کم آبی در دوران بارداری

کم آبی در دوران بارداری می‌تواند منجر به بروز عوارض جدی در بارداری از جمله نقص لوله عصبی، کم شدن مایع آمنیوتیک، ترشح کم و ناکافی شیر مادر و حتی زایمان زودرس شود. این خطرات به نوبه خود ممکن است باعث ایجاد اختلالات مادرزادی به دلیل کم آبی و نبود تغذیه مناسب برای جنین شما بشوند. خشکی دهان، سرگیجه و کم شدن ادرار همگی جزو علائم و نشانه‌های کم آبی بدن در دوران بارداری می‌باشند. اگر به دلیل داشتن حالت تهوع نمی‌توانید آب بنوشید و آن را بالا می‌آورید، توصیه می‌کنیم که حتماً به یک پزشک متخصص مراجعه نمایید و با او در این رابطه صحبت کنید.

کم آبی بدن در هر زمانی می‌تواند مشکل ساز باشد؛ اما این مشکل به خصوص در دوران بارداری بسیار نگران کننده و خطرناک است. شما در دوران بارداری به آب بیش‌تری از حد معمول نیاز دارید؛ زیرا نوزاد شما نیز به آب نیاز دارد. نوشیدن آب برای داشتن زندگی سالم ضروری است و نقش مهمی در رشد طبیعی جنین دارد. این به این معناست که پیشگیری از کم آبی و هیدراته ماندن بدن در این دوران ضروری است.

در این مقاله، در مورد علائم کم آبی در دوران بارداری و نحوه حفظ سلامتی مادر باردار صحبت خواهیم کرد.

دلایل کم آبی در دوران بارداری چیست؟

کم آبی بدن در نتیجه از دست دادن آب بدن شما به وجود می‌آید؛ زمانی که سریع‌تر از آنچه که بتوانید آب و سایر مایعات را دریافت کنید، آب بدن شما از دست برود. اگر مایعات از دست رفته بدن را جایگزین نکنید، دچار کم آبی می‌شوید. این امر به ویژه در دوران بارداری خطرناک و نگران کننده است. زیرا در دوران بارداری از آب برای تشکیل جفت استفاده می‌شود که مواد مغذی را به کودک در حال رشد شما می‌رساند. آب بدن مادر همچنین در کیسه آمنیوتیک مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین کم آبی در دوران بارداری می تواند منجر به عوارض بسیار جدی شود. این عوارض شامل موارد زیر می‌باشند:

• نقص لوله عصبی
• کم بودن مایع آمنیوتیک
• زایمان زودرس
• ترشح کم شیر مادر
• اختلالات مادرزادی نوزاد هنگام تولد

بدن شما در دوران بارداری به میزان بیش‌تری از آب استفاده می‌کند. اگر در این دوران مراقب جایگزین کردن مایعات از دست رفته نباشید، کم آبی در بارداری می‌تواند به یک نگرانی بالقوه تبدیل شود. در صورتی که با حالت تهوع صبحگاهی دوران بارداری دست و پنجه نرم می‌کنید که باعث بالا آوردن شما می‌شود، احتمال کم‌ آبی بدن شما در بارداری بیش‌تر خواهد بود. استفراغ کردن می‌تواند منجر به کم آبی و کمبود الکترولیت‌ها و همچنین از دست دادن اسید معده شود. هر چقدر که از بارداری شما زمان می‌گذرد، گرمای بیش از حد بدن نیز ممکن است به یک مشکل تبدیل شود که یکی دیگر از عوامل کم آبی بدن به شمار می‌رود. سایر علل شایع کم آبی بدن شامل موارد زیر می‌باشند:

• ورزش شدید، به خصوص اگر هوا گرم باشد
• اسهال شدید
• استفراغ
• تب
• تعرق شدید
• ننوشیدن آب کافی

ننوشیدن آب کافی

اگر چه توصیه‌های بسیاری در مورد میزان آب مناسب برای مصرف افراد وجود دارند، اما نیاز به آب در فردی تا فرد دیگر متفاوت است. بارداری نیازهای بیش‌تری را به بدن تحمیل می‌کند. بنابراین زنان باردار به طور کلی نیاز به نوشیدن آب بیش‌تری در دوران بارداری نسبت به قبل از بارداری دارند.

فردی که فعالیت بدنی دارد یا در آب و هوای گرم زندگی می کند، بیش‌تر عرق می‌کند و به آب بیش‌تری نیاز دارد. همچنین افرادی که به طور ناگهانی سطح فعالیت خود را تغییر می‌دهند یا در آب و هوای گرم تری قرار می‌گیرند، ممکن است به آب بیش‌تری نسبت به گذشته نیاز داشته باشند. اگر میزان نوشیدن آب و سایر مایعات را در خود تنظیم نکنید، ممکن است دچار کم آبی شوید.

افراد مبتلا به اختلالات خوردن، به ویژه بولیمیا، ممکن است در برابر کم آبی آسیب پذیرتر باشند. البته با این که کم آبی بدن به دلیل ننوشیدن آب کافی اتفاق می‌افتد، اما اغلب، به ویژه در مراحل اولیه کم آبی با نوشیدن آب بیش‌تر به آسانی رفع می‌شود.

عدم جذب آب کافی

استفراغ در دوران بارداری ممکن است باعث کم آبی بدن شود. برخی از مشکلات پزشکی، به ویژه مشکلاتی که باعث استفراغ و اسهال می‌شوند نیز می‌توانند جذب آب مورد نیاز بدن را با مشکل مواجه کنند. حالت تهوع و استفراغ در دوران بارداری بیش‌تر از زمان‌های دیگر اتفاق می‌افتد. افراد مبتلا به استفراغ صبحگاهی در بارداری که در ۳ درصد از بارداری‌ها رخ می‌دهد، ممکن است استفراغ شدیدی را تجربه کنند که باعث کاهش وزن و کم آبی بدن آن‌ها می‌شود.

سایر مسائل و مشکلات بهداشتی، به ویژه مواردی که بر متابولیسم تأثیر می‌گذارند نیز ممکن است باعث کم آبی بدن در دوران بارداری شوند. این مشکلات شامل موارد زیر می‌باشند:

• نارسایی کلیه
• برخی از اختلالات متابولیک نادر
• اختلالات روده‌ای مانند بیماری کرون یا بیماری سلیاک که جذب مواد مغذی را برای بدن دشوار می‌کند.

به طور کلی افراد مبتلا به یک بیماری زمینه‌ای در معرض خطر کم آبی بدن در زمانی که در هوای گرم قرار دارند، در حال ورزش شدید هستند یا زمانی که آب کافی نمی‌نوشند، می‌باشند.

در دوران بارداری باید چقدر آب بنوشیم؟

همانطور که قبلا گفته شد، کم آبی بدن نتیجه این است که بدن شما آب را سریع‌تر از آنچه دریافت می‌کنید، از دست می دهد. زمانی که باردار هستید نسبت به افراد عادی به آب بیش‌تری به میزان حداقل ۸ تا ۱۲ لیوان در روز نیاز دارید. آب نقش مهمی در رشد سالم و طبیعی جنین شما دارد؛ مثلا نوشیدن آب به تشکیل جفت کمک می‌کند؛ چیزی که کودک شما برای دریافت مواد مغذی در دوران بارداری به آن متکی است. همچنین از آب برای تشکیل کیسه آمنیوتیک در اواخر بارداری استفاده می‌شود. بنابراین، پیشگیری از کم آبی در دوران بارداری از اهمیت بسیاری برخوردار است.

خطرات کم آبی در دوران بارداری چیست؟

کم آبی خفیف معمولاً در بارداری خطرناک نیست تا زمانی که مادر باردار به سرعت مایعات کافی دریافت کند. اما کم آبی شدید می‌تواند هم برای مادر و هم برای جنین خطرناک باشد. کم آبی می‌تواند منجر به کاهش سطح مایع آمنیوتیک شود که ممکن است بر رشد کودک تأثیر بگذارد، منجر به زایمان زودرس شود و می‌تواند بر شیر دهی مادر نیز تأثیر بگذارد. کم آبی ممکن است باعث کمبود مواد مغذی شود که برای سلامتی مادر باردار و جنین در حال رشد حیاتی هستند.

با این حال، کم آبی علت اصلی زایمان زودرس نیست. مطالعات علمی نشان می‌دهند که افرادی که علائم زایمان زودرس را از خود نشان می‌دهند نسبت به کسانی که زایمان زودرس را تجربه نکرده‌اند، بیشتر دچار کم‌ آبی نمی‌شوند.

در موارد نادری، کم آبی می‌تواند باعث کما شود یا حتی کشنده باشد.

علائم کم آبی در بارداری چیست؟

هنگامی که دچار کم آبی می‌شوید، بدن شما شروع به نشان دادن علائم خاصی از خود می‌کند. در دوران بارداری مهم است که بتوانید این علائم را تشخیص دهید. گرمای بیش از حد بدن مادر می‌تواند یکی از علائم رایج کم آبی بدن باشد. اگر به اندازه کافی آب نمی‌نوشید، بدن شما ممکن است در تنظیم گرمای خود دچار مشکل شود. این، بدن شما را در بارداری مستعد گرم شدن بیش از حد می‌کند.

ادرار زرد تیره یکی دیگر از علائم هشدار دهنده کم آبی در دوران بارداری به شمار می‌رود. ادرار شفاف به این معنی است که بدن شما دارای آب کافی است. کم آبی خفیف تا متوسط نیز می‌تواند علائم زیر را ایجاد کند:

• خشک شدن و چسبندگی دهان یا گلو
• احساس ضعف، خواب آلودگی و خستگی
• احساس تشنگی
• کم شدن دفعات نیاز به ادرار کردن
• سر درد
• یبوست
• سرگیجه و سبکی سر

در صورتی که در دوران بارداری علائم بالا را دارید، توصیه می‌کنیم آب بنوشید و در صورت امکان استراحت کنید. همچنین ایده خوبی است که با پزشک خود تماس بگیرید و وضعیت خود را به او توضیح دهید تا در صورتی که لازم باشد پیشنهادات پزشکی به شما ارائه کند.

در دوران بارداری، کم آبی بدن می‌تواند باعث ایجاد انقباضات براکستون هیکس نیز بشود. انقباضات براکستون هیکس به سفت شدن رحم گفته می‌شود که معمولاً فقط یک یا دو دقیقه طول می‌کشد. این انقباضات تمرینی، بیش‌تر در سه ماهه سوم بارداری بروز پیدا می‌کنند؛ اما ممکن است در سه ماهه دوم بارداری نیز آن‌ها را احساس کنید. در صورتی که متوجه شده‌اید تعداد زیادی از این نوع انقباضات را در دوران بارداری خود تجربه می‌کنید، ممکن است نشانه‌ای از این باشد که به میزان کافی آب نمی‌نوشید.

کم آبی خفیف و حتی متوسط معمولاً با نوشیدن آب قابل مدیریت و جبران کردن است؛ اما کم آبی شدید، به ویژه در دوران بارداری، نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. علائم کم آبی شدید شامل موارد زیر می‌باشد:

• تشنگی شدید
• خشکی بیش از حد دهان، پوست و غشاهای مخاطی
• تحریک پذیری و سردرگمی
• کم بودن ادرار یا عدم ادرار
• ادرار با رنگ بسیار تیره
• چشم‌های گود رفته
• ضربان قلب و تنفس سریع
• فشار خون پایین
• عدم تعرق، حتی اگر گرمتان باشد
• خشک شدن و ترک خوردن لب‌ها
• خشک شدن پوست
• یبوست، سفت شدن مدفوع و هموروئید

در کم آبی شدید در دوران بارداری، برخی از علائم بدتر می‌شوند:

• سرگیجه و گیجی
• تپش قلب
• تغییر در الگوی حرکتی جنین
• فشار خون پایین که ممکن است باعث سرگیجه یا غش شود

کم آبی شدید می‌تواند باعث شوک و نارسایی اندام شود. همچنین ممکن است به جنین آسیب برساند.

همچنین برای بررسی علائم کم آبی در دوران بارداری، می‌توانید به وضعیت پوست خود دقت کنید. اگر پوست شما خشک و چروکیده شده باشد، خاصیت ارتجاعی نداشته باشد یا اگر با نیشگون گرفتن پوست صورت شما به شکل چین خورده باقی بماند و به آسانی به حالت عادی برنگردد، ممکن است دچار کم آبی شده باشید. در صورت مشاهده هر یک از علائم بالا، فوراً برای دریافت مراقبت های پزشکی به پزشک مراجعه کنید.

چگونه از کم آبی در بارداری پیشگیری کنیم؟

پیشگیری از کم آبی بدن در بارداری، کار بیش از حد سختی نیست. بهترین راه برای هیدراته ماندن در دوران بارداری و بعد از آن نوشیدن مقدار مناسبی آب در طول روز است. سعی کنید روزانه حداقل ۸ تا ۱۲ لیوان آب بنوشید. اگر دچار سوء هاضمه هستید، سعی کنید به جای نوشیدن در حین غذا خوردن مایعات را بین وعده‌های غذایی بنوشید. چرا که نوشیدن آب و سایر مایعات همراه با غذا می‌تواند سوء هاضمه را بدتر کند.

اگر در دوران بارداری حالت تهوع صبحگاهی دارید که باعث استفراغ شما می‌شود، سعی کنید زمانی که حالت تهوع ندارید مایعات زیادی بنوشید. در موارد تهوع شدید صبحگاهی که برای شما چاره‌ای جز کم آبی بدن نمی‌گذارد، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.

همچنین سعی کنید از مصرف کافئین خودداری کنید؛ زیرا می‌تواند نیاز شما به ادرار را افزایش دهد. نوشیدن آب برای پیشگیری و جبران کم آبی بدن در بارداری ایده آل است؛ اما می‌توانید شیر، آب میوه‌های طبیعی و سوپ نیز بنوشید. اگر مایعات از دست رفته بدن را در دوران بارداری جایگزین نکنید، ابتلا به کم آبی بدن آسان است. همچنین باید مراقب هرگونه فعالیتی مانند ورزش‌های شدید باشید که باعث گرمازدگی می‌شوند. حتی بیرون رفتن از منزل و ماندن در یک محیط بیش از حد گرم یا مرطوب در دوران بارداری ممکن است باعث گرم شدن بیش از حد بدن و گرمازدگی شود.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

تشخیص خفیف یا شدید بودن کم آبی بدن ممکن است دشوار باشد. اگر نوشیدن آب یا نوشیدنی‌های دیگر به سرعت علائم کم آبی در بارداری را رفع نمی‌کند، توصیه می‌کنیم که با یک متخصص زنان و زایمان یا ماما تماس بگیرید یا در غیر این صورت فورا به بیمارستان مراجعه کنید. زنان باردار لازم است در صورت تجربه علائم زیر برای درمان کم آبی به بیمارستان مراجعه کنند:

• تغییر الگوی حرکتی جنین را احساس کنید.
• شروع به خونریزی یا نشت مایع کنید.
• انقباضاتی را تجربه کنید که فکر می‌کنید ممکن است نشانه‌ای از زایمان زودرس باشند.
• قبلاً طبق معاینه پزشکی یک بیماری جدی پزشکی مانند نارسایی کلیه در شما تشخیص داده شده است.
• استفراغ یا اسهال را برای بیش از ۱۲ ساعت تجربه کنید.
• با وجود نوشیدن مایعات، در هوای گرم عرق نکنید.
• ادرار بسیار کم داشته باشید یا عدم ادرار داشته باشید.
• غش، تشنج یا احساس گیجی داشته باشید.

افرادی که مبتلا به استفراغ بارداری یا بیماری دیگری هستند، لازم است با پزشک خود در مورد زمان مراجعه به بیمارستان صحبت کنند. اگر پزشک مشکوک باشد که علائم شما یک اورژانس پزشکی است، باید به مراقبت‌های اورژانسی مراجعه کنید.

درمان کم آبی در بارداری ممکن است شامل دریافت مایعات از طریق سوزن در ورید (IV) باشد. برخی از زنانی که دچار کم آبی هستند ممکن است به الکترولیت‌هایی مانند سدیم و منیزیم نیز نیاز داشته باشند تا به آن‌ها در جذب مناسب مایعات کمک کند. برخی از زنان باردار ممکن است برای نظارت نیاز داشته باشند چندین روز در بیمارستان بمانند.

سخن آخر

هر فردی ممکن است دچار کم آبی شود؛ اما زمانی که باردار هستید، در معرض خطر بیش‌تری برای کم آبی قرار دارید. بهترین راه برای جلوگیری از کم آبی خفیف، متوسط و شدید، دقت به نوشیدن آب و مایعات و هیدراته کردن بدن است. وقتی از خانه دور هستید، همیشه یک بطری آب به همراه داشته باشید و این کار را جزو عادت‌های خود کنید. همچنین سعی کنید میزان نوشیدنی خود را تحت نظر داشته باشید. تا زمانی که به صورت روزانه مقادیر مناسبی آب دریافت می‌کنید، بدن و جنین در حال رشد شما میزان آبی که نیاز دارند را دریافت خواهند کرد.