آریتمی یا دیس ریتمی جنین: علل، علائم و درمان

خطرات نامنظمی ضربان قلب جنین را بدانید

سیستم قلب جنین در هفته ۱۶ بارداری از نظر عملکردی بالغ می‌شود و به طور معمول ریتم و سرعت منظمی بین ۱۲۰ تا ۱۶۰ ضربان در دقیقه (bpm) را طی هفته‌های باقیمانده بارداری ایجاد می‌کند. آریتمی جنین با انحراف از این پارامترها ( ریتم و سرعت ضربان قلب) تعریف می‌شود. این پارامترها یک تا ۲ درصد حاملگی‌ها را پیچیده می‌کنند و این پتانسیل را دارند که سلامت جنین را به خطر بیندازند. با پینو بیبی همراه باشید تا علائم بروز آریتمی قلب در جنین و خطرات دیس ریتمی قلب جنین را بررسی کنیم.

دیس ریتمی و آریتمی چیست؟

دیس ریتمی (Dysrhythmia) و آریتمی (Arrhythmia) هر دو به یک معنا هستند: ریتم غیر معمول قلب. تنها تفاوت این است که کلمه دیس ریتمیا به معنای واقعی کلمه به معنای «ریتم بد» است در حالی که آریتمی به معنای «بدون ریتم» است. دیس ریتمی و آریتمی به زمانی اطلاق می‌شود که قلب با ریتم یا سرعت منظم و مورد انتظار نمی‌تپد. این می‌تواند به دلیل تغییر در سیگنال‌های الکتریکی که قلب را کنترل می‌کند یا تغییر در بافت‌های قلب رخ دهد. اصطلاحات دیس ریتمی و آریتمی عمدتاً در معنای زبانی متفاوت هستند. دیس (Dys) پیشوند یونانی است که به معنای بد، بیمار، سخت یا دشوار است. آ (A) پیشوند یونانی دیگری است که به طور کلی به معنای عدم وجود است. بنابراین، دیس ریتمی در اصل به معنای «ریتم بد» و آریتمی اساساً به معنای «بدون ریتم» است. از آن جایی که آن‌ها به طور کلی به یک موضوع اشاره می‌کنند، پزشکان و محققان معمولاً کلمات را به جای هم استفاده می‌کنند.

آریتمی اغلب به ضربان قلب نامنظم اشاره دارد، در حالی که دیس ریتمی نشان دهنده همه انواع ضربان قلب غیرطبیعی است: ضربان قلب می‌تواند خیلی سریع (تاکی کاردی) یا خیلی آهسته (برادی کاردی) باشد. تاکی کاردی جنین، شایع‌ترین نقص ریتمقلب جنین است و تقریباً در یک مورد از هر ۲۰۰ بارداری رخ می‌دهد.

آریتمی چیست؟

آریتمی اصطلاحی است که برای توصیف هر گونه ضربان قلب غیرطبیعی یا نامنظم استفاده می‌شود. آریتیمی شامل ضربان قلب است که سریع‌تر یا کندتر از حد انتظار است. آریتمی در نوزادان را می‌توان قبل از تولد تشخیص داد و از آن به عنوان آریتمی جنین یاد می‌شود. آریتمی جنین ممکن است زمانی تشخیص داده شود که ضربان قلب جنین در حال رشد از محدوده طبیعی ۱۲۰ تا ۱۸۰ ضربه در دقیقه (BPM) خارج شود. آریتمی جنین نادر است. آریتیمی اغلب موقتی و بی‌ضرر است. با این حال، برای برخی از نوزادان، آریتمی ممکن است نیاز به درمان داشته باشد.

علل آریتمی جنین چیست؟

قلب سیستم الکتریکی خاص خود را دارد. این سیستم سرعت ضربان قلب را تعیین می‌کند. آریتمی جنین در اثر ناهنجاری یا وقفه در سیستم الکتریکی قلب ایجاد می‌شود. نوع آریتمی جنین (تاکی کاردی یا برادی کاردی) بر اساس محل اختلال یا وقفه سیستم الکتریکی تعیین می‌شود. سایر علل آریتمی جنین عبارت هستند از:

• نقایص قلبی مادرزادی (در بدو تولد وجود دارد).
• عدم تعادل الکترولیت
• التهاب
• محدود شدن جریان خون

برخی از مطالعات مصرف کافئین در دوران بارداری توسط مادر و آریتمی جنین را مرتبط می‌دانند. پژوهش‌های علمی رابطه مستقیمی بین استفاده مادر از مواد خوراکی حاوی کافئین و آریتمی و اضطراب جنین را یافته‌اند.

چه چیزی باعث آریتمی می‌شود؟

ریتم قلب توسط گره سینوسی (که به عنوان ضربان ساز یا پیش آهنگ قلب شناخته می‌شود) و گره دهلیزی بطنی (گره AV) کنترل می‌شود. گره سینوسی در دهلیز راست و گره دهلیزی بطنی در وسط قلب، بین دهلیز و بطن قرار دارد. در یک ریتم طبیعی، گره سینوسی سیگنالی را به گره AV ارسال می‌کند، گره AV با تحریک بطن‌ها به انقباض پاسخ می‌دهد و در نتیجه ضربان قلب ایجاد می‌شود. سپس قلب آرام می‌شود و این روند دوباره شروع می‌شود.

اگر این روند مختل شود، ضربان قلب ممکن است خیلی سریع (تاکی کاردی) یا خیلی کند (برادی کاردی) می‌شود. در بیشتر موارد، علت اختلال ناشناخته است، اما می‌تواند ناشی از عدم تعادل الکترولیت، التهاب یا داروها باشد. در موارد نادر، ممکن است مربوط به نقص مادرزادی قلب باشد.

قبل از تولد چه اتفاقی برای آریتمی جنین می‌افتد؟

معمولاً ریتم‌های غیرطبیعی قلب روی جنین تاثیر کمی دارد یا اصلاً تاثیری ندارد. در موارد نادر، دیس ریتمی می‌توانند باعث نارسایی قلبی در رحم و هنگام تولد شوند.

برادی کاردی می‌تواند نشانه‌ای از ناراحتی برای جنین باشد. هنگامی که برادی کاردی در اوایل بارداری رخ می‌دهد، ممکن است نتیجه مشکلات دیگری باشد و ممکن است منجر به نارسایی قلبی و حتی مرگ جنین شود. هنگامی که برادی کاردی در اواخر بارداری رخ می‌دهد، ممکن است زایمان فوری ضروری باشد.

ضربان قلب بسیار سریع ممکن است ناشی از شلیک غیرطبیعی اعصابی باشد که مسئول ضربان قلب هستند. اگر ضربان قلب خیلی سریع باشد، انقباضات کم عمق هستند و خون کافی با هر ضربان قلب پمپاژ نمی‌شود. در نتیجه، جنین ممکن است دچار نارسایی قلبی شود. شایع‌ترین شکل این بیماری تاکی کاردی فوق بطنی (SVT) نام دارد که در آن ضربان قلب می‌تواند بیش از ۲۰۰ ضربه در دقیقه باشد.

قبل از تولد چه کاری می‌توان برای آریتمی انجام داد؟

اگر به نظر نمی‌رسد که جنین رنج می‌برد، ریتم غیر طبیعی جنین اغلب قبل از تولد به دقت کنترل می‌شود. اگر ضربان قلب بسیار سریع باشد، مانند SVT، ممکن است درمان لازم باشد. درمان معمولاً از طریق داروهایی که مادر مصرف می‌کند و از طریق جفت به نوزاد منتقل می‌شود، انجام می‌پذیرد.

گزینه‌های زایمان برای مادر با جنین دارای آریتمی چیست؟

تا زمانی که علائمی وجود نداشته باشد که مبنی بر این باشد که جنین دچار مشکل است، زایمان زودرس یا سزارین ضروری نیست. سزارین ممکن است به دلایل مامایی ضروری باشد. توصیه می‌شود که مادران در بیمارستانی که دسترسی فوری به بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) دارد، با حضور متخصص قلب کودکان و سایر متخصصان، زایمان کنند.

ریتم‌های نامنظم با ضربان قلب طبیعی

گاهی اوقات، پزشکان هنگام گوش دادن به ضربان قلب جنین، ضربان قلب «اضافی» را می‌شنوند. این ضربان‌های اضافی ناشی از انقباضات زودرس (قبل از موعد) حفره‌های فوقانی (دهلیزی) یا پایینی (بطن) قلب است. این ریتم‌های نامنظم قلب (اگر چه اغلب بی‌ضرر هستند) باید تحت نظر باشند، زیرا می‌توانند به آریتمی‌های دیگر جنین منجر شوند.

انواع آریتمی یا دیس ریتمی قلب جنین

انقباضات دهلیزی زودرس (PAC) : شایع‌ترین نوع آریتمی است. انقباض دهلیزی زودرس یک ضربان اضافی در حفره‌های فوقانی قلب است. PAC ریتم طبیعی قلب جنین را مختل می‌کند و باعث نامنظم شدن ریتم قلب می‌شود. برخی متخصصین ممکن است از PAC به عنوان «ضربه رد شده» یاد کنند. در PAC ها، ضربان قلب اضافی می‌تواند از بالای قلب، جدا از گره سینوسی باشد. این ضربان‌های اضافی سعی می‌کنند به گره AV سیگنال دهند، که گاهی کار می‌کند (رسانا) و گاهی اوقات فعالیت ندارد (غیر رسانا).

یک PAC ممکن است یک سیگنال الکتریکی به حفره‌های پایینی قلب (بطن) ارسال کند که آن را PAC انجام شده می‌نامند. PAC که سیگنالی به بطن نمی‌فرستد، PAC نارسانا نامیده می‌شود. PAC های نارسانا منجر به برادی کاردی می‌شوند.

PAC های نارسانا شایع‌ترین نوع آریتمی جنینی هستند. PAC های نارسانا معمولاً بدون درمان برطرف می‌شوند و هیچ آسیبی به جنین وارد نمی‌کنند. علت PAC در بیشتر موارد ناشناخته است. پزشکان در صورت شنیدن ضربان قلب نامنظم پس از تولد، در خواست نوار قلب (EKG) خواهند کرد.

اکثر PAC ها، چه رسانا و چه غیر رسانا، هیچ تهدیدی برای کودک ایجاد نمی‌کنند و معمولاً در طول زمان بدون مداخله برطرف می‌شوند. با این حال، در برخی موارد، متخصص کودک را زیر نظر می‌گیرد و به مادر توصیه می‌کند که مصرف کافئین را کاهش دهد و استرس خود را مدیریت کند. تبدیل شدن PAC ها به تاکی کاردی فوق بطنی؛ آریتمی جدی‌تر و بسیار غیرمعمول است، اما زمانی که ضربان قلب اضافی افزایش می‌یابد و متوالی سریع می‌شود، ممکن است کودک به درمان بیشتری نیاز داشته باشد.

انقباضات زودرس بطنی (PVC) : انقباض زودرس بطنی یک ضربان اضافی در حفره‌‌های پایینی قلب است. پی وی سی ریتم طبیعی قلب جنین را مختل می‌کند و باعث نامنظم شدن ریتم قلب می‌شود.

PVC ممکن است به عنوان «ضربه رد شده» نیز شناخته شود. PVC ها کمتر از PAC ها رایج هستند. آن‌ها معمولاً بدون درمان یا آسیب برطرف می‌شوند. علت PVC در بیشتر موارد ناشناخته است. پزشکان در صورت شنیدن ضربان قلب نامنظم پس از تولد، نوار قلب (EKG) را انجام می‌دهند.

تاکی کاردی فوق بطنی (SVT) : در دیس ریتمی SVT، قلب خیلی سریع می‌تپد، که این تسریع ریتم قلب یا به دلیل اتصال غیرطبیعی بین نواحی بالا و پایین قلب، یا تعداد زیادی ضربان قلب اضافی که از بالای قلب می‌آیند، می‌باشد. هنگامی که بالای قلب (دهلیز) شروع به تپش بسیار سریع می‌کند (معمولاً بیش از ۳۰۰ ضربه در دقیقه)، این نوع SVT به عنوان فلوتر دهلیزی شناخته می‌شود.

اگر جنین برای مدت طولانی در وضعیت SVT بماند، خطر نارسایی قلبی یا هیدروپس (تجمع مایعات) وجود دارد و درمان ضروری است. درمان معمولی داروهای ضد آریتمی خوراکی است که توسط مادر مصرف می‌شود و از جفت به جنین منتقل می‌شود.

در ابتدای مصرف دارو، مادر باید در یک بیمارستان بستری شود که تا متخصصان بانوی باردار با آزمایشگاه، نوار قلب و احتمالاً اکوکاردیوگرام تحت نظر داشته باشند. همچنین جنین را از نزدیک دنبال کنند تا مطمئن شوند که ضربان قلب جنین با سرعت ایمن کاهش می‌یابد. گاهی اوقات، اگر جنین نزدیک ترم (پایان دوره بارداری) باشد، متخصصان تا زمان زایمان مادر را تحت نظر دارند.

SVT معمولاً قبل یا بعد از تولد، خود به خود یا با درمان دارویی برطرف می‌شود. گاهی اوقات درمان در طول سال اول زندگی و برای تعداد کمی از بیماران، بیش از سال اول نیاز است. اگر SVT در جنین یا در سال اول زندگی از بین برود، ممکن است در دوران بلوغ دوباره عود کند.

در موارد نادر، بیمار ممکن است چندین سال نیاز به درمان داشته باشد. اگر هنوز برای SVT در حدود سن ۸ یا ۹ سالگی نیاز به درمان باشد، روش کاتتریزاسیون معمولاً می‌تواند آن را برای همیشه اصلاح کند.

بلوک قلب (Heart Block) : ریتم دیگری که پزشکان با احتیاط به آن توجه می‌کنند، بلوک قلب است. وضعیتی که در آن گره سینوسی و گره دهلیزی بطنی (AV) به خوبی با هم ارتباط برقرار نمی‌کنند. بلوک قلبی می‌تواند به سرعت به بلوک کامل قلب تبدیل شود، یک وضعیت خطرناک‌تر، که در آن هیچ ارتباطی بین گره سینوسی و گره دهلیزی بطنی وجود ندارد. بلوک کامل قلب معمولاً دائمی است.

شایع‌ترین علت بلوک قلبی زمانی است که مادر حامل آنتی‌بادی‌های مرتبط با لوپوس یا سندرم شوگرن (شرایط خود ایمنی) است. این آنتی بادی‌ها می‌توانند باعث التهاب در قلب جنین شوند و توانایی گره AV را برای واکنش به گره سینوسی مسدود کنند. با افزایش سطح آنتی بادی، جنین در معرض خطر بلوک کامل قلب است. این وضعیت را با اکوکاردیوگرافی جنین بررسی می‌شود تا مشخص شود که آیا دهلیزها و بطن‌ها با هر یک در ارتباط هستند یا خیر.

زمانی که آنتی‌بادی‌ها علت بلوک قلب هستند، استروئیدها گاهی اوقات می‌توانند برای کاهش سرعت پیشرفت به سمت بلوک کامل قلب استفاده شوند، اما نتایج قطعی نیستند.

بلوک قلبی همچنین می‌تواند با برخی از بیماری‌های مادرزادی قلبی، از جمله جابجایی تصحیح شده مادرزادی شریان‌های بزرگ و هتروتاکسی (آرایش غیرطبیعی اندام‌ها در قفسه سینه و شکم) مرتبط باشد. در این موارد، بلوک قلبی مربوط به یک مسئله ساختاری است، نه یک مشکل سیگنالینگ و با استروئید قابل درمان نیست.

اکثر نوزادان با بلوک کامل قلب در نهایت به ضربان ساز (Pacemaker) نیاز دارند. در صورت لزوم می‌توان این کار را در دوران نوزادی انجام داد. با این حال، برای اکثر نوزادان می‌توان صبر کرد تا کمی بزرگ‌تر و قوی‌تر شوند.

آریتمی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

ریتم غیرطبیعی قلب از طریق سونوگرافی یا اکوکاردیوگرافی جنین تشخیص داده می‌شود. ضربان قلب به راحتی قابل اندازه‌گیری است و ضربان قلب نامنظم به راحتی قابل تشخیص است. با این حال، علت ریتم غیرطبیعی همیشه واضح نیست.

هنگامی که پزشک به ضربان قلب نامنظم جنین مشکوک شود، ممکن است اکوکاردیوگرام جنین را تجویز کند. این تستِ تصویربرداری گاهی اوقات «اکو» نامیده می‌شود. اکوکاردیوگرام جنین یک معاینه سونوگرافی ویژه از قلب جنین است.

این آزمایش تصویربرداری غیرتهاجمی به پزشکان اجازه می‌دهد تا قلب در حال رشد کودک را ببینند و صدای ضربان آن را بشنوند. نتایج اکو و تصاویر اکوکاردیوگرافی جنین را یک متخصص قلب و عروق کودکان آموزش دیده، جهت تشخیص آریتمی جنین و توصیه به درمان بررسی می‌کند.

غربالگری آریتمی جنین یا دیس ریتمی قلب جنین

غربالگری برای آریتمی جنین در حال حاضر جزء مراقبت‌های معمول دوران بارداری است زیرا تعیین ضربان قلب جنین (FHR) در هر ویزیت قبل از تولد انجام می‌شود و حداقل یک معاینه سونوگرافی جنین در طول بارداری انجام می‌شود. تمام معاینات استاندارد سونوگرافی جنین در سه ماهه دوم و سوم باید شامل نمای چهار اتاق قلب (دهلیزها و بطن‌ها) و هر دو مجرای خروجی بطنی و مستندات FHR و ریتم قلب باشد (معمولاً با حالت M).

همه تغییرات در FHR و ریتم ذکر شده در طول معاینات معمول پاتولوژیک نیستند، اما این تمایز بدون کمک تصویربرداری تخصصی قلب می‌تواند دشوار باشد. اگر معاینه مامایی (به عنوان مثال، سمع FHR، کاردیوتوکوگرافی، معاینه اولتراسوند استاندارد) نگرانی را برای آریتمی پاتولوژیک ایجاد کند، ارجاع به یک متخصص قلب جنین یا سایر متخصصان در اختلالات قلبی جنین برای ارزیابی جامع ساختار و عملکرد قلب توصیه می‌شود. اگر چه بیشتر آریتمی‌های جنینی یافته‌های مجزا هستند، برخی از آن‌ها با بیماری قلبی ساختاری یا عملکردی مرتبط هستند. فراوانی بیماری‌های ساختاری یا عملکردی قلب در جنین‌های مبتلا به تاکی کاردی تقریباً ۱۰ درصد و در جنین‌های مبتلا به برادی کاردی تقریباً ۵۰ درصد است.

حاملگی‌های منتخب در معرض خطر بالای آریتمی جنین هستند و باید بدون توجه به یافته‌های معاینه معمول مامایی (سمع، معاینه سونوگرافی استاندارد) FHR و ریتم را با اکوکاردیوگرافی ارزیابی کنند.

در بدو تولد برای نوزاد دارای آریتمی یا دیس ریتمی چه اتفاقی خواهد افتاد؟

به احتمال زیاد بعد از زایمان، والدین می‌توانند نوزاد خود را در آغوش بگیرند. متخصصان نوزادان برای ارزیابی نوزاد و شروع درمان در صورت لزوم حضور خواهند داشت یا او را به بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) می‌آورند.

در بیشتر موارد، نوزاد داروهایی برای تنظیم ضربان قلب دریافت می‌کند. در برخی موارد جهت درمان برادی کاردی شدید، دارو به تنهایی موثر نیست و ممکن است نیاز به کاشت ضربان ساز (پیس میکر) باشد.

به طور معمول، جراحی قلب باز ممکن است برای اصلاح علت ضربان قلب غیرطبیعی لازم باشد. به عنوان مثال، با از بین بردن اعصابی که به طور غیرطبیعی تکانه‌های قلب را می‌فرستند. در شرایط دیگر، یک نوزاد تازه متولد شده ممکن است یک ناهنجاری ساختاری و دیس ریتمی داشته باشد. این بیماران اغلب برای ترمیم هر دو مشکل به جراحی قلب باز نیاز دارند.

درمان آریتمی جنین

بسیاری از آریتمی‌های جنینی خود به خود برطرف می‌شوند و نیازی به درمان ندارند. سایر نوزادان ممکن است به نظارت و درمان منظم نیاز داشته باشند، به خصوص اگر آریتمی آن‌ها بر جریان خون تأثیر بگذارد. کاهش جریان خون به جنین می‌تواند بر میزان اکسیژن دریافتی او تأثیر بگذارد.

رایج‌ترین درمان برای آریتمی جنین دارو است. این داروها به مادران باردار داده می‌شود و از طریق جفت به جنین می‌رسد.

سخن آخر

آریتمی جنین یا دیس ریتمی به ضربان یا ریتم غیرطبیعی قلب جنین اشاره دارد. بیشتر آریتمی‌ها خطرناک نیستند، اما برخی نگران کننده هستند. اگر پزشک مشکوک به آریتمی جنین باشد، باید فوراً با متخصص قلب جنین مشورت کند. آریتمی‌های جنین طی دهه‌ها درمان شده است و با مداخله مناسب، بیشتر آریتمی‌ها را می‌توان قبل از تولد برطرف کرد و کودکان مبتلا می‌توانند به زندگی شاد و سالم ادامه دهند.