تفاوت بین انقباضات کاذب با انقباضات واقعی زایمان
مشخص‌ترین و بدیهی‌ترین علامت شروع زایمان بروز انقباضات شدید در ناحیه تحتانی بدن مادر است. این انقباضات، بدن به ویژه رحم، دهانه رحم و ماهیچه‌های لگن را برای خروج جنین آماده می‌کند و طی این انقباضات جنین به سمت خارج رحم سوق داده میشود. در واقع این انقباضات نقش محرک و نیروی فشار آورنده برای خروج و تولد نوزاد است. علاوه بر این انقباضات زایمان، بانوان باردار طی دوران حاملگی انواع دیگری از انقباضات را نیز تجربه می‌کنند که از آن به عنوان انقباضات کاذب یا انقباضات پیش زایمانی نام برده میشود. این نوع انقباضات در واقع تمرین بدن برای قرار گرفتن در موقعیت اصلی است و نباید با انقباضات زایمان اشتباه گرفته شود. اعضای تیم پینو بیبی در این مقاله به مقایسه بین دو نوع انقباض پرداخته‌اند و شما را با مشخص‌های انقباضات واقعی زایمان آشنا می‌کنند تا بتوانید به راحتی انقباضات کاذب را از انقباضات واقعی زایمان تشخیص دهید.
چگونه بفهمم که انقباضات واقعی یا زایمان کاذب دارم؟
درد، گرفتگی عضلات و بروز انقباضات از عوارض رایج دوران بارداری هستند که همه بانوان درجاتی از آن را تجربه می‌کنند. لازم است تا بانوی باردار نسبت به عوارض این دوران آگاهی کافی داشته باشد تا بی‌دلیل دچار ترس و اضطراب نشود. همانطور که گفتیم بروز انقباض در هفته‌های مختلف بارداری طبیعی است اما گاهی برخی بانوان گمان می‌کنند که این انقباضات نشانه پایان بارداری است و اگر در ماه‌های میانی بارداری باشند ممکن است دچار استرس شوند و گمان کنند که ممکن است جنین‌شان سقط شود و اگر در ماه‌های پایانی بارداری باشند ممکن است با استرس و عجله خود را به مراکز درمانی برسانند و گمان کنند که موعد زایمان فرا رسیده است. آشنایی با نشانه‌ها و علائم زایمان، کسب آگاهی در خصوص این انقباضات و سایر عوارض دوران بارداری می‌تواند استرس و نگرانی را از خانم حامله دور کند. درست است که انقباضات از اولین نشانه‌های زایمان است اما هر انقباضی منجر به وضع حمل نخواهد شد.
در این مقاله قصد داریم تا شما را با انواع انقباضات دوران حاملگی آشنا کنیم و تفاوت بین انقباضات واقعی و انقباضات کاذب را برای شما بانوی باردار تشریح کنیم. شناخت و کسب آگاهی در خوص این نوع انقباضات از چند جهت حائز اهمیت است:
- استرس و نگرانی شما را کاهش می‌دهد
- علائم و نشانه‌های زایمان را بهتر درک می‌کنید
- اگر به هر دلیلی زایمان زودرس در شرف وقوع بود با تشخیص علائم می‌توانید سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
شناخت انقباض و دردهای زایمان
با نزدیک شدن به موعد زایمان و ساعات پایانی بارداری بدن به طور طبیعی دو نوع هورمون ترشح می‌کند. این هورمون‌ها پروستاگلاندین و اکسی‌توسین نام دارند. اکسی‌توسین هورمونی است که باعث شروع فرایند زایمان میشود. در القای زایمان با تزریق نوع صنعتی این هورمون انقباضات زایمانی شروع میشود که به آن آمپول فشار گفته میشود. اکسی‌توسین به همراه پروستاگلاندین انقباض‌های زایمان را تداوم می‌بخشد و باعث باز شدن و اتساع دهانه رحم می‌شوند. بروز این انقباضات با درد شدیدی همراه است. دردهای زایمان ناشی از انقباضات ماهیچه‌های رحم و فشار جنین روی دهانه رحم است. این دردها معمولاً از ناحیه پشت و کمر آغاز می‌شوند و به محوطه شکمی سرایت می‌کنند. درد در زیر شکم احساس و سپس کل محوطه شکمی را در برمی‌گیرد. پس از آن مادر درد را در ناحیه لگن و حتی کشاله ران احساس می‌کند. علاوه بر درد این انقباضات ممکن است باعث استفراغ و اسهال بانوی باردار شوند.
انقباضات مختلف دوران بارداری
همانطور که اشاره کردیم هر نوع انقباضی نشانه زایمان نیست. برخی از انقباضات، کاذب هستند و از آن‌ها به عنوان انقباضات تمرینی یاد میشود. در واقع این انقباضات بدن را برای تحمل انقباضات اصلی زایمان آماده می‌کنند. بدین ترتیب انقباضات طول بارداری شامل دو انقباض به نام‌های انقباضات براکستون هیکس یا کاذب و انقباضات زایمان هستند که در ادامه در خصوص این دو توضیحاتی ارائه خواهد شد.
انقباضات براکستون هیکس یا انقباض کاذب
انقباض براکستون هیکس نوعی از انقباض است که عموماً با درد همراه نیست و بانوی باردار احساس می‌کند که ماهیچه‌های رحم سفت شده است، این حالت بعد از چند ثانیه برطرف میشود و عضلات دوباره به حالت قبل برمی‌گردد. انقباضات براکستون هیکس برخلاف انقباضات زایمان منظم نیست، با فعالیت کردن بیشتر نمی‌شود اما شدت بروز این انقباضات به مرور افزایش نمی‌یابد. این انقباضات گاهی در واکنش به تغییرات بدن مانند دهیدراته شدن بدن در دوران بارداری، یا ایستایی طولانی مدت و باقی ماندن در یک پوزیشن ثابت و غیره رخ می‌دهد.
انقباضات براکستون هیکس معمولاً نامنظم هستند و در فواصل کوتاهی رخ می‌دهند. این انقباضات کاذب به طور معمول ضعیف هستند و اگر هم شدید باشد، دوام زیادی ندارد و به مرور از شدت بروز آن‌ها کاسته میشود. انقباضات براکستون هیکس اغلب در لگن یا جلوی شکم احساس می‌شوند و با استراحت کردن برطرف می‌شوند. مصرف مسکن، نوشیدن آب، تغییر وضعیت، خوابیدن به پهلوی چپ و مواردی از این دست می‌تواند شدت بروز این انقباضات راکاهش دهد.
انقباضات واقعی زایمان
انقباضات براکستون هیکس معمولاً در نیمه بارداری اتفاق می‌افتند اما انقباضات زایمان در هفته‌های آخر بارداری شروع میشود. این نوع انقباضات ویژگی‌های خاصی دارند که از آن‌ها به عنوان نشانه‌های زایمان یاد میشود. این ویژگی‌ها عبارت هستند از:
- انقباضات زایمان ریتم منظمی دارد
- این انقباضات دردناک هستند
- با انجام فعالیت جسمی شدت می‌یابند
- با تغییر در موقعیت و جابه‌جایی برطرف نمی‌شوند
- شدت انقباضات رفته‌رفته بیشتر و شدیدتر میشود و فواصل زمانی بین بروز آن‌ها کم میشود
- عموماً این انقباضات با نشت و خروج ترشحات غلیظ آغشته به خون واژن همراه هستند که معمولاً صورتی رنگ می‌باشند
- این انقباضات ممکن است با اسهال و درد روده و یا حتی استفراغ همراه باشند
- همراه با این انقباضات کیسه آمونیوتیک (کیسه آب) پاره میشود
- ناحیه پشت و کمر دردناک خواهد بود و فشار زیادی به لگن و زیر شکم وارد میشود
این علائم برای تشخیص انقباضات واقعی زایمان بسیار کمک کننده هستند. اگر این نوع انقباضات منظم، دردناک و متناوب را داشتید باید سریعاً به بیمارستان مراجعه کنید. بروز این انقباضات را جدی بگیرید و هر زمان این نوع انقباض را تجربه و احساس کردید بی‌درنگ به مراکز درمانی مراجعه کنید.
مقایسه اجمالی بین انقباضات براکستون هیکس با انقباضات زایمان واقعی
- تفاوت زمانی و تدام وقوع انقباضات
- انقباض کاذب: انقباضات اغلب نامنظم هستند و شدت نمی‌گیرند.
- انقباض حقیقی: در فواصل زمانی منظم و حدود ۳۰ تا ۷۰ ثانیه به طول می‌انجامد. با گذشت زمان قوی‌تر و از فاصله زمانی وقوع آن کاسته میشود.
- تغییرات حرکتی و بدنی
- انقباض کاذب: با تغییر پوزیشن زائو احتمال توقف انقباضات براکستون هیکس وجود دارد. مثلاً در زمان راه رفتن یا برعکس استراحت ممکن است انقباضات متوقف شود
- انقباض واقعی: انقباضات ادامه‌دار و پیوسته است و حتی با تغییر موقعیت بدن، حرکت یا سعی برای استراحت نیز تکسین نمی‌یابد و ادامه دارد. هیچ راهی برای تسکین این درد وجود ندارد.
- مناطقی که درد احساس میشود
- انقباض کاذب: به طور معمول در قسمت جلوی شکم یا لگن درد احساس میشود.
- انقباض واقعی: انقباضات از ناحیه شکم شروع شده و به پشت و کمر گسترش می‌یابد و یا از قسمت پایین کمر شروع شده و به قسمت جلوی شکم منتقل شود. ممکن است درد در ناحیه شکم شروع شود و سپس فشار به لگن وارد شود. گاهی درد به قدری شدید است که ممکن است در سراسر بدن زن باردار احساس شود.
- قدرت انقباضات
- انقباض کاذب: انقباضات در اکثر مواقع ضعیف است و قوی‌تر نخواهد شد. گاه ممکن است در ابتدا قوی باشند و سپس ضعیف شوند و در نهایت درد ناپدید شود.
- انقباض واقعی: انقباضات با یک ریتم ثابت به سمت قوی‌تر شدن پیش می‌رود. درد و انقباض‌ها به مدت طولانی ۳۰ تا ۶۰ و ۷۰ ثانیه ادامه‌دار است.
- شواهد دیداری
- انقباض کاذب: بدون علامت
- انقباض واقعی: گاهی با پارگی کیسه آب همراه است.
راهکارهای رفع انقباضات دوران بارداری
چند راهکار پیشنهادی برای احساس راحتی در طول انقباضات یا جلوگیری از بروز انقباضات به ویژه انقباضات کاذب:
- اگر زن آبستن مدت زمان طولانی را نشسته است، شروع به پیاده‌رویی یا فعالیت‌های ایستاده کند
- چنانچه زیاد ایستاده یا فعالیت داشته است، دراز کشیده و استراحت کند.
- از آنجا که دردهای ناشی از انقباضات کاذب و انقباضات واقعی بیشتر در سمت راست شکم احساس میشود، بهتر است زائو اکثر مواقع به سمت به پهلو چپ دراز بکشد.
- بررسی‌ها نشان داده است که کمبود آب در بدن به ایجاد اسپاسم عضلانی منتج میشود، نوشیدن آب و کمک به هیدراته شدن بدن زن آبستن میزان و شدت انقباضات را کاهش می‌دهد.
- میل یک میان وعده سالم
- دفع به موقع ادرار
- انجام تنفس منظم و عمیق
- انجام حرکات آرامبخش مانند گوش دادن به موسیقی، مطالعه کتاب
- ماساژ و یوگا بارداری
- استحمام با آب ولرم
سایر دردهای شکمی در دوران حاملگی
چندین رباط ضخیم از بخش جلویی رحم عبور می‌کنند و گاه دردهای در پهلو و کنار شکم از نوع تیز و تشدید شونده در زنان باردار تجربه میشود که به این نوع از دردها، دردهای رباط‌گونه می‌گویند. این دردها و انقباضات همراه با رشد جنین در رحم بروز می‌کنند. همزمان با رشد جنین در حقیقت کیسه آمنیوتیک (کیسه آب) نیز در حال بزرگ شدن است؛ در این شرایط رحم خود را برای رسیدن به سایز و اندازه مناسب جنین آماده می‌کند. رباط‌های (لیگامان) که رحم را پشتیبانی می‌کنند به لگن متصل هستند و این کشیدگی رباط‌های پیشتبان باعث احساس درد در قسمت‌های کناری شکم و روی شکم میشود و درد تا زیر شکم ادامه می‌یابد. درد حاصل از انقباضات رباط گرد معمولاً در زمان حرکت رخ می‌دهد مثلاً زمانی‌که زن آبستن ایستاده و یا در حال غلت زدن است، زمانی که سرفه و یا عطسه می‌کند و یا حتی در زمان ادرار کردن ممکن است بانوی باردار این درد را تجربه کند. امکان دارد درد از کنارهای شکم به کشاله ران منتقل شود. معمولاً این درد چند ثانیه یا چند دقیقه بیشتر طول نمی‌کشد.
برای تسکین درد رباط گرد این راهکارها پیشنهاد میشود:
- تغییر موقعیت یا فعالیت در زمان درد ممکن است کمک کننده باشد، به عنوان مثال تغییر جهت در خوابیدن، یا مثلاً اگر ایستاده هستید، بنشیند
- هنگام ایستادن یا غلت زدن، تغییر وضعیت بدن؛ شکم را حمایت کرده و آهسته‌تر حرکات را انجام دهید
- استحمام با آب گرم و استفاده از پک‌های گرم کننده، یا پتوهای برقی و … می‌تواند تسکین دهنده باشد
نفخ و یبوست گاستریت (معدوی)
در زمان حاملگی میزان ترشح پروژسترون افزایش می‌یابد تا دیواره رحم را برای پذیرش رویان آماده کند. ترشح پروژسترون در این دوران باعث میشود تا ماهیچه‌های مری و روده نسبت به قبل از بارداری شل شوند. این شل شدگی بر روی کارکرد امعا و احشاء بدن اثر می‌گذارد و دفع مدفوع را سخت‌تر می‌کند، عمل دفع با درد در ناحیه پایین و سمت چپ شکم بیشتر احساس میشود. گاه درد بسیار شدید و نگران کننده است و زائو مجبور به مراجعه به پزشک میشود.
برای تسکین درد شکمی ناشی از نفخ
- استفاده از ملین
- عدم استفاده از خوراک‌های نفاخ مانند حبوبات به ویژه لوبیا، کلم بروکلی، پیاز، سیر و …
- افزایش تعداد دفعات تغذیه و کاهش حجم خوراک دریافتی در هر وعده
- مصرف خوراک‌های با فیبر بالا مانند انواع میوه و سبزیجات تازه
دردهای ناشی از عفونت ادراری
زنان در زمان بارداری بیشتر مستعد عفونت‌های ادراری هستند مثل عفونت کلیوی و مثانه. چنانچه این عفونت‌ها درمان نشوند علاوه بر دردهای شدید ممکن است به زایمان زودرس ختم شوند. دردهای ناشی از عفونت‌های ادارای معمولاً در ناحیه شکم و لگن خاصره حس می‌شوند. سوزش در هنگام ادرار کردن، احساس درد هنگام تخلیه مثانه، دفع مکرر ادرار، وجود خون در ادرار، رنگ ادرار کدر و با بوی بد و تند همگی علائم ابتلای بانوی باردار به عفونت ادراری است. اگر عفونت ادراری، درمان نشود ممکن است عفونت به کلیه‌ها برسند در نتیجه علائم شدیدتر شده و تب و لرز، درد در ناحیه شکم و پهلو، تهوع و استفراغ وجود چرک و خون در ادرار بروز می‌کند. با بروز این علائم شرایط جسمی زن باردار وخیم میشود و سلامت جنین نیز به خطر می‌افتد. برای تسکین دردهای ناشی از عفونت اداری رعایت نکات بهداشتی و مراجعه به پزشک متخصص توصیه می‌گردد.