مراقبت از بند ناف نوزاد در چند هفته اول پس از تولد او مهم است تا از ایجاد عفونت پیشگیری شود. زمانی که نوزاد به دنیا می‌آید، پزشک بند ناف او را می‌برد و این کار باعث میشود که یک تکه کوچک از آن به بدن او متصل بماند. این بخش از بند ناف در عرض سه هفته پس از تولد نوزاد، خود به خود خشک میشود و می‌افتد. در این مدت نباید خودتان بند ناف نوزاد را بیرون بکشید و همینطور لازم است اطمینان حاصل کنید که بند ناف او خشک و تمیز بماند تا عفونت نکند.
آیا نوزادان در بدو تولد دارای ناف هستند؟
میتوان گفت که همه نوزادان در بدو تولد دارای ناف هستند؛ اما ناف آن‌ها در زمان تولد دقیقا مانند ناف بزرگسالان نیست.
اگر بخواهیم دقیق باشیم، باید بگوییم که نوزادان در بدو تولد دارای بند ناف هستند. بند ناف به بندی گفته میشود که نوزاد را به جفت مادر متصل میکند. این بند دارای دو سرخرگ و یک سیاهرگ است که در داخل رحم، اکسیژن و مواد غذایی را از طریق نقطه‌ای در شکم جنین به او می‌رساند و همینطور مواد زائد را از بدن جنین خارج میکند.
پس از این که نوزاد به دنیا می‌آید، دیگر توانایی دارد که نفس بکشد، غذا بخورد و مواد زائد را از بدن خود دفع کند؛ به همین دلیل دیگر به بند ناف نیازی نیست و توسط پزشک بریده میشود.
پس از بریدن بند ناف نوزاد، سه تا پنج سانتی متر از آن متصل به شکم نوزاد باقی می‌ماند که به آن استامپ بند ناف (کنده) گفته میشود. استامپ بند ناف به آرامی در عرض چند هفته پس از تولد نوزاد خشک میشود و مانند دَلَمه زخم می‌افتد. زیر این دَلَمه، چیزی است که تبدیل به ناف کودک شما خواهد شد.
بند ناف چه شکلی است؟
بند ناف، ساختاری انعطاف پذیر و لوله مانند دارد که ظاهر آن اسفنجی است. یک ماده ژله مانند نیز دور بند ناف را احاطه کرده است.
پس از زایمان، پزشک شما بند ناف را کلمپ میکند و سپس آن را می‌برد که این کار، باعث میشود یک زائده کوچک از بند ناف به نام استامپ بند ناف در جای ناف نوزاد باقی بماند. این زائده بین یک تا سه هفته بعد از تولد نوزاد، خود به خود خشک میشود و می‌افتد.
زمانی که بند ناف نوزاد در حال خشک شدن است، جمع و کوچک میشود. همچنین پیش از افتادن بند ناف، رنگ آن از سبز مایل به زرد به قهوه‌ای و سپس سیاه تغییر میکند.
بریدن بند ناف چگونه انجام میشود؟
پزشک برای بریدن بند ناف، آن را از دو جا کلمپ میکند و بین دو گیره را برش می‌دهد. این کار از خونریزی شدید جلوگیری میکند.
با این حال، در این مرحله استامپ بند ناف هنوز به بافت زنده روی شکم فرزند شما چسبیده است، بنابراین شما باید بسیار مراقب بقایای بند ناف و ناحیه اطراف آن باشید.
دوشیدن بند ناف؛ فواید و خطرات آن
چرا مراقبت از بند ناف اهمیت دارد؟
به عنوان مراقب نوزاد، مهم است که اطمینان حاصل کنید بند ناف او تمیز و خشک بماند تا خودش خشک شود و بیفتد. اگر از بند ناف نوزاد به درستی مراقبت نشود، خطر این وجود دارد که فرزند شما دچار عفونت شود.
آیا نوزاد من در بند ناف خود احساس درد میکند؟
بند ناف فاقد اعصاب است و نوزاد شما هیچ حسی در بند ناف خود ندارد؛ بنابراین زمانی که بند ناف کلمپ و بریده میشود، فرزند شما دردی را احساس نمی‌کند. بریدن بند ناف شبیه به کوتاه کردن مو و یا کوتاه کردن ناخن است و آسیبی به فرزند شما نمی‌زند.
همچنین خشک شدن، جمع شدن و افتادن خود به خود بقایای این بند نیز آسیبی به فرزند شما نمی‌رساند و باعث درد نمی‌شود.
چگونه از بند ناف نوزاد مراقبت کنیم؟
پس از تولد فرزند خود و مرخص شدن از بیمارستان، لازم است اقداماتی را برای مراقبت از بند ناف نوزاد خود در خانه انجام دهید. تمیز و خشک نگه داشتن بند ناف برای پیشگیری از عفونت بسیار مهم است. نیازی نیست آن را مدام بشویید و تمیز کنید، فقط از کثیف شدن آن جلوگیری کنید تا خود به خود خشک شود و بیفتد.
شما میتوانید برای مراقبت از بند ناف نوزاد خود اقدامات زیر را انجام دهید:
- خشک شدن بند ناف به طور طبیعی: اجازه دهید خود بند ناف به طور طبیعی و با هوا خشک شود. از مواد موضعی از جمله الکل برای خشک شدن آن استفاده نکنید.
- این ناحیه بهتر است در معرض هوا باشد: زمان پوشک کردن نوزاد، بخش جلویی پوشک را در پایین بند ناف و به سمت شکم تا بزنید، به شکلی که بند ناف بیرون باشد تا در معرض هوا قرار گیرد و خشک باشد. برخی از پوشک‌های نوزادی بخشی را مخصوص بیرون بودن بند ناف برش می‌زنند.
- نوزاد خود را با اسفنج حمام کنید: فرزند خود را در یک حوله بپیچید و هر بخش از بدن او را با استفاده از یک اسفنج یا پارچه تمیز کنید. تا زمانی که بند ناف نوزاد نیفتاده است، بهتر است او را در وان حمام نکنید.
البته اگر گاهی این ناحیه را با آب معمولی (و یا کمی صابون ملایم نوزاد بدون مواد شیمیایی) تمیز کنید و بگذارید خودش در معرض هوا خشک شود، خطر عفونت بالا نمی‌رود و باعث نمی‌شود که بند ناف دیرتر خشک شود. به هر صورت ممکن است تمیز کردن گاه به گاه بند ناف نیاز باشد، به خصوص در مواردی که نوزاد شما روی آن ادرار یا مدفوع میکند.
- صبر کنید تا بند ناف بیفتد: خود بند ناف به طور طبیعی می‌افتد. اگرچه ممکن است دوست داشته باشید که به کنده شدن زودتر آن کمک کنید، اما حتی اگر به نظر می‌رسد که بند ناف آویزان است یا به زودی می‌افتد،نباید آن را دستکاری کنید. کندن بند ناف ممکن است باعث خونریزی غیر ضروری شود و به فرزند شما آسیب برساند.
- به نشانه‌های عفونت در نوزاد دقت کنید: نشانه‌های عفونت ممکن است شامل قرمزی و تورم باشند. در برخی موارد، ممکن است مایعی از بند ناف ترشح شود، بوی بدی از آن به مشام برسد و یا خونریزی قابل توجه وجود داشته باشد. اگر مشکوک به وجود عفونت هستید، بهتر است فوراً با پزشک اطفال خود تماس بگیرید.
همیشه پیش از پوشک کردن و حمام کردن نوزاد دست‌های خود را بشویید تا از عفونت پیشگیری کنید.
- مراقب خونریزی باشید: زمانی که بند ناف کودک شما می‌افتد، ممکن است چند قطره خون از آن خون بیاید. این حالت طبیعی است. اما در صورتی که پیش از افتادن آن نوزاد خونریزی شدید داشته باشد، توصیه می‌کنیم که فورا با پزشک اطفال تماس بگیرید.
- زمان افتادن بند ناف را در نظر داشته باشید: در بیشتر نوزادان، بند ناف در عرض یک تا دو هفته پس از تولد خشک میشود و می‌افتد. در صورتی که بعد از سه هفتگی نوزاد بند ناف او نیفتاده بود، بهتر است با پزشک اطفال تماس بگیرید.
- لباس مناسب به نوزاد بپوشانید: به نوزاد خود لباس‌های نخی تمیز بپوشانید. کشیدن لباس سبک روی بند ناف مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما از پوشاندن هر لباس بیش از حد تنگ یا پارچه‌هایی که هوا را از خود عبور نمی‌دهند خودداری نمایید.
چگونه نوزادی که هنوز بند نافش نیفتاده است را تمیز کنیم؟
برای حمام کردن نوزاد در حالی که بند ناف او هنوز نیفتاده است، لازم است اقدامات زیر را انجام دهید:
- یک حوله تمیز و خشک در یک جای گرم از خانه خود بر روی زمین قرار دهید.
- لباس نوزاد را در آورید و او را بر روی حوله بخوابانید.
- یک دستمال تمیز را کاملا خیس کنید آن را بچلانید.
- پوست نوزاد خود را به صورت ملایم تمیز کنید و از قسمت ناف دوری کنید.
- چین‌های گردن و زیر بغل را بیشتر تمیز کنید، جایی که شیر یا شیر خشک اغلب در آنجا می‌ریزد.
- تا جایی که امکان دارد اجازه دهید پوست فرزندتان در معرض هوا خشک شود، سپس او را با حوله خشک کنید.
- لباس نخی تمیزی که نه خیلی تنگ و نه خیلی گشاد باشد به نوزاد بپوشانید.
بند ناف معمولا چه زمانی می‌افتد؟
بند ناف معمولا بین هفته اول تا سوم پس از تولد نوزاد می‌افتد. اگر بعد از ۳ هفتگی کودک بند ناف او خشک نشد و نیفتاد، لازم است با پزشک اطفال خود تماس بگیرید.
درست قبل از این که بند ناف بیفتد، ممکن است یک حلقه زرد رنگ در اطراف آن ناحیه مشاهده شود. این رنگ کاملا طبیعی است. اگر این ماده را مشاهده کرده‌اید، بهتر است بدانید که بند ناف نوزاد به زودی خشک میشود و می‌افتد.
چگونه بعد از افتادن بند ناف از ناف نوزاد مراقبت کنیم؟
زمانی که بند ناف فرزند شما می‌افتد، ممکن است کمی خونریزی داشته باشد. این حالت شبیه به خشک شدن و جدا شدن زخم است و به همین دلیل، خونریزی خفیف طبیعی به شمار می‌رود.
اما در صورتی که بعد از افتادن بند ناف خونریزی شدید یا مداوم اتفاق افتاده است، لازم است به اورژانس مراجعه کنید.
چند روز پس از افتادن بند ناف، همچنان فرزند خود را با اسفنج حمام کنید تا مطمئن شوید که کاملا افتاده است و خونریزی از ناحیه وجود ندارد. بهتر است ۲۴ تا ۴۸ ساعت برای حمام کردن نوزاد صبر کنید تا مطمئن شوید که نواحی اطراف ناف کاملاً خشک شده است. پس از آن میتوانید فرزند خود را در وان حمام کنید.
در بیشتر موارد، هیچ کار دیگری لازم نیست. با این حال، گاهی اوقات ممکن است یک ناحیه صورتی ملایم در اطراف ناف با بافت اضافی به نام گرانولوم ناف وجود داشته باشد؛ اما نیازی به نگرانی در مورد آن نیست. گرانولوم ناف برای فرزند شما دردناک نیست و به راحتی توسط متخصص اطفال درمان میشود.
علاوه بر آن، در صورتی که در اطراف ناف چرک یا خون مشاهده می‌کنید، لازم است با پزشک اطفال تماس بگیرید یا به مطب پزشک مراجعه کنید. چرا که لازم است اطمینان حاصل کنید که این ناحیه دچار عفونت نشده است.
چگونه بفهمیم که بند ناف نوزاد مشکل دارد؟
بیشتر نواحی بند ناف بدون هیچ مشکلی بهبود پیدا می‌کنند، به خصوص اگر ناحیه اطراف آن را خشک نگه دارید و به آن زمان بدهید تا هوا بخورد. اما گاهی اوقات عوارضی برای بند ناف پیش می‌آیند.
در ادامه به حالت‌هایی اشاره خواهیم کرد که لازم است در مورد مشکل بند ناف نوزاد خود با پزشک تماس بگیرید:
- در حالتی که این ناحیه به طور مداوم خونریزی میکند.
- در حالتی که بعد از دو ماهگی نوزاد، بند ناف او هنوز نیفتاده است.
در موارد نادر، بند ناف فرزند شما ممکن است عفونت کند. نشانه‌های عفونت شامل موارد زیر می‌باشند:
- در صورتی که ترشحات زرد رنگ از بند ناف خارج میشود.
- در صورتی که ترشحات بند ناف بو داشته باشد.
- در حالتی که پوست اطراف بند ناف قرمز یا ملتهب شده باشد.
- در صورتی که فرزند شما با لمس ناحیه بند ناف یا پوست اطراف آن گریه کند.
- در صورتی که فرزند شما تب بالای ۳۸ درجه سانتی گراد به بالا داشته باشد.
- نوزاد شما نشانه‌های خستگی و بی حالی از خود نشان می‌دهد.
- فرزند شما خوب شیر نمی‌خورد.
- تون عضلانی فرزند شما کم است. (هیپوتونی)
اگر متوجه هر یک از نشانه‌های بالا در فرزند خود شدید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید تا عفونت درمان شود و گسترش پیدا نکند. عفونت به سرعت می‌تواند در بدن نوزاد پخش شود.
علاوه بر آن، ممکن است دو مشکل دیگر در زمان خشک شدن بند ناف نوزاد شما رخ دهند:
گرانولوم
زمانی که بند ناف نوزاد شما می‌افتد، گاهی اوقات مقدار کمی از بافت آن بر روی پوست کودک باقی می‌ماند. این بافت به صورت یک بافت اسکار برآمده به رنگ صورتی یا قرمز است که بر روی ناف قرار دارد و به آن گرانولوم ناف نوزاد گفته میشود.
ممکن است مایع زرد یا شفافی از گرانولوم ناف نشت کند که معمولا پس از گذشت یک هفته برطرف میشود. اگر گرانولوم بیش از یک هفته باقی مانده است، بهتر است به متخصص اطفال فرزند خود مراجعه کنید.
فتق ناف
فتق ناف یک برآمدگی کوچک در زیر ناف کودک شما است که باعث میشود ناف کودک ظاهر بیرون زده‌ای پیدا کند. این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که بخشی از روده نوزاد شما در دهانه دیواره شکم گیر کند. فتق ناف درد ندارد و زمانی که نوزاد شما گریه میکند، بیشتر قابل مشاهده میشود.
راهی برای پیشگیری از فتق ناف نوزاد وجود ندارد. این حالت معمولاً در عرض ۱۸ ماه خود به خود بهبود پیدا میکند. اما اگر تا زمانی که کودک شما پنج ساله شود، فتق به خودی خود رفع نشود، به احتمال زیاد نیاز است که پزشک آن قسمت از دیواره شکم کودک شما را با جراحی ترمیم کند.
چرا نمی‌توان از الکل برای تمیز کردن و مراقبت از بند ناف نوزاد استفاده کرد؟
پزشکان استفاده از الکل را برای مراقبت از بند ناف توصیه نمی‌کنند.
در گذشته، والدین جدید از الکل برای تمیز کردن بند ناف بعد از حمام یا تعویض پوشک نوزاد استفاده می‌کردند. اما امروزه، تحقیقات نشان میدهند که این کار می‌تواند باکتری‌های سالمی را که به طور طبیعی به خشک شدن بند ناف کمک می‌کنند را از بین ببرد.
به جای استفاده از الکل، توصیه میشود که بند ناف نوزاد خود را به آرامی با یک اسفنج مرطوب بشویید و اجازه دهید که در هوا خشک شود. همچنین میتوانید پوشک فرزند خود را پایین بیاورید تا زیر این ناحیه قرار گیرد و آن را نپوشاند.
سوالات متداول
بله، همه نوزادان در زمان تولد دارای بند ناف هستند.
بله، میتوانید بند ناف نوزاد را پس از افتادن دور بریزید.
مراقبت از بند ناف نوزاد از ایجاد عفونت پیشگیری میکند و فرزند شما را شاد و سالم نگه میدارد. افتادن بند ناف بخشی طبیعی از رشد و تکامل او محسوب میشود.
خیر. به کار بردن گیاهان یا روشهای سنتی که سرعت خشک شدن بند ناف نوزاد را بیشتر کنند، مورد تایید علم پزشکی نیست. تحقیقات نشان میدهند که هرچه شما بیشتر از بند ناف مراقبت کنید و آن را خشک نگه دارید، سرعت افتادن آن هم بیشتر خواهد بود.
این اتفاق بسیار نادر است و تخمین زده میشود که فقط ۰.۴ تا ۱.۲ درصد از تولد نوزادان را تحت تاثیر قرار دهد. همچنین راهی برای پیشگیری از آن وجود ندارد.
سخن آخر
بهترین روش برای مراقبت از بند ناف نوزاد، تمیز و خشک نگه داشتن آن است.
مطمئن شوید که جلوی پوشک فرزند خود را تا کنید تا روی ناف را نپوشاند و خشک شدن آن را سخت‌تر کند. بند ناف فرزند خود را دستکاری نکنید و آن را جدا نکنید.
همچنین در صورتی که متوجه نشانه‌های عفونت به خصوص تورم، تب یا مشکل در تغذیه طبیعی در نوزاد خود شدید، با پزشک خود صحبت کنید.