سالانه بیش از ده‌‍‌ها میلیون نفر در جهان از افسردگی فصلی SAD رنج می‌برند. اگر چه بسیاری از مردم آن را به عنوان عارضه جانبی در روزهایی با دماهای سردتر و کوتاه‌تر قلمداد می‌کنند، اما این یک اختلال افسردگی اساسی عودکننده است که می‌تواند کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد و ممکن است حتی در موارد شدید نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد. نوسانات هورمونی که در دوران بارداری و بعد از آن رخ می‌دهد، می‌تواند باعث افسردگی شود. به ویژه در زنانی که مستعد ابتلا به اختلال عاطفی فصلی هستند و این در بسیاری از موارد علائم افسردگی را شدیدتر و بدتر می‌کند. تمام بانوان بارداری که احساس غم و اندوه یا افسردگی دارند، باید زودتر به دنبال کمک و درخواست مشاوره باشند. با پینو بیبی همراه باشید تا در مورد این نوع افسردگی در بارداری بیشتر بدانید.
علائم و نشانه‌های افسردگی فصلی
علائم زیر برای کسانی که از افسردگی فصلی رنج می‌برند رایج است:
- اضطراب
- بی‌تفاوتی
- تمایل به اجتناب از تماس اجتماعی
- ناامیدی
- تحریک پذیری
- بی‌حالی
- از دست دادن میل جنسی یا کاهش میل به برقراری تماس فیزیکی
- از دست دادن عزت نفس
- پرخوری
اختلال عاطفی فصلی در دوران شیردهی و بارداری
یک تا ۱۰ درصد از افراد، از جمله بسیاری از زنان در سنین باروری، از اختلال عاطفی فصلی (SAD) رنج می‌برند. اختلال عاطفی فصلی، نوعی افسردگی است که در ارتباط با فصول سال خود را نشان می‌دهد. اکثر زنان مبتلا به SAD از آن چه «نوع زمستانی» نامیده می‌شود، رنج می‌برند. این بدان معنی است که دوره‌های افسردگی در هر زمانی از اواسط پاییز تا اواخر زمستان ایجاد می‌شود. فرد در فصل بهار احساس بهتری دارد و هم چنان در طول تابستان و تا اوایل پاییز احساس خوبی دارد اما با سرد شدن هوا در میانه پاییز و زمستان حال روحی او نامساعد می‌شود. SAD همراه با افسردگی در سایر اوقات سال، مانند تابستان، کمتر شایع است اما گاهی اوقات اتفاق می‌افتد. از آن جایی که بارداری، به ویژه اواخر بارداری، می‌تواند باعث افسردگی شود، زنان مبتلا به SAD اختلال عاطفی فصلی احتمال بیشتری برای ابتلا به افسردگی در دوران بارداری دارند. وقتی می‌گوییم افسردگی در یک فصل خاص ایجاد می‌شود، این همان چیزی است که روانپزشکان آن را «اپیزود افسردگی اساسی» یا «قسمت افسردگی اساسی» می‌نامند. این بدان معنی است که فرد حداقل پنج مورد از ۹ معیار زیر را تجربه می‌کند:
- خلق افسرده در اکثر اوقات روز، تقریباً هر روز، همان طور که با گزارش ذهنی (احساس غمگینی، پوچی یا ناامیدی) یا مشاهده توسط دیگران (فرد اکثر ائقات گریان به نظر می‌رسد) نشان داده می‌شود.
- کاهش چشمگیر علاقه و یا لذت در تمام یا تقریباً همه فعالیت‌ها در بیشتر روز، تقریباً هر روز (همان طور که توسط گزارش ذهنی یا مشاهده نشان داده می‌شود).
- کاهش وزن قابل توجه در صورت عدم رژیم غذایی و یا افزایش وزن (تغییر بیش از ۵ درصد وزن بدن در یک ماه)، یا کاهش یا افزایش اشتها تقریباً هر روز.
- بی‌خوابی (مشکل در به خواب رفتن و یا خواب ماندن)، یا پرخوابی (خواب بیش از حد) تقریباً هر روز.
- بی‌قراری و یا بی‌تفاوتی روانی – حرکتی تقریباً هر روز (که توسط دیگران قابل درک است).
- خستگی یا از دست دادن انرژی تقریباً هر روز.
- تقریباً هر روز احساس بی‌ارزشی یا احساس گناه بیش از حد و یا نامناسب (که ممکن است هذیانی باشد).
- کاهش توانایی تفکر یا تمرکز، یا عدم تصمیم‌گیری، تقریباً هر روز (چه بر اساس ارزیابی خود فرد بیمار و یا طبق مشاهده دیگران).
- افکار مکرر مرگ (نه فقط ترس از مردن)، افکار خودکشی مکرر (افکار مربوط به نابودی خود) بدون برنامه مشخص، اقدام به خودکشی و یا برنامه خاصی برای خودکشی.
یک روانپزشک یا روانشناس بالینی می‌تواند اختلال عاطفی فصلی را در طول معاینه و مصاحبه تشخیص دهد. این فرآیند شامل بررسی معیارهای ذکر شده در بالا است که از یک دستورالعمل روانپزشکی به نام راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم (DSM-5) آمده است. ممکن است پرسشنامه‌ای مانند مقیاس رتبه‌بندی همیلتون برای افسردگی (HRSD) به بیمار داده شود، یا ممکن است فرد از طریق آن چه که مصاحبه بین‌المللی عصبی-روانپزشکی (M.I.N.I.) نامیده می‌شود، مورد آزمایش قرار بگیرید.
دوره‌های افسردگی چگونه بر بارداری بانوان تأثیر می‌گذارد؟
به زبان ساده، کیفیت زندگی بانوی باردار را کاهش می‌دهند. اختلال عاطفی فصلی باید از سایر اختلالات خلقی مانند اختلالات افسردگی اساسی متمایز شود. این را می‌توان با استفاده از پرسشنامه ارزیابی الگوی فصلی (SPAQ) انجام داد، که نشان می‌دهد افسردگی در یک زمان خاص از سال ایجاد می‌شود یا خیر.
اختلال عاطفی فصلی می‌توانند موفقیت فرد را در کار یا مدرسه سخت‌تر کنند و هم چنین می‌توانند زندگی خانوادگی بانوی باردار را تحت تأثیر قرار دهند زیرا خلق و خوی افسرده توانایی بانوی حامله را برای حفظ ارتباط با همسرش، جنین درون رحمش و یا سایر فرزندانش کاهش دهد. اختلال عاطفی فصلی SAD هم چنین می‌تواند آستانه ابتلا به افسردگی را درست قبل و بعد از زایمان کاهش دهد (افسردگی حوالی زایمان). در واقع، اغلب تشخیص تفاوت بین افسردگی حین زایمان و SAD برای پزشکان دشوار است، اما ممکن است با پرسشنامه SPAQ یا صرفاً بررسی تاریخچه کامل که تغییرات خلقی را که در طول یک فصل خاص در سال‌ها قبل اتفاق افتاده، بتوان مشکل را حل کرد.
اثرات افسردگی فصلی زنان باردار بر جنین
در مورد جنین، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد هر نوع افسردگی در یک زن باردار می‌تواند باعث ضربان قلب نامنظم (آریتمی یا دیس ریتمی) یا بیش فعالی (پریشانی) در جنین شود و ممکن است این عوارض در وران نوزادی و کودکی ادامه داشته باشد و حتی سبب بروز برخی مشکلات رفتاری در دوران کودکی از جمله چاقی شود. نوجوانانی که مادرانشان در دوران بارداری افسرده بوده‌اند، بیشتر در معرض خطر افسرده شدن و درگیر شدن در اعمال مجرمانه هستند.
افسردگی فصلی خطر عوارض بارداری را افزایش می‌دهد
اگر افسردگی فصلی درمان نشود، ممکن است خطر ابتلا به بسیاری از مسائل مختلف در زمان بارداری و زایمان را افزایش دهد.
- سزارین
- دیابت بارداری
- مشکلات سلامتی برای نوزاد
- وزن کم هنگام تولد برای نوزاد
- پره اکلامپسی
- تولد زودرس
- خودکشی کردن مادر
اگر بیش از حد معمول احساس اضطراب، افسردگی یا خستگی می‌کنید، حتماً با پزشک خود صحبت کنید تا بررسی شود که آیا از اختلال عاطفی فصلی رنج می‌برید یا خیر. افسردگی فصلی را نباید ساده گرفت، به خصوص زمانی که ممکن است زندگی دو نفر را تحت الشعاع قرار دهد.
درمان اختلال عاطفی فصلی در بارداری (درمان بلوز زمستانی)
اگر شما یک بانوی باردار هستید که افسردگی فصلی خفیف را تجربه می‌کنید، کارهایی وجود دارد که می‌توانید انجام دهید که به بهبود روحیه شما کمک می‌کند. با این حال، برای موارد جدی‌تر افسردگی و یا افسردگی فصلی، بهتر است به دنبال حمایت پزشکی باشید. برای درمان اختلال عاطفی فصلی SAD، داروهای ضد افسردگی وجود دارد. اما درمان‌های غیردارویی نیز وجود دارد. با توجه به این که بسیاری از داروها در زمان بارداری منع استفاده دارند ابتدا سایر روش‌های درمانی برای بانوان آبستن که دچار افسردگی فصلی هستند استفاده می‌شود. متخصص زنان و زایمان قادر خواهد بود تشخیص دهد که آیا یک داروی ضد افسردگی برای شما مفید است و برای کودک شما بی‌خطر است یا خیر.
نور درمانی (پرتو درمانی): اعتقاد بر این است که نور خورشید بخشی از مغز افراد را تحریک می‌کند که خلق و خو، خواب و اشتهای شما را کنترل می‌کند. نور درمانی می‌تواند به طور موثر مغز را فریب دهد تا فرد فکر کند زیر نور خورشید است. در واقع درمان اصلی بهره‌مندی از وجود چیزی به نام نور است. در حالی که پدیده‌ای به نام «تعطیلات بلوز» وجود دارد که در آن برخی افراد در تعطیلات زمستانی احساس افسردگی می‌کنند، به نظر می‌رسد محرک اصلی برای نوع زمستانی SAD کاهش نور به ویژه در صبح دم است. در نیمکره شمالی زمین، این اتفاق با فصل تعطیلات زمستانی مطابقت دارد، اگر چه در نیمکره جنوبی از ژوئن تا سپتامبر است. در نتیجه، اختلال عاطفی فصلی SAD به ویژه در شهرهایی که در عرض‌های جغرافیایی بالا (نزدیک به قطب‌ها) هستند مشاهده شده است. دانشمندان در طول دهه ۱۹۹۰ میلادی و اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی، متوجه این موضوع شدند.
تنها کمبود نور نبود که افسردگی را تحریک می‌کرد، بلکه کمبود نور برخی از رنگ‌ها بود. نور آبی به ویژه قدرتمند است زیرا به غده‌ای به نام غده صنوبری پیامی مخابره می‌کند که تولید هورمون ملاتونین را که خواب را تقویت می‌کند، متوقف کند. در نتیجه در نور درمانی از یک لامپ مخصوص استفاده می‌کنند که نور شدیدی را در محدوده طیف آبی در طول صبح برای فرد دچار اختلال عاطفی فصلی فراهم می‌کند. از آن جایی که صفحه نمایش رایانه‌ها، تلفن‌ها، تبلت‌ها و سایر دستگاه‌ها معمولاً نور زیادی در این محدوده تولید می‌کنند، مهم است که از چنین صفحه نمایش‌هایی در ساعات قبل از خواب خودداری کنید. به عبارت دیگر، نور آبی شدید در صبحگاه خوب است و باعث هوشیاری افراد می‌شود و در شب هنگام نامطلوب است، زیرا مانع ترشح ملاتونین شده و در نتیجه باعث بی‌خوابی و اختلال خواب می‌شود. خوشبختانه، بسیاری از دستگاه‌ها تنظیمات عصر را برای نمایشگر خود دارند.
درمان شناختی – رفتاری: درمان دیگری که در برابر SAD موثر است، درمان شناختی رفتاری (CBT) نامیده می‌شود که به ویژه در صورت ترکیب با نور درمانی مفید است. هر دو روش درمانی را می‌توان با داروها نیز ترکیب کرد. برای بانوان باردار و شیرده، CBT و نور درمانی هیچ خطری ندارند. در مورد داروهای ضد افسردگی، داروهای متعددی در دسترس هستند که در دوران شیردهی نسبتاً بی‌خطر در نظر گرفته می‌شوند. به خاطر داشته باشید که بیدار شدن مداوم برای شیر دادن به نوزاد، به ویژه نوزاد تازه متولد شده، چرخه خواب مادر را مختل می‌کند، و این احتمال شروع یک دوره اختلال عاطفی فصلی SAD را در بانوان پس از زایمان افزایش می‌دهد.
انجام فعالیت‌های آرامش‌بخش: یوگا و مدیتیشن به فرد کمک می‌کند تا دیدگاهی معقول در مورد استرس و تغییرات فصلی داشته باشد. گوش دادن به موسیقی، ماساژ گرفتن و یا خواندن کتاب می‌تواند راهی ایده‌آل برای آرامش و رسیدگی به نیازهای شخصی بانوان باردار باشد. این نوع فعالیت‌ها ضربان قلب را کاهش می‌دهد، فشار خون را پایین می‌آورد و عضلات را در سراسر بدن آرام می‌کند. هنگامی که بانوی باردار به نیازهای شخصی خود رسیدگی می‌کند، این اقدام به او قدرت ذهنی و توانایی بیشتری در مقابله با افسردگی فصلی می‌دهد.
ورزش کردن و تحرک داشتن: ورزش در دوران بارداری نه تنها شانس یک زایمان راحت‌تر را افزایش می‌دهد و از عوارض پس از زایمان می‌کاهد، بلکه می‌تواند خلق و خوی بانوی باردار را با حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی در روز بهبود بخشد.
انجام کارهای که بانوی باردار از آن لذت می‌برد: کاری را انجام دهید که از آن لذت می‌برید، نوازش کردن بدن با دستگاه‌های ماساژور و یا گرفتن ماساژ، برنامه‌ریزی برای جشن نامگذاری کودک و یا جشن تعیین جنسیت نوزاد، شرکت در کلاس یوگا، عکاسی، آماده‌سازی اتاق کودک و یا برنامه‌ریزی برای یک پروژه سرگرم کننده هنری و صنایع دستی می‌تواند اندورفین شما را تقویت کند، درد را تسکین دهد و به شما کمک کند احساس بهتری داشته باشید.
رژیم غذایی سالم داشتن: در حالی که لم دادن روی مبل با غذاهای فست فود مورد علاقه شما است و ممکن است فریبنده به نظر برسد، اما در دراز مدت به شما کمک نمی‌کند که احساس بهتری داشته باشید. در عوض، غذاهای سالمی را انتخاب کنید که به شما انرژی می‌دهد و متابولیسم شما را تقویت می‌کند و حتی برخی از مشکلات شایع بارداری را نیز رفع می‌کند. توصیه می‌کنیم جهت داشتن یک رژیم غذایی سالم در دوران بارداری، مقالات رژیم غذایی در سه ماهه اول، دوم و سوم بارداری را مطالعه کنید.
با دوستان و خانواده بیرون رفتن: ممکن است در ابتدا این کار خوشایند به نظر نرسد، اما کمی خنده درمانی معجزه می‌کند و خلق و خوی شما را تغییر می‌دهد. برای یک قرار ناهار برنامه‌ریزی کنید، با افرادی که دوست دارید، ارتباط برقرار کنید و معاشرت کنید تا احساس بهتری داشته باشید.
کمک اطرافیان به بانوان باردار در جهت مقابله با افسردگی فصلی
اگر دوست یا خویشاوندی دارید که از افسردگی فصلی رنج می‌برد، می‌توانید در طول بارداری به او کمک زیادی کنید. مدت زمانی از روز را با آنها بگذرانید، حتی اگر آنها آدم‌های سخت و خشکی هستند و برای بیرون رفتن از خانه مقاومت می‌کنند، آنها را بیرون ببرید، آنها را برای صرف دمنوش یا چای و یا قدم زدن در پارک دعوت کنید. اگر حاضر نشدند از خانه خارج شوند یک آهنگ شاد بگذارید و آنها را تشویق کنید که برقصند. مسخره بازی در بیاورید. از خاطرات خوش و خنده دار تعریف کنید و سعی کنید آنها را به گفتگو و تحرک وادار کنید.
سخن آخر
ورزش منظم، فعالیت‌های تمدد اعصاب، مشارکت اجتماعی یا سایر فعالیت‌هایی که شما را از خانه بیرون می‌آورد، با این تمایل به بی‌حالی رقابت می‌کند. اندورفین خود را تا حدی بالا ببرید و با ۳۰ دقیقه ورزش سبک هر روز برای کمک به تثبیت خلق و خوی اقدام کنید و روحیه خود را بالا ببرید. این کار برای تضمین سلامتی شما و کودکتان بسیار مهم است. همین کارهای کوچک مانع بسیاری از عوارض اختلالات خوی و فصلی در شما و کودک آینده‌تان می‌شود و از طرفی باعث می‌شود تا دوران بارداری راحت‌تر و شادتری را سپری کنید و یک خاطره خوب برای خود به ارمغان بیاورید. از این لحظات استفاده کنید و برای سفر ماهگرد بارداری برنامه‌ریزی کنید، عکس‌های زیبا بگیرید و از بارداری خود لذت ببرید. چند عکس پاییزی و زمستانی به همراه کوچولویی که در شکم‌تان دارید ایده جالب و سرگرم کننده‌ای است.