افتادگی لگن (POP) به عارضه‌ای گفته می‌شود که در آن، ضعیف بودن عضلات لگن باعث افتادگی یک یا چند اندام در لگن (برای مثال، واژن، رحم، مثانه و راست روده) می‌شوند. در موارد شدیدتر این عارضه، یک عضو بر روی اندام دیگر فشار می‌آورد یا به سمت خارج از بدن شما برآمده می‌شود. پزشک شما می‌تواند روش‌های درمانی متعددی را برای ترمیم و درمان پرولاپس اندام لگنی و تسکین علائم آن به شما توصیه کند.
افتادگی لگن چیست؟
افتادگی لگن (POP) عارضه‌ای است که در آن، کف لگن شما (از جمله ماهیچه‌ها، رباط‌ها و بافت‌هایی که اندام‌های لگن شما را در جای خود نگه می‌دارند) برای حمایت از اندام‌ها و نگه داشتن آن‌ها در جای خود بیش از حد ضعیف می‌شوند. عضلات کف لگن شما مانند یک زنجیر قدرتمند عمل می‌کنند که اندام‌هایی مانند واژن، رحم، مثانه و راست روده شما را در جای خود نگه می‌دارند. در صورتی که این ماهیچه‌ها بیش از حد شل شوند یا آسیب ببینند، اندام‌هایی که از آن‌ها حمایت می‌کنند از جای خود خارج می‌شوند.
در موارد خفیف این عارضه، ممکن است اندام‌های شما افتادگی پیدا کنند. در موارد شدیدتر آن، امکان دارد که این اندام‌ها به سمت خارج از واژن شما کشیده شوند و برآمده شوند.
افتادگی اندام لگن یکی از انواع اختلالات کف لگن به شمار می‌رود که علائمی مانند بی اختیاری ادرار و مدفوع را به همراه دارد. گاهی اوقات اختلالات دیگر لگن نیز همزمان با افتادگی لگن اتفاق می‌افتند.
انواع مختلف افتادگی اندام لگن چیست؟
نوع افتادگی لگن در شما به این بستگی دارد که ضعف در کجای کف لگن شما اتفاق افتاده است و چه اندامی تحت تاثیر آن قرار گرفته است.
- افتادگی دیواره قدامی واژن (افتادگی مثانه): ضعیف شدن عضلات کف لگن در بالای واژن می‌تواند باعث این شود که مثانه از جای خود خارج شود و در واژن شما ایجاد برآمدگی کند. این نوع افتادگی، سیستوسل نیز نامیده می‌شود. افتادگی دیواره قدامی واژن شایع ترین نوع این عارضه است.
- اورتروسل: ضعیف شدن ماهیچه‌های کف لگن می‌تواند باعث شود که لوله‌ای که ادرار را از مثانه به خارج از بدن شما منتقل می‌کند (مجرای ادراری)، افتادگی پیدا کند. افتادگی مجرای ادرار اغلب با افتادگی مثانه همراه است.
- افتادگی دیواره خلفی واژن (افتادگی راست روده): ضعیف شدن عضلات کف لگن بین واژن و راست روده می‌تواند باعث افتادگی و برآمدگی راست روده در دیواره پشتی واژن شود. به این نوع افتادگی، رکتوسل نیز گفته می‌شود.
- انتروسل: ضعیف شدن ماهیچه‌های لگن می‌تواند باعث افتادگی و برآمدگی روده کوچک در دیواره پشتی واژن یا بالای واژن شود.
- افتادگی رحم: ضعیف شدن کف لگن می‌تواند باعث شود که رحم شما در داخل کانال واژن شما افتادگی پیدا کند.
- افتادگی واژن: ضعیف شدن عضلات کف لگن می‌تواند باعث شود که قسمت بالایی واژن (طاق واژن) در داخل کانال واژن شما افتادگی پیدا کند.
چه افرادی تحت تاثیر افتادگی لگن قرار می‌گیرند؟
افراد هر دو جنسیت امکان دارد که افتادگی لگن را تجربه کنند، اما خطر ابتلا به این عارضه برای زنان بیش‌تر است. مردان ممکن است دچار افتادگی مثانه و افتادگی رکتوم (راست روده) شوند.
افتادگی لگن چقدر شایع است؟
حدود ۳ درصد تا ۱۱ درصد از زنان افتادگی لگن را تجربه می‌کنند. حدود ۳۷ درصد از افراد مبتلا به اختلالات کف لگن، از جمله POP، بین ۶۰ تا ۷۹ سال سن دارند. بیش از نیمی از این افراد ۸۰ ساله یا بیش‌تر هستند. البته این عارضه در همه افراد علائم ایجاد نمی‌کند. به همین دلیل بسیاری از افراد برای تسکین علائم خود به پزشک مراجعه نمی‌کنند. در نتیجه، اطلاع دقیق از این که این عارضه تا چه حد در بین افراد رایج است، دشوار می‌باشد.
علائم و نشانه‌های افتادگی لگن چیست؟
شایع ترین علامت این عارضه این است که در واژن خود احساس برآمدگی کنید، انگار که چیزی در حال افتادن از آن است. علائم و نشانه‌های این عارضه عبارتند از:
- احساس برآمدگی، پر بودن یا فشار در واژن خود
- احساس پر بودن، فشار یا درد در لگن خود
- احساس درد یا گرفتگی در ناحیه کمر
- احساس فشار، ضربه یا درد در حین ارتباط جنسی (دیسپارونی)
- برآمدگی یا فشاری که در طول روز شدیدتر می‌شود.
- برآمدگی یا فشاری که در زمان سرفه کردن یا در صورتی که برای مدت طولانی سرپا باشید، شدیدتر می‌شود.
- برای ادرار یا مدفوع کردن نیاز است اندام‌های بیرون زده را با انگشت خود جابجا کنید.
- لکه بینی از واژن
علائم و نشانه‌های شما بستگی به محل افتادگی در بدن شما دارد. توضیح علائم خود به پزشک، به او کمک می‌کند تا بخش‌هایی را که عضلات کف لگن شما در آن‌ها ضعیف تر است را پیدا کند.
بی اختیاری استرسی، بی اختیاری فوریتی و بی اختیاری مدفوع اغلب همراه با علائم این عارضه بروز پیدا می‌کنند، زیرا عوامل خطر مشابهی دارند. این علائم عبارتند از:
- نشت ادرار هنگام سرفه کردن، خندیدن یا ورزش کردن (بی اختیاری استرسی)
- تمایل مکرر به ادرار کردن که کنترل آن سخت باشد (بی اختیاری ادراری)
- یبوست یا عدم توانایی کنترل مدفوع (بی اختیاری مدفوع)
علت افتادگی لگن چیست؟
عضلات کف لگن شما می‌تواند به دلایل متعددی ضعیف شود. ضعیف بودن کف لگن، احتمال افتادگی لگن را افزایش می‌دهد.
- زایمان طبیعی شایع ترین علامتی است که همراه با POP ایجاد می‌شود. زایمان‌های طبیعی متعدد، زایمان دوقلو یا چند قلو یا حمل جنین بزرگ‌تر از حد معمول (ماکروزومی جنینی) همگی احتمال آسیب دیدگی عضلات کف لگن را افزایش می‌دهند که این ممکن است باعث ایجاد این عارضه شود.
- روند پیری می‌تواند باعث از دست دادن قدرت عضلات شما از جمله عضلات کف لگن شود. یکی از دلایل آن، کاهش استروژن در بدن است. در دوران یائسگی، بدن شما استروژن کم‌تری تولید می‌کند. این کاهش هورمون می‌تواند بافت‌های همبند که کف لگن شما را پشتیبانی می‌کنند را ضعیف کند.
- اضافه وزن، خطر ابتلا به افتادگی لگن را افزایش می‌دهد. مطالعات نشان داده است که افرادی که از نظر فیزیکی دچار اضافه وزن یا چاقی هستند نسبت به افرادی که در محدوده وزن طبیعی قرار دارند، بیش‌تر در معرض ابتلا به POP قرار دارند.
- فشار طولانی مدت در حفره شکم می‌تواند عضلات کف لگن شما را بیش از حد مناسب تحت فشار قرار دهد و باعث ضعیف شدن آن شود. یبوست مزمن، سرفه مزمن و بلند کردن وسایل سنگین به صورت مکرر همگی احتمال ابتلا به این عارضه را افزایش می‌دهند.
- سابقه خانوادگی افتادگی لگن ممکن است احتمال ابتلا به این عارضه را افزایش دهد. تحقیقات در مورد اجزای ژنتیکی POP هنوز در حال انجام است و نهایی نشده است، اما احتمال این که کف لگن ضعیف‌تری نسبت به حالت عادی را به ارث برده باشید، وجود دارد.
- اختلالات کلاژن می‌تواند بافت‌های همبند موجود در کف لگن شما را ضعیف کند و احتمال ابتلا به این عارضه را افزایش دهد. افراد مبتلا به اختلالات بافت همبند مانند سندرم اهلرز-دانلوس و افرادی که حرکت بیش‌تری در مفاصل خود دارند، در خطر بیش‌تری برای ابتلا به این عارضه قرار دارند.
پرولاپس لگن چگونه تشخیص داده می‌شود؟
در طول قرار ویزیت شما، پزشک علائم شما را بررسی می‌کند و لگن شما را معاینه می‌کند. در طول معاینه، ممکن است پزشک شما از شما بخواهد که سرفه کنید تا زمانی که تحت فشار هستید و زمانی که ریلکس هستید، بتواند به طور کامل میزان افتادگی لگن شما را مشاهده کند. ممکن است پزشک شما را در حالی که دراز کشیده‌اید و ایستاده اید نیز معاینه کند.
در اغلب موارد، معاینه لگن تنها کاری است که برای تشخیص پرولاپس مورد نیاز است.
آزمایشات اضافی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
تست‌های عملکرد مثانه که به ارائه‌دهنده شما اجازه می‌دهد تا علائم مشکلات ادراری را که با POP مشترک هستند، جستجو کند. آزمایش‌ها ممکن است شامل سیستوسکوپی باشد، روشی که به پزشک اجازه می‌دهد داخل مثانه و مجرای ادرار شما را ببیند. ارائه‌دهنده شما همچنین ممکن است آزمایش یورودینامیک انجام دهد تا ببیند مثانه و مجرای ادرار شما چقدر ادرار را ذخیره و آزاد می‌کنند.
روش های تصویربرداری که به ارائه دهنده شما اجازه می دهد تا داخل حفره لگن شما را مشاهده کند. ارائه دهنده شما ممکن است سونوگرافی کف لگن یا MRI را برای تعیین میزان پرولاپس شما تجویز کند. تصویربرداری اغلب به جز در موارد پیچیده استفاده نمی شود.
درجه بندی شدت پرولاپس اندام لگن چگونه است؟
سیستم تعیین شدت پرولاپس اندام لگن (POP-Q)، این عارضه را بر اساس خفیف یا شدید بودن افتادگی لگن شما مرحله بندی می‌کند. مقیاس آن از صفر تا چهار متغیر است.
مرحله صفر به این معنی است که اندام‌های شما اصلاً از جای خود جابجا نشده‌اند. مرحله چهار به این معنی است که پرولاپس کامل اتفاق افتاده است. افتادگی کامل شدیدترین نوع این عارضه است که ممکن است شامل بیرون زدگی اندامی از بدن شما باشد.
درمان شما هم بر اساس نوع افتادگی و هم بر اساس وسعت پرولاپس تصمیم گرفته می‌شود.
پرولاپس اندام لگن چگونه درمان می‌شود؟
از آنجایی که هر نوع عمل جراحی احتمال دارد که خطراتی داشته باشد یا ایجاد عوارض کند، معمولاً روش‌های غیرجراحی اولین کاری هستند که برای درمان افتادگی لگن به کار می‌روند. در صورتی که درمان‌های غیر جراحی جواب ندهد، سپس پزشک شما ممکن است جراحی را به شما توصیه کند.
درمان‌های غیر جراحی
درمان‌های غیر جراحی این عارضه عبارتند از:
- پساری واژن: پساری واژن یک دستگاه سیلیکونی قابل جابجایی است که پزشک شما می‌تواند آن را در واژن شما قرار دهد تا یک عضو دچار افتادگی را در جای خود نگه دارد.
- تمرینات کف لگن (تمرینات کگل): تمرینات کگل، تمرینات تقویتی برای کف لگن شما هستند. پزشک شما ممکن است شما را به فیزیوتراپیست ارجاع دهد تا قدرت تک تک عضلات را بررسی کند و تمرینات هدفمند برای تمرین دادن و تقویت این عضلات را به شما آموزش دهد.
درمان‌های جراحی
در صورتی که علائم شما با روش‌های درمانی غیر جراحی بهبود پیدا نکند و همچنین دیگر تمایلی به بچه دار شدن نداشته باشید، جراحی می‌تواند یک گزینه برای درمان محسوب شود.
زایمان پس از جراحی ممکن است خطر بازگشت پرولاپس شما را افزایش دهد.
دو نوع جراحی برای درمان این عارضه وجود دارد: جراحی انسدادی و جراحی ترمیمی. در جراحی انسدادی دیواره‌های واژن شما دوخته می‌شود و از افتادگی اندام‌ها به بیرون جلوگیری می‌کند. جراحی ترمیمی، بخش‌های ضعیف شده کف لگن شما را ترمیم می‌کند.
کولپوکلیزیس یک روش محو کننده است که منجر به کوتاه شدن واژن می شود. از برآمدگی اندام های خارج از بدن شما جلوگیری می کند. اگر برای جراحی ترمیمی خیلی ضعیف هستید و دیگر نمی‌خواهید رابطه جنسی با دخول داشته باشید، گزینه خوبی به شمار می‌رود.
چگونه می‌توانم از افتادگی لگن پیشگیری کرد؟
بسیاری از دلایل ایجاد افتادگی لگن خارج از کنترل شما هستند. اما شما می‌توانید عادات سالمی را برای کاهش خطر بروز آن در خود ایجاد کنید.
- روزانه ورزش‌های کف لگن را انجام دهید: داشتن کنترل ماهیچه‌ای در کف لگن، پشتیبانی قوی تری را برای اندام‌های شما فراهم می‌کند.
- وزن مناسب را حفظ کنید: با پزشک خود در مورد این که وزن مناسب و طبیعی برای شما چیست، صحبت کنید.
- پیشگیری از یبوست: یبوست می‌تواند عضلات کف لگن شما را تحت فشار قرار دهد. داشتن یک رژیم غذایی حاوی فیبر بالا و نوشیدن مایعات فراوان می‌تواند به پیشگیری از یبوست کمک کند.
- سیگار نکشید: سیگار کشیدن می‌تواند باعث سرفه‌های مکرر شود و به حفره شکم فشار بیاورد. در نتیجه، عضلات کف لگن شما را تحت فشار قرار می‌دهد.
- زمانی که چیزی سنگین را بلند می‌کنید، از کف لگن خود محافظت کنید: برای بلند کردن اجسام سنگین کمک بگیرید. هنگامی که به تنهایی بلند می‌شوید، باسن و زانوهای خود را خم کنید تا به حالت اسکوات بنشینید و در عین حال کمر خود را تا حد ممکن صاف نگه دارید. هنگام بلند کردن وسیله، بالا تنه خود را نچرخانید. موقعیت صحیح بدن از آسیب به کمر جلوگیری می‌کند و از کف لگن نیز محافظت می‌کند.
در صورت افتادگی لگن انتظار چه چیزی را داشته باشم؟
درمان شما بستگی به پرولاپس شما (جایی که در آن اتفاق می‌افتد و شدت آن) و هدف شما (بچه دار شدن، ادامه رابطه جنسی، انجام یک جراحی کم‌تر تهاجمی و غیره) دارد.
بنابراین توصیه می‌کنیم که با پزشک خود در مورد اینکه پرولاپس شما چگونه روش درمانی شما را تغییر می‌دهد، صحبت کنید. در مورد این که چگونه درمان به شما امکان می‌دهد به اهداف خود دست پیدا کنید، گفتگو کنید و در مورد خطراتی که ممکن است شما را از رسیدن به آن‌ها باز دارد سوال بپرسید. این که انتظارات خود را در گفتگوهای صادقانه با پزشک مطرح کنید، تجربه شما را در درمان افتادگی لگن بهبود می‌دهد.
اگر پرولاپس من درمان نشود چه اتفاقی می‌افتد؟
در صورت عدم درمان، پرولاپس و علائم شما می‌تواند شدیدتر شود. پزشک شما می‌تواند پرولاپس شما را تحت نظر داشته باشد و در صورت پیشرفت آن تا حدی که بر کیفیت زندگی شما تاثیر منفی بگذارد، درمان‌هایی را توصیه کند.
چه سوالاتی از پزشک خود بپرسم؟
- چه نوعی از POP را دارم؟
- آیا می‌توانم علائم این عارضه را بدون جراحی کنترل کنم؟
- کدام عمل‌های جراحی برای درمان POP من وجود دارد؟
- احتمال موفقیت عمل جراحی در دسترس من چیست؟
- احتمال این که جراحی کل علائم من را کاهش دهد، چقدر است؟
- عوارض جانبی احتمالی عمل جراحی چیست؟
- آیا درمان بر زندگی جنسی من تاثیر منفی خواهد گذاشت؟