کولپوسکوپی رحم چگونه انجام می‌شود؟
خوشبختانه امروزه با پیشرفت علم بسیاری از روش‌های پیشگیری و درمان انواع بیماری‌های سخت مانند سرطان کشف و توسعه یافته‌اند. رحم یک عضو مهم در بدن هر زنی است. این عضو مهم مانند سایر اعضای بدن می‌تواند تحت‌تاثیر عوامل مختلف به انواع بیماری‌ها دچار شود. کولپوسکوپی یک روش ساده جهت غربالگری دهانه رحم است. طی این روش پزشک متخصص دهانه رحم را مورد ارزیابی و معاینه دقیق قرار می‌دهد و در صورت نیاز ممکن است بیوپسی (نمونه‌برداری) نیز همزمان با کولپوسکوپی انجام شود. گاهی حتی از کولپوسکوپی به عنوان یک شیوه درمانی استفاده می‌شود و پزشک در زمان معاینه دهانه رحم ممکن است کل بافت مشکوک یا آسیب دیده را بردارد. در این مقاله قرار است تا شما با این روش خاص تصویربرداری و معاینه آشنا کنیم. پس اگر قرار است کولپوسکوپی انجام دهید یا دوست دارید در مورد این روش اطلاعات کافی را کسب کنید تا انتهای این مقاله کاربردی و مفید با تیم پینو بیبی همراه باشید.
کولپوسکوپی رحم چیست؟
کولپوسکوپی یک روش ساده است که به پزشک اجازه می‌دهد تا دهانه رحم را به خوبی بررسی نماید. در کولپوسکوپی رحم پزشک به دنبال مشاهده سلولهای غیرطبیعی روی دهانه رحم است. کولپوسکوپی رحم Cervical Colposcopy یک آزمایش غربالگری دهانه رحم محسوب می‌شود. کولپوسکوپی رحم معمولاً در یک کلینیک یا بیمارستان به صورت سرپایی انجام می‌شود و نیاز به بستری شدن شخص نیست. این معاینه ۵ تا ۲۰ دقیقه طول می‌کشد و بسیار شبیه آزمایش پاپ اسمیر است. یکی از بزرگترین تفاوت‌های این روش با پاپ اسمیر این است که پزشک از یک ابزار بزرگنمایی خاص به نام کولپوسکوپ استفاده می‌کند. معمولاً اگر نتایج غیرطبیعی در تست پاپ اسمیر وجود داشته باشد، کولپوسکوپی کمک می‌کند تا پزشک بتواند وجود هر مشکلی بیشتر را تشخیص بدهد.
چرا به انجام کولپوسکوپی نیاز است؟
اگر پزشک دلیلی برای وجود مشکلی در مورد دهانه رحم را تشخیص دهد ممکن است کولپوسکوپی را توصیه کند. برخی از این دلایل ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- نتایج پاپ اسمیر غیر طبیعی باشد.
- دهانه رحم در طول معاینه لگن غیرطبیعی به نظر می‌رسد.
- تعدادی سلول غیرطبیعی در دهانه رحم و عفونت با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) مشاهده شود.
- آزمایش‌ها نشان می‌دهند که عفونت ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV قبلی درمان نشده است.
- خونریزی غیرقابل توضیح یا مشکلات دیگری وجود داشته باشد.
- چندین آزمایش غربالگری انجام شده است اما به نتیجه‌ای قابل قبول نیانجامیده است (احتمالا این که مشکلی وجود داشته باشد هست بنابراین کولپوسکوپی رحم می‌تواند نتایج قابل اطمینانی را ارائه بدهد)
پزشک می‌تواند از کولپوسکوپی برای تشخیص سرطان دهانه رحم، زگیل تناسلی، سرطان واژن و سرطان فرج نیز استفاده کند. هنگامی‌که پزشک نتایج کولپوسکوپی را دریافت کرد، متوجه می‌شود که آیا به آزمایشات بیشتری نیاز هست یا خیر. پرستار یا دکتری که آزمایش غربالگری را انجام داده‌اند، ممکن است به این نتیجه برسند که دهانه رحم سالم به نظر نمی‌رسد. اکثر افرادی که کولپوسکوپی می‌کنند سرطان دهانه رحم ندارند.
کولپوسکوپی رحم چگونه انجام می‌شود؟
بیمار باید از کمر به پایین لباس نپوشد. پزشک یا تکنسین از بیمار می‌خواهد که روی میز معاینه دراز بکشد و زانوها خم باشد. از بیمار خواسته می‌شود که پاها را روی تکیه گاه‌های بالشتکی قرار دهند. یک ورقه یا حوله کاغذی برای پوشاندن شکم و باسن بیمار به او داده خواهدشد.
سپس یک سواب پنبه‌ای را در محلولی شبیه سرکه می‌مالند و از آن برای پاک کردن دهانه رحم و واژن استفاده می‌کنند. استفاده از این ماده ممکن است باعث ایجاد سوزش در ناحیه مربوطه شود، اما این عمل به پزشک کمک می‌کند سلول‌هایی را که طبیعی به نظر نمی‌رسند مشاهده کند. سپس از کولپوسکوپ برای بررسی دهانه رحم و فرج استفاده می‌کنند. درست مانند آزمایش غربالگری، تکنسین یا پزشک یک اسپکولوم را در واژن بیمار گذاشته و آن را به آرامی باز می‌کند. سپس از کولپوسکوپ برای بررسی دقیق دهانه رحم استفاده می‌کنند. کولپوسکوپ داخل بدن بیمار نمی‌رود و حتی پوست بیمار را نیز لمس نمی‌کند. در حدود ۳۰ سانتی‌متر (۱۲ اینچ) خارج از واژن بیمار قرار می‌گیرد. متخصص با استفاده از یک لنز بزرگنمایی با نور (کولپوسکوپ) دهانه رحم را به دقت بررسی می‌کند. تصویر دهانه رحم بیمار از کولپوسکوپ روی صفحه مانیتور نمایش داده می‌شود. تصویر ایجاد شده به تکنسین یا پزشک کمک می‌کند تا دهانه رحم واضح‌تر دیده شود. تکنسین یا پزشک مایعات مختلفی را با یک پنبه روی دهانه رحم بیمار می‌مالند. مایعات به هر سلول غیرطبیعی رنگ متفاوتی می‌دهند این باعث می‌شود تا سلول‌ها و بافت‌ها راحت‌تر دیده شوند.
پزشک ممکن است یک نمونه بافت کوچک (بیوپسی) را برای بررسی سلولهای ناحیه‌ای از دهانه رحم که غیرعادی به نظر می‌رسد، بگیرند. اگر کولپوسکوپی تایید کرد که سلولهای غیرطبیعی روی دهانه رحم وجود دارد، ممکن است لازم باشد برای جلوگیری از سرطان دهانه رحم این سلول‌ها حذف شوند.
آمادگی برای کولپوسکوپی رحم چگونه است؟
رعایت برخی از نکات پیش از انجام کولپوسکوپی رحم الزامی است، این نکات عبارت هستند از:
- نباید چیزی از قبل داخل واژن وجود داشته باشد مانند کرم‌ها، تامپون و غیره. این کار دیدن دهانه رحم را برای پزشک دشوار می‌کند و لازم است تا چند روز قبل از کولپوسکوپی رحم استفاده از تامپون یا رابطه واژینال قطع شود.
- اگر در روز انجام ویزیت برای کولپوسکوپی رحم، پریود اتفاق افتاد، باید برنامه کولپوسکوپی رحم به تعویق بیفتد.
- اگر بیمار داروهای رقیق کننده خون مصرف می‌کند، باید پزشک را مطلع کند. زیرا مصرف این داروها می‌توانند باعث خونریزی شدید در طول عمل کولپوسکوپی رحم شوند، به خصوص اگر کولپوسکوپی رحم همراه با بیوپسی (یعنی برداشتن یک قطعه کوچک از بافت برای آزمایش) باشد.
- اگر بیمار باردار است باید پزشک را مطلع سازد. در این شرایط کولپوسکوپی رحم انجام می‌شود، منتهی پزشک در انجام کولپوسکوپی رحم دقت بیشتری انجام می‌دهد اما پزشک احتمالاً بیوپسی را انجام نخواهد داد.
- در برخی کلینیک‌ها شورت یکبار مصرف ارائه می‌شود برای اطمینان بهتر است که یک شورت اضافه همراه بیمار باشد. زیرا ممکن است بعد از کولپوسکوپی مقدار کمی ترشحات واژن وجود داشته باشد و اگر بیوپسی نیز انجام شده باشد، ممکن است مقداری خونریزی نیز رخ بدهد.
- در صورت تمایل بیمار می‌توانید یک دوست، همسر یا یکی از اعضای خانواده خود را با به همراه ببرد تا از لحاظ روحی آرامش بیشتری داشته باشد.
آیا بیوپسی دهانه رحم نیاز است؟
فقط در صورتی که پزشک در طول کولپوسکوپی رحم بیمار به چیزی مشکوک شود و یا موردی طبیعی به نظر نرسد، اقدام به انجام بیوپسی می‌کند.
پزشک بیوپسی را در طول کولپوسکوپی رحم انجام می‌دهد یعنی به طور هم زمان کولپوسکوپی رحم و بیوپسی انجام می‌شود. متخصص از یک ابزار تیز برای نمونه‌برداری استفاده می‌کند و از بافت ناحیه‌ای که غیرطبیعی به نظر می‌رسد، نمونه برداری می‌کند. در زمان انجام بیوپسی ممکن است فرد احساس خوشایندی نداشته باشد و در ناحیه مربوط فشار یا گرفتگی خفیف و گاهی درد شدیدی احساس خواهد شد.
آمار کلی نتایج کولپوسکوپی رحم
از هر ۱۰ نفری که کولپوسکوپی رحم را انجام می‌دهند، ۴ نفر نتیجه طبیعی خواهند داشت. اگر نتیجه کولپوسکوپی طبیعی باشد، به این معنی است که دهانه رحم بیمار سالم به نظر می‌رسد و خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم قبل از آزمایش غربالگری بعدی بیمار کم است. حتی اگر در آزمایش غربالگری دهانه رحم نتیجه غیرطبیعی مشاهده شود، فرد می‌تواند نتیجه کولپوسکوپی طبیعی داشته باشد.
نتایج کولپوسکوپی رحم چه چیزی را نشان می‌دهد؟
ماما یا پزشک ممکن است بتواند فوراً آنچه را که در کولپوسکوپی رحم پیدا کرده‌اند به بیمار اطلاع بدهند. اگر بیوپسی انجام شده است، نمونه‌های بیوپسی برای سنجش به آزمایشگاه ارسال می‌شود. نتایج به پزشک در مورد اقدامات بعدی که باید برای بیمار انجام دهد، کمک خواهد کرد. اگر پزشکان بتوانند تمام سلولهای غیرطبیعی (غیرعادی) را در طول بیوپسی حذف کنند، ممکن است نیازی به درمان بیشتری نباشد.
پزشک یکی از گزینه‌های زیر را برای حذف سلول‌ها غیرطبیعی و جلوگیری از سرطان دهانه رحم پیشنهاد می‌کند:
- بیوپسی مخروطی: پزشک یک بافت مخروطی شکل را از دهانه رحم برش می‌دهد تا سلولهای پیش سرطانی را از بین ببرد. سلولهای غیرطبیعی معمولاً پیش سرطانی یا سرطانی هستند.
- سرما درمانی: پزشک از گاز مایع برای منجمد کردن سلولهای غیرطبیعی دهانه رحم استفاده می‌کند.
- روش برداشتن الکترو جراحی حلقه (LEEP): پزشک سلولهای غیرطبیعی را با یک حلقه سیمی که حامل جریان الکتریکی است، بر می‌دارد.
زمان ریکاوری بعد از کولپوسکوپی رحم چقدر است؟
- بعد از انجام کولپوسکوپی و بیوپسی دهانه رحم می‌توان فعالیت روتین و روزانه را شروع کرد. تعداد کمی از بانوان احساس درد و ناراحتی دارند که نیاز به استراحت در منزل دارند.
- بعد از انجام کولپوسکوپی نباید هیچ چیزی را در داخل واژن قرار داده شود برای مثال تامپون، کرم، ژل روان کننده و غیره
- حداقل تا ۴۸ ساعت پس از بیوپسی برقراری رابطه جنسی انجام نشود.
- احتمال خونریزی اندک واژن به خصوص اگر بیوپسی انجام شده باشد، هست که معمولاً بعد از ۳ تا ۵ روز رفع می‌گردد تا قطع خونریزی باید از انجام فعالیت جنسی خودداری شود.
خطرات کولپوسکوپی رحم چیست؟
کولپوسکوپی رحم یک روش روتین است و عوارض آن نادر است، اگر چه ممکن است بعد از کولپوسکوپی رحم درد وجود داشته باشد. پزشک ممکن است پس از انجام عمل، یک بانداژ مایع روی دهانه رحم اعمال کند تا خونریزی متوقف شود. ممکن است بعد از آن ترشحات قهوه‌ای یا سیاه واژینال وجود داشته باشد. حتی ممکن است شبیه تفاله قهوه باشد، جای نگرانی نیست. طی چند روز این ترشحات برطرف می‌شوند.
اما در صورت مشاهده هر گونه علائم عفونی، فوراً باید به پزشک مراجعه کرد. این علائم عبارت هستند از:
- تب ۳۸ درجه به بالا
- ترشحات شدید، زرد رنگ و بدبوی واژن
- درد شدید در ناحیه تحتانی شکم که با مسکن‌های بدون نسخه تسکین نمی‌یابد.
- خونریزی واژینال که بیش از ۷ روز طول بکشد.
همیشه این خطر وجود دارد که نتایج آزمایش نادرست باشد. اما در مورد کولپوسکوپی رحم این مورد نادر است، اما گاه اتفاق می‌افتد. این احتمال وجود دارد که سلولهای غیرطبیعی باز گردند، حتی پس از این‌که پزشک این سلولهای غیرطبیعی را حذف کره باشد. به همین دلیل مهم است که به انجام آزمایشات پاپ اسمیر و معاینات منظم ادامه داد تا از رفع مشکل اطمینان حاصل کرد.
سلولهای غیرطبیعی تایید شد در کولپوسکوپی رحم
تقریباً از هر ده نفر در کولپوسکوپی رحم ۶ نفر سلولهای غیرطبیعی را نشان می‌دهند. اصطلاح پزشکی برای سلولهای غیرطبیعی CIN (نئوپلازی داخل اپیتلیال گردنی) است. CIN سرطان نیست، اما گاهی اوقات می‌تواند به سرطان تبدیل شود.
نتایج کولپوسکوپی و بیوپسی بیمار نشان می‌دهد که آیا نیاز به برداشتن سلولهای غیرطبیعی است یا این که فعلاً می‌توان این سلولهای غیرطبیعی را به حال خود رها کرد. این بستگی به این دارد که CIN بیمار «درجه پایین» یا «درجه بالا» باشد. انواع CIN عبارت هستند از:
- CIN 1 (درجه پایین): این سلول‌ها بعید است که به سرطان دهانه رحم منتج شود. اغلب زمانی که سیستم ایمنی بدن بیمار از شر HPV خلاص می‌شود، سلولهای غیرطبیعی خود به خود از بین می‌روند. این روند در اکثر موارد اتفاق می‌افتد. پزشک معمولاً بیمار را برای آزمایش مجدد غربالگری دهانه رحم در ۱۲ ماه بعد ترغیب می‌کند تا بررسی کند که آیا هنوز HPV وجود دارد یا خیر.
- CIN 2 یا CIN 3 (درجه بالا): احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم در بیمارانی که این دسته از سلول‌ها در کولپوسکوپی آن‌ها بیشتر از افرادی که CIN درجه پایین دارند، بالاتر است. پزشک معمولاً حذف سلولهای غیرطبیعی را به بیمار پیشنهاد می‌کند زیرا این کار خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را کاهش می‌دهد.
درمان مجدد برای حذف سلولهای غیرطبیعی روی دهانه رحم
درمان معمول برای سلولهای غیرطبیعی درجه بالا، برداشتن آن‌ها و مراقبت از عدم آسیب رساندن به قسمت‌های سالم دهانه رحم است. درمانی که اغلب برای حذف سلولهای غیرطبیعی استفاده می‌شود، LLETZ (بریدن حلقه بزرگ ناحیه تبدیل شونده به سرطان) است.
گاهی اوقات افراد برای انجام درمان نیاز به کولپوسکوپی مجدد رحم دارند، اما اغلب ممکن است سلولهای غیرطبیعی در اولین کولپوسکوپی برداشته شوند.
در صورت مراجعه مجدد برای حذف سلولهای غیرطبیعی باز هم کولپوسکوپی یک عمل سرپایی خواهد بود. معمولاً از یک بی‌حس کننده موضعی برای درمان استفاده می‌شود، بنابراین بیمار هوشیار است اما هیچ دردی احساس نمی‌کند.
پس از پایان درمان (حذف سلولهای غیرطبیعی)، از بیمار دعوت می‌شود تا آزمایش غربالگری دهانه رحم را زودتر از حد معمول انجام دهد تا بررسی شود که آیا درمان موفق بوده است یا خیر.
اگر بیمار باردار است، پس از وضع حمل می‌تواند اقدام به حذف سلولهای غیرطبیعی کند. بیمار بهتر است با ماما یا متخصص زنان و زایمان در مورد این که چه زمانی برای این کار بهتر است مشورت کند.
خطرات درمان حذف سلولهای غیرطبیعی
اگر چه این حذف سلولهای غیرطبیعی روشی موثر برای پیشگیری از سرطان دهانه رحم است، اما ین روش درمانی نیز خطراتی در پی دارد. در کولپوسکوپی خطر عفونت ناشی از برداشتن سلولهای غیرطبیعی وجود دارد. در صورت مشاهده هر یک از علائم عفونی باید به پزشک عمومی مراجعه شود. این علائم عبارت هستند از:
- خونریزی شدید
- خونریزی که از بین نمی‌رود
- ترشحات واژن که بوی بدی می‌دهند
- درد در ناحیه شکم که از بین نمی‌رود
برداشتن سلولهای غیرطبیعی ممکن است بر بارداری‌های بعدی بیمار تأثیر بگذارد. زنانی که پس از برداشتن سلولهای غیرطبیعی باردار می‌شوند، اگر تحت درمان استاندارد قرار گیرند، در معرض خطر زایمان زودرس نیستند. با این حال، اگر نیاز به برداشتن بافت دهانه رحم بیشتری باشد، احتمال این که زنان ۱ تا ۲ ماه زودتر وضع حمل انجام دهند، کمی بیشتر است. زایمان زودرس ممکن است حدود ۱۶ درصد از زنانی را تحت تأثیر قرار دهد که این ناحیه گسترده‌تری از رحم را برداشته‌اند و سپس باردار شده‌اند.
نکته مهم در سرطان دهانه رحم
سرطان می‌تواند بین آزمایش‌های غربالگری منظم فرد شروع به رشد کند. مهم است که فرد مراقب هر چیزی که برای او غیرعادی است، باشد، به خصوص:
- خونریزی بین قاعدگی، حین یا بعد از رابطه جنسی یا بعد از یائسگی
- تغییر در ترشحات واژن
اگر هر یک از این تغییرات مشاهده می‌شود. باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کرد.
معمولاً این علائم به معنای ابتلا به سرطان نیست. اما اگر مشخص شود که سرطان وجود دارد، تشخیص زودهنگام و درمان آن می‌تواند به این معنی باشد که احتمال بهبودی و زنده ماندن بیمار بسیار بالا است.