شرایط رایجی که می‌تواند رحم را تحت تاثیر قرار دهد
چندین بیماری می‌تواند بر سلامت رحم تأثیر بگذارد. برخی جدی هستند، در حالی که برخی دیگر به حداقل درمان نیاز دارند. بسیاری از آن‌ها علائم مشابهی مانند درد لگن یا خونریزی نامنظم قاعدگی را به همراه دارند. مهم است که افراد در صورت بروز مشکل یا علائم خاص به یک پزشک متخصص مراجعه کنند تا بتواند تشخیص و درمان مناسب را دریافت کنند. در این مقاله تیم متخصص پینو بیبی به معرفی برخی از شایع‌ترین اختلالات و ناهنجاری‌ها و بیماری‌های رحم می‌پردازد.
ساختار تشریحی رحم
رحم ساختاری گلابی شکل در لگن است. رحم، پشت مثانه و جلوی راست روده قرار دارد. رحم در دوران بارداری رشد می‌کند و اتساع می‌یابد؛ پس از زایمان، در عرض چند هفته تقریباً به اندازه اصلی خود کوچک می‌شود. در هر طرف رحم لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها قرار دارند. رحم، واژن، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ سیستم تناسلی زنان را تشکیل می‌دهند. از آن جایی که این اندام‌ها بسیار نزدیک به یکدیگر هستند، درد در لگن می‌تواند مربوط به رحم یا اندام‌های دیگری باشد. رحم جایی است که مرکز قدرت زن برای حیات بخشی، تغذیه، محافظت و نگهدارنده از موجود جدید (جنین) است. رحم عضوی است که اتفاقات زیادی پیرامون آن از قاعدگی تا بارداری تا زایمان و یائسگی به وقوع می‌پیوندد. رحم یا زِهدان محل رشد جنین در زمان بارداری است. حتی کمی درد، خونریزی، ناهنجاری یا ناراحتی در رحم می‌تواند همه چیز را در بدن از تعادل خارج کند. اولین علامت مشکل در رحم ممکن است خونریزی بین قاعدگی یا بعد از رابطه جنسی باشد. علل می‌تواند شامل اختلالات هورمونی، مشکلات تیروئید، فیبروم، پولیپ، سرطان، عفونت و یا بارداری باشد.
بیماری و اختلالات رحم
برخی از این شرایط سلامتی در رحم شروع می‌شوند، برخی دیگر توسط عوامل خارج از رحم مانند هورمون‌ها ایجاد می‌شوند. بیماری و ناهنجاری‌های رحم را می‌توان بر اساس علت زمینه‌ای تقسیم‌بندی نمود، از طرفی برخی از بیماری‌های رحم محصول چندین علت هستند که دسته‌بندی را مشکل می‌کند. به طور کلی می‌توان دسته‌بندی زیر را برای اختلالات رحم ارائه داد:
- عارضه‌هایی که مربوط به خود ساختار رحم هستند و به اصلاح مادرزادی هستند مثل رحم دوشاخ یا رحم سپتوم‌دار
- عارضه‌هایی که در اثر عفونت‌ها و میکروارگانیسم‌ها ایجاد می‌شوند مثل آبسه لوله تخمدان و سل رحم
- عارضه‌هایی که در اثر اختلال در عملکرد سایر بخش‌های بدن مثلاً غدد ایجاد می‌شود مثل دیسمنوره و منوراژی
- عارضه‌هایی که مرتبط با بارداری و زایمان هستند مانند پارگی رحم و رحم رترووس
- عارضه‌هایی که مرتبط با سن افراد هستند مانند پرولاپس رحم و آتروفی رحم
علائم بیماری یا مشکلات موجود در رحم
برخی از علائم رایج که نشان دهنده مشکلات رحم هستند عبارت هستند از درد شکم، درد پهلو یا کمر، ناباروری یا سقط، تورم شکم، وجود توده یا خونریزی. بهتر است در صورت بروز چنین علائمی در اولین فرصت با متخصص زنان مشورت کنید تا منجر به عوارض جدی نشود. انواع مختلف بیماری‌های رحمی دارای علائم اساسی و مشابه هستند. این علائم عبارت هستند از:
- سیکل قاعدگی یا پریودهای نامنظم
- درد در اطراف و ناحیه رحم
- ترشحات غیر طبیعی واژن
- خونریزی غیر طبیعی واژن
- افزایش دردهای قاعدگی و گرفتگی شدید
- قاعدگی طولانی مدت
- خستگی، تب
- درد در ناحیه تحتانی شکم یا لگن و یا رکتوم (راست روده)
- یبوست؛ ناراحتی در حین اجابت مزاج
- مشکل در باردار شدن
- درد شدید در حین مقاربت
- خونریزی بعد از مقاربت
- عفونت‌های مکرر مثانه، تکرر ادرار
- تورم شکم
به غیر از این‌ها، ممکن است علائم دیگری نیز وجود داشته باشد که ممکن است فرد تجربه کند. همچنین، احتمال بدتر شدن یا بهبود علائم با مراحل مختلف چرخه قاعدگی وجود دارد.
بیماری‌های مربوط به قاعدگی رحم
دیسمنوره (درد قاعدگی)
دیسمنوره معمولاً به عنوان درد قاعدگی شناخته می‌شود، ممکن است قبل یا در طول دوره قاعدگی خود این درد را تجربه کنید. این وضعیت خیلی نگران کننده نیست و نیاز به مراقبت پزشکی ندارد. با این حال، یک پد گرم کننده، برخی داروها یا استراحت ممکن است به تسکین گرفتگی کمک کند.
منوراژی (خونریزی شدید قاعدگی)
در این شرایط، فرد ممکن است در طول دوره قاعدگی خود دچار خونریزی شدید شود. این نوع خونریزی غیرطبیعی ممکن است برای مدت طولانی ادامه داشته باشد. ممکن است بیش از یک دلیل برای بروز منوراژی وجود داشته باشد، مانند عدم تعادل هورمونی، پولیپ، فیبروم، روش‌های پیشگیری از بارداری، یا در شدیدترین موارد، سرطان. خونریزی شدید می‌تواند باعث کم خونی فقر آهن، کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون شود. اگر تعداد گلبول‌های قرمز خون پایین است، ممکن است فرد برای کنترل خونریزی و همچنین کم خونی به درمان نیاز داشته باشد.
آمنوره یا بدون قاعدگی
آمنوره به عنوان عدم قاعدگی در طول سال‌های باروری یک زن تعریف می‌شود. حالت‌های فیزیولوژیکی آمنوره، بیشتر در دوران بارداری و شیردهی دیده می‌شود. این عارضه را می‌توان به عنوان آمنوره اولیه و ثانویه طبقه‌بندی کرد. علل آمنوره متنوع است مانند یائسگی و یا داروهای ضد بارداری و IUD باشد. آمنوره می‌تواند نشانه یک اختلال در ساختار رحم و واژن باشد و یا حتی ممکن است فرد بدون رحم به دنیا آمده باشد. گاهی آمنوره نشانه فیبروم یا چسبندگی داخل رحمی است.
ناهنجاری مادرزادی رحم (اختلالات ساختاری رحم)
برخی شرایط و عوارض هستند که بر شکل یا جهت قرارگیری رحم اثر می‌گذارند. اگر رحم در شکم خیلی پایین قرار بگیرد، به عقب متمایل شود یا شکل غیرعادی داشته باشد، می‌تواند باعث درد، نشت ادرار یا مشکلات بارداری شود و می‌تواند خطر سقط جنین را افزایش دهد. برای برخی افراد، این اختلالات ساختاری رحم اصلاً هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند. پزشک ممکن است این وضعیت را در سونوگرافی تشخیص دهد. ناهنجاری‌های ساختاری و بدشکلی رحم اغلب با MRI یا هیستروسالپنگوگرام تشخیص داده می‌شود.
رحم سپتوم‌دار
رحم طبیعی یک حفره‌ای است که دیواره‌ای از بافت فیبری (به نام سپتوم) از وسط رحم پایین می‌رود. برخی از سپتوم‌ها کامل شده‌اند، به این معنی که تا دهانه رحم پایین می‌روند و در نهایت دو طرف یک رحم را از هم جدا می‌کنند. در برخی دیگر از افراد ممکن است سپتوم کوتاه‌تر است. با وجود رحم سپتاته، بیمار هنوز یک دهانه رحم و یک واژن دارد.
رحم دو بخشی
رحم دارای دو حفره رحمی و دهانه رحم جداگانه است.
رحم دو شاخ
رحم دو شاخ به شکل قلب است زیرا دو حفره رحم جداگانه وجود دارد که کاملاً جدا شده‌اند. با این حال، تنها یک دهانه رحم و یک واژن وجود دارد.
رحم تک شاخ
از رحم معمولی کوچک‌تر است و تنها یک لوله فالوپ وجود دارد. گاهی اوقات یک بخش دوم وجود دارد که به طور کامل توسعه نمی‌یابد.
رحم مضاعف
حالت نادری که فرد دارای دو رحم و دو واژن است و هر کدام، یک لوله فالوپ دارند.
بیماری‌های مربوط به موقعیت رحم در حفره شکمی – لگنی
رحم رتروگرا یا رحم عقب برگشته
رحم به عقب برگشته به این معنی است که رحم به سمت عقب خم شده است به طوری که رحم به جای این که به سمت جلو و به سمت شکم حرکت کند به سمت راست روده می‌رود. برخی از زنان ممکن است با وجود رحم رتروگرا علائمی از جمله رابطه جنسی دردناک را تجربه کنند. در بیشتر موارد، رحم به عقب برگشته هیچ مشکلی در دوران بارداری ایجاد نمی‌کند.
رحم آنتفلکس (رحم با خمش زیاد به جلو)
عارضه رحم آنتفلکس زمانی است که بدنه رحم به جلو خم می‌شود، در این حالت شیب خمیدگی شدید است و رحم از قسمت سرویکس در ناحیه شکم کج شده است. این نوع رحم فشار زیادی را به لگن، شکم یا مثانه وارد می‌کند. درد هنگام قاعدگی، درد در حین رابطه جنسی، مشکل در قرار دادن تامپون یا کاپ در واژن، افزایش احتمال بروز عفونت‌های ادراری و بیرون‌زدگی قسمت پایینی شکم از عوارض این نوع موقعیت‌گیری رحم است.
رحم رتروفلکس شده (رحم واژگون)
در عارضه رحم رتروفلکس، رحم کاملاً به سمت عقب متمایل است. این حالت موجب کشیدگی شدید رباط‌ها و فشار شدید در ناحیه کمر می‌شود. زمانی که فرد به عقب خم می‌شود دچار رتروفلکس (خمش معکوس) می‌شود. رحم رتروفلکس باعث درد در ناحیه واژن و قسمت پایینی کمر؛ درد حین مقاربت و در طول قاعدگی، عفونت‌های ادراری، بی‌اختیاری ادرار به طور ضعیف و بیرون‌زدگی قسمت پایینی شکم، مشکل در قراردادن تامپون یا فنجان قاعدگی در واژن می‌باشد.
بیماری و مشکلات مربوط به دیواره رحم
اندومتریوز
آندومتریوز یک بیماری شایع است که رحم را تحت تاثیر قرار می‌دهد. آندومتریوز حالتی است که در آن بافت‌هایی که پوشش رحم را تشکیل می‌دهند، تمایل دارند در قسمت‌های دیگر رشد کنند. در این شرایط آندومتر یا پوشش داخلی رحم در خارج از رحم شروع به رشد می‌کند. هنگامی که بیماری پیشرفت می‌کند، اندام‌های درون لگن به همراه رحم می‌توانند تحت تأثیر قرار گیرند. این پوشش روی تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، روده‌ها و حتی مثانه شروع به رشد می‌کند. اندومتریوز منجر به ایجاد بافت اسکار در تمام اندام‌های آسیب دیده می‌شود. در نتیجه این اسکارها درد شدید در روده یا شکم، ادرار دردناک یا درد در هنگام حرکات روده، درد شدید به ویژه در هنگام رابطه جنسی و پریودی نامنظم، قاعدگی دردناک یا سنگین و خونریزی یا لکه بینی نامنظم و حتی ناباروری ایجاد می‌شود. علت آندومتریوز نامشخص است، اما تئوری‌های مختلفی در خصوص علل احتمالی بروز آن وجود دارد.
آندومتریت
اندومتریت، التهاب یا تحریک پوشش داخلی رحم (آندومتر) است. اندومتریت، با اندومتریوز متفاوت است. آندومتریت در اثر عفونت در رحم ایجاد می‌شود. این عارضه می‌تواند به دلیل اثر عفونت‌هایی مانند STI (عفونت‌های مقاربتی) نظیر کلامیدیا، سوزاک، سل یا ترکیبی از باکتری‌های طبیعی واژن باشد. اندومتریت بیشتر احتمال دارد بعد از سقط جنین یا زایمان اتفاق بیفتد. همچنین بروز این عارضه بعد از زایمان طولانی یا سزارین شایع‌تر است. پس از انجام عمل جراحی لگنی که از طریق دهانه رحم انجام می‌شود، خطر ابتلا به آندومتریت بیشتر است مانند: اتساع و کورتاژ (C&D)، بیوپسی آندومتر، هیستروسکوپی قرار دادن دستگاه داخل رحمی (IUD)، زایمان (بعد از سزارین شایع‌تر از زایمان طبیعی است). البته اندومتریت می‌تواند همزمان با سایر عفونت‌های لگنی نیز رخ دهد. اندومتریت همراه با عفونت لگنی علائمی نظیر تورم شکم، خونریزی یا ترشح غیر طبیعی واژن، ناراحتی در حرکت روده (از جمله یبوست)، تب، ناراحتی عمومی، ناراحتی یا احساس بد، درد در ناحیه تحتانی شکم یا لگن (درد رحم) را به دنبال دارد.
پولیپ رحم
پولیپ رحم یک عارضه شایع است. پولیپ رحمف تومورهای کوچک و نرم، خوش خیمی هستند که در داخل رحم رشد می‌کنند. پولیپ‌ها ممکن است باعث خونریزی شدید قاعدگی، لکه بینی بین پریودها و خونریزی بعد از رابطه جنسی شود. در حدود پنج درصد موارد، پولیپ‌های رحم می‌توانند به توده‌های سرطانی تبدیل شوند و از این رو برای جلوگیری از عوارض خطرناک، برداشتن پولیپ توصیه می‌شود. پولیپ‌ها اغلب در زنان یائسه یا زنان دارای اضافه وزن ظاهر می‌شود. پولیپ‌ها گاهی اوقات از دهانه رحم بیرون زده و منجر به خونریزی در حین رابطه جنسی می‌شود.
فیبروم رحم
فیبروم‌ها توده‌هایی هستند که در دیواره‌های رحم ایجاد می‌شوند یا در برخی موارد می‌تواند در خارج از رحم نیز رشد کنند. گاهی اوقات فیبروم‌ها توسط یک پایه به قسمت بیرونی رحم می‌چسبند. اندازه این فیبروم‌ها ممکن است از اندازه یک دانه کوچک تا بزرگی یک پرتقال متفاوت باشد. در این وضعیت رحمی ممکن است کمردرد، درد شدید در حین مقاربت، خونریزی شدید قاعدگی یا طولانی مدت در طول قاعدگی یا بین قاعدگی و درد یا فشار لگن و مشکل در باردار شدن رخ دهد.
اگر چه گاهی اوقات فیبروم‌ها، تومور نامیده می‌شوند اما آن‌ها سرطانی نیستند. آن‌ها مانند سلول‌های سرطان به بافت‌ها حمله نمی‌کنند یا به سایر قسمت‌های بدن سفر نمی‌کنند. سطوح بالای استروژن یکی از دلایل احتمالی رشد فیبروم است. ممکن است اندازه فیبروم‌ها کاهش یابد یا بعد از یائسگی به طور کامل ناپدید شوند. گاهی اوقات فیبروم‌های رحمی می‌تواند با توانایی باردار شدن تداخل داشته باشد، در این صورت متخصص زنان می‌تواند دارو یا درمان جراحی را تجویز کند. علاوه بر هورمون‌ها، سابقه خانوادگی و بارداری نیز از علل ایجاد فیبروم محسوب می‌شود.
هیپرپلازی آندومتر
هیپرپلازی آندومتر یک بیماری پیش سرطانی است که در آن ضخیم شدن نامنظم پوشش رحم وجود دارد. هیپرپلازی آندومتر زمانی رخ می‌دهد که تعداد زیادی سلول در رحم رشد می‌کنند و در نتیجه پوشش داخلی رحم بسیار ضخیم می‌شود. این وضعیت می‌تواند علائم ناراحت کننده‌ای را برای زنان ایجاد کند، از جمله دوره‌های قاعدگی شدید، خونریزی پس از یائسگی و کم خونی ناشی از خونریزی بیش از حد.
هیپرپلازی آندومتر در میان زنان ۵۰ تا ۶۰ ساله که یائسگی را تجربه کرده‌اند، شایع‌تر است. همچنین ممکن است در زنانی که در دوران پیش از یائسگی هستند، رخ دهد، یک حالت انتقالی که در طی آن زنان هنوز دوره‌های قاعدگی خود را به صورت نامنظم دارند. در صورت عدم درمان، هیپرپلازی آندومتر ممکن است به سرطان آندومتر تبدیل شود. درمان‌هایی برای مدیریت مؤثر این بیماری در دسترس هستند، که به نوبه خود به کاهش خطر پیشرفت هیپرپلازی آندومتر به سرطان کمک می‌کند. خونریزی غیر طبیعی واژن، ترشحات غیرطبیعی و تست پاپ غیر طبیعی از علائم هیپرپلازی رحم است.
هیپوپلازی آندومتر
زمانی که پوشش داخلی آندومتر رحم در معرض تغییرات هورمونی قرار می‌گیرد نازک می‌شود یا دچار آتروفی می‌شود، هیپوپلازی رخ می‌دهد. به ویژه، کاهش قرار گرفتن در معرض استروژن پس از یائسگی یا به دلیل مداخلات پزشکی ممکن است باعث نازک شدن آندومتر شود. داروهایی که ممکن است باعث نازک شدن آندومتر شوند عبارت هستند از پروژستین‌ها و داروهایی که هورمون آزاد کننده گنادوتروپین را سرکوب می‌کنند، مانند لوپرولید. نازک شدن آندومتر یکی از علل شایع خونریزی غیرطبیعی رحم پس از یائسگی است.
آتروفی رحم
آتروفی رحم یک تغییر شایع مرتبط با افزایش سن است و همچنین می‌تواند توسط عواملی که باعث آسیب به تخمدان می‌شوند یا تولید استروئید از تخمدان را تغییر می‌دهند، ایجاد شود. آتروفی می‌تواند اندومتر و یا میومتر را تحت تاثیر قرار دهد و منجر به کاهش اندازه کلی یا سطح مقطع رحم شود.
آتونی رحم
آتونی رحم یا تون کم رحم به یک رحم نرم و ضعیف پس از زایمان اشاره دارد. زمانی اتفاق می‌افتد که ماهیچه‌های رحم به اندازه کافی منقبض نمی‌شوند تا رگ‌های خونی جفت را پس از زایمان ببندند. آتونی رحم می‌تواند منجر به از دست دادن زیاد خون پس از زایمان شود که تهدید کننده زندگی است و به درمان فوری پزشکی نیاز دارد.
چسبندگی رحم (سندرم آشرمن)
سندرم آشرمن (چسبندگی داخل رحمی یا سینکیای داخل رحمی) زمانی است که اسکارهای پس از جراحی رحم، پرتو درمانی، اتساع و کورتاژ (D&C) و یا جراحت در داخل رحم ایجاد می‌شوند. این چسبندگی‌ها پس از سل و شیستوزومیازیس یک علت کمتر شایع نیز اتفاق می‌افتد. آشرمن منجر به توقف قاعدگی یا خونریزی خفیف در طول قاعدگی می‌شود، در موارد شدید می‌تواند باعث درد یا عفونت شود.
بیماری‌های رحم مربوط به سایر بخش‌های بدن
پارگی رحم
پارگی رحم زمانی است که دیواره رحم باز می‌شود. در افرادی که پس از انجام زایمان سزارین اقدام به زایمان طبیعی می‌کنند، این عارضه شایع‌تر است. پارگی رحم، یک عارضه نادر اما تهدید کننده زندگی است که نیاز به درمان فوری دارد.
پرولاپس رحم (افتادگی رحم)
زمانی افتادگی یا پرولاپس رحم اتفاق می‌افتد که رباط‌ها و عضلات مسئول حفظ سلامت رحم ضعیف شده‌اند و قادر نیستند که رحم را در جای خود نگه می‌دارند. بالا رفتن سن، سطوح پایین استروژن، عضلات یا بافت‌های لگنی آسیب دیده، چاقی، یبوست مزمن، سرفه مزمن می‌تواند خطر افتادگی رحم را افزایش دهد. با افزایش سن، زنان به طور معمول پرولاپس متوسط رحم را تجربه می‌کنند. هنگام بروز پرولاپس رحم ممکن است فرد دچار فوریت یا نشت ادرار و درد حین یا بعد از رابطه جنسی شود.
بیماری‌های رحم مربوط به عفونت‌ها و میکروارگانیسم‌ها
آبسه لوله رحم
آبسه لوله تخمدان یک پاکت یا تورم چرکی است که به دلیل عفونت در لوله فالوپ و تخمدان ایجاد می‌شود. آبسه لوله تخمدان اغلب به دلیل بیماری التهابی لگن (PID) ایجاد می‌شود. پزشک برای درمان آبسه آنتی بیوتیک تجویز می‌کند. اغلب میکروارگانسیم‌ها از طریق واژن خود را به رحم می‌رسانند و سپس به لوله فالوپ می‌رسند.
سل رحم یا سل تناسلی
سل تناسلی زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری عامل سل به سیستم تناسلی بانوان حمله کند. اگر چه گاهی اوقات سل رحم علائمی ندارد، اما می‌تواند بر باروری تأثیر بگذارد. سل تناسلی نوعی سل (TB) است که بر اندام‌های تناسلی تأثیر می‌گذارد. این بیماری توسط همان باکتری مسئول سل ریوی ایجاد می‌شود. سل تناسلی نوعی سل خارج ریوی یا سل خارج از ریه است. سل تناسلی زنان (FGTB) یک عامل اصلی برای ناباروری در کشورهای با شیوع سل بالا است. سل رحم یا سل تناسلی، معمولاً سل ثانویه است به دنبال سل اولیه ریوی رخ می‌دهد. بروز FGTB در بین زنان جوان در سراسر جهان در حال افزایش است.
سل تناسلی زنان (FGTB) ناشی از مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (به ندرت مایکوباکتریوم بوویس و یا مایکوباکتری آتیپیک) است. بیماری و عفونت سل ریوی از طریق هماتوژن، سیستم لنفاوی یا انتشار مستقیم از سل شکمی می‌رسد و رحم زنان را درگیر می‌کند. عفونت سل در اندام‌های تناسلی زنان می‌تواند منجر به ناباروری شود. درمان FGTB مشابه درمان استاندارد سل ریوی با تجویز داروهای ضد سل است. تشخیص زودهنگام FGTB به دنبال درمان مناسب با دوزهای کافی درمان ضد سل می‌تواند آسیب و ناباروری آینده را در این زنان کاهش دهد.
بیماری التهابی لگن
گاهی اوقات باکتری‌ها یا میکروب‌ها وارد دهانه رحم شده و به سمت بالا پخش می‌شوند. عفونت می‌تواند یک یا چند اندام لگنی از جمله رحم، دهانه رحم و لوله‌های فالوپ را درگیر کند. این بیماری التهابی لگن (PID) نامیده می‌شود. بیماری التهابی لگن می‌تواند برای اندام‌های تناسلی زنان مضر باشد. عفونت حتی می‌تواند به رحم نفوذ کند و بافت‌های رحم را آلوده کند. PID اغلب به دلیل بیماری‌های مقاربتی درمان نشده رخ می‌دهد. ترشحات غیرطبیعی واژن (زرد یا سبز)، بوی نامطبوع واژن، درد شدید لگن، تکرر ادرار، خستگی، تب، خونریزی بین قاعدگی از علائم PID هستند. بیماری التهابی لگن حتی می‌تواند منجر به حاملگی خارج از رحم یا حتی ناباروری شود. آنتی بیوتیک‌ها می‌توانند به درمان PID کمک کنند، اما در مراحل پیشرفته بیماری، دارو نمی‌تواند جای زخم و آسیب لوله‌های فالوپ را درمان کند.
سرطان رحم
سرطان رحم زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های غیرطبیعی در رحم شروع به رشد خارج از کنترل می‌کنند. سلول‌های غیرطبیعی گاهی اوقات می‌توانند در داخل یا روی رحم رشد کنند. دو نوع اصلی سرطان رحم وجود دارد. سرطان آندومتر از پوشش داخلی رحم (آندومتر) شروع می‌شود و حدود ۹۵ درصد از تمام موارد را تشکیل می‌دهد و سارکوم رحم که در بافت عضلانی (میومتر) ایجاد می‌شود و شکل نادرتر سرطان رحم است. پولیپ‌ها و فیبروم‌ها، بافت اسکار را ایجاد کنند. سرطان، میکروب‌ها و بافت اضافی رحم می‌توانند باعث خونریزی، درد و سایر علائم شوند. سرطان رحم باعث خونریزی غیرطبیعی واژن می‌شود. شایع‌ترین نوع سرطان رحم، سرطان آندومتر است که اگر به خارج از رحم گسترش یافته باشد نیاز به درمان تهاجمی دارد. خونریزی غیرمعمول واژینال به ویژه هر نوع خونریزی بعد از یائسگی، شایع‌ترین علامت سرطان رحم است. پریودهای سنگین‌تر از حد معمول یا تغییر در پریودهای، خونریزی واژینال بین پریودها، دوره‌های قاعدگی که بدون وقفه ادامه می‌یابند، از دیگر علائم سرطان رحم است.
ارتباط درد مزمن لگن و بیماری‌های رحم
اگر پزشک نتواند علت درد بیمار را شناسایی کند، ممکن است درد مزمن لگنی برای بیمار تشخیص داده شود. این می‌تواند ناشی از اختلال عملکرد کف لگن باشد که همراه با مشکلات رحم نیز دیده می‌شود. زمانی که درد بیمار بدتر شد ممکن است نیاز به درمان داشته باشد. همچنین ممکن است به سایر شرایط دردناک مانند عفونت گوارشی یا مثانه حساسیت بیشتری داشته باشد. علائم کلی پریودهای نامنظم، ترشحات، درد یا ناراحتی لگن، درد کمر، مشکل در ادرار کردن و مشکل باردار شدن باشد. در هر مرحله از چرخه قاعدگی، رحم تغییر می‌کند. علائم این عارضه ممکن است در طول ماه بهتر یا بدتر شوند.
مشکلات رحم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص مشکل رحم، ابتدا پزشک سابقه پزشکی و خانوادگی بیمار را با جزئیات به دست می‌آورد. معاینه واژن ممکن است برای بررسی هر گونه ناهنجاری انجام شود. سابقه پزشکی و علائم بیمار می‌تواند به پزشک کمک کند تا تصمیم بگیرد که بیمار به کدام آزمایش نیاز دارد. برخی از رایج‌ترین آزمایش‌ها عبارت هستند از:
- معاینه لگن: این آزمایش می‌تواند مشکلاتی مانند افتادگی یا پس رفتگی رحم را شناسایی کند. معاینه لگنی نمی‌تواند به طور کامل آن چه را که در داخل رحم اتفاق می‌افتد ارزیابی کند. ممکن است پزشک برای تایید تشخیص خود به آزمایشات دیگری نیاز داشته باشد.
- پاپ اسمیر: این آزمایش می‌تواند تغییرات در سلول‌های دهانه رحم را شناسایی کند. آزمایش پاپ اسمیر نقطه شروع خوبی برای بررسی بیماری رحمی می‌باشد.
- آزمایش ادرار: این آزمایش علائم عفونت و گاهی اوقات سلول‌های سرطانی در ادرار بیمار را بررسی می‌کند.
- نمونه خون: گاهی اوقات این آزمایشات تغییرات هورمونی را که می‌تواند رحم را تحت تاثیر قرار دهد مشخص می‌کند.
- آزمایشات تصویربرداری: اسکن اولتراسوند یا توموگرافی کامپیوتری (CT) تصویری از رحم تولید می‌کند. این تصویربرداری‌ها می‌توانند تفاوت در شکل، اندازه یا موقعیت رحم را نشان دهند. برای انجام برخی از سی تی اسکن‌ها، پزشکان ممکن است رنگ را به رگ خونی بیمار تزریق کنند تا تصویر واضح‌تری ایجاد کنند.
- روش‌های مداخله‌ای: این آزمایش‌ها از دوربین‌های کوچک برای کاوش داخل رحم بدون جراحی استفاده می‌کنند. در هیستروسکوپی، پزشکان لوله‌ای را در دهانه رحم قرار می‌دهند تا به داخل رحم نگاه کنند. در هیستروسالپنگوگرافی یا سونوهیستروگرام، پزشکان مایع یا رنگ را به دهانه رحم تزریق می‌کنند تا داخل رحم را ببینند.
- کولپوسکوپی: یک روش تشخیصی است که به پزشک اجازه می دهد تا دهانه رحم (قسمت پایینی رحم) و دیواره واژن را از نظر وجود بافت غیرطبیعی بررسی کند. در طول این عمل، یک میکروسکوپ نوری ویژه به نام کولپوسکوپ، بافتی را که دهانه رحم و واژن را پوشانده است، بزرگ‌نمایی می‌کند. اگر پزشک هر گونه ناهنجاری را مشاهده کند، می‌تواند نمونه‌های بافتی (بیوپسی) را که می‌تواند در آزمایشگاه برای سلول‌های سرطانی یا پیش سرطانی آزمایش شود، تهیه کند.
گزینه‌های درمانی برای عارضه‌ها و بیماری‌های مختلف رحم
درمان بستگی به علت بیماری یا عارضه دارد. گاهی اوقات قرص‌های ضد بارداری عدم تعادل هورمونی را درمان می‌کنند. اگر مشکل تیروئید علت آن باشد، درمان آن نیز ممکن است خونریزی را متوقف کند. اگر سرطان یا هیپرپلازی، رشد بیش از حد سلول‌های طبیعی در رحم وجود دارد، ممکن است نیاز به جراحی باشد. مشکلات رحمی ممکن است با استفاده از ترکیبی از داروها (از جمله هورمون‌ها)، ورزش‌ها و جراحی مانند هیسترکتومی و میومکتومی درمان شوند. برای برخی شرایط، مراقبت و صبر ممکن است توصیه شود؛ این بدان معنی است که هیچ درمانی ارائه نمی‌شود، اما باید به طور منظم به پزشک مراجعه کرد تا فرد وضعیت خود را پیگیری کرده و علائم را ارزیابی کند.
درمان مناسب بستگی به این دارد که چه چیزی باعث علائم بیماری شده است. برخی از رایج‌ترین درما‌ن‌ها عبارت هستند از:
- مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها: عفونتی مانند PID و یا عفونت‌های مقاربتی، سل رحم نیاز به مصرف آنتی بیوتیک دارند.
- درمان هورمونی: آندومتریوز اغلب با داروها مانند قرص‌های ضد بارداری درمان می‌شود. هیپرپلازی آندومتر، دیسمنوره و خونریزی شدید قاعدگی در صورت شدید بودن علائم ممکن است با هورمون درمانی درمان شوند.
- آمبولیزاسیون: فیبروم‌های رحمی را می‌توان با آمبولیزاسیون درمان کرد. این روش به اندازه جراحی تهاجمی نیست. پزشک از یک لوله باریک برای وارد کردن دارو یا ماده‌ای استفاده می‌کند که جریان خون را به فیبروم قطع می‌کند. سپس فیبروم کوچک می‌شود. در صورت لزوم می‌توان از همین درمان برای درمان پولیپ استفاده کرد.
- جراحی: افتادگی رحم با جراحی قابل درمان است. در موارد شدید، رحم ممکن است برداشته شود این عمل را هیسترکتومی می‌گویند. فیبروم، پولیپ، آدنومیوز، اندومتریوز و سرطان نیز با جراحی قابل درمان هستند. به عمل برداشتن فیبروم و پولیپ‌ها میومکتومی یا فیبرکتومی می‌گویند.
سوالات متداول در مورد مسائل و بیماری‌های رحم
کدام شرایط رحمی اورژانسی محسوب می‌شوند؟
برای هر بیماری یا عارضه‌ای که می‌تواند منجر به از دست دادن ناگهانی خون شود، باید فوراً به دنبال کمک پزشکی بود. این بیماری‌ها شامل حاملگی‌های خارج از رحم، بیماری التهابی لگن با آبسه یا پاکتهای پر از مایع، عوارض فیبروم و خونریزی رحمی هستند.
کدام شرایط رحمی ممکن است باعث درد در حین مقاربت شود؟
چندین بیماری رحمی می‌تواند باعث درد در حین رابطه جنسی شود. این شرایط شامل فیبروم، آندومتریوز، بیماری التهابی لگن و حاملگی خارج از رحم هستند.
سخن آخر
رحم می‌تواند تحت تأثیر بسیاری از شرایط مختلف قرار گیرد که برخی از آن‌ها علائم مشابهی دارند. این شرایط ممکن است به دلیل نحوه تشکیل رحم، عفونت، تغییرات هورمونی، یا اسکار و رشد غیرعادی سلول‌ها ایجاد شود. بیشتر اوقات، علائم شامل درد، خونریزی غیرمعمول و نشت ادرار است. معاینات فیزیکی، تست‌های آزمایشگاهی و اسکن تصویربرداری می‌توانند مشکل را مشخص کنند. دارو، هورمون‌ها، آمبولیزاسیون و جراحی همگی گزینه‌هایی برای درمان شرایط مختلف، مناسب هستند. تشخیص درست و سریع مهمترین اقدام برای درمان است.