بارداری یکی از دوران مهم و بحرانی در زندگی زنان است که با تغییرات فیزیولوژیکی بسیاری در بدن همراه است. این تغییرات شامل تغییرات هورمونی، فشار روی اعضای داخلی بدن و افزایش حجم خون می‌شوند که می‌تواند تاثیر بسیاری بر عملکرد اعضای بدن داشته باشد. سیستم ادراری یکی از اعضایی است که تحت تاثیر قرار می‌گیرد و ممکن است مشکلات ادراری در دوران بارداری به وجود آید.
در این مقاله به تاثیر بارداری بر کنترل ادرار و مشکلات ادراری مرتبط با آن در دوران بارداری بررسی خواهد شد. در این بخش، به بررسی تغییرات فیزیولوژیکی مرتبط با بارداری، ارتباط بین بارداری و مشکلات ادراری و درمان مشکلات ادراری در دوران بارداری پرداخته خواهد شد.
چالش‌های کنترل ادرار در دوران بارداری
در دوران بارداری، بسیاری از زنان با چالش‌هایی در کنترل ادرار روبه‌رو هستند. در زیر به برخی از این چالش‌ها اشاره شده است:
بیش فعالی مثانه: در دوران بارداری، فشار بر روی مثانه افزایش می‌یابد و ممکن است باعث پیش فعالی مثانه شود. این موضوع باعث می‌شود که زنان به تعداد بیشتری به دفع ادرار نیاز داشته باشند.
کاهش کنترل عضلات پایینی ادراری: تحت فشار قرار گرفتن کیسه ادراری، کمربند عصبی و کنترل عضلات پایینی ادراری کاهش می‌یابد و مشکلاتی مانند ادرار ادرار پشت هم و تخلیه ناقص را ایجاد می‌کند.
فشار بر روی کیسه ادراری: از دیگر تاثیر براداری بر کنترل ادرار افزایش فشار بر روی کیسه ادراری در دوران بارداری است که زنان باردار دچار مشکلات ادراری مانند نفخ، ادرار فشاری و یا تعداد بیشتری به دفع ادرار باشند.
خستگی عضلات پایینی بدن: در دوران بارداری، به دلیل وزن اضافی در بارداری، عضلات پایینی بدن زن دچار خستگی و ضعف می‌شوند که می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در کنترل ادرار شود.
خطر عفونت‌های ادراری: بارداری می‌تواند باعث افزایش خطر عفونت‌های ادراری نیز شود. افزایش دفع ادرار، افزایش فشار بر روی مثانه و افزایش حجم خون باعث ایجاد شرایط مناسب برای رشد باکتری‌ها در مجاری ادراری می‌شود.
تاثیر بارداری بر کنترل ادرار
بارداری می‌تواند تاثیرات قابل ملاحظه‌ای بر کنترل ادرار داشته باشد. در دوران بارداری، تغییرات هورمونی، فشار بر روی اعضای داخلی بدن، افزایش حجم خون و تغییرات مشابه باعث ایجاد مشکلات ادراری می‌شوند.
یکی از مشکلات ادراری مرتبط با بارداری، بیش فعالی مثانه است. بارداری باعث افزایش فشار بر روی مثانه می‌شود و در نتیجه، عضلات مثانه به دلیل فشار بیشتر، پیش فعال می‌شوند. این عمل باعث می‌شود که زنان بیشتر به دچار مشکل تکرر ادرار شوند.
علاوه بر این، بارداری می‌تواند باعث کاهش کنترل عضلات پایینی ادراری شود. تحت فشار قرار گرفتن کیسه ادراری، اعصاب محیطی شده و کنترل این عضلات کاهش می‌یابد و مشکلاتی مانند تخلیه ناقص ادرار را ایجاد می‌کند.
علاوه بر این، بارداری می‌تواند باعث افزایش خطر عفونت‌های ادراری نیز شود. افزایش دفع ادرار و افزایش فشار بر روی مثانه شود که این عوامل باعث ایجاد شرایط مناسب برای رشد باکتری‌ها در مجاری ادراری می‌شوند.
بررسی تغییرات فیزیولوژیکی مرتبط با بارداری
افزایش فشار بر روی اعضای داخلی بدن، تغییرات هورمونی، و تغییرات در ساختار و عملکرد مجاری ادراری هستند.
یکی از تغییرات هورمونی مرتبط با بارداری، افزایش سطح هورمون پروژسترون است. این هورمون باعث افزایش حجم خون، کاهش تنش عضلانی، و کاهش تحریکات عصبی شده و به تبع آن، کنترل عضلات پایینی ادراری کاهش می‌یابد.
همچنین، فشار بیشتری که بارداری بر روی اعضای داخلی بدن می‌گذارد، می‌تواند تأثیری بر روی ساختار و عملکرد مجاری ادراری داشته باشد. این فشار باعث می‌شود که مجاری ادراری، به ویژه مثانه، کاهش حجم خود را تجربه کنند و به طور نامطلوب ادرار تخلیه شود.
تغییرات فیزیولوژیکی مرتبط با بارداری شامل تغییرات در سطح هورمون‌ها، فشار بر روی اعضای داخلی بدن، افزایش حجم خون و تغییرات مشابه می‌شود.
- هورمون‌های مختلف در بدن زنان ترشح می‌شوند که در کنترل فعالیت‌های بدنی نقش دارند. به عنوان مثال، هورمون پروژسترون باعث ایجاد تحریک بر روی عضلات صاف مثانه می‌شود و می‌تواند باعث کاهش قابل توجه کنترل ادراری شود.
- فشار بر روی اعضای داخلی بدن نیز در دوران بارداری افزایش می‌یابد. رشد جنین و وزن آن باعث افزایش فشار بر روی مثانه و نیز ران و کف لگن می‌شود. این فشار می‌تواند باعث کاهش کنترل عضلات پایینی ادراری شود و در نتیجه ادرار زودرس، ادرار ناقص و پیش فعالی مثانه ایجاد شود.
- در دوران بارداری حجم خون در بدن زن افزایش می‌یابد و این می‌تواند باعث افزایش حجم ادرار و کاهش توانایی کنترل آن شود. بنابراین، زنان باردار باید به مشکلات ادراری دقت کنند و در صورت وجود هر گونه علائمی به پزشک مراجعه کنند.
راهکارهای کاهش و درمان مشکلات ادراری در دوران بارداری
برای کاهش و درمان مشکلات ادراری در دوران بارداری می‌توان از راهکارهای زیر استفاده کرد:
- تمرینات کیگل: انجام تمرینات کیگل به عنوان یک حرکت قوی ساده و کم هزینه، می‌تواند به کاهش مشکلات ادراری مرتبط با بارداری کمک کند. این تمرینات باعث تقویت عضلات ادراری و کاهش فشار بر روی مثانه می‌شوند. این تمرینات شامل تقویت عضلات پایینی شکم و کف لگن است که بهبود کنترل ادرار و جلوگیری از مشکلات ادراری مانند ادرار ناقص کمک می‌کند. در ادامه بیشتر به این ورزش پرداخته‌ایم.
- مصرف مایعات به میزان کافی: مصرف مایعات به میزان کافی، به خوبی کمک می‌کند تا جریان ادرار بیشتر شود و خطر عفونت‌های ادراری کاهش یابد.
- انجام تمرینات ورزشی سبک: انجام تمرینات ورزشی سبک مانند پیاده روی، شنا، یوگا و تنفس عمیق می‌تواند به کاهش مشکلات ادراری مرتبط با بارداری کمک کند.
- استفاده از محصولات مراقبتی: استفاده از پوشک‌های بزرگسالان یا شورت‌های مراقبتی می‌تواند در مواقع اضطراری کمک کننده باشد و از تبعات بیشتر برای بیمار جلوگیری کند.
- مراجعه به پزشک: در صورتی که مشکلات ادراری زیادی وجود داشته باشد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا راهکارهای درمانی دیگری را برای کنترل ادرار در دوران بارداری بیابید.
- مصرف داروهای مخصوص: در مواردی که مشکلات ادراری شدیدی وجود دارد، پزشک ممکن است داروهای مخصوص را به شما تجویز کند که به کنترل ادرار در دوران بارداری کمک می‌کنند.
- رعایت بهداشتی ادراری: این شامل توالت رفتن به موقع، خالی کردن کامل مثانه، پاک کردن مناطق حساس، عدم نگهداری ادرار برای مدت طولانی، استفاده از لوازم شخصی مثل دستمال کاغذی به جای حوله و … می‌شود.
اثرات بارداری بر عفونت‌های ادراری
بارداری ممکن است باعث افزایش خطر عفونت‌های ادراری شود. این مشکل بیشتر در آخرین ماه‌های بارداری رخ می‌دهد و در بعضی از موارد می‌تواند به علت افزایش فشار بر روی مثانه و افزایش دفع ادرار ایجاد شود. برای جلوگیری از عفونت‌های ادراری در دوران بارداری، می‌توان از راهکارهای زیر استفاده کرد:
مصرف آب کافی: مصرف آب کافی به عنوان یکی از مهمترین راهکارها در کاهش خطر ابتلا به عفونت ادراری در دوران بارداری محسوب می‌شود.
نوشیدن مایعاتی مانند آب، شربت، عصاره میوه‌ها و سایر نوشیدنی‌ها: نوشیدن مایعات به عنوان یکی از مهمترین راهکارها در جلوگیری از عفونت‌های ادراری در دوران بارداری محسوب می‌شود. مصرف مایعات بیشتر موجب افزایش دفع ادرار و شستشوی باکتری‌ها از مجاری ادراری می‌شود.
شستشوی مناسب: شستشوی مناسب با آب ولرم و صابون به عنوان یکی دیگر از راهکارهای مهم در جلوگیری از عفونت‌های ادراری محسوب می‌شود. بعد از استفاده از توالت و قبل از هرگونه فعالیت جنسی، باید این کار انجام شود.
استفاده از لباس‌های مناسب: لباس‌های مناسب برای هر آب هوا به عنوان یکی دیگر از راهکارهای مهم در جلوگیری از عفونت‌های ادراری است به‌طوری که قسمت تناسلی هیچ وقت دچار گرمای شدید یا سرمای زیاد نشود. از پوشیدن لباس‌های تنگ و نازک مانند لباس‌های تنگ‌پوش، شلوارک‌های اسلایم و لباس‌هایی با بافت‌های تنگ و جاذب را باید اجتناب کرد. بهتر است از لباس‌هایی با بافت‌های نرم و پنبه‌ای استفاده کنید که اجازه تهویه و تعریق مجرا های خرجی بدن را بدهند.
استفاده از دستمال کاغذی برای تمیز کردن: استفاده از دستمال کاغذی برای تمیز کردن منطقه ادراری به جای دستمال قطنی و حوله مانند دیگر به عنوان یکی دیگر از راهکارهای مهم در کاهش خطر ابتلا به عفونت‌های ادراری در دوران بارداری محسوب می‌شود.
استفاده از تمیزکاری مناسب: تمیزکاری مناسب و به موقع برای جلوگیری از انباشت باکتری‌ها و ویروس‌ها در مناطق مختلفی از بدن مانند دست‌ها، مجاری تنفسی و مجاری ادراری بسیار مهم است. در صورتی که به عفونت ادراری مبتلا شده‌اید، باید حتما به پزشک خود مراجعه کنید و درمان مناسب را دریافت کنید.
روش‌های تشخیص مشکلات ادراری در دوران بارداری
تشخیص مشکلات ادراری در دوران بارداری به وسیله ابزارهای مختلفی انجام می‌شود. روش‌های تشخیصی شامل موارد زیر می‌باشد:
آزمایش ادرار: این آزمایش با بررسی ادرار برای شناسایی وجود باکتری‌ها، لکوسیت، پروتئین، قند و دیگر ترکیبات ادراری انجام می‌شود. این آزمایش می‌تواند نشان دهنده وجود عفونت ادراری، نارسایی کلیه و یا مشکلات مرتبط با مجاری ادراری باشد.
آندوسکوپی: در این روش، از یک دستگاه آندوسکوپ برای بررسی داخل مجاری ادراری و نمایش تصاویر بر روی صفحه نمایش استفاده می‌شود. این روش می‌تواند برای تشخیص مشکلات مجاری ادراری مانند سنگ، التهاب، و تومورها مفید باشد.
سونوگرافی: سونوگرافی به عنوان یکی از روش‌های تصویربرداری غیرتهاجمی، برای تشخیص مشکلات مرتبط با کلیه و مجاری ادراری می‌تواند استفاده می‌شود. در این روش، امواج صوتی از بیرون بدن به داخل فرستاده شده و تصویر را روی یک صفحه نمایش نشان می‌دهد. با استفاده از سونوگرافی، ابعاد کلیه، تومورها، سنگ‌ها و مشکلات دیگری که ممکن است باعث اختلالات ادراری شوند، تشخیص داده می‌شوند.
آنالیز خون: آزمایش خون نیز می‌تواند به عنوان یکی از روش‌های تشخیصی برای مشکلات ادراری در دوران بارداری مفید باشد. این آزمایش می‌تواند نشان دهد که وجود عفونت و التهاب در بدن و یا نارسایی کلیه باشد که ممکن است به مشکلات ادراری در دوران بارداری منجر شود.
علاوه بر این، آنالیز خون می‌تواند نشان دهنده وجود مشکلات مرتبط با کلیه و یا مجاری ادراری باشد که ممکن است تاثیر منفی بر سلامت جنین و مادر داشته باشد. در مواردی که مشکلات مربوط به ادرار در دوران بارداری شدید باشد، ممکن است لازم باشد که تحت درمان‌هایی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، درمان‌های ضد التهابی و یا درمان‌های دیگر قرار بگیرید. بنابراین، شناسایی دقیق مشکلات ادراری در دوران بارداری و تحت درمان قرار دادن آن‌ها، می‌تواند به سلامتی جنین و مادر کمک کند.
ارتباط بین بیماری‌های ادراری و بارداری
بیماری‌های ادراری در دوران بارداری ممکن است تأثیرات منفی بر روی بارداری داشته باشند و کنترل بارداری را نیز تحت تأثیر قرار دهند. برای مثال، عفونت مجاری ادراری در دوران بارداری می‌تواند منجر به علائم ناراحت کننده مانند درد و سوزش هنگام ادرار شود و در نتیجه باعث ایجاد اضطراب و استرس برای زن باردار شود. همچنین، این بیماری می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در بارداری شود، مانند افزایش خطر زایمان زودرس یا وزن پایین نوزاد شود.
همچنین، بعضی از درمان‌های بیماری‌های ادراری ممکن است بر روی کنترل بارداری تأثیر داشته باشند. برای مثال، برخی از داروهای استفاده شده در درمان عفونت مجاری ادراری ممکن است باعث کاهش اثربخشی برخی از روش‌های کنترل بارداری مانند قرص‌های ضد بارداری شود.
بنابراین، برای جلوگیری از ایجاد مشکلات ادراری در دوران بارداری و حفظ کنترل بارداری، مهم است که زنان باردار برای پیشگیری از بیماری‌های ادراری، از اقدامات ایمنی و بهداشتی مثل شستشوی مناسب مجاری ادراری، مصرف مقدار کافی آب، خالی کردن مجاری ادراری به صورت منظم و مراجعه به پزشک در صورت بروز علائم بیماری‌های ادراری استفاده کنند.
تاثیر ورزش در کنترل ادرار در دوران بارداری
ورزش‌هایی که در کنترل ادرار در بارداری تأثیر دارند، عمدتاً شامل تقویت عضلات کف لگن و عضلات اطراف مجرای ادراری هستند. برخی از ورزش‌هایی که می‌توانند در این زمینه مفید باشند، عبارتند از:
ورزش‌های تقویتی: تقویت عضلات کف لگن با ورزش‌هایی مانند اسکوات، لانچ، ددلیفت و ورزش‌های بدنسازی که شامل حرکاتی برای تقویت عضلات پایینی بدن هستند، می‌تواند به بهبود کنترل ادرار در بارداری کمک کند.
ورزش‌های کاردیو: ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، دویدن، شنا و دوچرخه‌سواری می‌توانند به بهبود عملکرد قلب و عروق و تقویت عضلات بدن کمک کنند، که این امر ممکن است به کنترل بهتر ادرار در بارداری کمک کند.
ورزش‌های یوگا: ورزش‌های یوگا به عنوان یک روش تمرینی مبتنی بر تنفس عمیق، می‌توانند به کنترل استرس و تعادل هورمونی در بارداری کمک کنند و بهبود عملکرد عضلات کف لگن و عضلات اطراف مجرای ادراری را تسهیل کنند.
یکی از ورزش‌هایی که به طور خاص برای تقویت عضلات لگن و پشتیانی از مجاری ادراری توصیه می‌شود، ورزش کردن با توپ یا پیلاتس است. در این ورزش‌ها، تمرکز بر روی تقویت عضلات تناسلی و عضلات اطراف مجاری ادراری قرار می‌گیرد.
ورزش‌های شدید و بلند مانند بدمینتون، بسکتبال و والیبال در بارداری به دلیل افزایش فشار بر روی مجاری ادراری و بیضه‌ها پیشنهاد نمی‌شود. همچنین، برای جلوگیری از بروز ادرار ناخواسته در بارداری، تمریناتی که نیاز به پرش و سرعت دارند، نباید انجام شوند.
قبل از شروع هر نوع ورزش، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید و نظر او را در این مورد بپرسید. همچنین، در صورتی که در طول ورزش ادرار ناخواسته تجربه کردید، بهتر است فوراً ورزش را متوقف کرده و با پزشک خود مشورت کنید.
ورزش کگل
کگل (Kegel) نوعی ورزش است که برای تقویت عضلات مجرای ادراری و عضلات تناسلی کار می‌رود. این ورزش نام خود را از نام دکتر Arnold Kegel گرفته است که این روش را برای کمک به بیمارانی با مشکلات پس از زایمان در دهه ۱۹۴۰ معرفی کرده بود.
این ورزش باعث تقویت عضلات اطراف مجرای ادراری و بخصوص عضله pelvic floor می‌شود که در کنترل ادرار و مدفوع و همچنین حمایت از اعضای داخلی شکم مانند رحم و مثانه کاربرد دارد.
برای انجام این ورزش، شما باید عضلات مجرای ادراری خود را به شکل قوسی به داخل کشیده و سپس آن‌ها را به صورت آهسته و تدریجی رها کنید. در هنگام انجام ورزش کگل، سعی کنید نفس بکشید و دستگاه تنفسی خود را به طور معمولی نگه دارید.
با انجام روزانه این ورزش، عضلات pelvic floor تقویت شده و قادر به کنترل بهتر ادرار و مدفوع می‌شوند. این ورزش به طور خاص برای زنان باردار و زنانی که تازه زاییده‌اند، مفید است. همچنین، مردانی که با مشکلات ناتوانی جنسی مانند ناتوانی ارتجاعی مواجه هستند نیز می‌توانند از این ورزش بهره ببرند.
مشکل کنترل ادرار در بارداری تا چه زمانی ادامه دارد
بیشتر مشکلات کنترل ادرار در بارداری پس از زایمان بهبود می‌یابند، اما ممکن است در برخی از موارد تا چند هفته یا حتی چند ماه پس از زایمان ادامه داشته باشد.
در بعضی موارد، این مشکل در پایان دوران بارداری به طور خودبخود رفع می‌شود. اما در بعضی موارد، مشکل کنترل ادرار پس از زایمان نیز ادامه دارد و بهتر است به دکتر خود مراجعه کرده و برنامه درمانی مناسب را انتخاب کنید. انجام تمرینات عضلات کف لگن، رعایت رژیم غذایی مناسب، استفاده از تکنیک‌های تنفسی و درمان دارویی از جمله راهکارهایی هستند که برای بهبود کنترل ادرار در بارداری مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در هنگام بی اختیاری ادرار در بارداری از مصرف چه مواد غذایی باید پرهیز کنیم
در هنگام بی اختیاری ادرار در بارداری، بهتر است از مصرف مواد غذایی زیر پرهیز کنید:
مواد غذایی حاوی کافئین: مثل قهوه، چای سیاه، نسکافه، شکلات و نوشیدنی‌های گازدار. کافئین باعث افزایش تولید ادرار می‌شود و این ممکن است مشکلات کنترل ادرار را تشدید کند.
مواد غذایی سرشار از شیرینی: مثل شکلات، بیسکوییت، کیک، کلوچه و آب نبات. مصرف این مواد غذایی باعث افزایش فشار بر مثانه می‌شود و باعث افزایش تولید ادرار می‌گردد.
مواد غذایی پر فیبر: مثل سبزیجات و میوه‌های تازه. البته مصرف مواد غذایی حاوی فیبر در کنترل ادرار مفید است اما ممکن است در مواردی مثل اسهال و دیگر مشکلات گوارشی باعث تشدید بی‌اختیاری ادرار شود.
مواد غذایی سرد و یخ زده: مثل نوشابه‌های یخ زده و آبنبات‌های سرد. مصرف این مواد باعث ایجاد فشار بر مثانه می‌شود و مشکلات کنترل ادرار را تشدید می‌کند.
مواد غذایی حاوی اسیدهای تند: مثل آجیل، پیاز، سیر، نعناع و ترشی‌ها. این مواد غذایی باعث تحریک مثانه می‌شود و ممکن است بی‌اختیاری ادرار را تشدید کند.
خلاصه ای از مطلب
با توجه به مطالبی که توضیح داده شد، بارداری می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر کنترل ادرار داشته باشد. این تاثیرات می‌تواند شامل افزایش فشار بر روی مجاری ادراری، تحریک نیروی عضلاتی مجاری ادراری، افزایش حجم ادرار، کاهش ظرفیت مثانه و مشکلات تحریکی مثانه باشد. در صورتی که مشکل کنترل ادراری در بارداری پیش از حدی بود، بهتر است به پزشک خود مراجعه کرده و در صورت نیاز، تحت درمان مناسب قرار گیرید. همچنین، ورزش‌هایی مانند کگل و تمرین‌های تنفسی می‌توانند در کنترل ادرار در بارداری مفید واقع شوند.