همان طور که بهداشت و مراقبت قبل از بارداری، برای یک بارداری سالم ضروری است، مراقبت بعد از ختم بارداری چه سقط جنین و مرده‌زایی باشد و چه یک تولد سالم باشد، مراقبت بعد از آن نیز برای تمامی بانوان کاملا ضروری است. خودمراقبتی مناسب برای سلامت جسمی و روانی بانوان مهم است. انجام مراقبت‌های جسمی و عاطفی ممکن است به بهبودی بانو باردار پس از سقط جنین کمک کند. با مجله پینو بیبی همراه شوید تا بیشتر در مورد مراقبت‌های بعد از سقط جنین آگاه شوید.
سقط جنین چیست؟
از دست دادن بارداری قبل از هفته بیست بارداری را سقط جنین و بعد از آن را مرده‌زایی می‌گویند. سقط جنین روشی برای پایان دادن به بارداری است. گاهی اوقات به عنوان ختم بارداری نیز شناخته می‌شود. ختم بارداری با مصرف دارو و یا انجام عمل جراحی به پایان می‌رسد. بر اساس یک تجزیه و تحلیل، این احتمال وجود دارد که از هر ۴ بانوی باردار، یک تن در طول سال‌های باروری خود سقط جنین داشته باشد. این به این معنی است که به هر جهت سقط جنین چه خودخواسته باشد و چه بر اثر سوانح و بیماری‌ها باشد بهر حال اتفاق می‌افتد. آن چه حائز اهمیت است حفظ جان و سلامت بانوی باردار پس از سقط جنین است.
هنگامی که سقط جنین (خودخواسته و یا به دلایل پزشکی) توسط یک متخصص زنان و زایمان انجام شود، یک روش نسبتاً بی‌خطر است و خطرات کمی دارد. با این حال، افراد باید آگاه باشند که پس از آن چه انتظاراتی باید داشته باشند (هم از نظر جسمی و هم از نظر ذهنی). اگر سقط جنین خود به خودی باشد لازم است که حتماً علل سقط بررسی شود تا زودتر درمان شروع شود و بر بارداری آینده بانو اثر نگذارد. در این مقاله به این موضوع می‌پردازیم که پس از سقط جنین چه انتظاراتی باید داشت، چگونه باید از خود مراقبت کرد (خودمراقبتی پس از سقط جنین) و چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد. سقط جنین خود به خودی، سقط جنین برنامه‌ریزی شده (سقط جنین قانونی)، سقط جنین غیر قانونی و سقط جنین ضروری و بدون برنامه‌ریزی به دلایل پزشکی (سقط جنین قانونی) در هر صورت سقط به هر نحوه و دلیلی که باشد نیاز به مراقبت دارد.
انواع سقط جنین
انواع مختلفی از سقط جنین وجود دارد. پزشک روش مناسب را برای نیازهای پزشکی و مرحله بارداری فرد توصیه می‌کند. انواع سقط جنین عبارت هستند از:
- قرص سقط جنین
- آسپیراسیون خلاء (وکیوم)
- اتساع و کورتاژ یا D&E
سقط جنین پزشکی با استفاده از قرص
سقط جنین پزشکی با استفاده از قرص یک روش سقط جنین است. برخی از زنان احساس می‌کنند که سقط جنین دارویی یک فرآیند طبیعی‌تری است. در روش سقط جنین با روش دارویی (قرص سقط جنین)، بانوان باردار باید ۲ دارو را مصرف کنند، معمولاً با فاصله بعد مصرف دارو حدود ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد از آن سقط جنین اتفاق می‌افتد.
- قرص سقط جنین (هم چنین به عنوان سقط پزشکی اولیه شناخته می‌شود) تا هفته ۱۰ بارداری قابل انجام است. شامل مصرف دارو برای سقط جنین زودرس است. بانوان گرفتگی، درد و خونریزی شدید را تجربه می‌کنند. این روش بدون جراحی و بیهوشی است.
- قرص سقط جنین بین هفته ۱۰ تا هفته ۲۴ بارداری موثر است. شامل مصرف دارو برای منقبض شدن رحم و بیرون راندن جنین در بارداری است. لازم است بانوی باردار ۲ بار به کلینیک مراجعه کند. گاهی اوقات در بازدید دوم به یک شب اقامت در کلینیک نیاز است.
سقط جنین جراحی
سقط جنین جراحی شامل یک عمل سریع و جزئی است. در روش سقط جنین با جراحی، با استفاده از روش اتساع و کوتاژ یا با استفاده از دستگاه وکیوم خلا جنین را از رحم بانوی باردار بیرون می‌کشند و معمولاً بلافاصله پس از آن فرد به خانه می‌رود.
- آسپیراسیون خلاء تا هفته ۱۴ بارداری می‌تواند بارداری را با ساکشن ملایم از بین ببرد. تا هفته ۱۴ بارداری می‌توان این کار را با بی‌حسی موضعی انجام داد. زمان بهبودی سریع‌تر برای این گزینه به این معنی است که می‌توان درمانگاه را بدون مراقبت ترک کرد. تا هفته ۱۵ بارداری می‌توان آن را با آرام بخش انجام داد. یک بار به کلینیک مراجعه می‌شود و فرد همان روز به خانه می‌روند.
- اتساع و کوتاژ (D&C) بین هفته ۱۵ تا ۲۴ بارداری با بیهوشی عمومی انجام می‌شود. جنین با استفاده از فورسپس باریکی که از گردن رحم عبور می‌کند و مقداری مکش ملایم برداشته می‌شود. لازم است فقط یک بار به کلینیک مراجعه کرد و فرد همان روز به خانه می‌روند.
خطرات سقط جنین
سقط جنین یک روش بی‌خطر است. سقط جنین در اوایل بارداری روش ایمن‌تری است و با درد و خونریزی کمتری همراه است. اکثر زنان هیچ مشکلی را تجربه نخواهند کرد، اما در مواقعی که سقط جنین به صورت غیرقانونی و در مکان‌های غیربهداشتی انجام می‌گیرد با خطرات و عوارض بیشتری همراه است. برخی از عوارضی که وجود دارند، مانند:
- عفونت رحم (زهدان)
- بخشی از جفت یا بافت‌های بارداری در رحم باقی مانده است
- خون ریزی بیش از حد
- آسیب به رحم یا ورودی رحم (دهانه رحم)
در صورت بروز عوارض، ممکن است بانوان به درمان و مراقبت بیشتری از جمله جراحی نیاز داشته باشند.
بعد از سقط جنین چه انتظاری می‌توان داشت؟
پس از عمل سقط جنین، دوره معمول قاعدگی فرد باید در عرض ۴ تا ۶ هفته بازگردد. با این حال، ممکن است در ابتدا لکه بینی و یا خونریزی نامنظم داشته باشند. برخی از بانوان در روزها و هفته‌های پس از سقط جنین، احساسات شدید و تغییرات خلقی دارند. تغییر ناگهانی در هورمون‌ها (از دست رفتن ناگهانی بارداری) می‌تواند باعث این امر شود و احساسات فرد در مورد سقط جنین و یا بارداری نیز ممکن است در این امر نقش داشته باشد. سقط جنین می‌تواند یک تجربه هیجانی چالش‌برانگیز باشد و افراد ممکن است بخواهند در روزها و هفته‌های بعد از سقط جنین از دوستان نزدیک خود حمایت دریافت کنند. به محض تخمک‌گذاری ممکن است فرد دوباره باردار شود. این قبل از اولین قاعدگی اتفاق می‌افتد و می‌تواند خیلی زود پس از سقط جنین باشد. بنابراین، در صورتی که فرد در تلاش برای جلوگیری از بارداری است، استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری و یا پرهیز از رابطه جنسی بسیار مهم است.
علائم شایع بعد از سقط جنین
افراد ممکن است بدون توجه به نوع سقط جنین علائمی را تجربه کنند. با این حال، اگر فردی در سه ماهه سوم سقط جنین داشته باشد، علائم می‌تواند شدیدتر باشد. پس از سقط جنین، معمولاً علائم زیر مشاهده می‌شود:
- خونریزی خفیف واژینال و یا لکه بینی
- درد و گرفتگی
- پستان‌های دردناک و یا متورم
چگونه بعد از سقط جنین از خود مراقبت کنیم؟
بلافاصله پس از سقط جنین، اکثر افراد ممکن است احساس خستگی و تخلیه انرژی داشته باشند. بنابراین مراقبت فیزیکی بسیار لازم است. درد ناشی از گرفتگی (شبیه به دردهای قاعدگی) شایع است. افراد باید از یکی از دوستان یا اعضای خانواده خود بخواهند که آنها را بعد از عمل جراحی سقط جنین و یا سقط جنین خود به خودی به خانه ببرد. در صورت امکان، ممکن است بخواهند یکی دو روز بعد از سقط جنین، از محل کار خود مرخصی بگیرند تا اطمینان حاصل کنند که استراحت کافی داشته‌اند. آنها باید سعی کنند از انجام فعالیت‌های شدید جسمی و یا احساسی خودداری کنند. پس از سقط جنین، مدتی طول می‌کشد تا دهانه رحم بسته شود، بنابراین در این زمان بانوان بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت‌های دستگاه تناسلی قرار می‌گیرند. برای کاهش احتمال عفونت، به مدت ۲ هفته، آنها باید از کارها و موارد زیر اجتناب کنند:
- استفاده از تامپون و کاپ قاعدگی
- داشتن رابطه جنسی که با دخول همراه باشد.
- گذاشتن هر چیزی در واژن نظیر دیافراگم، کلاهک ضد بارداری و غیره
- استفاده از استخرهای شنا ممنوع است.
- اجتناب از دوش واژن
هم چنین مراقبت از خود پس از سقط جنین بسیار مهم است. اگر چه سقط جنین روشی نسبتاً کوتاه است، اما ممکن است چند روز یا هفته طول بکشد تا از نظر فیزیکی بهبود یابند. برخی از موارد زیر می‌تواند به بانوان پس از سقط جنین کمک کند، این موارد شامل:
- در محل گرفتگی شکم و کمر خود را ماساژ دهید. ماساژ رحم شامل فشار دادن محکم با نوک انگشتان و مالش دایره‌ای از ناف تا استخوان شرمگاهی به مدت ۱۰ دقیقه یا بیشتر است.
- استفاده از پک یا پد حرارتی برای کاهش گرفتگی عضلات و درد در شکم و لگن
- برای کاهش گرفتگی و درد از مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن (تیلنول) استفاده شود.
- برای کمک به از بین بردن حساسیت، یک سوتین یا تاپ فشرده بپوشید.
- در صورت استفراغ یا اسهال، هیدراته بمانید و به خصوص مراقب سطح هیدراتاسیون خود باشید.
- مایعات گرم مانند چای بنوشید که می‌تواند به مدیریت استرس، هیدراته نگه داشتن بدن و کاهش علائم گوارشی کمک کند.
- حضور در ویزیت‌های بعدی با پزشک
- دریافت مراقبت‌های عاطفی و روانی: یک سیستم پشتیبانی داشته باشید. دوستان و خانواده‌ای که در کنار شما هستند می‌توانند در بهبودی بسیار مفید باشند.
مراقبت پس از سقط جنین در برابر مشکلات خلقی
در مواردی که سقط جنین انتخابی قرار است صورت بگیرد، انتخاب سقط جنین می‌تواند تصمیم دشواری باشد و از نظر احساسی تجربه‌ای چالش برانگیز برای بانوان باشد زیرا به محض لانه‌گزینی و رشد و نمو جنین درون رحم، به طور غریزی یک حس مادرانه در بانوان ایجاد می‌شود. در مواردی که سقط خود به خود رخ می‌دهد، حس عجز و ناکامل بودن نیز بر سایر مشکلات روانی این بانوان اضافه می‌شود. لذا حمایت عاطفی به خصوص از طرف همسر و شریک زندگی بسیار ضروری است.
تغییرات هورمونی بعد از عمل سقط جنین باعث تشدید این احساسات می‌شود که می‌تواند باعث تغییرات خلقی شود. پس از سقط جنین، سطح هورمون‌های پروژسترون و استروژن بانوان به تدریج کاهش می‌یابد. این می‌تواند باعث تغییرات رفتاری خلق و خو شود. با بازگشت چرخه قاعدگی این بانوان و تثبیت سطح هورمون‌های معمولاً بیشتر این مشکلات خلقی و رفتاری رفع می‌شود. با این حال، برخی از افراد مشکلات عاطفی مداومی را تجربه می‌کنند که نباید آنها را نادیده بگیرند. ارتباطی بین سقط جنین و نرخ بالاتر افسردگی، اضطراب، اختلالات خواب و سایر شرایط سلامت روان وجود دارد. علاوه بر این، افرادی که سابقه چالش‌های سلامت روانی دارند ممکن است در معرض خطر افزایش این اثرات باشند. افراد باید مرخصی کافی از محل کار خود داشته باشند، با اعضای خانواده و دوستان خود صحبت کنند و در صورت تجربه مشکلات روانی با پزشک تماس بگیرند.
زمان نقاهت بعد از سقط جنین چقدر است؟
زمان بهبودی سقط جنین از بانویی به بانو دیگر متفاوت است. اگر بانویی سقط جنین در سه ماهه اول حاملگی خود را تجربه کند، ممکن است این سقط جنین بدون عوارض جانبی باشد و احتمالاً طی چند روز بهبود می‌یابد. بهبودی ممکن است برای سقط‌های دیررس بیشتر طول بکشد. اگر سقط جنین عوارضی ایجاد کند، بهبودی ممکن است تا چند هفته طول بکشد. با این حال، این مورد بعید است، زیرا فقط ۲ درصد از بانوان دارای عوارض مرتبط با سقط جنین هستند و نیاز به دوران استراحت و نقاهت بیشتری دارند.
مراقبت های پزشکی پس از سقط جنین
اکثر افرادی که سقط جنین انجام می‌دهند، در چند هفته بعد از سقط یک قرار ملاقات با پزشک خواهند داشت. اگر علائمی از عوارض وجود نداشته باشد، مراقبت‌های پزشکی بیشتر لازم نخواهد بود. افرادی که هر گونه علائمی از عوارض را تجربه می‌کنند باید فوراً با پزشک ملاقات کنند. اگر چه این موراد شایع نیست، برخی از عوارض سقط جنین ممکن است نیاز به مراجعه به اورژانس داشته باشد.
چه زمانی بعد از سقط باید با پزشک تماس گرفت؟
برخی از کلینیک‌ها بعد از سقط جنین یک خط مشاوره ارائه می‌دهند که می‌تواند به بانوان کمک کند و تشخیص دهند که آیا علائم آنها نیاز به درمان دارد یا خیر. افراد باید با خط مشاوره، خدمات اورژانس محلی خود تماس بگیرند یا اگر موارد زیر را مشاهده کردند به اورژانس مراجعه کنند:
- افزایش و یا خونریزی بیش از حد که با تعداد و زمان مصرف پد بهداشتی مشخص می‌شود (۲ یا تعداد بیشتری پدهای سایز بزرگ در عرض یک تا ۲ ساعت خیس شود).
- درد شدید در کمر و یا شکم را تجربه کنند.
- داشتن احساس سرگیجه و یا ضعف
- داشتن تب
- دارای ترشحات بدبو
- تهوع و استفراغ را تجربه کنند.
چه زمانی بعد از سقط باید کنترل بارداری را شروع کرد؟
بانوان می‌توانند بلافاصله پس از سقط جنین باردار شوند. اگر می‌خواهید از روش‌های پیشگیری از بارداری برای جلوگیری از بارداری استفاده کنید، باید فوراً روش مورد نظر خود را از سر بگیرید یا شروع به استفاده از آن کنید. به طور کلی، می‌توانید کنترل بارداری را در همان روز سقط جنین خود شروع کنید:
- روش‌های بازدارنده: می‌توانید بلافاصله پس از سقط از روش‌های بازدارنده مانند کاندوم استفاده کنید.
- کنترل هورمونی بارداری: می‌توانید کنترل هورمونی بارداری را شروع کنید. از جمله داروهای ضد بارداری خوراکی (قرص)، تزریق، ایمپلنت، چسب و حلقه واژینال بلافاصله پس از سقط جنین. اغلب ایده خوبی است که پیشگیری از بارداری هورمونی را همزمان با سقط جنین شروع کنید. ممکن است به از سرگیری و تنظیم سریع قاعدگی شما کمک کند.
- دستگاه‌های داخل رحمیIUD می‌توانید بلافاصله پس از سقط جنین پزشکی یا بعد از سقط جراحی در سه ماهه اول یا دوم، IUD قرار دهید. با این حال، برخی تحقیقات نشان می‌دهد که گرفتن IUD بلافاصله پس از سقط جنین ممکن است کمی خطر عوارض نادر مانند خارج شدن IUD را افزایش دهد. این امر به ویژه پس از سقط جنین جراحی در سه ماهه دوم صادق است. با این حال، خطر همچنان پایین است.
اگر شخصاً برای سقط جنین خود به پزشک مراجعه می‌کنید، ممکن است پزشک متخصص بتواند بلافاصله پس از انجام عمل، در حالی که هنوز در مطب یا کلینیک آنها هستید، یک IUD وارد کند یا کنترل بارداری تجویز کند.
بعد از سقط جنین چه مدت باید قبل از رابطه جنسی صبر کرد؟
تحقیقات زیادی در مورد این که چه مدت باید برای داشتن رابطه جنسی بعد از سقط جنین صبر کرد، وجود ندارد. بسیاری از متخصصان می‌گویند که می‌توانند هر زمان که بانو و همسرش احساس آمادگی کرد، اقدام کنند؛ به شرطی که صبر کنند تا خونریزی شدید متوقف شود تا رابطه جنسی نفوذی داشته باشند (زمانی که آلت تناسلی، اسباب بازی جنسی و یا انگشتان وارد واژن می‌شوند). برخی از منابع پیشنهاد می‌کنند که حداقل ۲ هفته برای داشتن رابطه جنسی نافذ صبر کنند. خودداری از رابطه جنسی نافذ برای مدتی می‌تواند به جلوگیری از عفونت کمک کند، که ممکن است پس از سقط جنین بیشتر مستعد ابتلا به آن باشند.
آیا می‌توان بعد از سقط از تامپون استفاده کرد؟
قرار دادن هر چیزی در واژن، از جمله تامپون، خطر عفونت واژن را به همراه دارد. این خطر معمولاً کم است، اما از آن جایی که عفونت‌ها یکی از شایع‌ترین عوارض بعد از سقط جنین (به ویژه سقط‌های جراحی) هستند، بهتر است هر چیزی را که می‌تواند خطر را افزایش دهد محدود کرد. این شامل استفاده از تامپون و کاپ قاعدگی نیز می‌شود.
سخن آخر
برای اکثر بانوان سقط جنین یک روش پزشکی ساده است که هیچ گونه عارضه پایداری ایجاد نمی‌کند. قوانین سقط در هر کشوری متفاوت است. باید توجه کنید که سقط‌های خود به خودی را حتماً باید پیگیری شوند زیرا ممکن است نشانه یک علامت جدی و خطرناک برای سلامتی مادر باشند. برخی از سقط‌های خود به خودی فقط یک عفونت ساده هستند که با مصرف یک دور آنتی‌بیوتیک و دارو درمان می‌شوند مثل ابتلا به عفونت توکسوپلاسموز. برخی افراد نگران هستند که سقط جنین ممکن است اثرات طولانی مدت داشته باشد. با این حال، پزشکان به طور کلی موافق هستند که سقط جنین بر شانس باردار شدن فرد در آینده تأثیر نمی‌گذارد و احتمال عوارض بارداری را افزایش نمی‌دهد (مقاله بارداری پس از سقط جنین را مطالعه بفرمایید). سقط جنین قانونی می‌تواند تصمیم دشواری باشد و تجربه کردن طیفی از احساسات باشد. بانویی که پس از سقط جنین دچار مشکلات عاطفی و یا جسمی شده، باید با پزشک تماس بگیرد. توجه به این نکته ضروری است که سقط جنین می‌تواند از نظر ذهنی و هم چنین جسمی دشوار باشد. برای بسیاری از افراد، تغییر ناگهانی در سطح هورمون، همراه با فشار عاطفی انتخاب برای انجام این روش، می‌تواند بهبودی پس از سقط جنین را دشوار کند. بانوان باید در این مدت با دوستان نزدیک و اعضای خانواده برای حمایت تماس بگیرند.