ریلکسین یک هورمون تولید مثل است که توسط تخمدان‌ها و جفت تولید می‌شود. این هورمون در دوران بارداری، ماهیچه‌ها، مفاصل و رباط های شما را شل و ریلکس می‌کند تا در حین رشد جنین به کشش بدن شما در دوران بارداری کمک کند. هورمون ریلکسین همچنین با شل کردن عضلات و رباط‌های لگن به بدن شما کمک می‌کند تا برای زایمان آماده شود. این هورمون می‌تواند شما را مستعد آسیب دیدگی کند، اما اکثر مردم هرگز اثرات آن را احساس نمی‌کنند.
ریلکسین چیست؟
ریلکسین هورمونی است که نقش مهمی در سیستم تناسلی شما به خصوص در دوران بارداری دارد. وظیفه اصلی این هورمون این است که رباط ها و عضلات شما را آرام کند و آن‌ها را انعطاف پذیرتر نماید. بدن شما در طول سیکل قاعدگی نیز هورمون ریلکسین تولید می‌کند. هدف از ترشح این هورمون، موارد زیر می‌باشد:
- رحم شما را آرام کند.
- پوشش رحم شما را برای لانه گزینی (زمانی که نطفه به رحم شما اتصال پیدا می‌کند) آماده نماید.
- از انقباضات جلوگیری کند.
در صورتی که بارداری در یک سیکل قاعدگی اتفاق نیفتد، میزان هورمون ریلکسین تا سیکل قاعدگی بعدی در بدن کاهش می‌یابد. اما در صورتی که بارداری اتفاق بیفتد، سطح هورمون ریلکسین در بدن بالا باقی می‌ماند و تا سه ماهه اول بارداری (۱۲ هفته اول بارداری) به افزایش خود ادامه می‌دهد. در دوران بارداری، هورمون ریلکسین به کشش بدن شما کمک می‌کند تا با جنین در حال رشد، سازگار شود.
هورمون ریلکسین چه کار می‌کند؟
تخمدان‌های شما پیش از بارداری، هورمون ریلکسین می‌سازند. ترشح این هورمون در نیمه دوم چرخه قاعدگی شما افزایش می‌یابد. این هورمون همچنین پوشش داخلی رحم شما را آماده می‌کند تا در صورت لقاح، لانه گزینی موفقیت آمیزتر انجام شود. خواص آرامش بخش هورمون ریلکسین همچنین به جلوگیری از انقباضات رحمی (سفت شدن ماهیچه‌های رحم) در دوران بارداری کمک می‌کند.
در صورتی که باردار باشید، سطح هورمون ریلکسین در بدن شما همچنان افزایش می‌یابد. دلیل این موضوع این است که در این دوران، جفت نیز شروع به تولید هورمون ریلکسین خواهد کرد. جفت عضوی است که در دوران بارداری، غذا، مواد مغذی و اکسیژن را به جنین می رساند. سطح هورمون ریلکسین در حدود هفته ۱۲ تا ۱۴ بارداری به اوج خود می‌رسد.
در حالی که جنین در رحم شما رشد می‌کند، ریلکسین به کشش بدن شما کمک می‌کند. وجود این هورمون در زمان زایمان بسیار مفید است. زیرا زایمان زمانی است که لگن شما نیاز به شل شدن دارد تا به کودک شما اجازه دهد تا از کانال زایمان بیرون بیاید. هورمون ریلکسین همچنین به آماده سازی دهانه رحم برای زایمان و زایمان کمک می‌کند.
فواید هورمون ریلکسین در دوران بارداری چیست؟
هورمون ریلکسین در دوران بارداری نقش منحصر به فردی را در آرامش عضلات، رباط ها و مفاصل شما ایفا می‌کند. برخی از فواید هورمون ریلکسین در دوران بارداری شامل موارد زیر می‌باشند:
- کمک به آماده سازی پوشش داخلی رحم برای لانه گزینی
- کمک به رشد جفت در صورت انتقال یا کاشت جنین
- جلوگیری از انقباضات زودرس و زایمان زودرس با شل کردن عضلات رحم
- شل کردن رباط‌ها برای این که رحم شما بتواند برای تحمل بارداری منبسط شود
- انعطاف پذیرتر کردن ماهیچه‌های شکم شما
- آرام کردن رگ‌های خونی برای این که با افزایش حجم خون در دوران بارداری سازگار شوند
- کمک به شل کردن لگن قبل از زایمان
- کمک به نرم شدن و گشاد شدن دهانه رحم قبل از زایمان
چگونه بر سایر قسمت‌های بدن تأثیر می‌گذارد؟
برخی از مطالعات نشان می‌دهند که ریلکسین می‌تواند به درمان جای زخم یا زمانی که بافت شما سخت می‌شود، کمک کند. این ممکن است به این معنی باشد که هورمون ریلکسین می‌تواند به ترمیم بافت زخمی در سایر اندام‌ها مانند قلب یا ریه‌ها نیز کمک کند. این هورمون همچنین می‌تواند به التهاب کمک کند و ممکن است به بهبود جراحات سرعت ببخشد. همینطور ممکن است بر فشار خون شما تأثیر بگذارد. مطالعات علمی نشان می‌دهند که هورمون ریلکسین باعث شل شدن رگ‌های خونی می‌شود و به رشد رگ‌های خونی جدید نیز کمک می‌کند.
چه زمانی ریلکسین در بارداری ترشح می‌شود؟
بدن شما پیش از بارداری نیز هورمون ریلکسین تولید می‌کند. این هورمون در بدن شما در سطوح پایین وجود دارد تا زمانی که تخمک گذاری شروع می‌شود و به دنبال آن میزان ریلکسین نیز شروع به افزایش می‌کند. ترشح هورمون ریلکسین در صورت باردار شدن افزایش می‌یابد و در اواخر سه ماهه اول بارداری به اوج خود می‌رسد. پس از این زمان، تولید آن در بقیه دوران بارداری کاهش می‌یابد تا این که برای آخرین بار درست قبل از زایمان دوباره افزایش پیدا کند. متخصصان بر این باورند که آخرین دفعه تولید این هورمون پیش از زایمان، به شل شدن لگن و گشاد شدن دهانه رحم کمک می‌کند.
هورمون ریلکسین چگونه تولید می‌شود؟
تخمدان‌ها در نیمه دوم چرخه قاعدگی شما هورمون ریلکسین ترشح می‌کنند. در صورتی که در این زمان از چرخه خود باردار شوید، جفت نیز شروع به ترشح ریلکسین می‌نماید.
هیچ کس مطمئن نیست که دقیقاً چه چیزی باعث ترشح این هورمون در بدن شما می‌شود. ممکن است خود هورمون ترشح خود را کنترل کند یا تولید آن به هورمون‌های دیگری مانند هورمون لوتئینیزه کننده (LH) یا گنادوتروپین جفتی انسانی (HCG) برای ترشح وابسته باشد. هورمون‌های LH و HCG توسط غده هیپوفیز ترشح می‌شوند و نقش مهمی در لقاح و رشد جفت دارند.
عوارض این هورمون چیست؟
شما نمی‌توانید هورمون ریلکسین را احساس کنید و در اغلب اوقات نیز باعث درد نمی‌شود. برخی افراد بر این باورند که اثر آرامش بخش این هورمون باعث ایجاد مشکلات گوارشی می‌شود؛ زیرا مانع از سفت شدن روده ها می‌گردد. این موضوع ممکن است باعث یبوست، نفخ یا سوء هاضمه در برخی از افراد باردار شود. این هورمون همچنین ممکن است دیافراگم لگنی یا عضلات کف لگن شما را ضعیف کند که ممکن است بر کنترل مثانه تأثیر بگذارد. همچنین می‌تواند بر وضعیت نگه داشتن بدن شما تأثیر منفی بگذارد؛ زیرا باعث می‌شود که کمر و لگن شما شل‌تر از حالت عادی باشد.
هورمون ریلکسین شما را در دوران بارداری انعطاف پذیرتر می‌کند که برای رشد جنین و زایمان بسیار مناسب است. اما متأسفانه همین موضوع می‌تواند شما را بیشتر مستعد آسیب دیدگی و پیچ خوردگی کند. به همین دلیل لازم است در دوران بارداری بیشتر مراقب خود باشید؛ زیرا احتمالاً پاهای خود کمی ناپایدارتر هستند و تعادل کم‌تری خواهید داشت. توصیه می‌کنیم که در این دوران نرمش‌ها و فعالیت‌های ملایم انجام دهید و از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
ترشح ریلکسین به چه چیزی کمک می‌کند؟
هورمون ریلکسین از اواسط چرخه قاعدگی نقش قابل توجهی را در بدن شما ایفا می‌کند. این هورمون در چند هفته اول بارداری، به لانه گزینی جنین در دیواره رحم کمک می‌کند و باعث رشد جفت می‌شود. همچنین به شل شدن عضلات و مفاصل، جلوگیری از انقباضات زود هنگام و آسان شدن جریان خون به جفت و از جفت به سایر بخش‌ها کمک می‌کند.
سطح هورمون ریلکسین بعد از سه ماهه اول بارداری کاهش می‌یابد، اما این هورمون تا پایان بارداری و چندین ماه پس از آن در بدن شما باقی می‌ماند. این هورمون به شل کردن عضلات، مفاصل و رباط‌های لگن شما کمک می‌کند تا روند زایمان و به دنیا آمدن نوزاد را تبدیل به فرآیندی آسان‌تر کند. همچنین می‌تواند به نرم شدن و باز شدن دهانه رحم پیش از زایمان کمک کند.
این که با وجود شکم در حال رشد خود و اثر شل کننده ریلاکسین بر بدن در دوران بارداری، احساس ناپایداری و عدم تعادل داشته باشید طبیعی است. بنابراین توصیه می‌کنیم که هنگام ورزش در دوران بارداری بیشتر مراقب باشید و نرمش‌ها و حرکات ملایمی را انتخاب کنید تا از کشیده شدن بیش از حد یا استفاده بیش از حد از عضلات خود جلوگیری نمایید.
آیا ممکن است بیش از حد یا خیلی کم ریلکسین داشته باشید؟
بله، ممکن است هورمون ریلکسین را بیش از حد زیاد یا کم داشته باشید. البته هنوز تحقیقات زیادی در مورد اثرات کم یا زیاد ریلکسین انجام نشده است. اما برخی مطالعات نشان می‌دهند که سطح هورمون ریلکسین بالا می‌تواند باعث پارگی زودرس کیسه آب و در نتیجه منجر به زایمان زودرس شود. سطوح پایین ریلکسین نیز ممکن است باعث اسکلرودرمی شوند؛ اما هنوز تحقیقات علمی کافی در این رابطه وجود ندارد. اسکلرودرمی وضعیتی است که در آن پوست شما ضخیم و سفت می‌شود.
آیا هورمون ریلکسین باعث ایجاد بیماری می‌شود؟
تحقیقات علمی نشانه‌ای مبنی بر این که هورمون ریلکسین باعث ایجاد بیماری و مشکلات در سلامتی می‌شود، ارائه نمی‌دهند. البته شواهدی مبنی بر این که افراد مبتلا به اندومتریوز ممکن است سطوح پایینی از ریلکسین داشته باشند، موجود است. سایر مطالعات علمی نشان می‌دهند که هورمون ریلکسین ممکن است باعث خونریزی شدید در طول دوره قاعدگی فرد شود. اما به هر صورت برای تایید هر یک از این مطالعات، تحقیقات بیش‌تری در این زمینه مورد نیاز است.
آیا ریلکسین می‌تواند باعث درد مفاصل شود؟
بیشتر افراد متوجه اثرات هورمون ریلکسین بر روی بدن خود نمی‌شوند. با این حال، ریلکسین ممکن است باعث ایجاد درد لگن در برخی از افراد در دوران بارداری شود. این درد، درد کمربند لگنی (PGP) مربوط به بارداری نام دارد و در صورتی که آن را تجربه می‌کنید، ممکن است هنگام استفاده از پله‌ها، پیاده شدن از اتومبیل، تغییر وضعیت در رختخواب یا ایستادن روی یک پا احساس درد نمایید. افرادی که به PGP مبتلا هستند، در نواحی زیر احساس درد می‌کنند:
- در جلوی استخوان شرمگاهی (در سطح باسن)
- در یک یا هر دو طرف کمر
- در پرینه (ناحیه بین واژن و مقعد)
- در قسمت داخلی ران
هورمون ریلکسین باعث می‌شود که بیشتر عضلات و رباط های اطراف لگن، کمر و شکم شما شل شوند. این موضوع می‌تواند باعث شود احساس ضعف یا عدم تعادل کنید. برخی از افراد متوجه می‌شوند که پوشیدن شکم بند بارداری در دوران حاملگی از شکم حمایت بیش‌تری انجام می‌دهد و به شما کمک می‌کند تا وضعیت بدن خود را در حالتی مناسب نگه دارید.
چه مدت بعد از زایمان در بدن خود ریلکسین دارید؟
سطح ریلکسین در بدن شما پس از تولد کاهش می‌یابد؛ اما برای چندین ماه در سطح کم باقی می‌ماند. برخی منابع می‌گویند که ممکن است ۱۲ ماه طول بکشد تا سطح ریلکسین به سطح قبل از بارداری برگردد. این به این معنی است که لازم است در ورزش محتاط باشید. زیرا رباط ها و مفاصل شما همچنان شل خواهند بود. در صورت شیردهی ممکن است اثرات هورمون ریلکسین را حتی برای مدت طولانی تری احساس کنید.
برای مدیریت درد چه کار کنیم؟
درد لگن، کشاله ران، مفاصل یا رباط در دوران بارداری می‌تواند تبدیل به یک مشکل جدی بشود که بارداری شما را ناراحت کننده می‌کند. در ادامه چند نکته برای مدیریت اثرات دردناک ریلکسین قرار داده شده است:
- مراقب وضعیت بدن خود باشید؛ زیرا ریلکسین می‌تواند باعث ایجاد مشکلات در وضعیت بدن شما شود. سعی کنید سر خود را بالا، شانه‌های خود را رو به عقب و ستون فقرات و لگن خود را در وضعیت عادی قرار دهید. در حالی که مرکز بدن شما به صورت صاف از سر تا پای شما حمایت می‌کند.
- یک برنامه ورزشی داشته باشید و آن را حفظ کنید. اگر تاندون‌ها و رباط‌های شما بیش از حد شل و ماهیچه‌های شما ضعیف باشند، ممکن است منجر به عدم تعادل شود که حتی دردناک‌تر است.
- برای جلوگیری از سوزش سر دل، سعی کنید وعده‌های غذایی کوچک‌تر بخورید و غذای خود را به آرامی در زمان صرف غذا بجوید. می‌توانید با پیاده روی، هضم غذا را بعد از وعده‌های غذایی بزرگ تسهیل کنید.
- اگر سوزش سر دل را تجربه می‌کنید، زنجبیل می‌تواند یک راه حل طبیعی بسیار مناسب برای تسکین درد باشد که قبل از مصرف دارو می‌توانید آن را امتحان کنید.
- اگر درد لگن شما به خصوص شدید است، فیزیوتراپی ممکن است راه حل خوبی به شمار برود. یک متخصص می‌تواند به شما در درمان‌های بارداری مانند ماساژ، تسکین درد با استفاده از سرما یا حرارت، چسب عضله و بریس‌های لگن یا عصا کمک کند. او همچنین ممکن است بتوانند تمرین‌های خاص و توصیه‌های اصلاح سبک زندگی را برای شرایط خاص شما توصیه کند تا بتوانید از فعالیت‌های تشدید کننده درد اجتناب کنید. اگر به فیزیوتراپی یا هر درمان تسکین درد دیگری فکر می‌کنید، مطمئن شوید که با یک متخصص آموزش دیده در زمینه مراقبت‌های زایمان مشورت خواهید کرد.
سخن آخر
هورمون ریلکسین نقش ویژه‌ای در بدن شما به خصوص در دوران بارداری دارد. این هورمون به آرامش و شل شدن مفاصل، ماهیچه ها و رباط های شما کمک می‌کند. این به بدن شما در طول بارداری منبسط می‌شود و زایمان نوزاد را کمی آسان تر می‌کند. اکثر مردم عوارض جانبی ریلکسین را احساس نمی کنند. با این حال، این هورمون می‌تواند باعث درد شود و شما را مستعد آسیب دیدگی کند. اگر در دوران بارداری هر گونه درد لگنی را تجربه می‌کنید، توصیه می‌کنیم با پزشک خود در این رابطه صحبت کنید تا مطمئن شوند که جای نگرانی نیست.