سه ماه سوم بارداری از هفته ۲۸ حاملگی شروع می‌شود و در هفته ۴۰ (تا زمانی که زایمان کنید) به پایان می‌رسد. علائم قابل توجه بارداری شامل تنگی نفس، انقباضات کاذب زایمان و افزایش دفعات ادرار می‌باشند. متخصصان زنان و زایمان توصیه می‌کنند که در این مرحله به دفعات بیش‌تری توسط پزشک معاینه شوید تا سلامت شما و جنین بررسی شود.
در بخش اول این مقاله در مورد سه ماه سوم بارداری، تغییرات بدن مادر در این دوران و علائم بارداری در این زمان صحبت خواهیم کرد.
سه ماه سوم بارداری چیست؟
سه ماهه سوم بارداری شامل سه ماه آخر حاملگی شما، از هفته ۲۸ تا هفته ۴۰ (تا زمانی که زایمان کنید) می‌باشد. بارداری سه مرحله (سه ماه اول، دوم و سوم) دارد که هریک تقریبا ۱۲ هفته به طول می‌انجامند.
ماه‌های پایانی بارداری چالش‌های جسمی و احساسی فراوانی را به همراه دارند. احساس خوب داشتن در این زمان سخت‌تر از همیشه است و احتمالا مدام تلاش می‌کنید که احساساتی مانند خستگی، هیجان و استرس را با یکدیگر متعادل کنید. سه ماه سوم زمانی است که بیش‌تر افراد در کلاس آموزشی زایمان یا شیردهی شرکت می‌کنند و وسایلی مانند تخت نوزاد، پوشک و لباس نوزاد خریداری می‌نمایند.
سه ماه سوم بارداری بر رشد شما و جنین و آمادگی شما برای زایمان تمرکز دارد. رحم شما در پایان سه ماه سوم بارداری به اندازه هندوانه در می‌آید. شما علائم جدیدی مانند تنگی نفس و انقباضات براکستون هیکس را در این مرحله تجربه خواهید کرد. جنین نیز با سرعت بیش‌تری وزن اضافه می‌کند و اندام‌های او تکامل پیدا می‌کند تا او را برای متولد شدن آماده کند.
سه ماه سوم بارداری چه زمانی شروع می‌شود؟
بیش‌تر متخصصان توافق دارند که سه ماه سوم بارداری در هفته ۲۸ شروع می‌شود. با این که تفاوت کمی بین نظرات در این رابطه وجود دارد، اما نظر کلی این است که سه ماه سوم بارداری از هفته ۲۸ شروع می‌شود و تا زمانی که زایمان می‌کنید طول می‌کشد. زمان زایمان نیز به طور متوسط هفته ۳۹ یا ۴۰ بارداری می‌باشد.
تغییرات بدن در سه ماه سوم بارداری
تا زمانی که به سه ماه سوم بارداری برسید، ممکن است احساس پر بودن و کشیده شدن بیش از حد داشته باشید. با این که علائم بارداری در افراد مختلف با یکدیگر متفاوت است، اما سه ماه سوم زمانی است که بیش‌تر افراد متوجه می‌شوند که کمی بیش‌تر از همیشه درد و گرفتگی دارند. بدن شما در این مرحله هنوز در حال رشد است و به طور همزمان برای زایمان و به دنیا آمدن نوزاد نیز آماده می‌شود.
علائم و نشانه‌های سه ماه سوم بارداری
لازم به گفتن نیست که در صورتی که علائم و نشانه‌های خاصی را تجربه می‌کنید که در مورد بی خطر بودن یا نبودن آن مطمئن نیستید، بهتر است با پزشک در رابطه با آن موضوع مشورت کند تا بر اساس شرایط شما توصیه خاصی را ارائه دهد. به طور کلی ممکن است در سه ماه سوم بارداری علائم و نشانه‌های زیر را تجربه کنید:
افزایش وزن سه ماه سوم بارداری
در سه ماه سوم بارداری سعی کنید ۰.۴ کیلوگرم تا ۰.۵ کیلوگرم وزن اضافه کنید. در انتهای بارداری انتظار می‌رود که حدود ۲۵ تا ۳۵ درصد وزن اضافه کرده باشید. (البته در صورتی که پیش از باردار شدن اضافه وزن یا کمبود وزن داشته باشید، ممکن پزشک توصیه کند که وزن بیش‌تر یا کم‌تری اضافه کنید). این اضافه وزن بابت وزن نوزاد به علاوه جفت، مایع آمنیوتیک، افزایش حجم خون و مایعات بدن و حجم اضافه شده سینه است.
در صورتی که با مشاهده شکم خود متوجه می‌شوید که نوزاد شما به نظر بیش از حد کوچک یا بیش از حد بزرگ است، پزشک شما سونوگرافی انجام می‌دهد تا رشد جنین را بررسی کند.
انقباضات براکستون هیکس
بر خلاف انقباضات واقعی زایمان که با گذشت زمان شدیدتر، قوی‌تر و دردناک‌تر می‌شوند، انقباضات براکستون هیکس خفیف و غیر منظم می‌باشند. همچنین این انقباضات با گذشت زمان شدیدتر نمی‌شوند. بلکه این انقباضات بیش‌تر شبیه به درد و گرفتگی پریود هستند.
تغییر موقعیت و یا پیاده روی می‌تواند انقباضات براکستون هیکس را تسکین دهد. همچنین نیاز است مقدار زیادی آب بنوشید.
تنگی نفس
نفس عمیق کشیدن می‌تواند در سه ماه سوم بارداری دشوار باشد. دلیل اصلی آن این است که ریه‌های شما فضای کافی برای باز شدن ندارند.
گاهی اوقات در نزدیکی زایمان و زمانی که جنین برای آمادگی به دنیا آمدن به انتهای لگن شما تغییر موقعیت می‌دهد، این حالت بهتر می‌شود.
افزایش دفعات ادرار
زمانی که جنین در لگن شما پایین‌تر می‌رود، ممکن است بر روی مثانه شما فشار وارد کند. این فشار باعث بروز علائمی مانند افزایش دفعات ادرار یا نشت ادرار در زمانی که عطسه می‌کنید، سرفه می‌کنید، می‌خندید یا ورزش می‌کنید می‌شود. این موضوع همچنین ممکن است بر خواب شبانه شما تاثیر منفی بگذارد.
برای کاهش فشار ادرار و پیشگیری از نشت کردن آن، هر زمانی که احساس نیاز به ادرار داشتید به دستشویی بروید و به طور کامل مثانه خود را خالی کنید. از نوشیدن مایعات پیش از خواب خودداری کنید تا در طول خواب شبانه مجبور نباشید مرتب بیدار شوید. لباس زیر مخصوص قاعدگی بپوشید تا نشت ادرار را به خود جذب کند.
همچنین در صورتی که در هنگام دفع ادرار درد یا سوزش را تجربه می‌کنید (نشانه‌های عفونت ادراری) و یا تصور می‌کنید که مایع آمنیوتیک از واژن شما نشت می‌کند، لازم است موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید.
سوزش معده و یبوست
رحم در حال رشد شما می‌تواند بر روی شکم فشار وارد کند و اسیدهای معده را به سمت بالا بیاورد که این باعث علائمی مانند سوزش معده و سوء هاضمه می‌شود.
سوزش معده و یبوست به دلیل تولید بیش از حد هورمون پروژسترون که برخی از ماهیچه‌های خاص از جمله ماهیچه‌های مری که باعث پایین نگه داشتن اسید و غذا در شکم می‌شوند و ماهیچه‌هایی که غذای هضم شما را در روده حرکت می‌دهند، به وجود می‌آیند.
برای تسکین سوزش معده بهتر است وعده‌های غذایی کوچک‌تر ولی بیش‌تری را در روز بخورید و از مصرف غذاهای چرب، تند و اسیدی (مانند مرکبات) خودداری کنید.
برای رفع یبوست لازم است فیبر بیش‌تری مصرف کنید و مایعات بیش‌تری بنوشید تا اجابت مزاج برای شما آسان‌تر شود.
در صورتی که سوزش معده و یبوست شما بیش از حد تحمل شما شدید است، می‌توانید از پزشک خود بخواهید که مسکن‌های مناسب برای این زمان را برای شما تجویز کند.
ورم (ادما)
احتمالا این روزها احساس می‌کنید که حلقه و انگشترهای شما تنگ شده‌اند و همچنین ممکن است متوجه شوید که مچ پاها و صورت شما نیز ورم کرده‌اند. احتباس مایعات (ادما) و افزایش وزن می‌تواند باعث تورم مچ پا و پا در بارداری شود. بالا بردن پاها به تسکین این ورم کمک می‌کند.
بنابراین زمانی که مجبور هستید برای مدت طولانی بنشینید، یک چهارپایه یا جعبه در زیر پای خود قرار دهید. در زمان خواب، زیر پای خود بالش قرار دهید تا بالاتر باشد. این کار ورم شما را تسکین می‌دهد.
اما در صورتی که به طور ناگهانی دچار ورم شده‌اید، لازم است بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. چرا که چنین ورمی می‌تواند یکی از علائم پره اکلامپسی، یکی از بیماری‌های خطرناک دوران بارداری باشد.
واریس و هموروئید
افزایش حجم خون در دوران بارداری می‌تواند باعث تورم رگ‌ها شود. این موضوع بر روی بازوها، ران‌ها و یا صورت شما واریس ایجاد می‌کند. ممکن است واریس عنکبوتی در سه ماه سوم شدیدتر شود، اما معمولا خود به خود پس از تولد نوزاد محو می‌شود. همچنین فشار وارده بر روی پاها ممکن است باعث ایجاد واریس آبی یا بنفش رنگ گردد. این واریس پس از گذشت چند ماه از تولد نوزاد بهتر می‌شوند.
تورم رگ‌ها در مقعد شما نیز باعث به وجود آمدن هموروئید می‌شود.
با این که راهی برای درمان قطعی واریس وجود ندارد، اما شما می‌توانید با انجام اقدامات زیر از شدید شدن آن جلوگیری کنید:
- بلند شدن و حرکت در طول روز
- پوشیدن جوراب واریس
- حرکت دادن پاها زمانی که مجبور هستید برای مدت طولانی بنشینید.
بی خوابی در سه ماه سوم بارداری
به دلیل نیاز به دستشویی رفتن مکرر و احساس درد و ناراحتی در شکم، به احتمال زیاد، داشتن خواب با کیفیت در سه ماه سوم بارداری دشوار باشد.
غریزه آشیانه سازی
غریزه شدید برای آماده سازی خانه یا زندگی شما برای نوزاد در این مرحله شکل می‌گیرد. برخی از مادران می‌گویند که گویی انرژی بسیار زیادی را در خود احساس می‌کنند که باعث می‌شود بخواهند خانه را تمیز و مرتب کنند.
البته در صورتی که چنین احساسی نداشته باشید نیز بدون مشکل است. برخی از مادران باردار چنین حسی را تجربه می‌کنند و برخی، آن را احساس نمی‌کنند.
دل درد
به مرور که جنین رشد می‌کند، فضای بیش‌تری را در شکم شما اشغال می‌نماید. این موضوع باعث ایجاد درد و ناراحتی در شکم شما می‌شود.
این درد احتمالا خواب شما را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. همچنین ممکن است کشیدن نفس عمیق برای شما سخت‌تر از حالت عادی شود.
کمر درد
وزنی که در دوران بارداری اضافه کرده‌اید، فشار بیش‌تری را بر کمر شما وارد می‌کند و باعث درد و گرفتگی آن می‌شود. همچنین ممکن است در ناحیه لگن و باسن خود احساس درد و ناراحتی داشته باشید. چرا که این نواحی در مرحله آخر بارداری شل می‌شوند تا بدن برای زایمان آماده شود.
برای کاهش این فشار بر روی کمر خود، بهتر است بدن خود را به طور صحیح نگه دارید. صاف بنشینید و از صندلی استفاده کنید که پشت شما را به طور کامل پشتیبانی کند. در شب، زمانی که قصد دارید بخوابید، بر روی پهلوی خود دراز بکشید و یک بالش را بین پاهای خود قرار دهید. کفش‌های بدون پاشنه و راحت بپوشید که برای قوس کف پا مناسب است. برای کاهش درد نیز می‌توانید از کیسه آب گرم استفاده کنید.
اگر درد شدید است، می‌توانید از پزشک خود بخواهید که یک مسکن بدون خطر در این مرحله را به شما پیشنهاد کند.
خونریزی
لکه بینی و خونریزی خفیف در انتهای بارداری ممکن است نشانه این باشد که زایمان در حال شروع است.
اما گاهی اوقات نیز لکه بینی نشانه یک مشکل خطرناک مانند جفت سر راهی (حالتی که جفت در پایین رشد می‌کند و دهانه رحم را می‌پوشاند)، جدا شدن جفت (جدا شدن جفت از دیواره رحم) یا زایمان زودرس نیز باشد. به همین دلیل لازم است در صورتی که در این مرحله هرگونه خونریزی مشاهده کردید، موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید.
بزرگ شدن حجم سینه‌ها و ترشح آغوز از نوک سینه
در مرحله پایانی بارداری، سینه‌های شما به اندازه ۹۰۷ گرم رشد می‌کنند. در این زمان بهتر است حتما یک سوتین مناسب بپوشید که سینه‌های شما را به خوبی پشتیبانی کند و کمر شما تحت فشار قرار نگیرد.
نزدیک تاریخ زایمان شما، احتمال این وجود دارد که مایع زرد رنگی شروع به ترشح از نوک سینه‌های شما کند. این ماده که آغوز نام دارد، مواد غذایی مورد نیاز را در اولین روزهای بعد از تولد برای نوزاد شما فراهم می‌کند.
آیا درد سینه به معنای بارداری است؟
رویاهای واضح
رایج است که در سه ماه سوم بارداری، رویاها و کابوس‌های واضحی را در خواب مشاهده کنید. این موضوع باعث مشکل در خواب شما می‌شود. این رویاها احتمالا به دلیل تغییرات هورمونی بارداری به وجود می‌آیند.
دست و پا چلفتی شدن
ممکن است در سه ماه سوم بارداری احساس دست و پا چلفتی بودن کنید. ممکن است اشیاء را به زمین بیندازید. دلیل این موضوع این است که وزن شما در ناحیه شکم افزایش پیدا کرده و این حفظ تعادل بدن شما را دشوارتر از حالت عادی می‌کند.
ترشحات واژینال
ممکن است در سه ماه سوم بارداری ترشح واژینال بیش‌تری را مشاهده کنید. در صورتی که این ترشحات به قدری زیاد است که لباس زیر شما را خیس می‌کند و از رطوبت از آن رد می‌شود، نیاز است با پزشک تماس بگیرید.
در نزدیکی زایمان، ممکن است ترشحات غلیظ، شفاف و کمی خونی را مشاهده کنید. این ترشحات موکوس پلاگ نام دارند و نشانه این هستند که دهانه رحم شما برای زایمان آماده می‌شود و به همین دلیل گشاد شده است.
در صورتی که به طور ناگهانی، مقدار زیادی مایع از واژن شما دفع شود، ممکن است بدین معنی باشد که کیسه آب شما پاره شده است. البته در حدود ۸ درصد از زنان، کیسه آب پیش از شروع انقباضات زایمان پاره می‌شود. به هر صورت، لازم است پس از پاره شدن کیسه آب، در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشک خود اطلاع دهید و به بیمارستان مراجعه کنید.
ضعف در سه ماه سوم بارداری
ممکن است در سه ماه دوم بارداری پر انرژی بوده باشید، اما در مرحله آخر احساس خستگی و ضعف داشته باشید. همه علائم و نشانه‌های این زمان از جمله چندین بار بیدار شدن از خواب در شب برای رفتن به دستشویی، حمل اضافه وزن بارداری و دست و پنجه نرم کردن با استرس و اضطراب به دنیا آمدن نوزاد خسته کننده و دشوار هستند.
به همین دلیل نیاز است غذای سالم بخورید و به طور مرتب ورزش کنید تا سلامت شما بهبود پیدا کند. زمانی که احساس خستگی می‌کنید، سعی کنید کمی بخوابید یا حداقل بنشینید و به مدت چند دقیقه استراحت کنید. لازم است تمام انرژی خود را برای بعد از به دنیا آمدن نوزاد حفظ کنید. چرا که به مدت چند شب قادر نخواهید بود به مقدار کافی بخوابید.
سیاتیک
در سه ماه سوم بارداری، احتمال بروز درد عصبی که از پایین کمر به باسن و پای شما منتقل شود، وجود دارد. درد سیاتیک در سه ماه سوم ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی در دوران بارداری و یا به دلیل این که جنین در حال رشد به عصب سیاتیک فشار وارد می‌کند، ایجاد شود. درد سیاتیک ممکن است موقت و یا دائمی باشد.
یوگا، ماساژ یا فیزیوتراپی روش‌هایی برای تسکین این نوع درد محسوب می‌شوند؛ اما درد سیاتیک معمولا پس از به دنیا آمدن نوزاد از بین می‌رود.
ترک پوستی
ممکن است بر روی سینه‌ها، باسن، شکم یا ران‌های شما ترک پوستی به وجود بیاید. استرچ مارک یا ترک پوستی نوعی جای زخم است که پس از کشیده شدن پوست در دوران بارداری به وجود می‌آید. البته همه افراد دچار ترک پوستی نمی‌شوند. اما اگر شما دارای آن باشید، احتمالا به رنگ قرمز، بنفش، صورتی یا قهوه‌ای خواهد بود.
در بخش دوم این مقاله همراه شما خواهیم بود تا موضوعاتی از جمله تغییرات احساسی، رشد جنین، مراقبت‌های لازم برای سه ماه سوم، آزمایشات، مشکلات و زایمان را بررسی کنیم.