ارتفاع پایه شکم فاصله بین بالای رحم (فوندس) و استخوان شرمگاهی است. پزشکان از آن برای اندازه‌گیری این که آیا رشد جنین در مسیر درست است استفاده می‌کنند. قد فوندال مادر از حدود هفته ۲۰ بارداری اندازه‌گیری می‌شود. اگر اندازه جنین کوچک‌تر یا بزرگ‌تر از حد متوسط باشد، ممکن است برای به دست آوردن اندازه دقیق‌تر به سونوگرافی نیاز باشد. ارتفاع پایه، فاصله بین استخوان پابلیک (عمومی) و بالای رحم در دوران بارداری است. ارتفاع پایه فاصله بین استخوان عمومی و بالای رحم (بر حسب سانتی‌متر) در دوران بارداری است و از آن برای ارزیابی و مشاهده نحوه رشد جنین استفاده می‌شود. ارتفاع پایه را ارتفاع حاملگی (Gestational Height) نیز می‌گویند.
ارتفاع پایه یا فندال چیست؟
ارتفاع پایه (فندال) فاصله بین استخوان شرمگاهی لگن خاصره و بالای رحم در دوران بارداری است. اندازه‌گیری فندال (قد پایه) به پزشک کمک می‌کند تا ارزیابی کند که آیا جنین به درستی رشد می‌کند یا خیر. همچنین می‌تواند به تعیین سن حاملگی (اصطلاحی برای توصیف فاصله بارداری) و موقعیت جنین در رحم بانوی باردار کمک کند و با نوار اندازه‌گیری بر حسب سانتی‌متر اندازه‌گیری می‌شود. بعد از حدود هفته ۲۰ بارداری، قد پایه شکم مادر بر حسب سانتی‌متر باید نزدیک به سن حاملگی جنین باشد. به عنوان مثال، در هفته ۲۴ بارداری، قد پایه بانوی باردار باید حدود ۲۴ سانتی‌متر باشد.
چه زمانی پزشکان قد فوندال بانوی باردار را اندازه می‌گیرند؟
پزشک یا ماما در حدود هفته ۲۰ بارداری، اقدام به اندازه‌گیری قد پایه در هر جلسه قبل از تولد نوزاد می‌کند. در این زمان تقریبی است که ارتفاع پایه و سن حاملگی شروع به تطابق با یکدیگر می‌کنند.
ارتفاع فندال چگونه اندازه‌گیری می‌شود؟
پزشک با تعیین محل سمفیز پوبیس و فوندوس ارتفاع فندال (قد پایه) را اندازه می‌گیرند. سمفیز پوبیس مادر یک مفصل غضروفی است که بین استخوان‌های شرمگاهی لگن مادر قرار دارد. فوندوس قسمت بالایی رحم مادر است.
فاصله بین این دو نقطه ارتفاع پایه شکم بانوی باردار محسوب می‌شود.
محل فوندوس (تاج رحم) با پیشرفت بارداری حرکت می‌کند و افزایش می‌یابد. در حدود ۱۲ هفته بارداری، فوندوس تقریباً در همان نقطه استخوان شرمگاهی قرار دارد. تا زمانی که بارداری به هفته بیستم برسد، فوندوس (بالای رحم) بانوی باردار در ناحیه ناف او قرار دارد. این تقریباً زمانی است که قد پایه و هفته بارداری مادر شروع به مطابقت با یکدیگر می‌کنند.
در حدود ۳۶ هفتگی، فوندوس مادر آینده به جناغ یا استخوان سینه بانوی باردار می‌رسد (بالاترین نقطه‌ای از بدن مادر آینده که فوندوس به آن می‌رسد). بعد از ۳۶ هفته، قد پایه مادر می‌تواند کاهش یابد. این می‌تواند به این دلیل باشد که جنین برای آماده شدن برای زایمان یا به دلایل دیگر وارد لگن شده است. پزشک ممکن است آزمایش‌های بیشتری را برای تأیید این که دلایل دیگری برای کاهش ارتفاع فندال وجود ندارد، درخواست کند.
اندازه‌گیری ارتفاع فندال چقدر دقیق است؟
قد پایه یا ارتفاع فندال یکی از ساده‌ترین و کم تهاجمی‌ترین ابزار برای ردیابی رشد جنین است. این می‌تواند اولین نشانه از مشکلات رشد یا مشکلات در موقعیت جنین باشد.
اگر قد پایه بانوی باردار نگران کننده باشد، پزشک سونوگرافی را تجویز می‌کند. سونوگرافی در پیش‌بینی اندازه جنین دقیق‌تر است، اما فقط دو بار در دوران بارداری توصیه می‌شود (مگر این که از نظر پزشکی ضروری باشد).
وقتی صحبت از تخمین سایز جنین در رحم به میان می‌آید، هیچ چیز ۱۰۰ درصد دقیق نیست. معمولاً اندازه جنین یک یا دو سانتی‌متر کم است. اگر دلیلی برای نگرانی وجود داشته باشد، پزشک آزمایشات بیشتری را انجام خواهد داد.
قد پایه (فندال) در مورد جنین چه اطلاعاتی به پزشک می‌دهد؟
قد پایه نکات مهمی را در مورد اندازه، رشد و موقعیت جنین در رحم به پزشک یا متخصص زنان و زایمان می‌گوید. این کمک می‌کند تا متخصص زنان و زایمان تأیید کند که جنین همان طور که باید رشد می‌کند. همچنین می‌تواند به پزشکان بگوید چه مقدار مایع آمنیوتیک در رحم وجود دارد. مایع آمنیوتیک خیلی کم یا زیاد می‌تواند نشان دهنده مشکل باشد.
ارتفاع پایه هر هفته چقدر باید باشد؟
قد پایه بانوی باردار بر حسب سانتی‌متر (cm) باید نزدیک به هفته‌هایی باشد که مادر در بارداری هست، به اضافه یا منهای ۲ سانتی‌متر. با این حال، این فقط از حدود هفته ۲۰ تا ۳۶ بارداری است. قبل از هفته ۲۰ حاملگی، فوندوس مادر به اندازه کافی بالا نیست. پس از هفته ۳۶ بارداری، فوندوس رحم شروع به پایین آمدن می‌کند. این به این دلیل است که جنین برای آماده شدن برای زایمان به داخل لگن مادر آینده افتاده است. اگر این افت اتفاق نیفتد، می‌تواند نشان دهنده بریچ بودن جنین باشد. به عنوان مثال، اگر مادر در هفته ۳۲ بارداری است، دارای قد پایه ۳۰ تا ۳۴ سانتی‌متری باشد ارتفاع فندال اندازه قابل قبولی است.
آیا قد پایه (ارتفاع فندال) نشان دهنده اندازه جنین است؟
پاسخ مثبت است. بله، ارتفاع پایه می‌تواند به تعیین اندازه و سایز جنین کمک کند. علاوه بر اندازه‌گیری ارتفاع پایه، پزشک شکم بانوی حامله (زائو) را حس می‌کند تا از اندازه و موقعیت جنین در رحم مطلع شود. این نکته مهم است که بانوی باردار بداند که ارتفاع پایه فقط یک تخمین است. اگر اندازه جنین در هر مرحله از بارداری نگران کننده باشد، پزشک آزمایشات بیشتری را توصیه می‌کند.
چه زمانی باید بانوی باردار نگران قد پایه خود باشد؟
ارتفاع فندال (قد پایه) در بارداری معمولاً دلیلی برای نگرانی نیست، ممکن است که قد پایه برای حداقل دو هفته یا ۲ سانتی‌متر خاموش باشد (نهفته باشد). پزشک سابقه پزشکی بانوی حامله را بررسی می‌کند و تصمیم می‌گیرد که آیا آزمایش‌های بیشتری لازم است یا خیر. ممکن است این اختلاف اندازه ۲ سانتی‌متر دلیل ساده‌ای داشته باشد و تاریخ زایمان یا تاریخ شروع بارداری اشتباه ارزیابی شده باشد یا جنین کمی کوچک‌تر یا بزرگ‌تر از حد متوسط باشد. اما قد پایه تنها ابزاری برای اندازه‌گیری رشد جنین است. این یک علم دقیق نیست و تحقیقات بیشتری برای تعیین این که چقدر در تشخیص محدودیت رشد داخل رحمی موثر است، مورد نیاز است. به طور معمول، اندازه‌گیری قد فندال (ارتفاع پایه) باعث اطمینان از رشد ثابت کودک می‌شود.
آیا ارتفاع فوندال تاریخ سررسید زایمان را پیش بینی می‌کند؟
پزشکان و متخصصین زنان و زایمان از ارتفاع پایه برای اندازه‌گیری تاریخ زایمان استفاده نمی‌کنند. ارتفاع پایه (فوندال) برای ردیابی این که جنین در مقایسه با سن حاملگی چقدر بزرگ یا کوچک است، استفاده می‌شود. بهترین راه برای تعیین تاریخ زایمان، شمارش ۴۰ هفته (۲۸۰ روز) از اولین روز آخرین قاعدگی است. پزشک اغلب از سونوگرافی سه ماهه اول برای کمک به تعیین سن حاملگی و تاریخ زایمان استفاده می‌کنند.
اگر قد پایه (ارتفاع فندال) کوچک باشد به چه معناست؟
اگر قد پایه برای سن بارداری عقب‌تر باشد یا به اصطلاح برای سن حاملگی کوچک باشد می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. برخی از دلایلی که باعث می‌شود جنین برای سن حاملگی کوچک یا عقب مانده باشد عبارت هستند از:
- بانوی آبستن ریز اندام است و یا عضلات شکمی قوی دارد.
- بانوی باردار الیگوهیدرآمنیوس دارد (مایع آمنیوتیک کافی نیست).
- جنین قبلاً به داخل لگن بانوی حامله افتاده است.
- محدودیت رشد جنین (شرایط متعددی می‌تواند باعث این امر شود).
- ژنتیک بانوی باردار و همسرش و یا هر دوی آن‌ها ممکن است ژن‌های کوتاه‌تر یا کوچک‌تری در خانواده داشته باشند.
- شرایط ژنتیکی وکروموزومی می‌تواند باعث ایجاد نوزادان کوچک‌تر در اوایل بارداری شود.
- مشکلات تغذیه‌ای: ممکن است جنین آن طور که باید اکسیژن، جریان خون و مواد مغذی دریافت نکند برای مثال مشکلات رحمی و جفت.
- تغذیه مادر دچار مشکل است و یا وزن بدن مادر کمتر از ۴۵ کیلوگرم است، این امر ممکن است باعث شود جنین به همان سرعتی که انتظار می‌رفت رشد نکند.
- استعمال الکل، سیگار کشیدن یا مصرف مواد مخدر همگی می‌توانند بر رشد و تکامل جنین تأثیر بگذارند.
- مشکلات سلامتی بانوی باردار نیز بر رشد جنین اثر دارد مانند:
- فشار خون بالا
- کم خونی
- عفونت‌ها
- دیابت
- بیماری کلیوی
- بیماری ریه
- بیماری قلبی
اگر پزشک در مورد اندازه جنین نگران است، ممکن است سونوگرافی یا آزمایش‌های اضافی را برای بررسی دقیق‌تر درخواست کند.
اگر قد پایه (ارتفاع فندال) بزرگ باشد به چه معناست؟
ممکن است قد پایه در حال اندازه‌گیری جلوتر از هفته بارداری باشد یا به عبارتی عدد ارتفاع فندال بیشتر از سن حاملگی باشد و بزرگ باشد، برخی از دلایلی که ممکن است ارتفاع فوندال و سایز جنین را برای سن حاملگی جلوتر یا بزرگ نشان دهد عبارت هستند از:
- تاریخ زایمان اشتباه تخمین زده شده است.
- شکل بدن یا تیپ بدنی مادر: ممکن است به این معنی باشد که معده او کمی بیشتر بیرون زده است.
- بانوی باردار دارای فیبروم رحمی است.
- مادر BMI بالای ۲۵ دارد (اضافه وزن یا چاقی دارد).
- بارداری دوقلویی یا سه قلویی است.
- بانوی باردار پلی هیدرآمنیوس (مایع آمنیوتیک اضافی) دارد.
- جنین در وضعیت بریچ قرار دارد.
- جنین دارای ماکروزومی جنینی است که می‌تواند ناشی از دیابت باشد.
- به طور ژنتیکی بانوی باردار و همسرش یا هر دوی آن‌ها دارای ژن‌های قد بلند یا بزرگی در خانواده خود باشند که به جنین منتقل می‌شود.
گاهی اوقات هیچ دلیلی وجود ندارد و جنین فقط بزرگ‌تر از سایر جنین‌های هم سن خود است. در موارد دیگر، قد فندال مادر، بزرگ است، زیرا شکم بانوی باردار به دلیل بارداری‌های قبلی بیش از حد کشیده شده است یا مثانه بانوی باردار موقع اندازه‌گیری قد پایه پر بوده است و نیاز به اجابت مزاج داشته است زیرا در صورت پر بودن مثانه یا اجابت مزاج نزدیک به ۳ سانتی‌متر بر اندازه قد پایه افزوده می‌شود.
نحوه اندازه‌گیری ارتفاع پایه
اندازه‌گیری فوندال یا قد پایه یک شیوه غیرتهاجمی است و هیچ گونه درد یا درد سری برای بانوی باردار ندارد. برای اندازه‌گیری قد پایه پزشک توصیه می‌کند که مثانه بانوی آبستن در زمان اندازه‌گیری تخلیه شده باشد زیرا به رحم فشار می‌آورد و ممکن است برآمده دیده شود. لذا اگر قرار است که سونوگرافی انجام شود نیاز است که مثانه پر باشد، بعد از انجام این سونوگرافی و تخلیه مثانه اقدام به اندازه‌گیری ارتفاع پایه یا فوندال صورت می‌گیرد. بهتر است یک لباس راحت و گشاد بدون کمربند و دکمه تن بانوی باردار باشد تا پزشک به راحتی بتواند استخوان پوبوس را پیدا کند و متر را در جای مناسب و درست قرار دهد و اندازه‌گیری دچار اشتباه نشود. همچنین وضعیت بانوی باردار بر روی تخت معاینه باید کاملاً صاف باشد و به پشت دراز بکشد و سر بیمار کمی بالاتر از بدن باشد مثل زمانی که در حال انجام سونوگرافی است.
ابتدا بانوی باردار روی تخت معاینه دراز می‌کشد. سپس، پزشک یک نوار کاغذی یا پلاستیکی را از بالای سمفیز پوبیس (استخوان شرمگاهی) تا رحم (فندوس) گسترش می‌دهد.
پزشک از یک نوار اندازه‌گیری انعطاف‌پذیر برای اندازه‌گیری فاصله از ناحیه لگن تا بالای رحم استفاده می‌کند. پزشک ممکن است بر قسمت پایین شکم و بالای فرج زن آبستن فشار بیاورند تا استخوان پوبیس را حساس کنند که بتواند موقعیت فوندوس (تاج رحم) را پیدا کند. سپس متر از جایی که شکم شروع به بالا آمدن می‌کند و سپس با عبور از بالاترین نقطه شکم برآمده به سمت پایین شیب می‌کند، عبور می‌کند. اکثراً پزشکان قد فندال را در طول زمان ارزیابی می‌کنند تا مطمئن شوند که وزن مادر افزایش می‌یابد، شکم به اندازه متناسب بزرگ می‌شود و کودک به طور مداوم در حال رشد است. در حدود هفته ۳۶ بارداری موقعیت رحم تقریباً در نزدیکی فرورفتگی پایین استخوان جناغ به نام فرورفتگی زائد خنجری است.
ارتفاع فندال (پایه) طبیعی بعد از زایمان چقدر است؟
رحم مادر پس از حدود شش هفته پس از وضع حمل به اندازه قبل از بارداری خود باز می‌گردد. حدود یک ساعت پس از زایمان، فوندوس (تاج رحم) مادر باید در اطراف ناف او باشد (جایی که در هفته ۲۰ بارداری بود). پس از آن، به طور پیوسته هر ۲۴ ساعت یک سانتی‌متر از ارتفاع قد پایه کاسته می‌شود. در حدود یک هفته پس از زایمان، فوندوس مادر باید در استخوان شرمگاهی (جایی که در هفته ۱۲ بود) باشد. در بیشتر موارد، تا زمانی که مادر برای ویزیت پس از زایمان به پزشک مراجعه می‌کند، فوندوس (بالا رحم) مادر به محل اصلی خود بازگشته است.
سخن آخر
بررسی قد پایه (ارتفاع فندال) تنها یکی از راه‌هایی است که متخصصین زنان و زایمان می‌توانند سلامت بارداری و رشد و تکامل جنین را بررسی کنند. این شاخص اندازه‌گیری همیشه دقیق نیست، اما همراه با اسکن سونوگرافی و سایر آزمایش‌ها، اندازه‌گیری ارتفاع فندال می‌تواند به سنجش سلامت بارداری و جنین کمک کند. اندازه‌گیری قد پایه (فوندال) یکی از راه‌هایی است که پزشک می‌تواند مطمئن شود که رشد جنین در مسیر درستی قرار دارد. اگر به بانوی باردار گفته شد که جنین زودتر یا عقب‌تر از برنامه زایمان است، نگران نباشید. معمولاً فقط به این معنی است که سونوگرافی یا آزمایشات بیشتری لازم است. به احتمال زیاد جنین به طور کامل رشد می‌کند. اگر در مورد قد پایه یا اندازه جنین نگرانی وجود دارد بهتر است با پزشک و یا متخصص زنان و زایمان صحبت شود.