بارداری دورانی است که با تغییرات فیزیکی و شرایط جسمی متفاوتی همراه است. یکی از این موارد شامل افزایش فشار خون در بارداری است. بسیاری از زنان باردار به دلایل مختلف به فشار خون بالا در بارداری مبتلا شده که ممکن است آنها را با مشکلات و عوارض مختلفی رو به رو کند. اگر شما نیز در دوران بارداری خود، علائم افزایش فشار خون را مشاهده کردید، حتما برای پیشگیری از تشدید و آسیب‌های جانبی و احتمالی آن به پزشک مراجعه کنید. همچنین با توجه به رایج بودن افزایش فشار خون در حاملگی و مشکلاتی که به همراه دارد، بهتر است با تمام جنبه‌های این شرایط آشنا باشید و برای مدیریت صحیح و به موقع آن اقدام کنید.
فشار خون بالا در بارداری چیست؟
افزایش فشار خون در بارداری، به این شکل است که وقتی قلب در حال پمپاژ کردن خون است، به دیواره‌های شریان‌ها فشار وارد می‌شود. همان‌طور که می‌دانید فشار خون با دو عدد مشخص و اندازه‌گیری می‌شود؛ یکی عدد بالا (سیستولیک) و دیگری عدد پایین (دیاستولیک) و به عنوان مثال در حالت نرمال عددهای ۱۲۰/۸۰ را نشان می‌دهد، در واقع:
- تعداد سیستولیک فشار خون را هنگامی اندازه‌گیری می‌کند که قلب خون را به اندام‌ها پمپ می‌کند.
- تعداد دیاستولیک فشار خون را هنگامی که قلب جمع می‌شود و تا زمانی که دوباره با خون پر شود، را اندازه گیری می‌کند.
تفاوت فشار خون بالا در دوران بارداری با فشار خون بالا در سایر مواقع:
فشار خون بالا در دوران بارداری بر بدن شما تأثیر متفاوتی نسبت به زمانی که باردار نیستید، دارد. قلب شما در دوران بارداری سخت‌تر کار می‌کند، زیرا باید خون بسیار بیشتری را پمپاژ کند. این باعث ایجاد استرس اضافی بر بدن شما می‌شود. فشار خون بالا همچنین می‌تواند بر نحوه رشد و عملکرد جفت تأثیر بگذارد. این بدان معناست که جنین ممکن است مواد مغذی مورد نیاز خود را برای رشد با سرعت طبیعی، دریافت نکند. در صورت داشتن فشار خون بالا، هم شما و هم فرزندتان در معرض خطر بالاتری از عوارض قبل از زایمان، حین زایمان و بعد از زایمان هستید.
انواع فشار خون بالا در حاملگی
باید توجه داشته باشید که حتی اگر قبل از بارداری به فشار خون بالا مبتلا نباشید، ممکن است در دوران بارداری دچار آن شوید که به آن فشار خون بارداری می‌گویند. فشار خون ۱۴۰/۹۰ در دوران بارداری بالا در نظر گرفته می‌شود و در این شرایط تشخیص فشار خون بارداری داده می‌شود. همچنین عدد فشار خون شدید در بارداری ۱۶۰/۱۱۰ است. انواع فشار خون در بارداری عبارتند از:
- فشار خون بارداری: فشار خون بالا در دوران بارداری رخ می‌دهد، زمانی که فشار خون بالا قبل از شروع بارداری مزمن نبوده است. این نوع فشار خون بالا معمولاً بلافاصله پس از زایمان به حالت عادی باز می‌گردد.
- فشار خون مزمن: اگر قبل از بارداری یا قبل از هفته ۲۰ بارداری خود فشار خون بالا داشته‌اید، به احتمال زیاد فشار خون مزمن دارید.
- فشار خون مزمن با پره اکلامپسی: فشار خون خیلی بالا در دوران بارداری می‌تواند منجر به پره اکلامپسی شود. با این حال، اگر در بررسی شرایط شما مشخص شود که قبل از بارداری فشار خون بالا داشتید و در عین حال دچار پره اکلامپسی در دوران بارداری شدید، شما مبتلا به فشار خون مزمن با پره اکلامپسی در بارداری شده‌اید.
- پره اکلامپسی: اگر فشار خون بالا بعد از هفته ۲۰ بارداری اتفاق بیفتد، در حالی که در گذشته تشخیص فشار خون مزمن داده نشده است، و همچنین پروتئین در ادرار وجود داشته باشد، این وضعیت پره اکلامپسی تشخیص داده می‌شود.
دلایل افزایش فشار خون در بارداری
یکی از مهم‌ترین سوالاتی که در بارداری با آن مواجه هستید، این است که دلایل افزایش فشار خون در دوران بارداری چیست؟ باید بدانید که به دلیل تغییرات و فشارهای زیادی که در دوران بارداری روی بدن اتفاق می‌افتد، گاهی اوقات فشار خون بالا در یک فرد سالم که هرگز فشار خون بالا را تجربه نکرده است، نیز رخ می‌دهد. بنابراین این شرایط می‌تواند تا حدی طبیعی باشد. در این میان برخی از زنان باردار هستند که فشار خون خیلی بالا که می‌تواند سلامت آنها و جنین را به خطر بیندازد را تجربه می‌کنند.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به فشار خون بالا در دوران بارداری هستند؟
- زنان بارداری که سن کمتر از ۲۰ سال یا بالای ۴۰ سال دارند.
- افرادی که در بارداری‌های گذشته فشار خون بارداری یا پره اکلامپسی داشته‌اند.
- کسانی که سابقه خانوادگی فشار خون بارداری دارند.
- افرادی که دیابت یا دیابت بارداری دارند.
- کسانی که یک اختلال سیستم ایمنی مانند لوپوس دارند.
- افرادی که بیماری کلیوی دارند.
- در صورتی که در انتظار چند نوزاد (دوقلو، سه قلو یا بیشتر) هستند.
علائم فشار خون بالا در بارداری
در برخی موارد، ممکن است تشخیص علائم فشار خون بالا در دوران بارداری به دلیل نامحسوس و یا خفیف بودن آن، کمی سخت باشد. از آنجایی که تغییرات زیادی در دوران بارداری در بدن شما رخ می‌دهد، دانستن علائم فشار خون بالا بسیار مهم است. ابتدا باید بدانید که فشار خون ۱۴۰/۹۰ در دوران بارداری بالا در نظر گرفته می‌شود و در این شرایط تشخیص فشار خون بارداری داده می‌شود. همچنین فشار خون معمولی حدود ۱۲۰/۸۰ است. برخی از علائم فشار خون بالا در بارداری عبارت است از:
- سردردهای شدید
- حالت تهوع یا استفراغ
- پروتئین اضافی در ادرار (نمونه ادرار در هر بار مراجعه به پزشک در دوران بارداری گرفته می‌شود)
- تغییرات در بینایی
- درد بالای شکم
عوارض فشار خون بالا در بارداری
توجه به این نکته بسیار مهم است که فشار خون بالا می‌تواند مشکلات و عوارض زیادی را برای شما و کودکتان در دوران بارداری ایجاد کند، از جمله:
پره اکلامپسی
این مشکل زمانی رخ می‌دهد که یک زن باردار فشار خون بالا دارد و علائمی را تجربه می‌کند که نشان می‌دهد برخی از اندام‌های او مانند کلیه‌ها و کبد به درستی کار نمی‌کنند. علائم و نشانه‌های پره اکلامپسی شامل وجود پروتئین در ادرار، تغییر در بینایی و سردردهای شدید است. باید بدانید که پره اکلامپسی می‌تواند یک وضعیت پزشکی جدی در دوران بارداری شما باشد. بنابراین حتی اگر پره اکلامپسی خفیف دارید، برای جلوگیری از تشدید آن به درمان نیاز دارید. زیرا بدون درمان، پره اکلامپسی می‌تواند باعث مشکلات سلامتی جدی از جمله:
- آسیب کلیه، کبد و مغز شود.
- همچنین در موارد نادر، می‌تواند منجر به شرایط تهدید کننده زندگی به نام اکلامپسی و سندرم HELLP شود. اکلامپسی باعث تشنج و به کما رفتن می‌شود.
سندرم HELLP
این مشکل زمانی رخ می‌دهد که شما مشکلات خونی و کبدی جدی دارید. HELLP در واقع مخفف این موارد است:
- همولیز (H)
- افزایش آنزیمهای کبدی (EL)
- تعداد پلاکت پایین (LP)
دیابت بارداری
این نوعی دیابت است که فقط زنان باردار به آن مبتلا می‌شوند. دیابت بارداری در واقع وضعیتی است که در آن بدن شما قند زیادی دارد (که گلوکز نیز نامیده می‌شود). اکثر زنان در هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری آزمایش دیابت بارداری را انجام می‌دهند.
حمله قلبی
حمله قلبیکه انفارکتوس میوکارد نیز نامیده می‌شود، از جمله عوارض خطرناکی است که ممکن است در نتیجه افزایش فشار خون در حاملگی رخ دهد.
نارسایی کلیه
این وضعیت جدی زمانی اتفاق می‌افتد که کلیه‌ها خوب کار نمی‌کنند و اجازه می‌دهند مواد زائد در بدن شما جمع شوند.
جدا شدن جفت
این یک مشکل بسیار جدی و خطرناک است که در آن جفت قبل از تولد از دیواره رحم جدا می‌شود. اگر این اتفاق بیفتد، ممکن است کودک شما اکسیژن و مواد مغذی کافی را در رحم دریافت نکند. همچنین ممکن است خونریزی شدید را تجربه کنید.
خونریزی پس از زایمان
این شرایط که PPH نیز نامیده می‌شود، زمانی است که شما پس از زایمان خونریزی شدیدی دارید. این یک بیماری جدی اما نادر است. معمولاً ۱ روز پس از زایمان اتفاق می‌افتد، اما می‌تواند تا ۱۲ هفته بعد از زایمان نیز ادامه داشته باشد.
ادم ریوی
یکی دیگر از عوارض مهم و جدی ناشی از فشار خون بالا در بارداری، ادم ریوی است. در این شرایط، ریه‌ها از مایعات پر شده و منجر به تنگی نفس می‌شود.
سکته
فشار خون بالا در دوران بارداری ممکن است جریان خون به مغز شما را متوقف کرده و باعث سکته شود.
سزارین
اگر در دوران بارداری فشار خون بالایی دارید، احتمال زایمان سزارین نیز وجود دارد. همچنین در برخی موارد احتمال زایمان زودرس نیز می‌تواند از عوارض فشارخون بالا در حاملگی باشد.
آیا فشار خون بارداری و پره اکلامپسی یکسان هستند؟
برخی از افراد ممکن است تصور کنند که فشار خون بارداری همان پره اکلامپسی است، در حالی که این دو با یکدیگر متفاوت هستند. فشار خون بارداری فشار خون بالایی است که در نیمه دوم بارداری رخ می‌دهد اما تاثیری بر عملکرد کلیه‌های شما ندارد یا باعث ایجاد پروتئین در ادرار شما نمی‌شود. اما باید بدانید که تشدید این وضعیت می‌تواند به پره اکلامپسی تبدیل شود. بنابراین در صورت تشخیص فشار خون بارداری باید تحت نظر پزشک متخصص باشید. پره اکلامپسی یک شکل جدی از فشار خون بالا است که در نیمه دوم بارداری نیز رخ می‌دهد. همان‌طور که اشاره شد پره اکلامپسی درمان نشده می‌تواند باعث مشکلات سلامتی جدی مانند آسیب کلیه، کبد و مغز شود. پره اکلامپسی همچنین می‌تواند باعث بروز مشکلات در رشد جنین شده و خطر مرده‌زایی را افزایش دهد.
تاثیر فشار خون بارداری بر جنین
فشار خون بالا در دوران بارداری می‌تواند از دریافت خون کافی توسط جفت و در نتیجه انتقال غذا و اکسیژن به جنین جلوگیری کند. باید توجه داشته باشید که کاهش خون و مواد مغذی می‌تواند این عوارض را به همراه داشته باشد:
- وزن کم هنگام تولد یا محدودیت رشد داخل رحمی
- زایمان زودرس (به دنیا آمدن کودک قبل از هفته ۳۷ بارداری)
- مرده‌زایی
- القای زایمان قبل از تکمیل روند رشد جنین (هفته ۳۹ بارداری)
اکثر افرادی که فشار خون بالا در بارداری را تجربه می‌کنند، زمانی که این بیماری را در اوایل بارداری تشخیص دهند، نوزادان سالمی به دنیا می‌آورند. هرچه این وضعیت شدیدتر باشد، بیشتر در معرض خطر عوارض جدی هستید.
فشار خون طبیعی در بارداری چقدر است؟
حالا که با عوارض و خطرات فشار خون بالا در دوران بارداری آشنا شدید، شاید این سوال ذهن شما را درگیر کند که فشار خون طبیعی در این دوران چقدر است؟ باید بدانید که چک کردن همیشگی فشار خون در دوران حاملگی یکی از کارهای مهم و ضروری محسوب می‌شود، بنابراین باید عددهای نرمال، زیاد و خطرناک فشار خون را بدانید.
همان‌طور که اشاره شد، اندازه‌گیری فشار خون شما شامل دو عدد اصلی است. اولین عدد فشار خون سیستولیک شما و معیاری است برای اینکه چگونه قلب شما سفت یا منقبض می‌شود. عدد دوم فشار خون دیاستولیک شما است که نحوه عملکرد قلب را زمانی که بین ضربان‌ها استراحت می‌کند، اندازه می‌گیرد. همچنین فشار خون بر حسب میلی‌متر جیوه یا mmHg اندازه‌گیری می‌شود. همچنین باید بدانید که فشار خون به صورت «۱۲۰ روی ۸۰» یا فشار خون سیستولیک بیش از فشار خون دیاستولیک خوانده می‌شود.
مهم است که در سه‌ماهه اول به پزشک خود مراجعه کنید تا محدوده فشار خون معمولی شما بررسی شود. در سه‌ماهه دوم، فشار خون معمولا کاهش می‌یابد، بنابراین تشخیص فشار خون مزمن می‌تواند دشوار باشد. اگر فشار خون شما در دوران بارداری بیش از ۱۴۰/۹۰ میلی‌متر جیوه باشد، ممکن است پزشک برای کنترل آن دارو تجویز کند. فشار خون سیستولیک بیش از ۱۶۰ میلی‌متر جیوه یا فشار خون دیاستولیک بیش از ۱۱۰ میلی‌متر جیوه می‌تواند باعث سکته مغزی یا تشنج شود و ممکن است در دوران بارداری نیاز به درمان در بیمارستان داشته باشد.
نحوه تشخیص فشار خون بالا در بارداری
برای بررسی و کنترل فشار خون بالا در دوران بارداری، پزشک شما باید فشار خون را در هر جلسه قبل از زایمان اندازه‌گیری کند. فشار خون شما در طول روز در نوسان است و عوامل زیادی می‌تواند باعث افزایش آن شوند. اگر:
- پزشک شما تغییراتی را در خوانش فشار خون معمول شما مشاهده کند یا میزان فشار خون بالاتر از حد طبیعی دریافت کند، ممکن است به فشار خون بالا مشکوک شود.
- در صورتی که فشار خون شما تثبیت نشد، ممکن است پزشک آزمایش‌های بیشتری را انجام دهد.
- ممکن است ادرار شما از نظر وجود پروتئین بررسی کند.
- شما را از نظر داشتن ورم چک کنید.
- آزمایش خون برای بررسی عملکرد کبد و کلیه و فاکتورهای لخته شدن خون تجویز کند.
پیشگیری از افزایش فشار خون در بارداری
یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین سوالات در دوران بارداری این است که آیا می‌توان از فشار خون بالا در این دوران پیشگیری کرد؟ از آنجایی که علت فشار خون بالا در دوران بارداری ناشناخته است، پیشگیری از آن دشوار است. بهترین کاری که می‌توانید برای جلوگیری از فشار خون بالا در این دوران حساس انجام دهید این است که:
- وزن سالم را حفظ کنید.
- رژیم غذایی سالم داشته باشید.
- چند بار در هفته پیاده‌روی کنید، یوگا یا هر نوع ورزش دیگری را انجام دهید.
- از سیگار کشیدن و مصرف نوشیدنی‌های حاوی الکل خودداری کنید.
- استراحت کافی داشته باشید.
- اگر در معرض خطر ابتلا به فشار خون بالا هستید، ممکن است پزشک شما مصرف روزانه آسپرین نوزاد را توصیه کند.
- درک خطر ابتلا به فشار خون بالا و دانستن علائم هشدار دهنده ممکن است از عوارض جدی این بیماری جلوگیری کند.
- در مورد هر گونه نگرانی در مورد فشار خون یا خطر ابتلا به فشار خون با پزشک خود صحبت کنید.
مدیریت فشار خون بالا در دوران بارداری
به عنوان بخشی از مراقبت‌های منظم دوران بارداری، پزشک فشار خون شما را در هر ویزیت اندازه‌گیری می‌کند. اگر فشار خون بالا دارید، شما و کودکتان به دقت تحت نظر خواهید بود تا بتوانید مراقبت‌های ویژه‌ای دریافت کنید تا احتمال عوارض ناشی از آن کاهش یابد. همچنین شما نیز باید نحوه مراقبت از خود را در این دوران حساس و پر خطر بدانید. بنابراین توصیه می‌شود این نکات را در نظر داشته باشید:
- چندین بار در طول روز، سطح فشار خون خود را چک کرده و آن را یادداشت کنید.
- تعداد دفعات لگد زدن کودک را در روز پیگیری کنید.
- فعالیت بدنی خود را محدود کنید. با پزشک خود در مورد اینکه چه سطحی از فعالیت بدنی برای شما مناسب است، صحبت کنید.
- برای کنترل فشار خون دارو مصرف کنید. با پزشک خود در مورد اینکه کدام داروها برای کودک شما بی‌خطر هستند، صحبت کنید. این داروها ممکن است شامل مسدود کننده‌های کانال کلسیم (نیفدیپین) که از طریق خوراکی مصرف می‌شوند، یا مسدود کننده‌های بتا (لابتالول) یا گشاد کننده عروق (هیدرالازین) از طریق تزریق داخل وریدی (IV) باشند.
- برای نظارت بر وضعیت خود و سرعت رشد و ضربان قلب کودکتان، بیشتر به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است آزمایش خون و ادرار را برای بررسی عملکرد اندام‌های شما تجویز کند که می‌تواند به تشخیص پره اکلامپسی کمک کند.
- اگر پزشک نگران سلامتی شما یا کودکتان است، ممکن است توصیه کند که نوزادتان را قبل از هفته ۳۹ به دنیا بیاورید.
- ممکن است لازم باشد در بیمارستان بمانید تا دارویی دریافت کنید که به رشد سریع‌تر ریه‌های کودک شما کمک می‌کند و قبل و بعد از زایمان نوزادتان تحت نظارت باشد.
درمان فشار خون بارداری
پزشک متخصص فشار خون بالا در دوران بارداری را به روش‌های مختلفی درمان می‌کند. زیرا نحوه درمان بستگی به شدت بیماری، سلامت کلی بدن و مدت زمان بارداری شما دارد. برای این کار لازم است که پزشک سطح فشار خون و علائم کلی شما را بررسی کند. این ممکن است به معنای مراجعه‌های مکرر به پزشک، قبل از زایمان و به منظور بررسی فشار خون و آزمایش ادرار برای علائم پره اکلامپسی باشد. پزشک شما همچنین ممکن است موارد زیر را به عنوان بخشی از درمان شما توصیه کند:
- کنترل فشار خون در خانه
- تجویز دارویی برای کاهش فشار خون
- بستری شدن در بیمارستان
باید بدانید که هدف از درمان، کاهش فشار خون یا جلوگیری از بدتر شدن آن و ایجاد عوارض است. پزشک همچنین، باید جنین را تحت نظر داشته و از آزمایشات مکرر برای بررسی سلامت جنین استفاده کند. برخی از این تست‌ها عبارت است از:
- سونوگرافی، که یک تست بدون خطر بوده و شرایط جنین را بررسی می‌کند.
- شمارش حرکت جنین
اگر پزشک شما احساس کند که جنین زود به دنیا می‌آید، ممکن است به شما استروئیدهایی بدهد که به بالغ شدن ریه‌های او کمک می‌کند. این استروئیدها احتمال اینکه کودک شما در بدو تولد دچار مشکلات تنفسی شود را کاهش می‌دهد.
احتمال فشار خون بالا پس از زایمان
یکی از مهم‌ترین دغدغه کسانی که در بارداری دچار فشار خون بالا می‌شوند این است که آیا پس از زایمان همچنان فشار خون دارم؟ در پاسخ به این سوال مهم باید گفت که فشار خون بالا در بارداری معمولاً پس از زایمان از بین می‌رود. با این حال، این شرایط خطر ابتلا به فشار خون بالا و بیماری قلبی را در آینده افزایش می‌دهد، به طوری که:
- اگر به پره اکلامپسی یا فشار خون بارداری مبتلا شوید، ممکن است تا چند هفته پس از زایمان به دارو نیاز داشته باشید.
- اگر در هنگام زایمان دچار فشار خون شوید، در عرض ۱۰ روز پس از زایمان به پزشک مراجعه کنید.
- افراد مبتلا به فشار خون مزمن قبل از بارداری معمولاً پس از زایمان همچنان این بیماری را دارند.
- گاهی اوقات فشار خون ممکن است پس از زایمان بالا بماند و نیاز به درمان دارویی دارد.
چه زمانی باید نگران فشار خون بارداری باشم؟
برخی از افراد تصور می‌کنند که افزایش فشار خون در بارداری یک امر طبیعی است و متاسفانه برای کنترل و مدیریت آن اقدامی انجام نمی‌دهند. اما باید بدانید که فشار خون بالا در حاملگی تا حد مشخصی طبیعی بوده و برای جلوگیری از تشدید آن باید حتما به پزشک مراجعه کنید. بنابراین در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر با پزشک خود تماس بگیرید:
- سردردهای ناگهانی که از بین نمی‌روند.
- تاری دید یا دوبینی
- تورم
- ادرار کردن کمتر از حد معمول
همچنین اگر فشار خون بالا برای شما تشخیص داده شده است، با پزشک خود در مورد اینکه چگونه می‌توانید به بهترین شکل این بیماری را مدیریت کنید، صحبت کنید. پزشک می‌تواند به شما این اطمینان را بدهد که فشار خون بالا، عوارض جدی برای شما یا جنین ایجاد نمی‌کند.
سخن پایانی
بارداری یک از شیرین‌ترین و در عین حال حساس‌ترین دوران در زندگی شما محسوب می‌شود. در واقع شما با تحمل سختی‌های بارداری در انتظار تولد فرزندی سالم هستید. بنابراین باید به بهترین شکل از خودتان و جنین دلبندتان مراقبت کنید. یکی از مشکلاتی که ممکن است در این دوران با آن مواجه شوید، افزایش فشار خون در بارداری است. این شرایط می‌تواند شما را با مشکلات و عوارض خفیف تا شدید مواجه کند. بنابراین توصیه می‌شود حتما با علائم و عوارض فشار خون بالا در بارداری آشنا باشید و برای جلوگیری از تشدید آن با پزشک خود صحبت و مشورت کنید. زیرا اگر این روند ادامه پیدا کند، مدیریت و درمان آن سخت‌تر بوده و عوارض جدی و خطرناکی به همراه دارد.
منابع
- https://www.baptisthealth.com/care-services/conditions-treatments/high-blood-pressure-in-pregnancy
- https://www.nhlbi.nih.gov/health/high-blood-pressure/pregnancy
- https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/4497-gestational-hypertension
- https://www.pregnancybirthbaby.org.au/high-blood-pressure-in-pregnancy
- https://www.marchofdimes.org/find-support/topics/pregnancy/high-blood-pressure-during-pregnancy