همان طور که در بخش اول مقاله به بررسی برخی مشکلات پرداختیم در این مقاله نیز با شما مخاطب گرامی در مورد دردهای پس از زایمان و راهکارهای تسکین درد و همچنین مشکلات روحی و روانی که ممکن است پس از زایمان گریبانگیر مادران گرامی شود را بررسی خواهیم نمود. با پینو بیبی همراه باشید تا درباره راهکارهای مدیریت و مقابله با عوارض رایج پس از زایمان بیشتر بدانید.
بدن درد و درد عمومی پس از زایمان
فشار و زور زدن‌های مداوم هنگام زایمان، دردهای مزمن دوران بارداری مانند کمر درد، درد لگن، درد شکم و حتی درد قفسه سینه می‌توانند حتی پس از زایمان هم مادر را آزار دهند. این دردها ممکن است در سرتاسر بدن احساس شوند و مانند دردهای عضلانی و نوعی کوفتگی بعد از انجام فعالیت‌های بدنی سخت هستند. زایمان خود یک فعالیت شدید بدنی محسوب می‌شود که علاوه بر این که با درد زیادی همراه است ممکن است با دردهای قبل از وضع حمل نیز ادغام شود و حتی پس از تولد نوزاد نیز ادامه پیدا کند. گاهی در دوران بارداری عدم رسیدگی به دردهای عضلانی و یا ضعف بدنی مادر ممکن است باعث شود عوارض شایع بارداری اثرات عمیق‌تری و بادوام‌تری بر مادر داشته باشند و حتی پس از هفته‌ها بعد از تولد نوزاد همچنان مادر را آزرده خاطر کنند. عدم رسیدگی و مدیریت درس این دردها ممکن است باعث شود این دردها برای همیشه با مادر باقی بمانند و کیفیت زندگی فرد را برای همیشه تحت تاثیر قرار دهند.
راهکارهای تسکین بدن درد بعد از زایمان
بهترین درمان برای تسکین دردهای بعد از زایمان استراحت کردن و انجام تمرینات ورزشی سبک است. در کنار این ترفندها، ماساژتراپی و آب درمانی نیز می‌تواند موثر واقع شود. اگر درد در حدی است که شما را از انجام کارهای روزانه بازمی‌دارد خوردن یک مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن بدون کدئین ممکن است مفید واقع شود. استفاده از کیسه آب گرم یا تشک برقی در ناحیه عضلانی دردناک نیز راهکار مناسبی برای تسکین درد است.
درد شکم بعد از زایمان
در کنار دردهای عضلانی، کرامپ شکم و دردهای ناحیه حفره شکمی ممکن است بیش از هر درد دیگری برای شما آزار دهنده باشند. انقباضات رحم ممکن است همچنان ادامه داشته باشد و شما دردهایی شبیه دردهای پیش از زایمان یا دردهای دوران قاعدگی را تجربه کنید. از این انقباضات رحمی به نام پس‌دردهای زایمان نام برده می‌شود. این انقباضات رحمی در واقع تلاش بدن برای برگشت به حالت قبل از بارداری است. رحم در تلاش است تا با انقباضات مکرر به اندازه سابق خود برگردد و کوچک شود و همچنین با انقباضات خود مانع از خونریزی شدید پس از زایمان می‌شود. به تدریج بدن با ترشح هورومون اکسی توسین روند انقباضات رحم بیشتر می‌شود و مادر درد بیشتری را متحمل می‌شود، این دردها در واقع ناشی از سازگاری بدن به ویژه دستگاه تناسلی مادر برای برگشتن به زمان قبل از بارداری است. وجود درد و خونریزی حتی چند روز بعد از زایمان هم طبعی است و جای نگرانی ندارد اما شما همراه با خونریزی علائم دیگری مانند حساس شدن به لمس شکم یا بالا رفتن درجه حرارت بدن را نیز تجربه می‌کنید لازم است تا سریعاً به پزشک مراجعه کنید این علائم ممکن است ناشی از عفونت رحم باشد که می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
راهکارهای تسکین درد شکم پس از زایمان
مانند دردهای دوران قاعدگی گرم نگهداشتن شکم و استفاده از تشکچه برقی و یا کمپرس گرم می‌تواند تا حدودی در تسکین درد کمک کند. هر روز دوش آب گرم بگیرید و به آرامی شکم خود را زیر دوش ماساژ دهید. به صورت دمر دراز بکشید و یک کیسه آب گرم یا یک حوله گرم زیر شکم خود بگذارید و دقایقی در این وضعیت استراحت کنید، از همسر یا یکی از نزدیکان خود بخواهید وقتی در این وضعیت دراز کشیده‌اید کمر و پشت شما را به آرامی ماساژ دهد. مثانه خود را در فواصل کوتاه تخلیه کنید، پر بودن مثانه، فشار بیشتری به رحم شما وارد می‌کند و درد شما را مضاعف خواهد کرد. اگر تحمل درد برای مادر ممکن نیست مصرف مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینفون ممکن است تا حدودی درد را تسکین دهد، اگر حتی با مصرف مسکن درد تسلی نیافت لازم است تا به پزشک مراجعه شود.
درد و بی‌حسی در اطراف زخم و برش سزارین
ممکن است شما با روش زایمان سزراین وضع حمل کرده باشید و نوزاد خود را به دنیا آورده باشید بنابراین محل اسکار برش سزارین ممکن است شما را ازرده سازد. بی‌حسی ناحیه بخیه خورده در برش سزارین طبیعی است اما اگر در ناحیه برش خورده درد شدیدی دارید که با مصرف مسکن التیام نمی‌یابد باید با پزشک خود مشورت کنید.
راهکارهای تسکین درد در ناحیه برش و بخیه سزارین
پیش از هر چیز توصیه می‌کنیم مقاله تیم متخصص پینو بیبی در خصوص «مراقبت‌های پس از عمل سزارین» را مطالعه نمایید. در مورد مصرف داروهای مسکن محتاط باشید به خصوص اگر به نوزاد خود شیر می‌دهید. تمیز و خشک نگه داشتن جای زخم برش سزارین بسیار مهم است. از انجام فعالیت‌هایی که به شکم شما فشار وارد می‌کند مانند انجام تمرینات ورزشی خاص (مانند دراز و نشست) یا بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید. از مصرف غذاهای حجیم و سنگین خودداری کنید، سعی کنید غذاهای رقیق اما مقوی مصرف کنید. مثانه خود را پُر نگه ندارید و دفعات رفتن به سرویس بهداشتی را بیشتر کنید. می‌توانید برای جلوگیری از کشش پوست در ناحیه برش سزارین و همچنین بهبود سریعتر جای اسکار محل زخم را با پماد ویتامین A و D و یا کرم ویتامین E چرب کنید. قبل از مصرف هر دارویی حتی پمادها و کرم‌های ویتامینه با پزشک خود مشورت کنید برخی کرم‌ها حاوی موادی هستند که ممکن است از طریق جذب پوستی وارد جریان خون شما شوند و به شیر شما راه پیدا کنند که احتمال دارد برای نوزاد مضر باشند. نگران نباشید بعد از گذشت چند ماه از زایمان می‌توانید برای برطرف شدن جای اسکار سزارین با یک متخصص پوست مشورت کنید و جای برش سزارین را تا حد ممکن کمرنگ کنید. گر چه درد و بی‌حسی محل زخم پس از عمل سزارین طبیعی است اما اگر درد با تب، ترشح از ناحیه زخم و کاهش اشتها و حالت تهوع همراه است لازم است تا فوراً با پزشک خود تماس بگیرید چرا که ممکن است چنین علائمی نشان دهنده عفونت محل زخم و یا یک مشکل پزشکی حاد باشد.
درد در ناحیه پرینه پس از زایمان
ناحیه پرینه ناحیه بین واژن و معقد است. موقع زایمان ممکن است در اثر فشار شدید این ناحیه پاره شود و یا حتی پزشک برای تسهیل روند زایمان این ناحیه را به صورت عمدی پاره کند. چنین جراحی را اپیزیوتومی می‌گویند. بعد از زایمان ممکن است این ناحیه درد داشته باشد و یا دراین ناحیه احساس سوزش وجود داشته باشد. در برخی موارد ممکن است به دلیل پارگی و جراحت زیاد در این ناحیه نیاز به بخیه زدن باشد، در این صورت پزشک مراقبت‌های لازم را برای مادر توضیح خواهد داد و لازم است تا مادر نکات گفته شده توسط پزشک را به دقت رعایت کند. تورم و ترشح مواد چرک مانند از این ناحیه ممکن است نشانه عفونت باشد و نیاز به درمان فوری دارد.
راهکارهای تسکین درد ناحیه پرینه و جراحی اپیزوتومی بعد از وضع حمل
معمولاً جراحت ایجاد شده در این ناحیه زیاد نیست و بعد از چند روز بهبود می‌یابد. برای کاهش و تسکین درد می‌توانید از کمپرس گرم یا سرد استفاده کنید. بعضی افراد معتقدند کمپرس گرم مفیدتر است بنابراین نشستن در وان و یا لگن آب گرم را ترجیح می‌دهند انتخاب کمپرس سرد یا گرم کاملاً بستگی به ترجیحات شخصی شما دارد. ریختن آب گرم روی این ناحیه نیز ممکن است تا حدودی احساس سوزش و درد را کاهش دهد. اگر نشستن برای شما سخت است سعی کنید تا چند روز پس از زایمان در حالت خوابیده قرار بگیرید و از نشستن‌های مداوم پرهیز کنید. استفاده از نشیمن‌های پزشکی و حلقه‌های بادی و یا بالش‌های طبی نیز می‌تواند به شما در مدیریت درد کمک کند. برای جلوگیری از عفونت مراقب باشید تا ادرار یا مدفوع با ناحیه آسیب تماس نداشته باشد و ناحیه پرینه تمیز نگه دارید. لباس گشاد بپوشید، اگر برای کنترل نشت خونریزی بعد از زایمان از پد بهداشتی استفاده می‌کنید پد را در فواصل زمانی معین تعویض کنید حتی اگر پد خیس نشده باشد. سعی کنید به پهلو دراز بکشید تا به ناحیه پرینه فشار کمتری وارد شود. اگر درد شما زیاد بود ممکن است پزشک مسکن‌های ساده‌ای مانند استامینوفن را برای شما تجویز کند اما بدون مشورت پزشک دارویی مصرف نکنید. اگر برای‌تان مقدور بود تمرینات کگل را انجام دهد تا گردش خون در ناحیه آسیب دیده بیشتر شود و روند بهبودی تسریع گردد.
کمردرد پس از زایمان
بدیهی است که تحمل وزن جنین فشار زیادی را به شما وارد کرده است و زور زدن‌های مکرر موقع تولد نوزاد باعث می‌شود شما دچار درد در ناحیه میانی بدن به ویژه درد در ناحیه کمر شوید. بارداری باعث می‌شود شکل بدن تغییر کند و ممکن است در برخی بانوان منجر به ایجاد قوس کمر شود و یا در بانوانی که قوس کمر داشته‌اند اما این پروسه مدتی زمان می‌برد و ممکن است شما حتی پس از زایمان همچنان درد کمر داشته باشید.
راهکارهای تسکین درد کمر پس از زایمان
باید از انجام فعالیت‌های شدید خودداری کنید، اجسام سنگین را بلند نکنید و اجازه بدهید بدن ریکاور شود. بیشتر استراحت کنید و ورزش‌های مخصوص کمر را انجام دهید. برای بلند کردن نوزاد زانوهای خود را کمی خم کنید و سعی کنید به جای خم شدن از کمر زاویه بدن خود را با زانوهای‌تان تنظیم کنید. اگر اضافه وزن دارید برای کاهش وزن خود برنامه‌ریزی کنید. پیاده‌روی روی سطح هموار با کفش مناسب فشار را از روی مهره‌های کمر برمی‌دارد. همچنین انجام تمرینات آب درمانی و راه رفتن در آب نیز می‌تواند مفید باشد. اگر قوس کمر شما خیلی زیاد است موقع نشستن و خوابیدن یک بالشتک کوچک را در گودی کمر خود قرار دهید. موقع شیردهی و زمانی که نشسته‌اید سعی کنید زیر پای خود یک بالش یا چهار پایه کوچک قرار دهید تا پاهای شما آویزان نماند. از ایستادن‌ها و نشستن‌های طولانی مدت بپرهیزید. اگر کمر درد شما مدتی بعد از زایمان بهبود نیافت برای انجام تمرینات تخصصی مانند فیزیوتراپی و یا مصرف دارو با پزشک متخصص مشورت کنید.
سندرم تونل کارپال و مشکلات شیردهی
سندرم تونل کارپال وضعیتی است که در آن عصب میانی در جایی که از مچ دست می‌گذرد تحت فشار قرار می‌گیرد. عصب میانی برخی از ماهیچه‌هایی را که شست را حرکت می‌دهند کنترل می‌کند و اطلاعات مربوط به احساسات شست و انگشتان را به مغز منتقل می‌کند. این سندرم باعث تورم اطراف اعصاب مچ دست می‌شود، می‌تواند باعث بی‌حسی، سوزن سوزن شدن یا درد در یک یا هر دو دست شود. این عارضه ممکن است در دوران بارداری اتفاق بیفتد و بعد از زایمان و در دوران شیردهی نیز برای مادران چالش‌برانگیز باشد. شیردهی ممکن است با وجود سندرم تونل کارپال CTS دردناک باشد، زیرا مادر باید از مچ دست خود برای نگه داشتن سر و سینه خود در موقعیت مناسب برای شیردهی استفاده کند.
راهکارهای تسکین و درمان درد مچ دست بعد از وضع حمل
استفاده از بالش و پتو برای نگه داشتن، حمایت یا مهاربندی دست می‌تواند بسیار کمک کننده باشد. استفاده از بالش شیردهی نیز می‌تواند به مادران شیرده که از سندرم تونل کارپال رنج می‌برند کمک کند. تغییر موقعیت شیردهی نیز ممکن است در تسکین درد موثر باشد. اگر ماد ربه پهلو دراز بکشد و کودک را مقابل خود قرار دهد ممکن است فشار کمتری روی مچ دست او ایجاد شود. مادر می‌تواند برای جلوگیری از تحمل وزن نوزاد، نوزاد را در آغوشی یا سایر وسایل کمکی قرار دهد حتی می‌تواند نوزاد را با یک تکه پارچه یا چادر روی سینه خود بندد تا مجبور نباشد وزن نوزاد را موقع شیردهی تحمل کند. استفاده از کمپرس مداوم سرد و گرم نیز می‌تواند در تسکین این درد موثر باشد. ماساژ دست و انگشتان جهت خونرسانی بیشتر به ناحیه آسیب دیده نیز موثر خواهد بود.
احساس خستگی و ضعف عمومی بدن پس از زایمان
بارداری در کنار همه لذت‌های شیرینی که دارد یک مشقت طاقت‌فرسا برای بانوان است، عوارض بارداری آن قدر زیاد است که از شمردن همه آن‌ها عاجزیم. بارداری سیستم خواب مادر را مختل می‌کند ممکن است باعث فقر انواع ویتامین و مواد معدنی شود و در کنار تغییرات شدید فیزیولوژیکی و هورمونی می‌تواند خستگی و ضعف عمومی شدیدی را به ارمغان آورد. این خستگی بعد از پروسه نسبتاً طولانی و سخت زایمان چندین برابر خواهد شد. کمبود انرژی، خستگی و ضعف عمومی بدن یکی از مشکلات رایج بعد از زایمان است.
راهکارهای تسکین و درمان ضعف عمومی بدن و خستگی بعد از وضع حمل
خستگی یکی از مشکلاتی است که همه بانوان بعد از زایمان با آن مواجه می‌شوند اما بسته به بنیه و استحکام و سلامت بدن برخی خیلی زود انرژی خود را بدست می‌آورند اما برخی دیگر از مادران برای تجدید قوا نیازمند صرف زمان بیشتری هستند. اما بهر روی داشتن یک رژیم غذایی سالم، متنوع، مناسب و انرژی‌زا می‌تواند شما را از شر خستگی بعد از زایمان خلاص کند. انجام تمرینات ورزشی سبک مانند شنا و پیاده‌روی باعث تسهیل گردش خون و نشاط بدن می‌شود. نوشیدن آب و مایعات نیز برای تسریع و تسهیل جزیان خون مفید است و باعث می‌شود بدن زودتر ریکاور شود. در کنار همه این تمهیدات به یاد داشته باشید که نیازی نیست برای این که مادر نمونه و خوبی باشید همه کارها را خودتان انجام دهید از دوستان و سایر اعضای خانواده کمک بگیرید. کارهای بی‌اهمیت را فعلاً کنار بگذارید. برای کارهای روزمره برنامه‌ریزی کنید و به یاد داشته باشید که زندگی شما دستخوش تغییرات بزرگی شده است و این کاملاً طبیعی است که شما برای انجام برخی امور وقت کم بیاورید به فکر سلامتی جسم و روح خود باشید و به خودتان سخت نگیرید.
مشکلات خواب پس از زایمان
وقتی باردار هستید شکم بزرگ، درد مچ دست، درد کمر و لگن، تکرر ادرار، گرگرفتگی و لگدهای گاه و بی‌گاه کوچولوی‌تان باعث می‌شود خواب شما مختل شود، با خود می‌اندیشید که بعد از زایمان کسری خواب خود را جبران خواهید کرد و حتماً از این که دیگر مجبور نیستید شکم بزرگ‌تان را تحمل کنید هیجان‌زده هستید اما متاسفانه بی‌خوابی معضل مشترکی چه قبل از زایمان و بارداری و چه بعد از زایمان است. اکثریت بانوان بعد از زایمان دچار اختلالات خواب می‌شوند. گر چه دیگر شکم بزرگ مانع از چرخیدن‌های آزاد شبانه نمی‌شود اما گریه‌های ناگهانی نوزاد در طول شب می‌تواند خواب شبانه شما را مختل کند.
راهکارهای درمان اختلالات خواب بعد از زایمان
مهم‌ترین ترفند برای مقابله با بی‌خوابی‌های پس از زایمان برنامه‌ریزی برای خواب است. سعی کنید در ساعاتی نوزاد مشغول استراحت است شما هم استراحت کنید. مقاله رمزگشایی گریه نوزاد را مطالعه کنید تا اگر شب به دلیل گریه نوزاد از خواب بیدار شدید سردرگم نشوید و خیلی زود بتوانید نوزاد را آرام کنید و خودتان نیز به خواب بروید. اگر در دوران بارداری از بالش باردرای استفاده می‌کردید شاید هنوز هم بالش برای مدیریت وضعیت خوابیدن و کمک به کاهش درد مفاصل برای ما مفید و موثر باشد بد نیست دوباره به سراغ بالش بارداری بروید. سعی کنید الگوی خواب نوزاد را تنظیم کنید تا ساعات بیشتری را در شب خواب باشد. از خوردن و نوشیدن مواد خوراکی حاوی کافئین خودداری کنید. یک الی دو ساعت مانده به زمان خواب از نوشیدن مایعات پرهیز کنید، شاید نوشیدن یک لیوان شیر گرم برای شما مناسب باشد اما آن را یک ساعت قبل از رفتن به تختواب میل کنید. برخی از تحقیقات نشان می‌دهد خوردن کاهو بر تعمیق خواب شبانه موثر است اما خوردن نوشیدنی‌ها و مواد خوراکی حاوی ویتامین سی انتخاب مناسبی برای ساعات پایانی شب نیست. گرفتن دوش آب گرم، ماساژ کمر و سر می‌تواند در آرامش شما قبل از خواب موثر باشد و به شما در داشتن یک خواب آرام کمک کند.
اختلالات خلقی و افسردگی پس از زایمان
یکی از مشکلاتی که تغییرات هورمونی در بدن به وجود می‌آورد بروز اختلالات خلقی و نوسانات روحی است. بارداری و زایمان باعث تغییر در سطح ترشح هورمون‌ها می‌شود پس تجربه اختلالات روحی و نوسانات خلقی در دوران بارداری و پس از زایمان طبیعی است. شایع‌ترین نوع این اختلالات، افسردگی پس از زایمان است که ما در یک مقاله به طور مفصل به آن پرداخته‌ایم. در کنار احساس غم و اندوه، برخی بانوان ممکن است احساس ترس، بی‌حوصلگی و حتی ناامیدی را تجربه کنند. زیاد شدن مشلغه‌های روزمره، کمبود خواب، خستگی پس از زایمان در کنار سایر مشکلاتی که در این مقاله و در قسمت اول مقاله خواندید سبب می‌شود تا بانوی باردار اختلالات روحی و روانی را تجربه کند. این اختلالات خلقی ممکن است بر کیفیت زندگی و حتی انجام فعالیت‌های روتین روزمره مادر تاثیر منفی داشته باشد. افسردگی پریناتال، بیبی بلوز و یا گرفتگی خلقی همه اشاره به تغییرات خلقی، بی‌حوصلگی، غم و اضطراب مادر پس از زایمان دارد.
راهکارهای درمان و مدیریت اختلالات خلقی و روحی بعد از زایمان
اختلالات خلقی بعد از زایمان به هیچ وجه نشانه ضعف مادر نیست بلکه یک مشکل شایع است که به دلایلی که گفته شد ممکن است تازه مادران را تحت تاثیر قرار دهد. بهترین روش مدیریت و مقابله با اختلالات خلقی پس از زایمان صحبت کردن و گفتگو با افراد قابل اطمینان مانند اعضای خانواده، همسر و دوستان نزدیک است. داشتن برنامه روتین روزانه، بهره‌مندی از یک رژیم غذایی سالم و متنوع، ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی و یوگا، قدم زدن زیر نور خورشید، گوش دادن به موسیقی شاد، شرکت در فعالیت‌های گروهی، انجام ورزش‌های مخصوص مادر و نوزاد و بیرون رفتن از خانه می‌تواند بسیار موثر باشد. معمولاً ۱۰ روز پس از زایمان این علائم کمرنگ می‌شوند و مادر احساس بهتری خواهد داشت اما اگر علائم بیشتر شدند و یا مادر تفکراتی نظیر خودکشی، اسیب زدن به نوزاد و اختلال اضطراب شدید را داشت لازم است تا با یک روانشناس در این خصوص مشورت شود.
آن چه در قسمت سوم مقاله خواهید خواند
در قسمت سوم مقاله به بررسی برخی دیگر از مشکلات شایع پس از زایمان خواهیم پرداخت و محوریت موضوع مورد بحث مشکلات پستان و پوست بعد از زایمان خواهد بود. همچنین علائم خطرناک پس از زایمان را نیز خدمت شما مخاطب عزیز معرفی کرده‌ایم، با مشاهده این علائم لازم است تا سریعاً به پزشک مراجعه بفرمایید. در ادامه نیز چالش‌های مهمی مانند مسائل مربوط به شیردهی، کاهش وزن و بازگشت قاعدگی مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت. عناوینی که در قسمت سوم مقاله بررسی خواهیم کرد شامل: ترشحات پستان در مادران غیر شیرده، مشکلات مربوط به شیردهی، افتادگی سینه‌ها، خروج ترشحات خونی از پستان، آلوپسی و ریزش مو، شل شدن شکم و افتادگی پوست، تغییر رنگ پوست و علائم کشش پوست و ترک‌های پوستی می‌باشد.