ترس از زایمان و بارداری: نابودی یک رویای لطیف
ترس واکنش طبیعی بدن به یک واقعه کنش‌پذیر است. در واقع ترسیدن، ابراز نوعی هیجان است که از ما محافظت می‌کند. گاهی این ترس از حد مجاز هشدار دهنده و طبیعی خارج می‌شود و حالتی بیمارگونه به خود می‌گیرد. در چنین حالتی فرد دچار ترس مرضی و اختلال اضطراب می‌شود. ترس‌های مرضی که از آن‌ها به عنوان فوبیا یاد می‌شود منشا ایجاد احساس اضطراب و نگرانی در بانوان باردار هستند. بارداری برای بسیاری از بانوان یک دوره زیبا و خاطره‌انگیز است اما برای برخی افراد دوران بارداری دوره دلهره‌آوری است. در بین این ترس‌ها و تشویش‌ها، ترس از زایمان طبیعی که از آن به عنوان توکو فوبیا نیز یاد می‌شود در بین بانوان باردار رایج است و گاه در ماه‌های آخر بارداری استرس زیاد از زایمان زندگی مادر را مختل می‌کند. با تیم پینو بیبی همراه باشید تا با یاد بگیریم که چگونه می‌توانیم بر ترس‌هایمان غلبه کنیم.
ترس از زایمان
قبول مسئولیت در هر زمینه‌ای با خود نوعی احساس ترس و نگرانی به همراه دارد. هر چه مسئولیت سنگین‌تر و خطیرتر باشد، این اضطراب و تشویش نیز بیشتر خواهد شد. بارداری نیز پذیرش یک مسئولیت سنگین و خطیر است و شاید بدن اغراق بتوان گفت جزو حساس‌ترین مسئولیت‌هایی زندگی همه بانوان است. واقعاً چه مسئولیتی می‌تواند عظیم‌تر و حساس‌تر از مسئولیت حفظ جان یک موجود زنده و ماهیت بخشیدن به آن باشد.
این همه حساسیت قطعاً با استرس و اضطراب همراه خواهد بود. مادر در سرتاسر دوران بارداری همواره ترس و اضطراب را تجربه می‌کند و هر مرحله از دوران بارداری، دغدغه‌های خاص خودش را دارد. بنابراین شاید داشتن اضطراب و استرس فصل مشترک تمام بارداری‌ها باشد و اگر بگوییم عارضه شایع شاید حق مطلب را به خوبی ادا نکرده باشیم و باید بگوییم عارضه قطعی دوران بارداری.
همه افراد از زن و مرد، پیر و جوان و حتی خردسالان هر روز درجاتی از استرس را تجربه می‌کنند. برخی افراد به واسطه روحیه قوی، داشتن اعتماد به نفس، توانایی کنترل هیجانات و حتی به دلیل سلامت جسمی قادرند تا در شرایط استرس‌زا، احساسات و عواطف خود را مدیریت کنند اما همه افراد چنین قابلیتی را ندارند و برخی افراد ممکن است با کوچک‌ترین پیشامدی دچار تنش و اضطراب شوند. حتی میزان کنترل هیجانات در افراد مختلف یک خانواده نیز با هم متفاوت است.
بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که تجربه ترس و اضطراب در دوران بارداری طبیعی است و همه بانوان باردار به یک درجه در کنترل هیجانات و استرس‌های خود مهارت ندارند. برخی از بانوان باردار به محض مطلع شدن از بارداری ممکن است دچار تنش‌های روحی و روانی شوند. بخشی از این نوسانات خلقی با توجه به تغییرات هورمونی و تغییرات فیزیولوژیک و آناتومیک بدن طبیعی است اما گاهی این ترس و استرس از حد طبیعی مورد انتظار فراتر می‌رود به ترس مرضی یا فوبیا بدل می‌شود. ترس از زایمان که به آن توکوفوبیا یا مایئوزیوفوبیا یا پارتوروفوبیا نیز می‌گویند، وضعیتی است که ۵ تا ۱۵ درصد از زنان باردار را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
ترس از زایمان یا توکوفوبیا چیست؟
اضطراب مربوط به بارداری و زایمان در زنان بسیار شایع است. فرضیه‌های مختلفی که برای توضیح ترس از زایمان ارائه می‌شوند که شامل:
- اختلال در هموستاز عصبی هورمونی به عنوان مثال: اختلال در مکانیسم‌های تنظیم کننده هورمون‌های کنترل کننده اضطراب
- ارتباطات اجتماعی: داشتن روابط با زنانی که تحت زایمان‌های آسیب‌زا قرار گرفته‌اند
- ترس‌های مربوط به مراقبت‌های پزشکی مانند کنترل ناکارآمد درد، ترس از مرگ و عدم اعتماد به تیم ارائه کننده مراقبت‌های پزشکی
- عوامل اجتماعی مانند: سن کم، تحصیلات پایین و آسیب اجتماعی
- عوامل روانی مانند: خود کم‌بینی، تداعی و احیای خاطرات آسیب‌زا از دوران کودکی
- اختلالات روانپزشکی مانند افسردگی یا اضطراب
اغلب بانوانی که در دوران بارداری ترس از زایمان دارند به دنبال جلب حمایت از همسر، مادر، خواهر یا سایر اعضای خانواده خود هستند و برخی دیگر ممکن است به دنبال حمایت از دوستان و همکاران خود باشند.
برای شناسایی چنین بانوانی لازم است تا آزمایش‌های غربالگری قبل از زایمان انجام شود. برای مدیریت ترس‌های مربوط به بارداری باید برنامه‌های پیشگیرانه برای زنان اجرا شود.
توکوفوبیا یک ترس پاتولوژیک از بارداری است و می‌تواند منجر به اجتناب از زایمان شود. ترس از زایمان ممکن است در نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع شود. اگر چه ممکن است روابط جنسی فرد طبیعی باشد، اما چنین افرادی به دنبال استفاده از روش‌های مختلف پیشگیری از بارداری هستند و مدام سعی می‌کنند تا بارداری را تعویق بیاندازند. در حدود ۲۰ تا ۷۸ درصد از زنان باردار ترس‌های مرتبط با بارداری و زایمان را تجربه می‌کنند و تحقیقات نشان داده است که ۱۳ درصد از زنان غیرباردار به خاطر ترس از زایمان، بارداری را به تعویق انداخته یا از بارداری اجتناب می‌کنند.
در برخی موارد ممکن است توکوفوبیا فقط ترس از زایمان طبیعی باشد و در چنین شرایطی بانوی باردار ممکن است تن به سزارین بدهد که البته در چنین شرایطی نیز ترس را تجربه می‌کند.
معمولاً توکوفوبیا در بانوانی دیده می‌شود که تا کنون سابقه بارداری و زایمان نداشته‌اند. طبق تحقیقات بانوان بسیار جوان یا بانوانی که در سنین بالا باردار می‌شوند بیش از دیگران این ترس را تجربه می‌کنند.
گاهی در شرایطی که همه چیز خوب به نظر می‌رسد بانوی باردار در حال تقلای ذهنی برای غلبه بر استرس‌ها و ترس‌های درونی است و این ترس حتی ممکن است سلامت بانوی باردار را به مخاطره بیاندازد. در برخی مواقع بعضی از بانوان ممکن است از شدت ترس زیاد، به خود و یا جنین‌شان آسیب برسانند بنابراین کنترل ترس و اضطراب در دوران بارداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و مستقیماً با سلامت مادر و جنین در ارتباط است.
علائم توکوفوبیا چیست؟
فوبیا نوعی ترس مرضی یا در واقع اختلال تشویشی است که افراد حد معقول یا نامعقولی از ترس را در مورد یک شی یا موقعیت خاص احساس می‌کنند و در مورد توکوفوبیا این ترس مربوط به فرایند زایمان به ویژه ترس از زایمان طبیعی است. علائم توکوفوبیا می‌تواند شامل:
- وحشت‌زدگی و ترس مرضی
- اضطراب و افسردگی
- اختلال در خواب (به خصوص بی‌خوابی و کم‌خوابی)
- دیدن کابوس
- بروز رفتارهای اجتنابی: عملیاتی است که افراد برای فرار از احساسات یا افکار دشوار انجام می‌دهند.
- احساس ترس از فکر کردن به بارداری و زایمان
- ترس شدید از نقص‌های تولد، مردهزایی یا مرگ مادر
- اصرار به زایمان سزارین
توکوفوبیا در مردان
شاید برای شما عجیب باشد که ترس از زایمان در مردان هم وجود داشته باشد اما واقعیت این است که برخی از مردان با شنیدن خبر بارداری همسر خود دچار اختلال حواس، اضطراب و ترس شدید می‌شوند. متاسفانه آقایان از ترس تمسخر و سرزنش دیگران در مورد احساسات خود با دیگران صحبت نمی‌کنند. اما جالب است بدانید درصد قابل توجهی از مردان نیز توکوفوبیا را تجربه می‌کنند شاید تصور کنید که مردان که زایمان انجام نمی‌دهند پس ترس از زایمان برای آن‌ها بی‌معنی است اما مردان ممکن است نسبت به سلامت و ایمنی همسر و فرزندشان دچار ترس شدید و فوبیا شوند. در ضمن ترس از عدم داشتن توانایی‌های لازم برای پدر شدن، نگرانی‌هایی در مورد زایمان و درمان‌های پزشکی، تصمیم‌گیری برای آینده و مدیریت خانواده، مسائل مالی و … بسیاری موارد دیگر ممکن است باعث ایجاد دلهره و اضطراب در مردان شود.
علل ابتلا به توکوفوبیا چیست؟
اصولاً ترس‌های مرضی ریشه در تجربیات گذشته فرد دارند. معمولاً روانشناسان طی برگزاری جلسات متعدد مشاوره تمام تلاش خود را برای کشف علت ترس به کار می‌گیرند چرا که دانستن علت ایجاد فوبیا می‌تواند به درمان این عارضه کمک زیادی بکند. توکوفوبیا به دلایل مختلفی ممکن است ایجاد شود. برخی از این عوامل عبارتند از:
- ترس از ناشناخته‌ها
- از دست دادن کنترل زندگی و حریم خصوصی
- سوء استفاده جنسی در گذشته
- ترس از آمپول و بیمارستان
- ترس از درد
- ترس از پذیرش مسئولیت مادری
- ترس از تولد نوزاد ناقص
- ترس از مرگ موقع زایمان
- ترس از سقط جنین یا مردهزایی
- ترس از آینده و زندگی نوزاد
- عدم اعتماد به پزشک
- ترس از عدم پذیرش فرزند از سوی خانواده
معمولاً افرادی که زندگی عاطفی موفقی ندارند و از حمایت اجتماعی کمی برخوردار هستند ممکن است به این ترس دچار شوند. گاهی نیز یک سابقه ذهنی از یک رخداد یا واقعه ممکن است باعث ایجاد این ترس شود اما منشا ترس هر چه که باشد باید به محض اطلاع از آن درمان شود.
انواع توکوفوبیا
گفتیم که به طور معمول دو نوع متفاوت توکوفوبیا وجود دارد:
توکوفوبیای اولیه در زنانی رخ می‌دهد که تا کنون تجربه زایمان نداشته‌اند. این نوع ترس ممکن است از دوران نوجوانی شروع شود برخی از متخصصان علوم روانشناسی معتقدند که ترس‌هایی که از دوران نوجوانی شروع می‌شوند بیشتر به سابقه یک خاطره تلخ مربوط می‌شوند مثلاً یکی از نزدیکان فرد در اثر زایمان فوت کرده است یا بازیگر محبوب فرد در یک فیلم سینمایی بعد از تحمل رنج فروان و تولد فرزند از دنیا رفته است. تصویر باقی مانده از چنین رخدادهایی ممکن است برای همیشه ذهن فرد را به خود مشغول کند. در برخی موارد نیز ممکن است بعد از این که یک زن باردار می‌شود ترس ایجاد شود. تحقیقات نشان می‌دهد این نوع از توکوفوبیا در دختران و زنانی که مورد تجاوز یا سوء استفاده جنسی قرار گرفته‌اند بیشتر مشاهده می‌شود و ممکن است معاینات پزشکی در دوران حاملگی و زایمان خاطرات تلخ آن‌ها را تداعی کند و باعث آسیب‌های روحی شدید شود.
توکوفوبیای ثانویه همانطور که از نامش پیدا است بعد از یک تجربه واقعی اتفاق می‌افتد. معمولاً بانوانی که قبلاً تجربه بارداری و زایمان را داشته‌اند، دچار توکوفوبیای ثانویه می‌شوند. بانوانی که سابقه سقط جنین، مردهزایی، تولد نوزاد با نقص مادرزادی و یا بارداری ناموفق داشته‌اند در معرض این عارضه هستند اما حتی بانوانی که سابقه زایمان طبیعی موفق هم داشته‌اند نیز ممکن است در بارداری‌های بعدی چنین ترسی را تجربه کنند. در برخی موارد شنیدن تجربیات زایمان‌های آسیب‌زای زنان دیگر، ترس از عدم مدیریت درد و شرایط روانی در بارداری قبلی مانند اضطراب و افسردگی ممکن است باعث بروز توکوفوبیای ثانویه شود.
شیوه‌های درمانی توکوفوبیا
معالجه بیماری‌های روحی و روانی مادر بسیار حائز اهمیت است. سلامت روان مادر مستقیماً بر سلامت جنین اثر دارد و حالات روحی مادر بر جنین نیز تاثیر می‌گذارد. متاسفانه یک فرهنگ غلط در بین افراد جامعه وجود دارد و آن ترس از انگ خوردن در مراجعه به روانشناس و روانپزشک است. اگر باردار هستید و فکر می‌کنید برای کنترل و مدیریت استرس و ترس‌های دوران بارداری نیاز به مشاوره با روانشناس را دارید تابوی موجود را بشکنید و بدون هیچ واهمه‌ای برای درمان بیماری روحی خود اقدام کنید. همانطور که ممکن است شما برای درمان سوزش سردل یا تنگی نفس در دوران بارداری به پزشک مراجعه کنید لازم است تا برای درمان بیماری تشویش و اضطراب خود نیز از کمک یک متخصص بهره بگیرید.
مقاله «نکاتی برای بهبود سلامت روان در دوران بارداری» و «ترس‌های بارداری و این که چرا نباید از آن‌ها بترسید؟» را مطالعه کنید و راهکارهای ارائه شده در این مقالات را برای مدیریت و کنترل شرایط روحی خود به کار ببنید و اگر شرایط روحی شما همچنان وخیم بود حتماً به یک روانشناس مراجعه کنید.
روانشناس طی جلسات مشاوره سعی خواهد کرد تا علت ترس شما را کشف کند. سپس ممکن است با ارائه راهکارهای عملی از شما بخواهد تا برای غلبه بر ترس وارد عمل شوید.
برخی از متخصصان علوم روانشناسی شرکت در جلسات گروه درمانی را بیش از هر روش دیگری مفید می‌دانند. در چنین جلساتی افراد آزادانه درباره ترس‌ها و اختلالات روحی خود صحبت می‌کنند. قرار گرفتن در جمعی که همه افراد به نوعی با شما هم‌درد هستند احساس اطمینان و آرامشی به شما خواهد داد تا شما نیز درباره آن چه برای شما آزار دهنده است به راحتی صحبت کنید. تخلیه ذهنی می‌تواند باعث کم شدن ترس و استرس شما شود.
همچنین شرکت در کلاس‌های آمادگی زایمان نیز می‌تواند تا حدود زیادی به شما کمک کند. در این کلاس‌ها درباره فرایند زایمان و کسب آمادگی برای وضع حمل نکات مفیدی ارائه می‌شود که می‌تواند ترس شما را کاهش دهد.
اگر به پزشک متخصص زنانی که انتخاب کرده‌اید اطمینان کافی ندارید می‌توانید پزشک‌تان را عوض کنید. سعی کنید روابط دوستانه‌ای با پزشک خود برقرار کنید و اگر احساس می‌کنید پزشک برای برقراری این رابطه دوستانه تمایلی ندارد سراغ پزشک دیگری بروید. شما باید بتوانید این احساس اطمینان و دوست داشتن و دوست داشته شدن را با پزشک خود به اشتراک بگذارید. متخصص زنان می‌تواند بسیاری از ترس‌های شما را برطرف کند.
آیا می‌توانم به کسی توکوفوبیا دارد کمک کنم؟
اگر در اطرافیان شما بانوی بارداری وجود دارد که از توکوفوبیا رنج می‌برد شما می‌توانید با حمایت کردن از او و به کاربردن کلمات مثبت تاثیر زیادی بر کاهش استرس او داشته باشید. شاید تشخیص این که بانوی باردار دچار توکوفوبیا هست یا خیر برای شما مقدور و میسر نباشد اما همین که از بانوان باردار حمایت و پشتیبانی کنید ناخودآگاه به کاهش ترس و استرس آن‌ها کمک شایانی کرده‌اید.
بانوان مبتلا به توکوفوبیا عموماً به دنبال یافتن منابع حمایت اجتماعی هستند و دانستن این نکته که افرادی وجود دارند که می‌توانند به آن‌ها کمک کنند، برای آن‌ها آرامش‌بخش است. حمایت روحی از چنین بانوانی حس خودکارآمدی زنان را تقویت می‌کند. تحقیقات نشان داده است که درصد سزارین انتخابی در بانوانی که طی دوران بارداری مورد حمایت دیگران قرار گرفته‌اند بسیار کمتر از بانوانی است که پشتیبانی نمی‌شوند.
این حمایت می‌تواند علاوه بر حمایت روحی و عاطفی شامل حمایت مالی، اجتماعی و پزشکی نیز باشد. در کشورهایی که فرزندآوری تشویق می‌شود به خصوص در کشورهایی که نرخ جمعیت رو به کاهش است دولت برای کمک به خانواده‌ها و ترغیب آن‌ها به زاد و ولد حمایت‌های مالی گسترده‌ای را تدارک می‌بیند. معمولاً علاوه بر حمایت مالی، مادر از مرخصی دوران بارداری و مزایایی کافی برخوردار می‌شود و دولت امنیت شغلی بانوان را تضمین می‌کند. همچنین خدمات پزشکی و درمانی برای بانوان باردار عموماً رایگان است.
شما هم می‌توانید در حد توان خود به بانوان باردار در کم کردن استرس و ترس‌های‍شان یاری برسانید. به همکار باردارتان در مدیریت زندگی کاری‌شان کمک کنید. حس مورد توجه قرار گرفتن دقیقاً همان چیزی است که چنین بانوانی به آن نیاز دارند.
در شرایط بسیار وخیم ممکن است روانپزشک درمان‌های جدی‌تری را برای کمک به بانوی باردار به کار بگیرد. استفاده از داروهای ضداضطراب و ضدافسردگی و جلسات درمانی تخصصی از روش‌هایی هستند که ممکن است در شرایط حاد بیماری به کار گرفته شوند.
چه تیتر زیبایی (نابودی یک رویا لطیف) خیلی مقاله تون دوست داشتم ممنون