آبسه لوله تخمدان یعنی چه؟
آبسه لوله تخمدان (TOA) یک توده عفونی است که می‌تواند در دستگاه تناسلی زنان به دلیل بیماری التهابی لگن ایجاد شود. علائم این عارضه می‌تواند شامل درد، تب و ترشح باشد. آبسه لوله تخمدان یک وضعیت اورژانس پزشکی است. TOA به مراقبت‌های پزشکی فوری نیاز دارد زیرا آبسه در صورت ترکیدن منجر به سپسیس (مسمومیت خونی) می‌شود. در این مقاله تیم متخصص پینو بیبی علائم، علل، تشخیص و گزینه‌های درمانی TOA را تشریح می‌کند. هم‌چنین عوامل خطر، مراقبت‌های خانگی و زمان مراجعه به پزشک را بررسی می‌نمائیم پس با پینو بیبی همراه باشید.
آبسه لوله تخمدان چیست؟
آبسه لوله تخمدان (Tubo-Ovarian Abscess: TOA) یک توده التهابی در آدنکس (ناحیه‌ای که شامل رحم، تخمدان‌های دوطرفه، لوله‌های فالوپ و رباط‌ها، بافت همبند اطراف آن) است. آدنکس سیستم تولید مثل زنان را تشکیل می‌دهد. ابسه لوله تخمدان (TOA) معمولاً در زنان جوان مبتلا به عفونت دستگاه تناسلی فوقانی به عنوان یک عارضه شدید PID یا ناشی از گسترش موضعی یک بیماری التهابی روده یا جراحی آدنکس ظاهر می‌شود. بدون درمان، چرک ناشی از عفونت واژن یا دهانه رحم می‌تواند به سمت دیواره رحم یا آندومتر حرکت کند سپس از طریق لوله فالوپ به حفره صفاقی شکم نفوذ کند، جایی که توده یا آبسه لوله تخمدان (TOA) را تشکیل می‌دهد. بسته به ترکیب آن، پزشکان یک توده را به عنوان جامد، کیستیک یا پیچیده دسته‌بندی می‌کنند.
افراد مبتلا به این بیماری برای جلوگیری از عوارض بیشتر نیاز به تشخیص زودهنگام و مراقبت‌های پزشکی فوری دارند زیرا یک آبسه لوله تخمدان می‌تواند پاره شود و منجر به سپسیس شود که می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند. طبق تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۲۲ میلادی، اکثر افراد مبتلا به ابسه لوله تخمدان، زنان فعال جنسی در سنین باروری هستند. نزدیک به ۶۰ درصد افراد مبتلا به این بیماری هرگز زایمان نکرده‌اند. تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۱۸ میلادی نشان می‌دهد که وقتی سپسیس شدید رخ می‌دهد، میزان مرگ و میر افراد مبتلا به آبسه لوله تخمدان (TOA) بین ۵ تا ۱۰ درصد است. سپسیس زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن یک پاسخ ایمنی اغراق‌آمیز و شدید به عفونت داشته باشد.
علائم آبسه لوله تخمدان (TOA)
فرد مبتلا به آبسه لوله تخمدان ممکن است توده‌ای را در قسمت تحتانی شکم یا لگن خود احساس کند. افراد مبتلا هم‌چنین ممکن است علائم عفونت را داشته باشند، که عبارت هستند از:
- لرز، تب
- حالت تهوع، استفراغ
- درد یا حساسیت در قسمت تحتانی شکم با شروع ناگهانی
- خونریزی واژینال
- ترشحات غیرعادی و سنگین واژن
- دیسپارونی (مقاربت دردناک)
- خونریزی غیر طبیعی واژن
بیماری التهابی لگن می‌تواند علائم مشابه‌ای نظیر درد شدید، متناوب و یک طرفه همراه با تهوع و استفراغ ایجاد کند که شبیه علائم آبسه لوله تخمدان است. پس از معاینه و آزمایش یک فرد مبتلا، پزشک ممکن است علائم زیر را از ابسه لوله تخمدان (TOA) تمیز دهد:
- تخمدان‌های پر از چرک
- تحریک دهانه رحم یا حساسیت زمانی که پزشک دهانه رحم را با دستکش خود حرکت می‌دهد.
- افزایش سطح گلبول‌های سفید خون
علل آبسه لوله تخمدان (TOA)
ممکن است فرد به دلیل موارد زیر به آبسه لوله تخمدان دچار شود:
- بیماری التهابی لگن (PID)
پاتوژن‌های ایجاد کننده بیماری التهابی لگن (PID) موجود در دهانه رحم یا واژن می‌توانند تا آندومتر رحم حرکت کنند و از طریق لوله‌های فالوپ به حفره صفاقی صعود کنند، جایی که توده یا آبسه را تشکیل می‌دهند. اکثر موارد آبسه لوله تخمدان (TOA) با پریتونیت (التهاب پوشش حفره صفاقی) همراه است.
بر اساس یک مطالعه در سال ۲۰۱۸ میلادی که در مجله بین المللی زنان و زایمان منتشر شد، یک ابسه لوله تخمدان (TOA) معمولاً در ۳۰ تا ۴۰ درصد موارد چند میکروبی است. این بدان معناست که چندین پاتوژن مانند باکتری یا قارچ ممکن است وجود داشته باشد. محققان برخی از میکروارگانیسم‌ها را در موارد آبسه لوله تخمدان (TOA) شناسایی کرده‌اند؛ آن‌ها عبارت هستند از:
- اشریشیا کلی (E. coli)
- باکتروئید فراگیلیس (B. fragilis)
- پپتواسترپتوکوک بی‌هوازی
- استرپتوکوک‌های هوازی
- سوزاک یا گونوره (N. gonorrhea)
- کلامیدیا تراکوماتیس (C. trachomatis)
توجه به این نکته مهم است که عفونت‌های مقاربتی و غیرمقاربتی می‌توانند باعث آبسه لوله تخمدان (TOA) شوند.
- اندام‌های مجاور عفونی شده
عفونت‌های اندام‌های مجاور مانند آپاندیس ممکن است گسترش یافته و باعث آبسه لوله تخمدان (TOA) شود. خون هم‌چنین می‌تواند عفونت را از سایر نقاط بدن حمل کند و به تخمدان‌ها برساند. آبسه لوله تخمدان (TOA) هم‌چنین ممکن است زمانی ایجاد شود که سرطان به سلول‌های سالم دستگاه تناسلی زنانه حمله کند و به بافت‌های اطراف گسترش یابد.
- التهاب زانتو گرانولوماتوز
این التهاب مزمن نادر بافت‌های سالم کلیه و کیسه صفرا را از بین می‌برد و ماکروفاژهای حاوی لیپید را جایگزین آن‌ها می‌کند. محققان به طور کامل درک نمی‌کنند که چگونه التهاب زانتوگرانولوماتوز باعث ایجاد آبسه لوله تخمدان می‌شود. با این حال، آن‌ها تصور می‌کنند که ممکن است به دلیل پاسخ‌های التهابی ناشی از عفونت‌ها، درمان ناموفق آنتی‌بیوتیکی یا اندومتریوز باشد. علاوه بر این، اگر التهاب زانتوگرانولوماتوز در دستگاه تناسلی زنانه رخ دهد، ممکن است ضایعات توده مانندی ایجاد شود که می‌تواند به بافت‌های سالم اطراف حمله کند.
عواملی که ریسک ابتلا به آبسه لوله تخمدان را افزایش می‌دهد
جدای از عفونت‌ها، برخی از عوامل خطر می‌توانند ریسک و یا احتمال ابتلای فرد به ابسه لوله تخمدان را افزایش دهند. آن‌ها عبارت هستند از:
- سن: زنان ۱۵ تا ۳۵ ساله بیشتر مستعد ابتلا هستند، زنان مسن‌تر ممکن است آبسه‌های بزرگ‌تر با نشانگرهای التهابی بالاتر داشته باشند.
- چند شریک جنسی: داشتن چندین شریک جنسی می‌تواند احتمال ابتلا فرد را برای ابتلا به عفونت‌های مقاربتی که باعث آبسه لوله تخمدان می‌شود افزایش دهد.
- دستگاه داخل رحمی (آی یو دی): بر اساس تحقیقات سال ۲۰۱۷ میلادی، استفاده طولانی مدت از IUD می‌تواند باعث افزایش آبسه لوله تخمدان در افراد شود.
- در صورت نقص ایمنی، احتمال آبسه لوله تخمدان (TOA) وجود دارد.
- آندومتریوز: احتمال ابتلا به ابسه لوله تخمدان در افرادی که همزمان آندومتریوز دارند ۲.۳ درصد بیشتر است. این ممکن است به دلیل تهاجم باکتری باشد. علاوه بر این، مایعات موجود در آندومتر ممکن است بستر مناسبی برای رشد پاتوژن‌ها باشد.
- بیماری التهابی لگن (PID): افراد مبتلا به بیماری التهابی لگن درمان نشده بیشتر احتمال دارد به عارضه آبسه لوله تخمدان مبتلا شوند. در حال حاضر، حدود ۲۰ درصد افراد دارای بیماری التهابی لگن دارای TOA هستند.
تشخیص افتراقی آبسه لوله تخمدان از سایر بیماری‌ها
با توجه به علائم و جایگاهی که آبسه لوله تخمدان رخ می‌دهد پزشک نیاز دارد تا یک تشخیص رقابتی و افتراقی را برای رد سایر بیماری‌های مشابه با آبسه لوله تخمدان را انجام دهد.
- تشخیص افتراقی برای TOA شامل شرایطی است که می‌تواند باعث درد زیر شکم و لگن شود. عارضه‌های گوارشی شامل آپاندیسیت، کوله سیستیت، دیورتیکولیت (التهاب و ضعف دیواره روده)، گاستروانتریت و بیماری التهابی روده است.
- تشخیص عارضه‌های زنان و زایمان مانند بیماری التهابی لگن، پیچ خوردگی تخمدان، حاملگی خارج از رحم، پارگی کیست تخمدان و سقط، سپتیک.
- اختلالات دستگاه ادراری مانند سیستیت، پیلونفریت و اورتریت نیز باید در نظر گرفته شود.
تشخیص آبسه لوله تخمدان TOA
تشخیص آبسه لوله تخمدان می‌تواند برای پزشکان چالش برانگیز باشد. برای تشخیص آبسه لوله تخمدان TOA، پزشک سابقه پزشکی فرد را می‌گیرد.
- ارزیابی تب یا علائم سندرم پاسخ التهابی سیستمیک (SIRS) یا سپسیس، علائم حیاتی باید به دست آمده و به دقت تحت نظر باشد.
- معاینه لگن، شامل اسپکولوم و معاینه دو دستی برای ارزیابی قوام، اندازه و تحرک رحم و هر دو آدنکس باید انجام شود. ترشحات مخاطی چرکی (سبز یا زرد) در معاینه اسپکولوم و حساسیت حرکتی حاد دهانه رحم، حساسیت رحم یا آدنکس نشان دهنده PID و TOA است.
- معاینه دقیق شکم نیز باید برای ارزیابی شرایط حاد شکم انجام شود. لمس یک توده آدنکس حساس نیاز به ارزیابی تشخیصی بیشتری دارد.
- آزمایش خون: آزمایش ممکن است سطوح بالای برخی از نشانگرهای زیستی بالینی آبسه لوله تخمدان TOA مانند شمارش گلبول‌های سفید، سرعت رسوب گلبول‌های قرمز و پروتئین واکنشی C را نشان دهد. هم‌چنین می‌تواند به متخصصان کمک کند تا وجود پاتوژن‌ها را در بدن تشخیص دهند.
- آزمایش ادرار: این آزمایش ممکن است به پزشک کمک کند تا هر گونه عفونت زمینه‌ای دستگاه ادراری را که عامل این بیماری است رد کند.
- سونوگرافی ترانس واژینال: این آزمایش تصاویر واضحی از اندام‌های لگن زنانه ایجاد می‌کند. این می‌تواند به پزشکان کمک کند تا یک ناهنجاری در ساختار آناتومیک رحم، تخمدان‌ها، لوله‌ها، دهانه رحم و لگن را تشخیص دهند.
- لاپاراسکوپی: این یک روش کم تهاجمی است که به جراح کمک می‌کند تا به ساختارهای داخلی لگن دسترسی پیدا کند.
- بیوپسی آندومتر: پس از لاپاراسکوپی، پزشک ممکن است قطعه کوچکی از بافت رحم را برداشته و آن را زیر میکروسکوپ بررسی کند.
- تست بارداری ادرار باید در هر زن در سن باروری با حساسیت آدنکس انجام شود. اگر تست بارداری مثبت باشد، باید یک زیرواحد بتا از سطح گنادوتروپین جفتی انسانی (β-hCG) دریافت شود. شمارش کامل خون با دیفرانسیل ممکن است افزایش شمارش WBC همراه با جابجایی به چپ را نشان دهد.
- اگر بیمار تب دار باشد یا از نظر همودینامیک ناپایدار باشد، باید کشت خون و ادرار تجویز شود. علاوه بر این، آزمایشات مربوط به بیماری‌های مقاربتی از جمله کلامیدیا و سوزاک نیز باید در طول معاینه لگن انجام شود.
- اگر آزمایش کشت‌ها برای عفونت مقاربتی مثبت باشد، باید پانل آزمایش کامل عفونت مقاربتی (STI) شامل آزمایش HIV نیز انجام شود و علاوه بر آن آزمایش STI نیز برای همسر یا شریک جنسی بیمار تجویز شود.
رفتار و درمان برای آبسه لوله تخمدان
درمان کلاسیک از نظر تاریخی هیسترکتومی با آدنکسکتومی دوطرفه بود که نرخ درمان بالایی داشت اما منجر به کم شدن پتانسیل باروری زنان جوان می‌شود. اگر بیمار از نظر جسمی قوی باشد و آبسه کمتر از ۹ سانتی‌متر باشد، درمان مدرن شامل مصرف آنتی‌بیوتیک‌های وسیع الطیف می‌شود. با این حال، یک چهارم بیماران هم‌چنان به درمان جراحی نیاز دارند. اگر بیمار بدن ضعیف باشد، مداخله جراحی با سونوگرافی کم تهاجمی یا درناژ با هدایت توموگرافی کامپیوتری (CT) یا لاپاراسکوپی و یا لاپاراتومی مورد نیاز است. درمان ابسه لوله تخمدان معمولاً نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- داروی آنتی بیوتیک
تجویز آنتی‌بیوتیک معمولاً خط اول درمان برای افراد مبتلا به آبسه لوله تخمدان TOA است. پزشک ممکن است دوزهای زیر را از آنتی‌بیوتیک‌های طیف وسیع تجویز کند:
یک میلی‌گرم سفتریاکسون عضلانی به اضافه ۱۰۰ میلی‌گرم داکسی سایکلین خوراکی دو بار در روز تجویز می‌شود.
۹۰۰ میلی‌گرم کلیندامایسین داخل وریدی (IV) هر ۸ ساعت با ۵ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن جنتامایسین وریدی تجویز می‌شود. داروی جایگزین: ۳ گرم آمپی سیلین یا سولباکتام هر ۶ ساعت با دوزهای خوراکی ۱۰۰ میلی‌گرم داکسی سایکلین دو بار در روز تجویز می‌شود.
متخصصان مایعات و داروها را در ۲۴ ساعت اول پس از تشخیص ابسه لوله تخمدان تجویز می‌کنند. متخصصان علائم حیاتی فرد را تا زمانی که علائم به طور قابل توجهی بهبود یابد، ارزیابی می‌کنند. اگر درمان آنتی‌بیوتیکی موثر باشد، بیمار ممکن است ۳ تا ۴ روز را در بیمارستان بگذراند. تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۲۰ میلادی نشان می‌دهد که درمان آنتی‌بیوتیکی در ۷۰ درصد موارد موثر است.
- عمل جراحی
پزشکان ممکن است در شرایط زیر عمل جراحی را برای ابسه لوله تخمدان TOA توصیه کنند:
- آبسه‌ای که خیلی بزرگ است.
- درمان آنتی‌بیوتیکی بی‌اثر
- پارگی آبسه لوله تخمدان
هدف جراحی تخلیه آبسه، برداشتن قسمت‌های آسیب دیده و جلوگیری از آسیب بیشتر است. این شامل:
- لاپاراسکوپی: این جراحی کم تهاجمی به پزشکان اجازه می‌دهد تا آبسه‌ها را تخلیه کرده و بافت‌های آسیب‌دیده در دستگاه تناسلی زنان را خارج کنند.
- سالپنژکتومی: در صورت آسیب به لوله فالوپ، پزشک برای برداشتن لوله یا بخشی از لوله اقدام می‌کند تا مانع پیشرفت عفونت بیشتر شود، این عمل جراحی را سالپنژکتومی می‌گویند.
- اوفورکتومی یا تخمدان‌برداری: پس از پارگی آبسه، پزشک با انجام اوفورکتومی، تخمدان آسیب دیده را خارج می‌کند.
یک فرد ممکن است ۷ تا ۱۰ روز را پس از جراحی ابسه لوله تخمدان TOA در بیمارستان بگذراند. عوارض طولانی مدت شامل ناباروری، حاملگی خارج از رحم، ترومبوز ورید تخمدان، ترومبوفلبیت لگن و درد مزمن لگنی است.
خودمراقبتی در خانه برای آبسه لوله تخمدان
یک فرد می‌تواند پس از ترخیص از بیمارستان نکات خودمراقبتی زیر را در خانه انجام دهد:
- استراحت کافی داشته باشد.
- از بلند کردن وسایل‌های سنگین خودداری کند.
- یک رژیم غذایی متعادل داشته باشد.
- آب کافی بنوشد.
- حداقل به مدت ۶ هفته از رابطه جنسی خودداری کند.
- لباس گشاد بپوشد.
- محل برش را طبق دستور پزشک تمیز کند.
- داروها را طبق نسخه مصرف کند.
چه زمانی با پزشک برای آبسه لوله تخمدان باید تماس گرفت
در صورت داشتن علائم آبسه لوله تخمدان، فرد باید فوراً با پزشک تماس بگیرد. معمولاً اگر پزشک مشکوک به TOA باشد، شروع سریع درمان را توصیه می‌کند. اگر فردی پس از درمان عوارض جانبی ناخوشایندی را تجربه کرد، باید آن را با پزشک در میان بگذارد.
چشم انداز آبسه لوله تخمدان TOA
تشخیص و درمان زودهنگام TOA، که شامل درمان دارویی و جراحی است، می‌تواند به حفظ باروری و جلوگیری از عوارض تهدید کننده زندگی مانند شوک سپتیک، حاملگی خارج رحمی، پارگی آبسه و مرگ کمک کند. بازیابی بدن بعد از یک آبسه لوله تخمدان اغلب آهسته صورت می‌گیرد. افراد ممکن است دچار درد مزمن لگن شوند و آبسه می‌تواند در آینده خطر حاملگی خارج از رحم را افزایش دهند. یک مطالعه در سال ۲۰۲۰ میلادی نشان می‌دهد که یک رویکرد کم تهاجمی و درمان محافظه کارانه می‌تواند نتایج را بهبود بخشد. به طور کلی، چشم‌انداز برای افراد مبتلا به TOA به شدت بیماری بستگی دارد، اما سن و سلامت کلی فرد نیز می‌تواند بر بهبودی تأثیر بگذارد.
سخن آخر
آبسه لوله تخمدان یک توده چرکی و التهابی در لوله‌های فالوپ یا تخمدان‌ها است، معمولاً ابسه تخمدان در اثر بیماری التهابی لگن حادث می‌شود. TOA نیاز به درمان فوری برای جلوگیری از عوارضی مانند سپسیس دارد که می‌تواند زندگی را تهدید کند. پزشکان می‌توانند ابسه لوله تخمدان را با استفاده از معاینه فیزیکی و آزمایش‌های مختلف تشخیص دهند. خط اول درمان برای ابسه لوله تخمدان TOA آنتی‌بیوتیک است. گاهی ممکن است فرد برای تخلیه آبسه یا برداشتن ساختارهای آسیب دیده به جراحی نیاز داشته باشد.