کیسه آمنیوتیک یک فضای و محوطه کیسه مانند است که بعد از تشکیل نطفه در اطراف جنین تشکیل میشود تا ضمن اکسیژن‌رسانی و تغذیه جنین و دفع مواد زائد، از جنین محافظت کند. کیسه آمنیوتیک مملو از یک مایع است که به آن مایع آمنیوتیک می‌گویند. مایع آمنیوتیک ماده‌ای آب مانند است که جنین را در دوران بارداری احاطه کرده و از آن محافظت میکند. در این مقاله تیم متخصص پینو بیبی قصد دارد تا شما مخاطب عزیز را با نقش و عملکرد کیسه آب یا همان کیسه آمنیوتیک آشنا کند.
کیسه آمنیوتیک چیست؟
کیسه آمنیوتیک (Amniotic Sac)؛ کیسه‌ای با دیواره نازک است که در دوران بارداری جنین را احاطه کرده است. این کیسه با مایع ساخته شده توسط جنین (مایع آمنیوتیک) و غشایی که قسمت جنینی جفت را می‌پوشاند (آمنیون) پر میشود. کیسه آمنیوتیک از جنین در برابر آسیب محافظت میکند؛ همچنین به تنظیم دمای جنین کمک میکند. کیسه آمنیوتیک، همراه با مایع آمنیوتیک موجود در آن، همان کیسه آب یا آب مادر است (کیسه‌ای که هنگام زایمان می‌شکند). کیسه آب از دو غشاء معروف به آمنیون و کوریون تشکیل شده است که در شکم مادر به عنوان خانه کودک محسوب میشود. کیسه آمنیوتیک باعث میشود کودک گرم، ایمن و با مایعات بالشتکی احاطه شود. این غشاها معمولاً زمانی که زمان تولد نوزاد فرا می‌رسد پاره می‌شوند و ممکن است از بدن مادر چکه کنند یا به بیرون بجهد، که نشان می‌دهد زمان تماس با پزشک یا ماما و موعد زایمان فرا رسیده است. در موارد خاص، اگر کیسه آمنیوتیک بانوی باردار شکسته نشده باشد و پزشک نیاز به القای زایمان را تشخیص دهد، ممکن است برای شروع انقباضات و نشان دادن مسیر زایمان، کیسه را با ابزار خاصی پاره کند. اکثر زنان در عرض چند ساعت پس از انجام این کار، زایمان خواهند کرد. با این حال، اگر کیسه آمنیوتیک به خوبی قبل از شروع زایمان از بین برود، ممکن است از روش‌های دیگر القاء استفاده شود چرا که جنین نمی‌تواند برای مدت طولانی بدون مایع آمنیوتیک بدون خطر عفونت در محوطه رحم رها شود.
مایع آمنیوتیک
مایع آمنیوتیک از جنین موجود و در طول رشد در رحم محافظت میکند و همچنین به رشد و نمو او کمک میکند. مایع امنیوتیک شفاف یا زرد روشن و بیبو است. جنین با نوشیدن مایع آمنیوتیک عمل بلع و تنفس را در دوران جنینی تمرین میکند. مقادیر مایع آمنیوتیک بیش از حد یا کم ممکن است باعث شود که پزشک بارداری را با دقت بیشتری تحت نظر داشته باشد.
مایع آمنیوتیک چیست؟
مایع آمنیوتیک یک ماده آب مانند است که جنین را در رحم احاطه کرده است. جنین در دوران بارداری درون یک کیسه آمنیوتیک پر از مایع آمنیوتیک رشد میکند. کیسه آمنیوتیک حدود ۱۲ روز پس از بارداری تشکیل میشود. هنگام تولد جنین، کیسه آب می‌شکند یعنی کیسه آمنیوتیک پاره شده و آب آمنیوتیک به خارج از بدن مادر (واژن) نشت میکند (نشانه‌ای از زایمان).
مایع آمنیوتیک چیزی بیش از مایعی است که جنین در آن شناور است؛ مایع آمنیوتیک حاوی مواد مغذی، هورمون‌ها، آنتی‌بادی‌ها و سایر مایعات است که به حفظ سلامت و محافظت جنین کمک میکند. مایع آمنیوتیک دائماً در گردش است زیرا جنین آن را می‌بلعد و سپس به صورت ادرار دفع میکند. داشتن مایع آمنیوتیک بسیار کمتر یا بیش از حد معمول می‌تواند مشکلاتی را برای فرد باردار یا جنین ایجاد کند.
نقش مایع آمنیوتیک چیست؟
مایع آمنیوتیک نقش مهمی در رحم دارد. به رشد و تکامل جنین کمک میکند. از جمله این که:
- از جنین در برابر عفونت محافظت میکند.
- حرکات جنین را محو میکند و از طرفی به حرکت جنین کمک میکند.
- به رشد عضلات و استخوان‌های جنین کمک میکند.
- از فشرده شدن بند ناف جلوگیری میکند.
- به رشد سیستم گوارشی و تنفسی جنین کمک میکند.
- دمای بدن جنین را تنظیم و حفظ میکند.
- از جنین در برابر حرکات مادر (مانند سقوط یا ضربه ناگهانی) محافظت میکند مانند یک بالش محافظ عمل میکند.
چرا مایع آمنیوتیک مهم است؟
مایع آمنیوتیک برای یک بارداری سالم ضروری است و به آمادگی جنین برای دنیای بیرون کمک میکند. به عنوان یک بالشتک برای محافظت از جنین در برابر حرکات مادر عمل میکند. همین بالشتک به جنین اجازه می‌دهد آزادانه حرکت کند و عضلات و استخوان‌هایش را توسعه دهد. مایع از فشرده شدن بند ناف جلوگیری میکند. بند ناف اکسیژن و مواد مغذی را از بدن مادر به جنین منتقل میکند و بند ناف بدون مایع آمنیوتیک له میشود. مایع آمنیوتیک حاوی آنتی‌بادی‌هایی است که به تقویت سیستم ایمنی جنین کمک میکند. جنین در کیسه آمنیوتیک تنفس را تمرین میکند و مایع آمنیوتیک را می‌بلعد تا به رشد ریه‌ها و سیستم گوارشی خود کمک کند.
چرا مایع آمنیوتیک آزمایش میشود؟
آزمایش مایع آمنیوتیک کلاً به دو منظور است. یکی اندازه‌گیری میزان آمنیوتیک که اگر کم یا زیاد بود پزشک تدابیر لازم را برای سلامت جنین اتخاذ کند. دوم به منظور غربالگری و بررسی‌های نواقص ژنتیکی و مادرزادی.
آمنیوسنتز آزمایشی است که ممکن است در دوران بارداری به مادر پیشنهاد شود تا متخصصین بررسی کنند که آیا کودک یک بیماری ژنتیکی یا کروموزومی مانند سندرم داون، سندرم ادواردز یا سندرم پاتو دارد یا خیر. این آزمایش شامل برداشتن و آزمایش نمونه کوچکی از سلول‌ها از مایع آمنیوتیک، مایعی است که نوزاد را در رحم احاطه کرده است.
مایع آمنیوتیک چگونه اندازه‌گیری میشود؟
برای اندازه‌گیری میزان مایع آمنیوتیک AFI، پزشک رحم را به چهار بخش تقسیم میکند سپس با استفاده از پروب سونوگرافی عمیق‌ترین بخش مایع آمنیوتیک را اندازه‌گیری می‌کنند. به این بخش‌ها پاکت‌های مایع آمنیوتیک می‌گویند، بدین ترتیب چهار عدد بدست آمده را با هم جمع کرده و تقسیم بر چهار می‌کنند. سپس حجم کل مایع را محاسبه می‌کنند. میزان مایع آمنیوتیک بستگی به سن بارداری و بارداری تک قلویی یا چند قلویی دارد. بعد از هفته سی بارداری میزان عمق مایع آمنیوتیک بین ۱۰ تا ۲۰ سانتی‌متر است. مقادیر بیشتر از ۲۴ سانتی‌متر باعث ایجاد حالت پلی هیدرآمنیوس (Polyhydramnios) و مقادیر کمتر از ۵ سانتی‌متر را اولیگوهیدرآمنیوس (Oligohydramnios) می‌گویند. هر دو حالت نیاز به بررسی و مراقبت بیشتر در بارداری دارند.
مایع آمنیوتیک چه رنگی است؟
مایع آمنیوتیک عمدتاً شفاف است اما می‌تواند زرد کم رنگ مانند رنگ گیاه نی باشد. مایع آمنیوتیک که قهوه‌ای یا سبز رنگ است به این معنی است که جنین مکونیوم (اولین مدفوع خود) را در رحم مادر دفع کرده است. مکونیوم موجود در مایع آمنیوتیک در صورت تنفس جنین می‌تواند عوارضی ایجاد کند. در موارد شدید، جنین ممکن است به سندرم آسپیراسیون مکونیوم مبتلا شود و پس از تولد نیاز به درمان فوری داشته باشد.
مایع آمنیوتیک چه بویی دارد؟
مایع آمنیوتیک باید بیبو باشد. در صورت استشمام بوی بد با پزشک خود تماس بگیرید زیرا ممکن است مایع آمنیوتیک آغشته به مکونیوم شده باشد یا به معنای وجود عفونت باشد.
آیا مایع آمنیوتیک چسبناک است؟
چواب منفی است، مایع آمنیوتیک چسبنده نیست. اگر ترشحات چسبنده واژن را احساس می‌کنید، ممکن است این ترشحات مخاطی شما باشد.
چه چیزی مایع آمنیوتیک را ایجاد میکند؟
مایع آمنیوتیک در نیمه اول بارداری عمدتاً متشکل از آب است. ادرار جنین بعد از حدود ۲۰ هفته از بارداری بیشتر مایع آمنیوتیک را تشکیل می‌دهد. این به این دلیل است که مانند بزرگسالان، جنین مایع آمنیوتیک را می‌بلعد و سپس آن را به صورت ادرار دفع میکند.
چند لیتر مایع آمنیوتیک طبیعی است؟
بستگی به این دارد که شما در دوران بارداری در چه مرحله‌ای هستید. سطح مایع آمنیوتیک در هفته ۳۴ تا ۳۶ حاملگی به اوج خود می‌رسد و سپس با رسیدن به موعد مقرر زایمان (هفته ۴۰ بارداری) به آرامی سطح آن کاهش می‌یابد. مایع آمتیوتیک در بیشترین سطح خود (یعنی هفته ۳۴ تا ۳۶ بارداری)، کمی کمتر از ۱ لیتر است.
نشانه‌های نشت مایع آمنیوتیک چیست؟
در برخی از افراد باردار در دوران بارداری مایع آمنیوتیک نشت میکند. مایع آمنیوتیک شفاف، رقیق و بیبو است. مایع نشت شده می‌تواند رنگ داشته باشد (قهوه‌ای، سبز یا زرد رایج‌ترین آن‌ها هستند). نشت ادرار برای افراد باردار معمول است، بنابراین برخی از افراد در تشخیص مایع آمنیوتیک از ادرار مشکل دارند. بررسی لباس زیر برای بو یا رنگ می‌تواند به شما کمک کند تا بفهمید که مایع دفع شده ادرار است یا مایع آمنوتیک. ادرار بوی منحصر به فردی دارد و ممکن است کنترل آن راحت‌تر از مایع آمنیوتیک باشد.
اگر احساس می‌کنید که مایع شدیدی از واژن خود فوران میکند، می‌تواند به دلیل شکستن کیسه آب باشد. اما ترشحات واژن نیز در اواخر بارداری افزایش می‌یابد، بنابراین تشخیص تفاوت این دو از هم نیز دشوار است. اگر فکر می‌کنید کیسه آب شما شکسته است یا اگر در مورد آنچه که از واژن خود نشت میکند سردرگم هستید با پزشک خود تماس بگیرید.
وقتی مایع آمنیوتیک کم باشد چه اتفاقی می‌افتد؟
مایع آمنیوتیک کم، الیگوهیدرآمنیوس (Oligohydramnios) نامیده میشود. مایع آمنیوتیک کم حدود ۴ درصد از افراد باردار را تحت تاثیر قرار می‌دهد. عوامل متعددی می‌توانند در کاهش مایع آمنیوتیک نقش داشته باشند. بعضی از آن‌ها عبارت هستند از:
- وضعیت مادرزادی مواردی که بر کلیه‌ها یا مجاری ادراری جنین تأثیر می‌گذارد.
- بیش از دو هفته از موعد مقرر زایمان گذشته است.
- دیابت بارداری
- نوزادان داراری محدودیت رشد
- پارگی زودرس غشاها
- مشکلات جفت
- دوقلوهایی که جفت یکسانی دارند.
عوارض مایع آمنیوتیک کم چیست؟
کم بودن مایع آمنیوتیک در شش ماه اول بارداری به طور کلی خطرناک‌تر است. این عوارض می‌تواند شامل سقط جنین، بدشکلی‌های فیزیکی جنین در حال رشد از جمله ریه‌هایی که به درستی رشد نمی‌کنند یا زایمان زودرس باشد. اگر در سه ماهه آخر بارداری (هفته‌های ۲۸ تا ۴۰) با الیگوهیدرآمنیوس تشخیص داده شود، عوارض می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
مایع آمنیوتیک کم چگونه درمان میشود؟
بستگی به این دارد که بانوی باردار در کدام هفته از دوران بارداری خود به سر می‌برد. اگر به ترم کامل (هفته ۳۷ بارداری) نزدیک شده است، پزشک ممکن است یک دوره القائی را برای زایمان برنامه‌ریزی کند یا این که تا زمان زایمان، بانوی باردار را با دقت بیشتری تحت نظر داشته باشد.
اگر مایع آمنیوتیک بیش از حد باشد چه اتفاقی می‌افتد؟
مایع آمنیوتیک بیش از حد، پلی هیدرآمنیوس (Polyhydramnios) نامیده میشود. این یک بیماری نادر است که باعث علائمی مانند ورم پا، تنگی نفس یا یبوست میشود.
پلی هیدرآمنیوس متوسط تا شدید می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- یک بیماری مادرزادی که بر توانایی جنین در بلع تأثیر می‌گذارد.
- دیابت بارداری
- حمل دوقلوهای همسان مبتلا به سندرم انتقال خون (TTTS)
- مشکلات معده جنین
- مشکلات جفت
عوارض مایع آمنیوتیک زیاد چیست؟
اگر مایع آمنیوتیک بیش از حد در رحم وجود داشته باشد، می‌تواند به اندام‌های مجاور فشار وارد کند. این می‌تواند باعث عوارض بارداری شود، به خصوص اگر این وضعیت در اوایل بارداری خود را نشان دهد. سایر عوارض عبارت هستند از:
- زایمان زودرس یا زایمان زودتر از ترم
- جنین بیش از حد بزرگ میشود
- خونریزی پس از زایمان
- مرده‌زایی
چگونه پزشکان مایع آمنیوتیک بالا را درمان می‌کنند؟
پلی هیدرآمنیوس معمولاً درمان نمی‌شود مگر این که لازم باشد. پزشک ممکن است قرار ملاقات‌های بیشتری را برای بررسی اندازه جنین تعیین کند. در موارد شدید، دارو می‌تواند تولید ادرار جنین را در حالی که در رحم است مدیریت کند. پزشک همچنین ممکن است القای اولیه، استراحت در بستر یا تخلیه مقدار کمی مایع آمنیوتیک را توصیه کند.
آیا نوشیدن آب می‌تواند مایع آمنیوتیک را افزایش دهد؟
هیچ کس کاملاً مطمئن نیست که نوشیدن آب بیشتر می‌تواند مایع آمنیوتیک را افزایش دهد یا خیر. برخی از پزشکان به فرد باردار توصیه می‌کنند اگر مایعاتش کم است، مصرف آب خود را افزایش دهد. نوشیدن آب بیشتر در دوران بارداری ضرری ندارد اما ابتدا با پزشک خود صحبت کنید تا ببینید چه چیزی را توصیه میکند.
آیا نوزاد بدون مایع آمنیوتیک می‌تواند زندگی کند؟
پاسخ منفی است. جنین برای زنده ماندن به مقداری مایع آمنیوتیک در رحم نیاز دارد. با این حال، مقدار دقیق مایع آمنیوتیک مورد نیاز آن به سن حاملگی و عوامل دیگر بستگی دارد.
آیا کودک می‌تواند مایع آمنیوتیک بنوشد؟
جواب مثبت است، بله، جنین مایع آمنیوتیک را در رحم می‌نوشد. این کار به جنین کمک میکند تا عمل بلع را تمرین کنند و سیستم گوارشی خود را توسعه دهند. بلع مایع آمنیوتیک علاوه بر کمک به رشد مجرای گوارشی جنین، آن را برای انجام عملکرد خود نیز آماده میکند (هضم و جذب غذا).
آیا کودک در مایع آمنیوتیک تنفس میکند؟
جنین حرکات تنفسی خود را در مایع آمنیوتیک در رحم انجام می‌دهد. این کار به رشد ریه جنین کمک میکند و به او می‌آموزد که چگونه در خارج از رحم نفس بکشد. جنین‌ها در سه ماهه اول شروع به تمرین تنفس مایع آمنیوتیک می‌کنند.
سخن آخر
مایع آمنیوتیک به رشد جنین کمک میکند و از آسیب و عفونت محافظت میکند. جنین‌ها مایع آمنیوتیک را می‌بلعند و تنفس می‌کنند، سپس آن را ادرار می‌کنند. برخی از بانوان باردار مایع آمنیوتیک بیش از حد یا خیلی کم دارند. اگر این اتفاق برای مادری بیفتد، ممکن است پزشک با دقت بیشتری مادر و جنین را تحت نظر داشته باشد یا سونوگرافی‌های اضافی انجام دهد. اگر نگران بارداری خود هستید یا نشت مایع از واژن خود را تجربه می‌کنید، در مشورت کردن با پزشک خود تردید نکنید.
مفید بود