با عارضه التهاب پستان یا ماستیت بیشتر آشنا شوید
پستان‌ها در بدن بانوان به عنوان یک صفت ثانویه جنسی بعد از بلوغ بزرگ می‌شوند. در دوران شیردهی نیز به دلیل سنتز شیر در پستان‌ها، سایز و اندازه پستان بزرگ می‌شود. اما گاهی پستان به دلایل مختلف ممکن است متورم شود به تورم بیمارگونه بافت پستان ماستیت می‌گویند. ماستیت ممکن است به دلیل عفونت بافت پستان رخ دهد و یا در دوره شیردهی به دلیل عدم رعایت درست موقعیت نوزاد زیر پستان مادر بروز پیدا کند. گاهی نیز ماستیت عارضه یک بیماری مانند سرطان یا یک بیماری عفونی است. تیم پینو بیبی در این مقاله به بررسی علل بروز ماستیت تا همان تورم پستان پرداخته است. در این مقاله شیوه‌های مختلف درمان التهاب بافت سینه را ارائه کرده‌ایم. امیدواریم این مقاله برای شما مفید باشد و نظرات خود را در خصوص این مقاله و سایر مقالات مجله اینترنتی پینو بیبی با ما مطرح کنید.
التهاب بافت پستان (ماستیت) در زنان شیرده
ماستیت التهاب بافت پستان است که گاهی اوقات با عفونت همراه است. التهاب باعث درد، تورم، گرمی و قرمزی سینه و علائمی شبیه آنفولانزا می‌شود. هم‌چنین التهاب پستان ممکن است با تب و لرز همراه باشد. ماستیت بیشتر زنان شیرده را تحت تاثیر قرار می‌دهد که به آن ماستیت شیردهی گفته می‌شود. هر فردی ممکن است به ماستیت مبتلا شود. التهاب بافت پستان۲ در زنان به خصوص زنان شیرده شایع است. اما مردان و افرادی دارای اختلال ژنتیکی AMAB (فردی که در بدو تولد جنسیتش مذکر تعیین شده اما هویت جنسیتی او زن است) و بانوانی که شیردهی انجام نمی‌دهند نیز می‌تواند رخ دهد که البته این موارد نادر است.
ورم پستان در دوران شیردهی می‌تواند باعث احساس خستگی در مادر شود و مراقبت از کودک را دشوار سازد. گاهی اوقات ورم پستان قبل از این که مادر بخواهد کودک خود را از شیر بگیرد، اتفاق میافتد مادر بین ادامه شیردهی در صورت مصرف آنتی‌بیوتیک و یا قطع شیردهی دچار سردرگمی می‌شود. اما بیشتر پزشکان ادامه شیردهی، حتی در زمان مصرف آنتی‌بیوتیک برای درمان ورم پستان را برای مادر و کودک مناسب‌تر می‌دانند.
ورم پستان (ماستیت) چقدر شایع است؟
ورم پستان تا ۳۰ درصد از افراد شیرده در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار دهد. ماستیت در سه ماه اول شیردهی بیشتر شایع است.
علائم ورم پستان چیست؟
ماستیت یک نوع التهاب است. این بدان معناست که پستان‌های فرد مبتلا ممکن است در هنگام تماس متورم، حساس و یا گرم باشند. پستان‌های ملتهب ممکن است ظاهری پف‌دار داشته باشند. علائم و نشانه‌های ماستیت می‌تواند به طور ناگهانی ظاهر شود. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- حساسیت یا گرمی سینه در لمس و شیردهی
- تورم سینه
- ضخیم شدن بافت سینه یا توده‌های سفت روی پستان
- درد پستان (مستالژی) و یا احساس سوزش مداوم یا فقط در هنگام شیردهی
- قرمزی پوست، اغلب به صورت لکه لکه‌ای
- تب ۳/۳۸ درجه سانتی‌گراد ( ۱۱۰ درجه فارنهایت) یا بالاتر
- علائم شبیه آنفولانزا، از جمله تب و لرز در صورت بروز عفونت ماستیت
به طور کلی فرد مبتلا احساس درد و بیماری می‌کند، احساس ناخوشایندی دارد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت داشتن علائم مربوط فرد باید به پزشک متخصص مراجعه کند. هر چه علائم شدیدتر باشد مراجعه به پزشک نیز باید زودتر انجام شود.
دلایل ایجاد ورم پستان (ماستیت)
عمده‌ترین دلایل ورم پستان در زنان به ویژه زنان شیرده عبارت هستند از:
- شایع‌ترین علت ورم پستان، پرشیری (Hyperlactation) یا افزایش بیش از حد شیر است. این عارضه وجود بیش از حد شیر در پستان باعث می‌شود مجاری شیر باریک شود زیرا بافت‌های اطراف، این مجاری را تحت فشار قرار می‌دهند و این منجر به پف کردگی و تورم بافت پستان می‌شود و سبب می‌شوند پستان‌ها به شدت پر و متورم به نظر برسند. این حالت به عنوان ورم پستان التهابی شناخته می‌شود. شیری که در سینه مانده است (گیر کرده است) عامل اصلی ورم پستان است. اگر این مجراهای سینه در هنگام شیردهی به طور کامل خالی نشوند، ممکن است یکی از مجاری شیری مادر مسدود شود. این انسداد باعث برگشت شیر می‌شود که منجر به عفونت سینه می‌شود.
- ورود باکتری به سینه مادر: باکتری‌های سطح پوست و دهان کودک می‌توانند از طریق شکافی در پوست نوک پستان مادر یا از طریق سوراخ مجرای شیر وارد مجاری شیر شوند. شیر راکد در سینه‌ای که خالی نمی‌شود، زمینه رشد باکتری‌ها را فراهم می‌کند. گاهی اوقات، عفونت باکتریایی منجر به آبسه می‌شود. آبسه مجموعه‌ای از مایعات و چرک است که نیاز به تخلیه دارد.
چه افرادی مستعد ابتلا به ورم پستان هستند؟
ماستیت در زنان بیشتر در طی ۶ تا ۱۲ هفته اول شیردهی رخ می‌دهد. گرچه احتمال ابتلا به ماستیت برای مادران شیرده بیشتر است اما در مردان و زنان غیرشیرده نیز ورم سینه (ماستیت) گزارش شده است. عواملی که ابتلا به ورم پستان (ماستیت) را افزایش می‌دهند؛ عبارت هستند از:
- سابقه قبلی ماستیت در دوران شیردهی
- نوک سینه‌های زخمی یا ترک خورده (گرچه ورم پستان می‌تواند بدون شکستگی پوست نیز ایجاد شود)
- بستن سوتین تنگ یا فشار آوردن به سینه هنگام استفاده از کمربند ایمنی یا حمل کوله پشتی سنگین که ممکن است جریان شیر را محدود کند.
- تکنیک نادرست پرستاری
- مادر بیش از حد خسته یا تحت استرس باشد
- تغذیه نامناسب مادر
- اگزما یا حاسیت‌های پوستی مشابه
- سیگار کشیدن و اعتیاد به تنباکو یا نیکوتین
- ایمپلنت‌های پستان
- دیابت یا سایر بیماری‌های خود ایمنی
- خراش و بریدگی بعد از کندن موهای ناحیه سینه
- سوراخ کردن نوک پستان (ناحیه نیپل)
عوارض ورم پستان (ماستیت)
اگر ورم پستان به موقع درمان نشود به دلیل مسدود شدن مجرای شیری در پستان، می‌تواند باعث ایجاد مجموعه‌ای از چرک (آبسه) در سینه شود. آبسه معمولاً نیاز به تخلیه توسط جراحی دارد. برای جلوگیری از این عارضه، به محض بروز علائم ورم پستان باید به پزشک مراجعه کرد.
راه‌های پیشگیری از ورم پستان (ماستیت)
برای این که رابطه شیردهی مادر با نوزاد به بهترین شکل انجام گیرد و برای جلوگیری از عوارضی مانند ورم پستان باید با یک مشاور شیردهی مشورت شود. یک مشاور شیردهی می‌تواند نکاتی را به مادر ارائه دهد و توصیه‌های ارزشمندی را برای تکنیک‌های صحیح شیردهی ارائه دهد. با رعایت نکات زیر شانس ابتلا به ورم پستان در مادران در هنگام شیردهی به حداقل می‌رسد:
- مراقبت بهداشتی دقیق از نوک پستان برای جلوگیری از تحریک و ترک خوردن پستان به ویژه نوک پستان
- تغذیه مکرر نوزاد جهت تخلیه شیر و در دوران شیردهی شیر درون سینه‌ها باید به طور کاملاً تخلیه شود (اگر شیر در پسشتان باقی ماند جهت جلوگیری از تورم سینه با پمپاژ شیر باعث تخلیه شیر شوید)
- نوزاد باید در طول شیر خوردن یک سینه را کاملاً تخلیه کند و سپس تغییر به سینه دیگر جهت شیرخواری را انجام داد.
- موقعیتی را که برای شیر دادن استفاده می‌کنید از یک شیردهی به شیردهی بعدی تغییر دهید.
- در طول شیردهی، نوزاد به طور کامل به پستان نزدیک باشد (به درستی چفت شود).
- اگر مادر سیگار می‌کشد، در مورد ترک سیگار حتماً با پزشک مشورت کند.
- برای توقف شیردهی به جای توقف سریع شیردهی، به تدریج و در طی چند هفته نوزاد از شیر گرفته شود.
ورم پستان چگونه تشخیص داده شده است؟
ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی مانند ماما یا متخصص زنان و زایمان یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهند و علائم بیمار را برای تشخیص بررسی می‌کند. اگر بیمار شیر نمی‌دهد، ممکن است ماموگرافی یا سونوگرافی پستان انجام شود تا احتمال بروز سرطان پستان یا بیماری‌های دیگر پستان بررسی شوند.
بهترین درمان برای ورم پستان چیست؟
درمان ورم پستان شامل کاهش التهاب، کاهش درد و جلوگیری از بروز عفونت است. محققان همیشه در مورد شیردهی و ورم پستان در حال آموزش و تحقیق هستند، بنابراین در مورد درمان با متخصصین حتماً مشورت شود تا درمان‌های جدید را به بیمار ارائه دهند.
- روش سنتی: روش‌های سنتی درمان ورم پستان شامل گرم کردن، ماساژ و پمپاژ یا تخلیه شیر اضافه است که باعث تحریک بیشتر شیرسازی و سنتز شیر می‌شود.
- روش جدید: تورم در سینه‌ها بیشتر به دلیل تورم در ساختارهای اطراف مجاری شیر است. یعنی نباید کاری کرد که باعث تحریک شیرسازی بیشتر شد، بلکه باید التهاب را کاهش داد تا شیر بهتر جریان یابد.
درمان خانگی ورم پستان التهابی شامل موارد زیر است:
- یخ: از یک کیسه یخ یا یک کیسه سبزیجات منجمد برای کاهش تورم استفاده کنید کیسه یخ را در حالی که به پشت خوابیده‌اید روی سینه و ناحیه متورم قرار دهید تا تورم در غدد لنفاوی تخلیه شود. از بر کار بردن کیسه آب گرم یا هر وسیله که باعث گرم شدن ناحیه متورم شود خودداری کنید.
- مسکن‌ها: استفاده از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی بدون نسخه (NSAIDS) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن می‌تواند تورم و درد را کاهش دهد.
- درناژ لنفاوی (زه‌کشی لنفاوی): درناژ لنفاوی شامل فشار ملایم و آرام معروف به «نوازش گربه» است. در این حالت پستان به سمت غدد لنفاوی بالای استخوان‌های ترقوه و زیر بغل ماساژ نرم داده می‌شود. با حرکت این مایع موجود در غدد لنفاوی تورم کاهش می‌یابد. این فشار به اندازه زمان ماساژ قوی نیست.
نرم کردن فشار معکوس (RPS): این نوع ماساژ با دور کردن مایع از آن، تورم را در ناحیه هاله و نوک پستان کاهش می‌دهد. این عمل به کودک اجازه می‌دهد تا راحت‌تر به پستان پر شیر بچسبد. برای انجام RPS، باید دو نوک انگشت را در اطراف پایه نوک پستان قرار داد و فشار وارد شود، سپس انگشتان را از نوک پستان دور کرد. این کار را باید در چندین زاویه در اطراف نوک پستان خود انجام دهید.
- استفاده سینه بند حمایتی: سینه بندهای حمایتی محکم نیستند و فشاری به سینه مادر وارد نمی‌کنند.
موارد منع در ورم پستان
چه کارهای را نباید در زمان ابتلا به ورم پستان اجام داد:
- خودداری از ماساژ شدید پستان
- عدم استفاده از هر نوع دستگاه ماساژ دهنده روی پستان
- پستان با هر چیزی خیس و مرطوب نشود
- عدم استفاده از راهکارهای حرارت درمانی
- خودداری از مصرف داروهای ماستیت باکتریایی
اگر درمان خانگی ورم پستان التهابی کمکی نکند، می‌تواند منتج به ماستیت باکتریایی شود. ماما یا متخصص زنان و زایمان برای درمان عفونت ماستیت باکتریایی، آنتی بیوتیک تجویز می‌کنند. این داروهای آنتی بیوتیک جهت از بین بردن عفونت باکتریایی که در مجاری شیر ایجاد شده است، مورد استفاده قرار می‌گیرند. معمولاً عفونت ظرف مدت ۱۰ روز برطرف می‌شود و بعد از مصرف دارو بیمار باید ظرف ۴۸ تا ۷۲ ساعت احساس آرامش و بهبود نسبی کند. داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن و ایبوپروفن می‌توانند به کاهش درد و التهاب کمک کنند، اما نمی‌توانند عفونت را درمان کنند.
عوارض ورم پستان چیست؟
در صورت عدم درمان، عفونت پستان مانند ماستیت می‌تواند منجر به آبسه پستان شود. این نوع آبسه معمولاً نیاز به درمان جراحی دارد. پزشک با انجام جراحی جزئی و یا استفاده از یک سوزن کوچک برای تخلیه چرک اقدام می‌کند. بنابراین ضروری است تا هر گونه تورم پستان جدی گرفته شود و اگر تورم و التهاب بعد از مدت کوتاهی برطرف نشد لازم است تا برای اقدامات جدی‌تر به پزشک متخصص مراجعه شود.
ورم پستان چقدر طول می‌کشد؟
ورم التهابی پستان اگر به موقع درمان شود، معمولاً در عرض مدت ۱۰ تا ۱۴ روز کاملاً بهبود می‌یابد. علائم به طور چشمگیری در عرض مدت ۲۴ تا ۷۲ ساعت بهبود می‌یابد. شناخت نشانه‌های گرفتگی و التهاب بسیار مهم است، زیرا در این صورت می‌توان با روش‌های درمانی مانند یخ و تخلیه لنفاوی روند درمان را سرعت بخشید.
آیا ادامه شیردهی در صورت ابتلا به ورم پستان بی‌خطر است؟
بله؛ مادر باید به شیر دادن به نوزاد خود ادامه دهد. عفونت پستان از طریق شیر مادر به کودک منتقل نمی‌شود. در واقع شیر مادر دارای خواص ضد باکتریایی است که به نوزادان در مبارزه با عفونت‌ها کمک می‌کند. آنتی‌بیوتیک‌هایی که مادر برای ورم پستان مصرف می‌کند معمولاً برای کودک بی‌خطر هستند. ممکن است هنگام ابتلا مادر به ورم پستان، پرستاری و شیردهی به نوزاد برای مادر ناراحت کننده و سخت باشد، اما باید به این کار ادامه دهد.
آیا امکان ابتلا مجدد به ورم پستان وجود دارد؟
بله، ممکن است یک فرد چندین بار به ورم پستان (ماستیت) مبتلا شوید. خصوصاً اگر درمان در نوبت قبلی به درستی و کامل صورت نگرفته باشد.
چگونه می‌توان مانع ایجاد ورم پستان شد؟
ممکن است صحبت با یک مشاور شیردهی یا شرکت در کلاس شیردهی و کلاس‌های آمادگی زایمان مفید باشد. در این دوره‌ها نحوه صحیح شیردادن و اتصال دهان کودک به پستان موقع شیر دادن (یک چفت خوب) آموزش داده می‌شود. چفت به نحوه قرارگیری صحیح و اصولی نوزاد زیر پستان‌های مادر گفته می‌شود. یک چفت خوب ممکن است ابتلا به ورم پستان را کاهش دهد زیرا بدن مادر به طور طبیعی می‌تواند تولید شیر را با شیر مصرفی کودک تنظیم کند. بهتر است اگر مجبور نیستید شیر پستان را به روش دستی تخلیه نکنید و اجازه دهید نوزاد با مکیدن شیر از تخلیه کند. اما اگر به هر دلیل مجبور به پمپاز و تخلیه شیر و نگهداری آن هستید این عمل را انجام دهید چرا که بهترین تغذیه برای نوزاد شیر مادر است. حتی متخصصان به مادران دارای سرطان سینه نیز توصیه می‌کنند تا در شرایطی ایمن به نوزاد خود شیر بدهند.
اقدامات لازم در زنان شیرده
بانوان شیرده می‌توانند با رعایت نکات زیر و انجام اقدامات گفته شده احتمال ابتلا به ورم پستان را کاهش دهند:
- نپوشیدن سوتین‌های تنگ
- عدم استفاده از پدهای نوک پستان یا سایر وسایل روی پستان خودداری کنید.
مشکلات فرد مبتلا به ورم پستان
شاید بپرسید اگر مادری به ورم پستان مبتلا است چه مشکلاتی برای او پیش خواهد آمد؟ ورم پستان دردناک و ناراحت کننده است، اما معمولاً مشکلات طولانی مدت ایجاد نمی‌کند. درمان خانگی با استفاده از روش‌های ذکر شده در این مقاله معمولاً منجر به نتایج مثبت می‌شود و تا حدود زیادی مشکل را برطرف می‌کند.
اگر مادری در حال شیردهی است، ممکن است در این دوران شیر کمتری تولید کند زیرا بدن مادر با عفونت باکتریایی مبارزه می‌کند. با شروع درمان و پدیدار شدن علائم بهبودی در مادر، تولید شیر هم افزایش می‌یابد.
آیا ورم پستان خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش می‌دهد؟
ماستیت خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش نمی‌دهد. با این حال، علائم ورم پستان مشابه علائم سرطان سینه التهابی است. این نوع نادر سرطان پستان باعث تغییرات پوستی در پستان می‌شود. علائم سرطان پستان التهابی ممکن است شامل گودی و بثورات پستان با بافت پوست پرتقالی باشد. در سرطان پستان التهابی نیز مانند ماستیت، یک یا هر دو سینه ممکن است قرمز و متورم شوند. سرطان سینه التهابی معمولاً باعث ایجاد توده‌های سینه نمی‌شود.
سرطان سینه التهابی یک سرطان تهاجمی است و نیاز به تشخیص و درمان سریع دارد. هر زمان که فردی متوجه تغییرات پستان شد باید فوراً با پزشک خود تماس بگیرد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
زمانی‌که درمان خانگی جواب نداد و تورم پستان و درد کاهش نیافت و هم‌چنان ادامه داشت باید با پزشک مشورت نمود. علائم دیگری که ممکن است نیاز به تماس با متخصص داشه باشد، عبارت هستند از:
- درد پستان
- تحریک پذیری شدید پستان
- توده تازه کشف شده
- ترشح از نوک پستان
- بدتر شدن علائم پس از ۲۴ ساعت بعد از مصرف آنتی‌بیوتیک یا چند روز بعد از شروع درمان خانگی