هنوز شواهد و تحقیقات کافی در مورد عوارض زدن این واکسن تایید نشده با این حال در صورت تشخیص پزشک زنان می‌توانید این واکسن را تحت نظارت پزشک خودتان دریافت کنید.
خطرات زدن واکسن سرخک در هنگام بارداری
واکسن زنده سرخک شامل ویروس پارامیکسوویروس است که موجب بیماری سرخک می شود. در دوران بارداری، سیستم ایمنی بدن زن، برای حفاظت از جنین در مقابل هرگونه عامل بیماری ، تغییراتی را تجربه می‌کند. به عبارت دیگر، بارداری باعث کاهش سیستم ایمنی بدن زن می شود و در نتیجه، افزایش خطر بروز بیماری ها را در این دوره افزایش می‌دهد.
- زدن واکسن زنده سرخک در دوران بارداری ممکن است با خطرات جدی برای مادر و جنین همراه باشد. این خطرات شامل موارد زیر می‌شوند:
- ریسک ابتلا به بیماری سرخک: استفاده از واکسن زنده سرخک در دوران بارداری می‌تواند باعث بروز بیماری سرخک در مادر شود که در برخی موارد ممکن است با مشکلات جدی همراه باشد، مانند عفونت ریه، آسم، آبسه‌ی مغزی و کم‌خونی.
- خطرات برای جنین: در صورتی که مادر در دوران بارداری واکسینه شود، ویروس سرخک به جنین انتقال یافته و می‌تواند باعث عفونت جنین، سقط، زایمان زودرس و نارسایی عضلانی شود.
- احتمال نارسایی ایمنی: زنانی که در دوران بارداری واکسن زنده سرخک دریافت می‌کنند، به دلیل شرایط خاصی که در دوران بارداری به دنبال دارند، احتمالاً از دوز ضعیف‌تری از واکسن استفاده خواهند کرد. زیرا ممکن است منجر به نارسایی ایمنی در برابر ویروس سرخک شود که در صورت ابتلا به بیماری در دوران بارداری ممکن است به مشکلات جدی‌تر شود.
بنابراین، برای پیشگیری از خطرات ناشی از زدن واکسن زنده سرخک در دوران بارداری، توصیه می‌شود که زنان در صورت نیاز قبل از بارداری واکسینه شوند و در صورتی که باردار شدند، به پزشک خود اطلاع دهند و توصیه‌های لازم را از وی دریافت کنند.
چرا نباید از واکسن زنده آنفولانزا استفاده کرد
واکسن زنده آنفولانزا (Live Attenuated Influenza Vaccine – LAIV) شامل واکسن‌هایی مانند FluMist را که از طریق بینی تزریق می‌شوند و حاوی ویروس زنده آنفولانزایی ضعیف شده‌اند به هیچ عنوان در هنگام بارداری توصیه نمی‌شوند. دلیل آن این است که این واکسن برای جنین در حال تشکیل بسیار خطرناک است. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که واکسن زنده آنفولانزا ممکن است باعث ایجاد عفونت زودرس در نوزاد و نیز بروز عوارض خطرناک در مادر شود. عوارضی که ممکن است در مادران باردار ناشی از این واکسن باشد عبارتند از:
- عفونت ریه‌ای
- تب بالا و علائم سیستمیک دیگر
- سرگیجه و افتادگی فشار خون
- اختلالات عملکرد کبدی
همچنین، استفاده از واکسن زنده آنفولانزا در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند (مانند بیماران پوکی استخوان، سرطان، سیستم ایمنی ضعیف و…) نیز توصیه نمی‌شود. به همین دلیل، در دوران بارداری نیز از این واکسن خودداری شده و توصیه می‌شود که از واکسن غیرزنده آنفولانزا استفاده شود.
چرا نباید واکسن آبله مرغان را در دوران بارداری تزریق کرد
واکسن زنده آبله مرغان شامل ویروس آبله مرغان است که برای ایجاد ایمنی در بدن از آن استفاده می‌شود. این واکسن برای افرادی که با آبله مرغان از قبل آشنایی دارند، ایمنی قوی ایجاد می‌کند. با این حال، واکسن زنده آبله مرغان در دوران بارداری به دلیل وجود ریسک بالایی برای جنین و نوزاد زایمانی، توصیه نمی‌شود.
در صورتی که زنی در حال بارداری باشد و به طور تصادفی واکسن زنده آبله مرغان دریافت کند، باید فوراً به پزشک خود اطلاع دهد. چرا که مصرف این واکسن در دوران بارداری می‌تواند باعث عفونت جنین شده و علائمی مانند پوست پوست شدن جنین و ایجاد مشکلات برای باروری و نوزاد زایمانی شود. در نتیجه، زنان باردار باید قبل از دریافت هرگونه واکسن با پزشک خود مشورت کنند.
آیا در دوران شیردهی می‌توان هر واکسنی را تزریق کرد؟
بله، در بیشتر موارد می‌توان واکسن هایی را در دوران شیردهی تزریق کرد. اما برای تعیین میزان خطر و فواید استفاده از واکسن در هر مورد، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. در بعضی از موارد، ممکن است واکسن ها برای مادر خطرناک باشند و در برخی موارد ممکن است به کودک نیز آسیب برسانند. همچنین در برخی موارد، واکسن ها به طور موقت ممکن است باعث افزایش دهنده مقاومت در بدن مادر شود و به نوبه خود به کودک از طریق شیر برسد.
آیا در صورت بارداری متوالی باید واکسن‌هایی که در بارداری قبلی گرفته‌ایم، مجدداً بگیریم؟
اگر در بارداری قبلی واکسیناسیون کاملی را دریافت کرده‌اید، برخی از واکسن‌ها ممکن است برای بارداری‌های بعدی به تکرار نیاز نباشد. به عنوان مثال، برای واکسن‌های که برای پیشگیری از بیماری‌هایی مانند سرخک، آنفولانزا، کاهش واکنش تیفوئیدی و پنوموکوکی تزریق می‌شوند، معمولاً نیازی به تزریق مجدد در بارداری‌های بعدی نیست اما برای واکسن آنفولانزا، باید هر ساله به دلیل تغییراتی که در ویروس آنفولانزا رخ می‌دهد، واکسن جدیدی گرفت.
خلاصه مطلب
در این مقاله با انواع واکسن هایی که در دوران بارداری از سوی پزشکان و سازمان های معتبر تایید شده‌اند توضیح دادیم و واکسن هایی که تجویز آنها در هنگام بارداری ممنوع است صحبت کردیم. و با توجه به مواردی که گفته شد می‌توان نتیجه گرفت که زدن واکسن های زنده برای زنان باردار خطر‌ساز است و فقط واکسن های کشته شده توصیه می‌شود تا از به وجود آمدن بیماری های احتمالی جلوگیری شود.