آیا درد لگن در دوران بارداری خطرناک است؟
بارداری عوارض گوناگونی را در پی دارد. یکی از عوارض درد در ناحیه لگن است. این درد می‌تواند منشا شناسایی و تشخیص سایر بیماری‌ها باشد. بر اساس نوع و شدت درد نیاز است تا درمان مناسب انجام شود تصمیم‌گیری در خصوص نوع درمان در درجه اول بر عهده خود خانم حامله است. تغییر سبک زندگی و مراعات در انجام برخی فعالیت‌ها ممکن است درد را تا حدود زیادی تسکین دهد اما گاهی شدت درد امکان راه رفتن را از بانوی باردار سلب می‌کند؛ دردی با این شدت نیازمند پیگیری پزشکی و درمان تخصصی است. در این مقاله علل و عوامل بروز درد لگن در دوران حاملگی را بررسی می‌کنیم و شیوه‌های درمانی آن را ارائه خواهیم کرد.
درد لگن در دوران بارداری
یکی از عوارض شایع دوران بارداری درد در ناحیه لگن است. این عارضه به عنوان درد کمربند لگنی مرتبط با بارداری (PGP: Pelvic Girdle Pain) شناخته می‌شود. این بیماری به دلیل اختلال در عملکرد مفاصل ناحیه لگن و حرکت غیریکنواخت مفاصل این ناحیه رخ می‌دهد. شل شدن مفاصل لگن و رباط‌های آن که معمولاً به دلیل بزرگ شدن و وزن گرفتن جنین است، منجر به بروز درد در این ناحیه می‌شود. عوامل مختلفی ممکن است سبب بروز درد کمربند لگنی شوند. در ادامه علل بروز این عارضه و روش‌های درمان آن را بررسی خواهیم کرد، پس تا انتهای این مقاله با تیم پینو بیبی همراه باشید.
علل بروز درد لگن در دوران بارداری
عوامل زیادی ممکن است منجر به ایجاد درد در ناحیه لگن شوند که برخی از آن‌ها ممکن است دردهای خفیف و برخی دیگر دردهای بسیار شدیدی را ایجاد می‌کنند. گاهی درد در ناحیه لگن نشانه یک بیماری است و گاهی اثر تحرک زیاد، اضافه وزن، عدم رعایت پوزیشن مناسب به هنگام خواب، تعدد بارداری، ناراحتی‌های روحی و روانی و مصرف دخانیات ممکن است موجب شود تا بانوی باردار در ناحیه کمربند لگنی درد احساس کند.
افزایش وزن و اعمال فشار مضاعف بر مفاصل
همه بانوان باردار طی دوران حاملگی دچار اضافه وزن می‌شوند. رشد جنین و افزایش آب میان بافتی در ارگان‌های حفره شکمی از دلایل عمده افزایش وزن در دوران باردرای هستند. افزایش وزن سبب می‌شود تا فشار زیادی بر مفاصل و رباط‌های لگن وارد شود. این فشار زیاد می‌تواند باعث بروز درد در ناحیه کمر، کشاله ران و لگن شود.
به علاوه رشد جنین باعث می‌شود که بر اعصاب لگن فشار وارد شود و این فشار نیز می‌تواند منشا درد لگن باشد. این درد با انجام فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی و بالا رفتن از پله‌ها تشدید می‌شود.
تغییرات هورمونی
یکی از بدیهی‌ترین تغییراتی که در دوران بارداری در بدن خانم‌های حامله رخ می‌دهد، تغییر در سطح ترشح هورمون‌ها می‌باشد. این تغییرات در ترشح هورمون‌ها نوعی واکنش بدن به پدیده بارداری است و بدن با اعمال این تغییرات زمینه رشد جنین و آماده شدن بدن مادر برای زایمان را فراهم می‌کند. یکی از هورمون‌هایی که در دوران بارداری بیشتر از قبل ترشح می‌شود هورمونی است به نام هورمون ریلکسین که از آن به عنوان هورمون آرامش نیز یاد می‌شود. این هورمون پروتئینی باعث شل شدن عضلات و رباط‌های لگن می‌شود تا فضای کافی برای رشد جنین ایجاد شود و جنین به هنگام زایمان راحت‌تر بتواند از بین آن عبور کند. سست شدن رباط‌های لگن باعث بی‌ثباتی و شل شدن مفاصل می‌شود. این بی‌ثباتی مفاصل عموماً با احساس درد همراه است. معمولاً در سه ماهه دوم ترشح هورمون ریلکسین به بالاترین سطح خود می‌رسد، از همین رو بیشتر شکایت بانوان از درد لگن مربوطه به سه ماهه دوم بارداری است.
عفونت مجاری ادراری
یکی از مشکلات رایج بانوان در دوران بارداری، ابتلای بانوان به عفونت‌های مجاری ادراری است. عفونت مجاری ادراری باعث بروز درد در قسمت زیر شکم یا لگن می‌شود. از علائم این عفونت می‌توان به احساس سوزش در هنگام ادرار کردن و همچنین تغییر رنگ ادرار و یا وجود لکه‌های خونی در ادرار اشاره کرد. بهتر است درمان عفونت ادراری جدی گرفته شود چرا که سهل‌انگاری در درمان به موقع و موثر ممکن است سبب نفوذ عفونت به کلیه شود و عفونت کلیه را در پی خواهد داشت.
عدم تعادل عضلانی
رشد جنین که با افزایش وزن آن نیز همراه است سبب می‌شود تا ماهیچه‌ها و رباط‌های لگن کشیده و نامتعادل گردند. در ماه‌های آخر بارداری که جنین به حداکثر رشد خود نزدیک می‌شود این درد بیشتر شایع است که معمولاً با درد کمر توام می‌شود. با پیشرفت حاملگی عدم تعادل عضلانی بیشتر می‌شود در نتیجه درد در نواحی لگن، ران و کشاله ران افزایش خواهد یافت.
کیست تخمدان
کیست تخمدان یک بیماری شایع بین بانوان است. بدن هر خانم در ماه یک تخمک کامل شده را به داخل رحم می‌فرستد. در افرادی که مبتلا به کیست تخمدان هستند، تخمک کامل می‌شود اما به درون رحم راه نمی‌یابد و تبدیل به توده‌های کیسه مانندی می‌شود که درون آن پر از مایع است. این کیسه‌ها در داخل یا روی تخمدان رشد می‌کنند. معمولاً ابعاد این کیست‌ها چندان زیاد نیست و به اندازه یک نخود هستند اما گاهی این کیست‌ها طی دوران بارداری بزرگ می‌شوند. بزرگ شدن این کیست‌ها باعث می‌شود تا فشار زیادی به رحم که در حال رشد و اتساع است وارد شود. این درد ممکن است به ناحیه لگن سرایت کند.
در موارد بسیار نادر کیست تخمدان پس از انجام فعالیت‌های ناگهانی مانند دویدن یا رابطه جنسی ممکن است دچار پیچ‌خوردگی شود. در واقع کیست سبب کج شدن تخمدان می‌شود و آن را در وضعیتی ناپایدار قرار می‌دهد. پیچ‌خوردگی تخمدان درد شدیدی را به همراه دارد و با علائمی نظیر تهوع، استفراغ، تعریق زیاد و درد لگن همراه است. پیچ‌خوردگی تخمدان مشکل حادی است که در صورت بروز باید فوراً به پزشک متخصص مراجعه کرد.
مشکلات سیستم گوارش
در دوران بارداری سطح ترشح هورمون پروژسترون افزایش می‌یابد. فعالیت دستگاه گوارش به شدت وابسته به تعادل در سطح ترشح هورمون‌هاست. عدم تعادل هورمونی ممکن است سبب بروز برخی عوارض گوارشی شود و معمولاً اثرات زیادی بر روده دارد. این تأثیرات باعث می‌شود فعالیت سیستم گوارش کند شود و در پی آن عوارضی مانند یبوست، نفخ و افزایش تولید گاز در معده و روده را سبب می‌شود. درد ناشی از مشکلات گوارشی ممکن است به لگن سرایت کند و باعث ایجاد درد در لگن شود. گاهی این درد به قدری شدید است که با درد زایمان اشتباه گرفته می‌شود. در چنین شرایطی استفاده از داروهای ضدنفخ و استفاده از دمنوش‌های گیاهی تا حدودی می‌تواند مشکل را بهبود ببخشد.
انقباضات براکستون هیکس
فرایند زایمان با شروع انقباضات مکرر و شدید در ناحیه شکم، رحم و عضلات و ماهیچه‌های اطراف آن‌ها استارت می‌خورد. این انقباضات با سفتی و فشار در ناحیه لگن همراه است. اما گاهی این انقباضات قبل از زایمان و در زمان غیرمعمول رخ می‌دهد؛ به چنین انقباضاتی، انقباضات براکستون هیکس یا انقباضات تمرینی و یا انقباضات کاذب زایمانی نیز گفته می‌شود. انقباضات براکستون هیکس اغلب نامنظم و پراکنده هستند. این انقباضات باعث ایجاد کرامپ (دل‌پیچه) می‌شود. گاهی ممکن است انقباضات براکستون هیکس در هفته ششم بارداری نیز حس شود اما به طور معمول شروع این گونه انقباضات در سه ماهه دوم و سوم بارداری است. علت بروز این انقباضات دردناک، کم آبی بدن مادر است بنابراین به بانوان باردار توصیه می‌شود تا حداقل ۸ لیوان آب در روز میل کنند. مزایایی نوشیدن آب در دوران بارداری بسیار زیاد است که مقاله مرتبط با آن در مجله اینترنتی پینو بیبی در دسترس شما عزیزان است. معمولاً با نوشیدن آب، استراحت و تخلیه مثانه این عارضه برطرف می‌شود اما اگر این انقباضات بیش از یک یا دو ساعت به طول انجامید و بانوی باردار هر بار بیش از ۳ انقباض را تجربه کند ممکن است علامتی برای زایمان زودرس باشد و لازم است فوراً به پزشک متخصص مراجعه شود.
ولوودینیا
ولوودینیا یک بیماری شایع بین بانوان است. در این بیماری فرد مبتلا درد مزمن، مدام و شدیدی را در ناحیه فرج (ناحیه اطراف دهان واژن) و واژن احساس می‌کند. علت بروز این بیماری هنوز مشخص نیست. گاهی بروز دردهای ولوودینیا با اسپاسم یا ضعف عضلات کف لگن توام می‌شود.
علائم درد لگن در دوران حاملگی
قطعاً اولین نشانه بروز درد است. شدت و ضعف درد می‌تواند دامنه گسترده‌ای داشته باشد؛ به طوری که برخی بانوان ممکن است درد خفیفی را احساس کنند اما در برخی دیگر از افراد شدت درد بسیار زیاد باشد. معمولاً بانوان بارداری که مشکل حاد درد لگن را دارند، هنگام نشستن، ایستادن، راه رفتن و تحرک مانند از پله بالا رفتن و ورزش کردن و یا حتی بلند کردن اجسام، خوابیدن به پشت و فعالیت‌های اینچنینی درد بیشتری را احساس می‌کنند به طوری که دامنه فعالیت‌های جسمی آن‌ها محدود می‌شود.
سست شدن رباط‌های لگن معمولا باعث ایجاد درد، ایجاد ضربان و سوزش می‌شود. این علائم معمولاً در نواحی باسن، نزدیکی اندام تناسلی و ناحیه تحتانی بدن بروز پیدا می‌کند. برخی بانوان باردار بعد از فعالیت زیاد در یک روز پرمشغله، شب هنگام و موقع خوابیدن درد بسیار زیادی را احساس می‌کنند؛ معمولاً خوابیدن به پهلو درد را کمتر می‌کند.
چه زمانی درد لگن خطرناک می‌شود؟
به طور معمول اکثر بانوان باردار درد لگن را در دوران حاملگی تجربه می‌کنند و درد لگن و کمر در دوران بارداری اجتناب‌ناپذیر است. با توجه به این که درد لگن از عوارض شایع دوران بارداری است معمولاً نیاز به مراجعه به پزشک و درمان خاصی ندارد. اما گاهی درد بسیار شدید خواهد شد و با علائم دیگری نظیر، تب و یا خونریزی واژینال همراه است در چنین شرایطی لازم است تا درد جدی گرفته شود و به پزشک متخصص مراجعه شود. در صورت بروز علائم زیر مراجعه فوری به پزشک ضروری است:
- درد شدید که قابل تحمل نباشد و شخص قادر به راه رفتن نباشد.
- اگر انقباض بیش از ۴ مورد و در مدت زمان یک ساعت باشد.
- سردرد بسیار شدید
- تورم ناگهانی اعضای بدن به خصوص دست، پا و صورت
- حالت تهوع مداوم
- سرگیجه
- خونریزی بدون لخته
- تب و لرز
- ترشحات آبکی، سبزرنگ همراه با لکه‌های خون
- کمتر شدن ضربه جنین به شکم مادر (از هفته ۲۸ تا زمان زایمان، معمولاً مادران قادر به تشخیص ۱۰ ضربه در روز هستند)
درد لگن در دوران بارداری می‌تواند احتمالات زیر را در پی داشته باشد:
سقط جنین
اگر درد شکم و لگن در سه ماهه اول بارداری رخ دهد، ممکن است علامتی برای احتمال بروز سقط جنین باشد. پژوهش‌ها حاکی از آن است که در حدود ۱۵ درصد بانوانی که در سه ماهه اول بارداری درد شدید در ناحیه شکم و لگن را احساس می‌کنند، دچار سقط جنین می‌شوند. چنین بانوانی ممکن است دردی شبیه به درد دوران قاعدگی را تجربه کنند.
زایمان زودرس
همانطور که گفته شد درد در ناحیه لگن ممکن است با انقباضات مداوم و شدیدی همراه باشد. اگر این علائم قبل از هفته ۳۷ بارداری رخ دهد و انقباض و درد بیش از یک الی دو ساعت دوام داشته باشد ممکن است علامتی برای زایمان زودرس باشد. در چنین شرایطی اگر بانوی باردار مثانه خود را از ادرار تخلیه کند و دراز بکشد اما همچنان انقباضات ادامه داشته باشد لازم است تا سریعاً به پزشک مراجعه شود.
جدا شدن جفت
جفت اندامی است که وظیفه تغذیه، اکسیژن‌رسانی به بدن جنین و دفع مواد زائد از بدن او را بر عهده دارد. جفت معمولاً به قسمت بالایی دیواره رحم چسبیده است و تا دقایقی بعد از زایمان از دیواره رحم جدا نمی‌شود. اما در برخی موارد ممکن است جفت در سه ماهه سوم بارداری از دیواره رحم کنده شود. جدا شدن جفت باعث ایجاد درد شدید و مداوم در ناحیه زیر شکم و نواحی لگن و اطراف آن می‌شود و این درد به مرور زمان رفته‌رفته بیشتر و بیشتر می‌شود. در چنین شرایطی رحم سفت و منقبض می‌شود و خونریزی ادامه پیدا می‌کند. مراجعه فوری به پزشک در این شرایط بسیار ضروری است چرا که ممکن است پزشک با بررسی شرایط سزارین اورژانسی را پیشنهاد کند. افرادی که در بارداری‌های قبلی سابقه جدا شدن جفت را داشته‌اند و افرادی که پره‌اکلامپسی و فشار خون بالا دارند بیشتر در معرض خطر کنده شدن جفت و درد لگن هستند.
پره اکلامپسی
پره‌اکلامپسی نوعی از اختلالات فشارخون است که معمولاً بین ۵ تا ۸ درصد بانوان باردار به آن دچار می‌شوند. این عارضه عموماً بعد از هفته بیستم حاملگی بروز پیدا می‌کند. فشار خون بالا روند رشد جنین را کند می‌کند بنابراین لازم است تا بانوان باردار به طور مرتب فشار خون را تحت کنترل داشته باشند. پره‌اکلامپسی می‌تواند منجر به جدا شدن جفت از دیواره رحم نیز بشود. این عارضه ممکن است با سردرد، درد شدید در قسمت راست شکم، درد در ناحیه لگن، احساس تهوع، تورم و اختلالات بینایی همراه است.
بارداری خارج از رحم
وقتی تخمک در ناحیه‌ای غیر از رحم لانه‌گزینی کند به چنین پدیده‌ای بارداری خارج از رحم گفته می‌شود. معمولاً در بارداری خارج از رحم، تخمک در لوله‌های فالوپ (لوله‌های رحم) قرار می‌گیرد. معمولاً از هر ۱۰۰ بارداری دو بارداری خارج از رحم رخ می‌دهد. بارداری خارج از رحم با گشاد لوله‌های فالوپ احتمال بروز درد و خونریزی در فواصل بین هفته‌های ششم تا دهم بارداری افزایش می‌یابد. بارداری خارج از رحم نیاز به درمان فوری دارد.
فیبروم رحم
فیبروم رحم در واقع توده‌های خوش‌خیم (غیرسرطانی) هستند که طی دوران باروری زنان ممکن است ایجاد شوند. بانوانی که فیبروم رحم دارند ممکن است با شروع بارداری، فیبروم آن‌ها تحریک شود و بدین ترتیب این توده‌ها بزرگتر شوند و بزرگ شدن ناگهانی فیبروم‌ها با احساس درد همراه است. این درد ممکن است ناحیه زیر شکم و لگن را متأثر سازد.
آپاندیسیت
التهاب آپاندیس باعث ایجاد احساس درد در ناحیه سمت راست شکم می‌شود. در صورت بروز آپاندیسیت در دوران بارداری باید بانوی باردار سریعاً تحت عمل جراحی قرار بگیرد و آپاندیس او خارج شود تا از خطر پارگی آن جلوگیری شود.
پیچ‌خوردگی تخمدان
در مورد پیچ‌خوردگی تخمدان قبلاً توضیح دادیم. باید توجه داشت پیچ‌خوردگی تخمدان در هر مرحله از بارداری ممکن است رخ دهد اما معمولاً احتمال وقوع آن در سه ماهه اول بارداری بیشتر است. این بیماری معمولاً با درد زیر شکم، درد لگن، تب و حالت تهوع همراه است.
پارگی رحم
پارگی رحم یک عارضه نادر است و عموماً در زنانی رخ می‌دهد که قبلاً سزارین کرده‌اند و یا جراحی شکمی داشته‌اند. معمولاً پارگی در نواحی زخم و اسکار قدیمی محتمل است. این پارگی با درد شدید همراه است. این درد می‌تواند حیات مادر و جنین را به خطر بیاندازد. بانوانی که دارای چنین زخم‌هایی هستند باید بیش از سایرین مراقب باشند تا ضربه به شکم آن‌ها وارد نشود.
درمان درد لگن در دوران بارداری
در اولین گام باید تشخیص داد که علت درد چیست؟ معمولاً پزشکان برای تشخیص علت درد MRI انجام می‌دهند. اما همه دردهای لگن نیاز به مراجعه به پزشک ندارند بنابراین درمان درد لگن را می‌توان به درمان کلینیکی و درمان خانگی تقسیم کرد. قطعاً دردهای خفیف و قابل تحمل با تغییر سبک زندگی و رعایت چند نکته ساده قابل کنترل هستند و نیاز به درمان پزشکی ندارند.
درمان خانگی
نیاز است تا برای کاهش درد، فعالیت‌های جسمی بانوی باردار کمتر شود. از انجام فعالیت‌های جسمی و ورزشی سخت، بلند کردن اجسام سنگین و بالا و پایین رفتن زیاد از پله در طول روز به ویژه در ماه‌های آخر بارداری باید اجتناب کرد. پوشیدن کفش‌های پاشنه‌دار و ایستادن‌های طولانی مدت را باید بسیار محدود کرد. استفاده از توالت فرنگی نیز در دوران بارداری به شدت توصیه می‌شود. نشستن به مدت طولانی، چمباتمه زدن و رانندگی برای مدت طولانی باعث افزایش درد خواهد شد. بهتر است قبل و در دوران بارداری برای تقویت عضلات لگن، تمرینات ورزشی کگل را انجام داد. حمام گرم می‌تواند درد را کاهش دهد. ماساژتراپی نیز گزینه مناسبی برای کاهش درد است اما لازم است تا حتماً از یک متخصص برای این کار کمک گرفته شود.
درمان کلینیکی
اگر درد لگن زیاد باشد و با توصیه‌های بالا درد کمتر نشود لازم است تا بانوی باردار به پزشک مراجعه کند. در چنین شرایطی ممکن است پزشک استفاده از کمربندهای مخصوص را برای بانوی باردار تجویز کند. این کمربندها عضلات لگن را محکم نگه می‌دارند و ممکن است به کاهش درد کمک زیادی کنند. گاهی پزشک جلسات درمانی فیریزوتراپی را برای بانوی باردار تجویز می‌کند. فیزیوتراپ کمک می‌کند تا با انجام حرکات ورزشی، ماساژتراپی و … درد بانوی باردار کاهش یابد. برخی پزشکان نیز ممکن است برای تسکین درد، مسکن‌های خفیف و کم عارضه‌ای را تجویز کنند.