مسمومیت غذایی در دوران بارداری می‌تواند خطرناک باشد. اگر در دوران بارداری دچار مسمومیت غذایی شدید، مهم است که فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. ایمنی مواد غذایی یک موضوع مهم برای زنان باردار است که هم موجب سلامت و بهبود عوارض بارداری برای مادر می‌شود و هم بر سلامت جنین و کودک آینده موثر است و نقش مهمی دارد. مسمومیت غذایی در بدترین موارد می‌تواند باعث سقط جنین، مرده‌زایی و یا زایمان زودرس شود. زنان باردار به دلیل تغییر در متابولیسم و گردش خون، بیشتر در معرض مسمومیت غذایی هستند. در این مقاله پینو بیبی نگاهی به علل، علائم و گزینه‌های درمانی مسمومیت غذایی در دوران بارداری می‌اندازد.
اگر در دوران بارداری دچار مسمومیت غذایی شدید چه باید کرد؟
این احتمال وجود دارد که هر فردی حداقل یک بار در طول زندگی خود مسمومیت غذایی را تجربه کند. اما اگر در دوران بارداری دچار مسمومیت غذایی شوید چه اتفاقی می‌افتد؟ متأسفانه، ممکن است برای افراد باردار این وضعیت شایع‌تر و هم چنین جدی‌تر باشد. تا حد زیادی به همین دلیل است که ایمنی مواد غذایی در ۹ ماه آبستنی بسیار مهم است. با پینو بیبی همراه باشید تا در مورد مسمومیت غذایی در دوران بارداری بیشتر بدانید، از جمله علل آن، علائمی که باید به دنبال آن باشید، نحوه درمان آن و در وهله اول راه‌های پیشگیری از آن.
مسمومیت غذایی در بارداری چیست؟
به گفته سازمان غذا و داروی آمریکا FDA، مسمومیت غذایی در دوران بارداری و خارج از بارداری زمانی اتفاق می‌افتد که غذای آلوده به میکروارگانیسم‌های مضر (مانند باکتری‌ها، انگل‌ها و ویروس‌ها) را بخورید و در نتیجه بیمار شوید. مسمومیت غذایی یک اصطلاح کلی است که می‌تواند توسط میکروارگانیسم‌های مختلف ایجاد شود. ممکن است هر کسی «مسمومیت غذایی» را متفاوت از دیگری توصیف کند، اما مسمومیت غذایی می‌تواند از یک عفونت بسیار خفیف و محدود شده تا یک شرایط جدی و بالقوه شدیدتر بروز پیدا کند.
انواع مسمومیت‌های غذایی
رایج‌ترین انواع مسمومیت غذایی عبارت هستند از:
- نورویروس
- لیستریا
- اشرشیا کولی E. coli
- سالمونلا
در صورت عدم درمان، همه اینها می‌توانند در دوران بارداری خطرناک باشند. اگر فکر می‌کنید در اثر مصرف یک ماده خوراکی دچار مسمومیت غذایی شده‌اید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.
تهوع صبحگاهی در مقابل مسمومیت غذایی در بارداری
در طول سه ماهه اول بارداری، زمانی که بسیاری از چیزها ممکن است باعث ایجاد احساس تهوع در شما شود، تشخیص این که آیا مسمومیت غذایی دارید یا این که آیا این بیماری صبحگاهی معمولی بارداری در شما است، می‌تواند دشوار باشد. اما بزرگترین تفاوت بین این دو علائم آنهاست. تهوع صبحگاهی بسیار شایع است، معمولاً شما حالت تهوع و بیزاری از غذا خواهید داشت. در موارد شدید، بانوان نمی‌توانند غذا یا آب را در بدن خود نگه دارند. مسمومیت غذایی از این جهت متفاوت است که، در حالی که ممکن است حالت تهوع و استفراغ داشته باشید، علائم دیگری مرتبط با دستگاه گوارش نیز وجود دارد، مانند اسهال آبکی. مسمومیت غذایی همچنین می‌تواند باعث تب خفیف، بدن درد و شکم درد شود، در حالی که حالت تهوع صبحگاهی این طور نیست.
مسمومیت غذایی در دوران بارداری چقدر شایع است؟
موارد مسمومیت غذایی در بارداری بیش از ۱۰ برابر بیشتر از جمعیت عمومی افراد معمول جامعه است و این به این دلیل است که دستگاه گوارش در دوران بارداری بسیار حساس است و افراد باردار نیز مستعد ابتلا به برخی عفونت‌ها هستند. سیستم ایمنی آنها بیشتر از یک فرد غیرباردار در معرض خطر است. علاوه بر این، خطر ابتلا به بیماری‌های جدی‌تر ناشی از غذا، مانند لیستریوز، بسیار کم است. لیستریوز نوعی مسمومیت غذایی ناشی از آلودگی غذا به باکتری لیستریا است.
علل مسمومیت غذایی در دوران بارداری
به گفته سازمان غذا و داروی ایالات متحده FDA، شما در دوران بارداری مستعد ابتلا به بیماری‌های ناشی از غذا هستید زیرا سیستم ایمنی بدن شما تغییر کرده است. سیستم ایمنی بدن بانوان باردار به علت فعالیت هورمون‌ها تا حدودی سرکوب شده است بنابراین سیستم ایمنی در این دوران تضعیف شده است و احتمال ابتلا به مسمومیت غذایی نیز بیشتر می‌شود. در دوران بارداری، بیشتر انرژی شما صرف ماموریت اصلی بدن شما یعنی رشد جنین می‌شود. به همین دلیل، زنان باردار باید مراقب آن چه می‌خورند و نحوه تهیه آن باشند. علاوه بر این، سیستم ایمنی جنین توسعه نیافته است، اگر شما دچار مسمومیت غذایی شوید، ممکن است برای او نیز خطرناک باشد. همان طور که گفته شد، انواع مختلفی از میکروارگانیسم‌ها وجود دارند که می‌توانند باعث مسمومیت غذایی در بارداری شوند، از جمله سالمونلا، لیستریا وE.coli. . در اینجا آن چه باید در مورد هر یک از این موارد بدانید گردآوری شده است:
- اشریشیا کلی: گونه‌های مختلفی از E. coli وجود دارد که برخی از آنها بی‌ضرر هستند و برخی ممکن است باعث مسمومیت غذایی شوند. قرار گرفتن در معرض E. coli ممکن است از سبزیجات خام، گوشت‌های نیم پز، شیر پاستوریزه نشده و غذاهای فرآوری شده ضعیف (مانند سبزیجات سالاد) ناشی شود.
- سالمونلا: این بیماری توسط باکتری سالمونلا ایجاد می‌شود که ممکن است در گوشت خام یا نیم پز، ماهی و تخم مرغ و هم چنین شیر غیرپاستوریزه و سایر محصولات لبنی تهیه شده از طیور آلوده ایجاد شود. سالمونلا به طور معمول خود به خود از بین می‌رود، اما در موارد شدید می‌تواند باعث مشکلات جدی مانند کم آبی شدید، باکتری در جریان خون و در نتیجه، مننژیت شود که ممکن است باعث شود این بیماری به جنین منتقل شود.
- لیستریوز: لیستریوز یکی از جدی‌ترین انواع مسمومیت‌های غذایی در دوران بارداری است. این بیماری توسط لیستریا، باکتری موجود در خاک، آب و برخی از حیوانات مانند گاو و طیور ایجاد می‌شود. این باکتری قابلیت عبور از جفت را دارد و می‌تواند اثرات نامطلوب جدی بر روی جنین داشته باشد. بنابراین احتمال سقط جنین، التهاب جفت، عفونت جنین، زایمان زودرس و مرده‌زایی وجود دارد. اگرچه زنان باردار بیشتر در معرض ابتلا به لیستریوز هستند، اما هنوز هم بسیار نادر است.
علائم مسمومیت غذایی در دوران بارداری
حالت تهوع، استفراغ و اسهال، علائم شایع بارداری و مسمومیت غذایی هستند. با تغییرات مداومی که بدن شما در طول بارداری تجربه می‌کند، تشخیص این که آیا علائمی مانند حالت تهوع و استفراغ طبیعی هستند یا این که ناشی از مسمومیت غذایی هستند، ممکن است دشوار باشد. علائم مسمومیت غذایی در دوران بارداری بسیار شبیه به علائم خارج از بارداری است. شایع‌ترین علائم مسمومیت غذایی در دوران بارداری تهوع، استفراغ، اسهال، درد معده و گرفتگی عضلات است. ممکن است علائمی شبیه آنفولانزا مانند تب، لرز، دردهای عضلانی، خستگی و سردرد را نیز مشاهده کنید. اگر هر یک از این علائم یا هر درد گوارشی غیرمعمول دیگری را تجربه کردید، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. پزشک می‌تواند بر اساس علائم شما تشخیص دهد که این علائم ارتباطی با مسمومیت غذایی دارد یا خیر؟!. آنها علائم حیاتی شما را بررسی می‌کنند و هم چنین ممکن است نمونه‌های خون و مدفوع را برای رشد باکتری‌ها برای کشت بگیرند. کارشناسان معتقدند برخی از علائم قرمز (هشدار دهنده) نیز وجود دارد که باید شما را وادار کند که به دنبال مراقبت‌های پزشکی اورژانسی باشید. به دنبال علائمی باشید که به طور ناگهانی ظاهر می‌شوند یا احساس غیر طبیعی می‌کنند. اگر مطمئن نیستید، بهتر است برای رد عفونت یا ویروس با پزشک خود مشورت کنید. این نشانه‌ها را پیگیری کنید:
- ناتوانی در نگه داشتن غذا یا آب در بدن (اسهال – استفراغ)
- اپیزودهای متعدد اسهال در یک دوره ۲۴ ساعته
- علائم کم آبی بدن (سرگیجه، سبکی سر یا ضربان قلب سریع)
- احساس می‌کنید که در شرف غش کردن هستید
- مقدار زیادی خون در مدفوع
- تب ۳۷،۷۷ سانتی‌گراد و یا ۱۰۰ درجه فارنهایت (یا بالاتر) که بیش از ۲۴ ساعت طول می‌کشد.
- تب شدید ۳۹،۴۴ درجه سانتی‌گراد یا ۱۰۳ درجه فارنهایت یا بالاتر
- درد شدید و یا ناراحتی و درد شکم
- کم آبی بدن
- مدفوع خونی
- سردرد
- کاهش حرکت جنین
این علائم گاهی اوقات می‌تواند به این معنی باشد که عفونت شدید روده در جریان است و ممکن است نیاز به درمان در بیمارستان داشته باشید.
عوارض مسمومیت غذایی در دوران بارداری
همان طور که گفته شد، مسمومیت غذایی در دوران بارداری می‌تواند عواقبی داشته باشد، بنابراین ارزیابی و درمان به موقع ضروری است. برخی عفونت‌ها منجر به مسمومیت شدید می‌شوند. این عفونت‌های شدید می‌توانند منجر به زایمان زودرس، از دست دادن جنین (سقط جنین یا مرده‌زایی) و یا سپسیس (عفونت خونی شدید) در نوزاد تازه متولد شده شوند. به علاوه، خطر کم آبی نیز در دوران بارداری یک نگرانی بزرگ است، زیرا این امر می‌تواند باعث نقص لوله عصبی، کاهش مایع آمنیوتیک (الیگوهیدرآمنیوس) و حتی زایمان زودرس شود. مسمومیت غذایی هم چنین می‌تواند مشکلاتی را هنگام تلاش برای باردار شدن و در اوایل بارداری ایجاد کند. در دوران حاملگی، هر گونه عفونت از جمله مسمومیت غذایی می‌تواند باعث التهاب در رحم شود و بر پذیرش پوشش رحم برای لانه‌گزینی جنین در اوایل بارداری تأثیر بگذارد.
هم چنین بانوانی که می‌خواهند از طریق IVF اقدام به بارداری کنند، اگر اخیراً دچار مسمومیت غذایی شدند حتماً باید با پزشک خود صحبت کنند و انتقال جنین را تا زمان درمان عفونت به تأخیر بیندازند.) اگر به تازگی باردار شده‌اید و از مسمومیت غذایی رنج می‌برید، باید به پزشک خود اطلاع دهید. پزشک می‌تواند به شما کمک کند تا بهترین روش درمانی بر اساس شرایط خاص شما تنظیم شود. در حالی که همه اینها ترسناک به نظر می‌رسد، بدانید که واقعاً فقط برای درصد کمی از افراد، مسمومیت غذایی در دوران بارداری اتفاق می‌افتد. پیامدهای مسمومیت غذایی در دوران بارداری معمولاً کم است، زیرا اکثر موارد مسمومیت از نوع خفیف است.
نحوه درمان مسمومیت غذایی در دوران بارداری
کم آبی بدن یکی از شایع‌ترین عوارض مسمومیت غذایی است. این به دلیل اسهال و استفراغی است که بانوی باردار تجربه می‌کند. برای جبران مایعات از دست رفته، افزایش مصرف آب بسیار مهم است. اگر دچار استفراغ هستید، با نوشیدن یک جرعه آب به آرامی شروع کنید تا زمانی که بتوانید مایعات را تحمل کنید. سپس به آرامی مقدار آن را افزایش دهید. مهمترین قانون برای درمان مسمومیت غذایی در دوران بارداری، هیدراته ماندن است، بنابراین به نوشیدن آب، آب میوه، دتاکس واتر و سوپ ادامه دهید. به خاطر داشته باشید که بدن شما در درجه اول از آب تشکیل شده است. آب اصلی‌ترین پاک کننده، شستشو دهنده و سم زدای بدن است. تداوم مصرف مایعات در بهبود سریع بدن شما از بیماری نقش دارد. با نوشیدن آب نارگیل، یک نوشیدنی ورزشی رقیق شده و یا دتاکس واتر می‌توانید الکترولیت‌های از دست رفته بدن خود را بدون مصرف قند اضافی مجدداً بازیابی کنید.
آب مقرون به صرفه‌ترین و موثرترین راه برای کمک به بهبود بدن شما است. در حالت ایده آل، شما لازم است که آب تمیز و تصفیه شده را از یک فیلتر خانگی یا بطری آب معدنی مصرف کنید. اگر دچار کم آبی شدید، به پزشک خود اطلاع دهید. کم آبی شدید در دوران بارداری ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان یا تزریق وریدی برای صدور مایعات داشته باشد. برای پایین نگه داشتن غذا، خوردن یک رژیم غذایی ملایم شامل کراکر، نان و برنج را توصیه می‌شود. استفاده از زنجبیل، دوکسیلامین، ویتامین B6 و یا بنادریل برای کنترل حالت تهوع و هم چنین داروهای ضد اسیدهای بدون نسخه و داروهای سوزش سر دل را برای کمک به علائم رفلاکس زیر نظر پزشکتان مصرف کنید. برای یک ضد اسهال بدون نسخه، لوپرامیدImodium را توصیه می‌شود، اما فقط برای موارد خفیف و همیشه لازم است تا ابتدا با پزشک خود مشورت کنید. اگر تب دارید و پزشکتان مشکوک است که عفونت باکتریایی جدی است، احتمالاً با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان خواهید شد.
عوارض مسمومیت غذایی در دوران بارداری
علاوه بر کم آبی، مسمومیت غذایی می‌تواند عوارض شدید دیگری را نیز به دنبال داشته باشد. برخی از این موارد عبارت هستند از:
- نوروویروس در برخی موارد نادر می‌تواند منجر به سوء تغذیه شود.
- لیستریا می‌تواند مشکلات رشد عصبی طولانی مدت برای جنین ایجاد کند.
- E. coli می‌تواند باعث آسیب پوشش عروق خونی یا نارسایی کلیه شود که اغلب با مدفوع خونی نشان داده می‌شود.
- سالمونلا پتانسیل ایجاد مننژیت، آرتریت واکنشی و باکتریمی را دارد.
- در موارد شدید، مسمومیت غذایی می‌تواند باعث سقط جنین یا مرده‌زایی شود.
به همین دلیل، مهم است که مراقب آن چه در دوران بارداری می‌خورید و می‌آشامید، باشید.
چگونه از مسمومیت غذایی در دوران بارداری پیشگیری کرد؟
ایمنی غذا در دوران بارداری مهم است. برای جلوگیری از بیمار شدن، تمام دستورالعمل‌های پزشک خود را برای تهیه غذا دنبال کنید و از غذاهایی که برای بارداری بی‌خطر نیستند، اجتناب کنید. چندین اقدامات احتیاطی وجود دارد که می‌توانید برای به حداقل رساندن احتمال مسمومیت غذایی در دوران بارداری انجام دهید. پیشگیری از مسمومیت غذایی در دوران بارداری یکی از دلایلی است که اولویت دادن به ایمنی غذایی بسیار مهم است. در زیر برخی از مراحل برای کمک به جلوگیری از مسمومیت غذایی در دوران بارداری آورده شده است:
- دست‌ها و ظروف غذا را با آب پاکیزه و کامل بشوئید.
- سطوح و پیشخوان‌های آشپزخانه، میز غذاخوری، تخته گوشت را خوب تمیز کنید.
- غذاهای خام را جدا از غذاهای آماده نگهداری کنید.
- از مصرف غذاهای آماده دوری کنید.
- تمام غذاها را در دمای مناسب بپزید.
- تمام مواد غذایی مصرف نشده را سریعاً در یخچال و یا فریز قرار دهید.
- غذاهای یخ‌زده را در یخچال یا مایکروویو (نه روی پیشخوان و در هوای آزاد) یخ‌زدایی کنید.
- تمام میوه‌ها و سبزیجات را کاملاً تمیز کرده و بشورید.
از مصرف برخی غذاها به طور کامل در دوران بارداری خودداری کنید، زیرا خطر ابتلا به بیماری‌های ناشی از غذا را دارند، از جمله:
- گوشت‌های ارائه شده در اغذیه فروشی و فست فودها، گوشت‌های تکه تکه شده تازه در اغذیه فروشی و هات داگ (مگر این که همه آنها به درستی و کامل گرم شوند).
- برش‌های پنیر گرم نشده در اغذیه فروشی‌ها
- محصولات لبنی غیر پاستوریزه از جمله شیر و پنیر
- تخم مرغ نیم پز یا خام
- غذاهای دریایی دودی
- سالادهای از قبل آماده شده (مانند سالاد کلم، سیب‌زمینی، ماهی تن یا سالاد مرغ)
- پات و اسپری گوشت
- مرغ، ماهی و گوشت خام یا نیم پز (مانند کارپاچیو و سوشی)
- میوه‌ها و سبزیجات خام شسته نشده
- جوانه خام یا کم پخته
- به تاریخ انقضا همه مواد خوراکی توجه کنید.
- آبمیوه تازه گرفته شده (چون ممکن است همیشه پاستوریزه نباشد).
همان طور که FDA خاطرنشان می‌کند، تا زمانی که از دستورالعمل‌های ایمنی غذایی پیروی کنید، پیشگیری از مسمومیت غذایی در دوران بارداری می‌تواند آسان‌تر از آن چیزی باشد که فکر می‌کنید. اگر متوجه شدید که معده درد دارید، در تماس با پزشک خود تردید نکنید. پزشک به شما کمک می‌کند تا به علت اصلی آن پی ببرید و گزینه‌های درمانی ایمن را برای شما و کودک ارائه می‌دهد.
همچنین مقالات ما در این زمینه را مطالعه کنید:
رژیم غذایی بارداری: غذاهایی که در دوران بارداری باید از آنها اجتناب کرد
کدام میوه و سبزی را نباید در دوران بارداری خورد؟
تغذیه هفته به هفته بارداری: رژیم غذایی سه ماهه اول بارداری
تغذیه هفته به هفته بارداری: رژیم غذایی سه ماهه دوم بارداری
تغذیه هفته به هفته بارداری: رژیم غذایی سه ماهه سوم بارداری
همچنین تعداد زیادی از مواد خوراکی و اثرات آن در روند بارداری به صورت سلسله مقالاتی در مجله اینترنتی پینو بیبی تهیه شده است. شما می‌توانید با جستجوی کلمه «مصرف» در بخش سرچ مجله با این مقالات دسترسی پیدا کنید به عنوان مثال مصرف کدو تنبل و اثرات آن در بارداری، مصرف به، انبه، زنجبیل، عسل، هلو، دارچین، لیمو ترش، ماش، سیر، جینسنگ، شلغم، قارچ، آویشن، زعفران، خاکشیر، کنجد، خرمالو، گلابی، دتاکس واتر، انار و … هر ماه تعداد جدیدی از مواد خوراکی به این لیست اضافه می‌شود بنابراین شما می‌توانید اطلاعات جامعی در خصوص مصرف انواع مواد خوراکی در دوران بارداری کسب کنید و اگر در مورد خوردن و مصرف یک ماده خوراکی سوالی دارید در زیر هم مقاله سوالات خود را مطرح کنید تا تیم متخصص پینو بیبی شما را راهنمایی کند.
سخن آخر
اگر مسمومیت غذایی دارید، به این معنی است که چیزی مصرف کرده‌اید که حاوی باکتری، ویروس یا سمی است که باعث واکنش منفی در بدن شما شده است. مسمومیت غذایی که اغلب با استفراغ، حالت تهوع یا اسهال مشخص می‌شود، برای هر کسی یک تجربه ناخوشایند است. در دوران بارداری، مسمومیت غذایی می‌تواند باعث اضطراب شود چرا که علاوه بر احساس بیماری، نگران ایمنی فرزند متولد نشده خود نیز هستید. خلاص شدن از علائم خفیف مسمومیت غذایی می‌تواند یک دوره آزمون و خطای وحشتناک به خصوص در دوران بارداری باشد. با پزشک خود صحبت کنید تا تصمیم بگیرد که بهترین روش درمانی برای شما چیست. مسمومیت غذایی همیشه در خانه قابل درمان نیست. پزشک ممکن است مصرف دارو را توصیه و تجویز کند. موارد جدی‌تر مسمومیت غذایی ممکن است به آنتی بیوتیک نیاز داشته باشد. لیستریا در دوران بارداری معمولاً از طریق بستری شدن در بیمارستان و تجویز آنتی بیوتیک‌های IV درمان می‌شود.