آیا در دوران بارداری مصرف زعفران مجاز است؟
ایرانیان از دیرباز ید طولای در استفاده از گیاهان برای درمان بیماری‌ها و امراض مختلف داشته‌اند. طب سنتی ایران مملو از طرق مختلف استفاده از گیاهان دارویی است. امروزه طب مدرن بسیاری از موضوعات مورد بحث در طب سنتی را بررسی نموده و اثربخشی بسیاری از روش‌های طب سنتی را تأیید نموده است. یکی از این شیوه‌ها به‌کارگیری گیاهان است. بسیاری از داورهای شیمیایی امروزی با استفاده از ماده موثره موجود در گیاهان تهیه می‌شود. زعفران گیاه ارزشمند و پرخاصیتی است که شاید بیشتر از این که به خاطر خواص دارویش برای ما ارزشمند باشد بیشتر به خاطر رنگ و بوی شگفت‌انگیزش برای ما شناخته شده است. در این مقاله بایدها و نبایدهای مصرف زعفران در دوران بارداری را با هم بررسی می‌کنیم.
زعفران در دوران بارداری
زعفران گیاه گران‌قیمت، معطر و خوشرنگ و بویی است که از قدیم در طب سنتی ایران به عنوان یک داروی برای درمان بسیاری از امراض مانند سیاه سرفه، قاعدگی نامنظم، ناباروری، تسکین دردهای قاعدگی، افسردگی، تهوع، سردرد، آسم و غیره به کار گرفته می‌شده است. پژوهش‌های علمی نشان داده است که زعفران خواص زیادی دارد؛ برخی از این خواص عبارتند از ضدالتهاب، ضدتشنج، ضدافسردگی، کاهنده فشارخون، تقویت‌کننده حافظه، تنظیم‌کننده ضربان قلب. اما نکته مهمی که در مورد زعفران همیشه در طب قدیم یادآوری شده است این است که مصرف بیش از حد زغفران موجب بروز اختلالاتی در بدن می‌شود و عوارضی به همراه دارد. بنابراین در مصرف آن باید جوانب احتیاط را رعایت کرد و اگر شخص بیماری خاصی دارد برای مصرف دائم زعفران باید با پزشک متخصص مشورت کند. در این مقاله قصد داریم تا بایدها و نبایدهای مصرف زعفران در دوران بارداری را با شما درمیان بگذاریم تا بتوانید با مصرف درست و مناسب این گیاه اثربخش از خواص فوق‌العاده آن بهره‌مند شوید.
میزان مجاز و مناسب مصرف زعفران
پیش از پرداختن به موضوع اصلی شاید بهتر باشد ابتدا مشخص کنیم که میزان مجاز مصرف زعفران برای هر فرد چقدر است؟ به طور کلی هر فرد ماهانه مجاز به مصرف ۳ گرم زعفران است برخی تا ۴ گرم را هم مجاز می‌دانند اما مصرف بیش از ۵ گرم عوارضی را به همراه دارد. در دوران حاملگی مصرف زعفران باید با احتیاط صورت گیرد. مصارف مقادیر زیاد زعفران ممکن است منجر به سقط جنین شود. در ادامه میزان مجاز مصرف زعفران در ماه‌های مختلف بارداری را با هم بررسی می‌کنیم.
مصرف زغفران در سه‌ماهه اول بارداری
سه ماهه اول بارداری دوران حساسی است در این دوره اندام‌های بدن جنین در حال شکل‌گیری است. مصرف زیاد زعفران بر هورمون‌های رحم اثر می‌گذارد و ممکن است باعث آسیب به جنین شود و احتمال سقط جنین را افزایش می‌دهد. برخی تحقیقات نشان داده است که زعفران منجر به ایجاد انقباضات خودکار رحم می‌شود و همین امر ممکن است سبب زایمان زودرس یا سقط جنین شود. بهتر است در سه ماهه اول که احتمال سقط جنین بالاست مصرف زعفران را بسیار کاهش داد اما پس از سه ماهه اول مصرف زعفران زیر نظر پزشک بلامانع است.
مصرف زعفران سه‌ماهه دوم بارداری
به طور کلی با توجه به ریسک بالای سقط جنین در سه ماهه اول بهتر است مصرف زعفران از سه ماهه دوم بارداری آغاز شود. در هر صورت مصرف زعفران باید زیر نظر پزشک باشد. مصرف بیش از حد زعفران می‌تواند بر رشد و تکامل جنین اثرات منفی داشته باشد.
مصرف زعفران در سه‌ماهه سوم بارداری
در سه ماهه سوم بارداری مصرف نرمال زعفران نه تنها مضر نیست بلکه موجب ارتجاعی شدن ماهیچه‌های رحم می‌شود و سبب می‌شود زایمان آسان‌تر شود. در ماه‌های آخر بارداری مصرف زعفران موجب افزایش ترشح هورمونی می‌شود که باعث کم شدن حالت انقباضی دهانه رحم می‌شود و از زایمان سخت جلوگیری می‌کند. در هفته‌های آخر بارداری مصرف شربت زعفران موجب کاهش دردهای دوران بارداری و حتی درد زایمان خواهد شد. همانطور که گفته شد زعفران در کاهش اضطراب و تشویش موثر است از اینرو در ماه‌های آخر بارداری مصرف زعفران به بانوان حامله توصیه می‌شود. زعفران همچنین می‌تواند با خاصیت آرامش‌بخشی که دارد در حکم یک مسکن قوی عمل کند و علاوه بر رفع خستگی منجر به کاهش استرس و بالا بردن کیفیت خواب بانوان باردار شود. همچنین زعفران با کاهش استرس و اضطراب به تسهیل و تسریع روند زایمان نیز کمک می‌کند همانطور که می‌دانید نگرانی و اضطراب باعث کند شدن حرکات رحم و در نتیجه کند شدن روند زایمان و تحمل درد بیشتر برای بانوی حامله خواهد شد. درد تجربه ناخوشایندی است، درد زایمان نیز یک تجربه ناخوشایند و بسیار شدید است، در صورت طولانی شدن روند زایمان مادر علاوه بر تحمل طولانی‌تر این تجربه ناخوشایند، انرژی زیادی نیز از دست می‌دهد و دچار خستگی مفرط خواهد شد. مصرف زعفران در ماه‌های آخر بارداری در کاهش تحمل این تجربه ناخوشایند موثر خواهد بود و خستگی بعد از زایمان را نیز کاهش خواهد داد. ضمناً مصرف گیاهان دارویی مانند زعفران به بانوان باردار کمک می‌کند تا زایمان طبیعی را تجربه کنند و کمتر مجبور به انجام سزارین شوند.
عوارض مصرف بیش از حد زعفران در دوران حاملگی
زعفران سرشار از خواص مختلف است اما قطعاً مصرف بیش از حد آن در دوران بارداری مضراتی را به دنبال خواهد داشت:
اگر در دوران بارداری با مصرف زعفران دهان شما خشک شد و بزاق دهان‌تان کمتر ترشح شد و یا حالت عصبی پیدا کردید، حالت تهوع یا سردرد داشتید، ممکن است شما به گیاه زعفران حساسیت پیدا کرده‌اید و این حساسیت می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
مصرف بیش از حد زعفران می‌تواند منجر به سقط جنین شود. مصرف زعفران در سه ماهه اول بارداری توصیه نمی‌شود. مصرف زیاد زعفران منجر به بالا رفتن دمای بدن جنین خواهد شد. بالا رفتن دمای بدن جنین منجر به افزایش حرکت جنین داخل کیسه آمنیوتیک می‌شود. افزایش تحرک جنین احتمال سقط و از دست رفتن جنین را بالا خواهد برد.
یکی دیگر از عوارضی که ممکن است مصرف بیش از حد مجاز زعفران در دوران بارداری در پی داشته باشد، افزایش حالت تهوع و استفراغ است. همانطور که اشاره شد مصرف زعفران انقباضات رحم را بیشتر می‌کند؛ این تاثیر فقط بر ماهیچه‌های رحم نیست و کلیه محوطه شکمی را تحت‌تأثیر خود قرار دهید و منجر به انقباضات پشت سر هم و مداوم شکم خواهد شد و این انقباضات منجر به تشدید حالت تهوع خواهد شد.
چگونگی مصرف زعفران در دوران بارداری
همانطور که توضیح داده شد مصرف زعفران به حد مجاز و زیر نظر پزشک متخصص در دوران بارداری بلامانع است اما شاید این سوال برای شما پیش بیاید که چگونه زعفران را در رژیم غذایی یک خانم حامله باید جای داد. زعفران را به چند طریق می‌توانید مصرف کنید:
زعفران دم‌کرده
رایج‌ترین نوع استفاده از زعفران، دم کردن زعفران است. زعفران را به آرامی آسیاب کنید و مقداری آب گرم روی آن بریزید. محلول زعفران را در یک قوری کوچک یا یک ظرف شیشه‌ای درب‌دار کوچک بریزید و اجازه دهید به مدت ۱۰ الی ۱۵ دقیقه روی حرارت غیرمستقیم دم بکشد. از زعفران دم‌کرده در انواع خورش، داخل سوپ و برای روی پلو استفاده می‌شود.
دمنوش زعفران
مقدار کمی از زعفران را در یک قوری چینی بریزید و به اندازه یک لیوان آب گرم روی آن اضافه کنید. درب لیوان را با یک درپوش ببندید و برای ۱۰ دقیقه بگذارید تا زعفران عصاره خود را به آب پس بدهد.حالا می‌توانید مقدار بسیار کمی عسل به این محلول اضافه کنید و آن را میل نمایید. دمنوش زعفران خاصیت ضدافسردگی دارد و بسیار نشاط‌آور است. این دمنوش به تقویت قلب و عروق و تقویت حافظه نیز کمک می‌کند.
شربت زعفران
مقداری زعفران را دم کنید و اجازه دهید تا به دمای محیط برسد. حالا مقداری آب به آن اضافه کنید و مقدار کمی شکر نیز به آن بیافزاید. اگر استفاده از شکر برای شما ممنوع است می‌توانید زعفران را با آب خالی و بدون افزودن شکر میل نمایید. شربت‌های زعفران آماده نیز در بازار موجود است که مصرف آن‌ها توصیه نمی‌شود چرا که این شربت‌ها علاوه بر مقادیر زیاد شکر، دارای افزودنی‌های محتلف و رنگ‌های خوراکی هستند که همگی مواد شیمیایی هستند و برای بدن بشدت مضر هستند؛ به ویژه برای بانوان باردار که شرایط جسمی حساس‌تری دارند.
شیر و زعفران
همانطور که گفتیم بهتر است در ماه‌های اول بارداری از مصرف زعفران خودداری کرد و یا میزان آن را به حداقل رساند اما در ماه‌های میانی (اواخر ماه چهارم) می‌توانید شیر و زعفران را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. برای این کار می‌توانید مقدار کمی زعفران دم‌کرده را به شیر اضافه کنید و به عنوان عصرانه یا در وعده صبحانه از آن استفاده کنید.
تأثیرات مثبت مصرف زعفران بر بدن بانوی باردار
مصرف زعفران در دوران حاملگی مزایایی برای بانوان حامله خواهد داشت. در ادامه برخی از فواید مصرف زعفران در دوران حاملگی اشاره خواهد شد:
کاهش نوسانات خلق‌وخو
در دوران حاملگی سطح ترشح هورمون‌ها تغییر می‌کند. افزایش و کاهش ترشح هورمون‌ها اثرات عمیقی بر روحیات و خلقیات خانم حامله خواهد داشت. معمولاً بانوان باردار در دوران حاملگی دمدمی مزاج می‌شوند به طوری که ممکن است در یک لحظه پرانرژی و شاد باشند و دقیقه دیگری در لاک خود فرو بروند و حتی شروع به گریه کنند. بانوان باردار از لحاظ روحی به شدت حساس و تحریک‌پذیر می‌شوند. زعفران می‌تواند با تسریع در جریان خون، به سیستم عصبی و مغز در ارسال پیام ترشح هورمون‌ها کمک کند و فعالیت مغز را بهینه کند. زعفران به تولید انتقال‌دهنده عصبی سروتونین کمک می‌کند. سیگنال‌دهی سروتونین نقشی اساسی در تولید و تعدیل عملکردهای مختلف شناختی و رفتاری مانند خواب، خلق‌وخو، درد، اضطراب، افسردگی، پرخاشگری و یادگیری دارد.
تنظیم فشار خون
طبق تحقیقات به عمل آمده در دوران بارداری ضربان قلب بانوی حامله در حدود ۲۵ درصد افزایش می‌یابد از اینرو برخی بانوان باردار در دوران حاملگی دچار فشار خون بالا می‌شوند. گیاه زعفران دارای مقادیر قابل‌توجهی پتاسیم و آنتی‌اکسیدان کروکتین است. وجود این مواد به کاهش فشار خون در بارداری کمک می‌کند و ضربان قلب را پایین می‌آورد.
کاهش عوارض بیماری صبحگاهی
معمولاً بانوان باردار صبحها و بعد از بیدار شدن از خواب حالت تهوع و سرگیجه را تجربه می‌کنند که از آن به عنوان بیماری صبحگاهی یاد می‌شود. مصرف چای زعفران و یا شیر و زعفران در وعده صبحانه تا حدود زیادی در بهبود حالت تهوع و سرگیجه صبحگاهی مؤثر خواهد بود.
کمک به هضم غذا
ناراحتی و درد در ناحیه شکم در دوران حاملگی بسیار شایع است. این درد مربوط به ارگان‌های داخلی شکم است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها معده است که در دوران بارداری درد معده بسیار شایع است. زعفران با تسریع و تسهیل فرایند گوارش و هاضمه می‌تواند این درد را کاهش دهد. زعفران منجر به افزایش جریان خون و بهینه شدن فعالیت سیستم گوارشی خواهد شد. سرعت بخشیدن به هضم غذا در افزایش متابولیسم بدن خانم حامله مؤثر است. زعفران یک پوشش حافظتی در دستگاه گوارش ایجاد می‌کند که علاوه بر کمک به هضم غذا از تجمع گاز در معده و نفخ نیز جلوگیری می‌کند.
کاهش اسپاسم‌های عضلانی
یکی از دردها و ناراحتی‌های شایع در دوران حاملگی گرفتگی و اسپاسم عضلانی است. هر ماه با رشد جنین کشیدگی در عضلات بیشتر می‌شود این کشیدگی منجر به بروز درد در ناحیه معده و مفاصل لگن خواهد شد. زعفران می‌تواند دردهای عضلانی را تسکین دهد و در بهبود اسپاسم‌های ماهیچه‌ای موثر باشد.
کاهش ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی
زعفران می‌تواند از قلب شما در دوران بارداری محافظت کند. زعفران دارای مقادیری آنتی‌اکسیدان و پتاسیم است که منجر به کاهش میزان کلسترول بدن می‌شود. با کاهش سطح کلسترول و چربی‌های مضر، قلب بانوی باردار کمتر در معرض ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی – عروقی قرار خواهد گرفت.
تأمین آهن مورد نیاز
زعفران منبع غنی از آهن است. بیشتر بانوان در دوران بارداری دچار کم‌خونی و فقرآهن می‌شوند. آهن برای سلامت بدن مادر و رشد جنین بشدت مورد نیاز است. مصرف زعفران موجب افزایش سطح هموگلوبین و تولید گلبول قرمز خواهد شد.
درمانی برای ریزش مو
در دوران حاملگی با تغییر در ترشح سطح هورمون برخی بانوان با ریزش غیرعادی مو مواجه می‌شوند. مصرف زعفران که غنی از انواع آنتی‌اکسیدان است می‌تواند در درمان و جلوگیری از ریزش مو موثر باشد.
افزایش کیفیت خواب
اختلالات خواب در دوران بارداری بسیار شایع است. بیشتر بانوان باردار با نزدیک شدن به ماه‌های آخر بارداری برای خوابیدن دچار چالش می‌شوند. حرکات مداوم جنین، دردهای عضلانی، بزرگ شدن شکم و اضطراب سبب می‌شود که بانوی حامله خواب خوب و مناسبی نداشته باشد. زعفران دارایی خواص آرامش‌بخشی و تسکین‌دهندگی است و مصرف شیر و زعفران در ساعات ابتدایی شب می‌تواند به خواب خانم حامله کمک موثری بکند.
بهبود بیماری‌های تنفسی
با توجه به این که زعفران دارای خاصیت ضدالتهابی است مصرف آن می‌تواند تورم و التهاب ریه‌ها را کاهش دهد و باعث تسهیل تبادل اکسیژن با خون شود، در نتیجه خانم حامله راحت‌تر نفس می‌کشد. زعفران در درمان انسدادهای ریه هم موثر است بنابراین زنان بارداری که مبتلا به آسم هستند می‌توانند با مصرف زعفران از عوارض آسم در دوران بارداری بکاهند. با توجه به این که در دوران بارداری سیستم ایمنی بدن خانم حامله ضعیف می‌شود، فرد ممکن است به عفونت و یا آلرژی مبتلا شود، مصرف زعفران به کاهش آلرژی، احتقان بینی، آسم و سرفه کمک می‌کند.
درمان مشکلات پوستی
بسیاری از بانوان باردار در دوران حاملگی از خشکی پوست، جوش و آکنه شکایت دارند. زعفران با خاصیت تصفیه‌کنندگی خون می‌تواند ناخالصی‌های خون را از بین ببرد و درمان موثری برای رفع جوش و آکنه است. ماساژ زعفران روی پوست در کاهش التهاب، تسکین درد و کاهش حساسیت‌های پوستی مؤثر است.
کمک به سلامت کلیه‌ها
زعفران سرشار از پتاسیم است، پتاسیم برای سلامت کلیه‌ها مفید است. پتاسیم تعادل الکترولیتی کلیه را برقرار می‌کند.
تقویت استخوان‌ها و دندان‌ها
جنین برای رشد و استخوان‌سازی نیاز به مقادیر زیاد کلسیم دارد و کلسیم مورد نیازش را از بدن مادر دریافت می‌کند. کمبود کلسیم در بدن مادر منجر به سست شدن دندان‌ها، ضعیف و شکننده شدن استخوان‌ها می‌شود، مصرف زعفران در دوران حاملگی می‌تواند برای سلامت دندان‌ها و استخوان‌ها مفید باشد.
خواص کلی زعفران
زعفران یک ماده خوراکی ایده‌ال برای زنان باردار محسوب می‌شود. زعفران دارای فولات، نیاسین، تیامین، ریبوفلاوین، ویتامین آ و ویتامین سی است. زعفران به بهبود بینایی در دوران بارداری کمک می‌کند به خصوص بانوان بارداری که آب مروارید دارند، مصرف زعفران به آن‌ها توصیه می‌شود. مصرف زعفران در ماه‌های آخر دوران بارداری باعث افزایش حرارت جنین می‌شود و حرکت جنین در داخل رحم را بیشتر می‌کند در نتیجه به تسریع فرایند زایمان کمک می‌کند. ابوعلی سینا در کتاب قانون سرفصلی به نام زعفران دارد. در این بخش از کتاب ابن سینا اذعان می‌کند که زعفران یک داروی نشاط‌بخش و تسکین‌دهنده است و می‌توان از آن برای درمان افسردگی پس از زایمان استفاده کرد. همچنین مصرف زعفران می‌تواند به بهبود خلق‌وخوی بانوان باردار کمک کند. مصرف زعفران در ماه‌های آخر بارداری باعث افزایش شیر و شیرین شدن شیر مادر خواهد شد.
چه موقع زعفران نخوریم
با همه خواصی که در مورد زعفران شرح داده شد باز هم تاکید می‌شود که در مصرف آن باید جوانب احتیاط را رعایت کرد. مصرف زیاد و خودسرانه زعفران می‌تواند عوارض خطرناکی برای مادر و جنین داشته باشد. در صورت بروز علایم زیر سریعاً به پزشک مراجعه کنید:
- زردی چهره
- بی‌حسی شدید بدن
- وجود خون در استفراغ
- وجود خون در ادرار
- سرگیجه و بی‌تعادلی
- خونریزی از لب، بینی و یا پلک
آیا مصرف زعفران باعث تولد نوزاد زیبا می‌شود؟
گذشتگان معتقد بودند که مصرف زعفران باعث زیبایی نوزاد خواهد شد اما این باور، پایه و اساس علمی ندارد. زیبایی و رنگ پوست به عوامل وراثتی مربوط می‌شود و خوردن زعفران نمی‌تواند بر عوامل ژنتیکی تاثیرگذار باشد.