هیپوتونی یا سندرم نوزاد فلاپی (علت دولا شدن و خم شدن نوزاد به پشت)
عضلات بدن انسان دارای یک قوام و درجه‌ای از استحکام و انعطاف هستند که بدن را برای فعالیت‌های مختلف سازگار کرده است. بخشی از فعالیت عضلانی مربوط به انقباضات غیرعادی ماهیچه‌ها می‌باشد که به قوی شدن و عملکرد بهینه عضلات کمک می‌کند. اگر به دلالیل این انقباضات مختل شوند ممکن است موجب بروز مشکلاتی در فرد شوند. اگر این انقباضات یا تون عضلانی کاهش یابند عارضه‌ای به نام هیپوتونی رخ میدهد. هیپوتونی در واقع نوعی عارضه است که در آن فرد مبتلا قادر به راست نشستن، راست قامت بودن، نگه داشتن سر، دست و پاها به صورت نرمال نیست و بدن حالتی خمیری و فلاپ گونه دارد. در این مقاله تیم متخصص پینو بیبی قرار است به معرفی این عارضه بپردازد پس با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید.
هیپوتونی یا سندرم نوزاد فلاپی
هیپوتونیا به معنای کاهش تون عضلانی است. این عارضه اغلب نشانه یک بیماری زمینه‌ای است. باید توجه داشت که هیپوتونی و ضعف عضلانی یکسان نیستند، اگر چه ضعف عضلانی نیز یکی از علائم هیپوتونی است. درمان ضعف عضلانی می‌تواند علائم هیپوتونی را در طول زمان بهبود بخشد. از آن‌جا که در طول این عارضه کودک قادر به حفظ وضعیت سر، دست‌ها و پاها نیست، بدن کودک به صورت کاملاً خمیده (فلاپ) است به این کودکان یا نوزادان فلاپی می‌گویند.
هیپوتونی چیست؟
هیپوتونیا، انقباض خفیف عضلانی یا تونس عضلانی ضعیف است. کودکانی که هیپوتونی تشخیص داده می‌شوند، هنگام حرکت مفاصل بدنشان مقاومتی نشان نمی‌دهند. اصطلاح دیگر هیپوتونی «سندرم نوزاد فلاپی» است.
تون یا تنوس عضلانی میزان مقاومت (تنش) در برابر حرکت عضلات در حالت استراحت است. اگر بازوی چپ خود را شل کنید و از بازوی راست خود برای نیشگون گرفتن عضله دوسر خود استفاده کنید، مقاومتی که احساس می‌کنید تون عضلانی شماست. برای افرادی که هیپوتونی تشخیص داده شده‌اند، هنگام نیشگون گرفتن عضله دو سر، این عضله نرم و بدون هیچ مقاومتی احساس می‌شود.
تون عضلانی پاسخ بدن شما به نیرو است و به شما این امکان را میدهد که حالت نشستن خود را حفظ کنید و از رفلکس‌های خود مانند حرکت دادن دست‌ها و پاها استفاده کنید و همچنین به تنظیم عملکرد اندام‌های بدن کمک می‌کند. اگر تون عضلانی ضعیفی دارید، بازوها و پاهای شما مانند عروسک پارچه‌ای افتاده به نظر می‌رسند.
ممکن است کودک مبتلا به هیپوتونیا در راست نشستن، بالا نگه داشتن سر و خم کردن آرنج و زانو مشکل داشته باشد.
ضعف عضلانی با هیپوتونی یکسان نیستند. ضعف عضلانی کمبود قدرت در عضلات شما است و اغلب یک علامت همراه با هیپوتونی است.
هیپوتونی چه کسانی را تحت تاثیر قرار میدهد؟
هیپوتونیا در بدو تولد وجود دارد و متخصصین هیپوتونی را اغلب در اوایل دوران نوزادی قبل از شش ماهگی کودک تشخیص می‌دهند.
هیپوتونیا می‌تواند بزرگسالان را نیز تحت تاثیر قرار دهد. علائم هیپوتونی می‌تواند در یک کودک مبتلا به این بیماری بین ۶ تا ۱۲ ماهگی نمایان شود.
هیپوتونی چقدر شایع است؟
هیپوتونیا شایع‌ترین وضعیتی است که بر مهارت‌های حرکتی نوزادان تأثیر می‌گذارد. میزان دقیق وقوع ناشناخته است، زیرا هیپوتونی اغلب علامت بروز بیماری دیگری است.
آیا هیپوتونی یک ناتوانی است؟
هیپوتونیا، به خودی خود، می‌تواند به عنوان یک ناتوانی شناخته شود، زیرا می‌تواند بر نحوه انجام وظایف روزانه شخص تأثیر بگذارد. تشخیص هیپوتونی نوزاد بدون بیماری زمینه‌ای مرتبط با آن بسیار نادر است. هیپوتونیا، به عنوان یک علامت، ناتوانی نیست، اما تشخیص زمینه‌ای ناتوانی عضلانی می‌تواند باشد. خوشبختانه هیپوتونیا بر توانایی‌های ذهنی کودکان تأثیر نمی‌گذارد.
علائم هیپوتونی در کودکان چیست؟
کودکان مبتلا به هیپوتونی علائمی دارند که بدن آن‌ها شبیه یک عروسک پارچه‌ای است. پزشکان و متخصصان با توجه به علائم و نشانه‌ها ممکن است تشخیص به «فلاپی» بودن کودک بدهند. علائم هیپوتونی عبارت هستند از:
- کودک قادر به بلند کردن سر یا کنترل عضلات گردن نیست.
- کودک قادر به نگه داشتن لگن نیست.
- کودک نمی‌‌تواند وزن خود را روی پاهای خود قرار دهد.
- انعطاف‌پذیری بیش از اندازه مفاصل
- بازوها و پاهای کودک بدون خم شدن در آرنج یا زانو، مستقیماً در دو طرف آویزان هستند.
- کودک در بلع یا مکیدن مشکل دارد.
- کودک گریه‌های ضعیفی دارد.
- کودک ضعف عضلانی نشان میدهد.
- اختلالات پوسچر: پوسچر به معنای حفظ انحنای طبیعی ستون فقرات که شامل ناحیه گردن (Cervical)، ناحیه سینه‌ای (Thoracic) و ناحیه کمر (Lumbar) می‌باشد.
کودکانی که مبتلا به هیپوتونی تشخیص داده می‌شوند ممکن است نقاط عطف رشدی را با تاخیر داشته باشند که بر مهارت‌های حرکتی آن‌ها تأثیر می‌گذارد. از جمله این ناتوانی‌ها می‌توان به موارد زیر شاراه نمود:
- عدم توانایی راست نشستن
- عدم توانایی خزیدن
- عدم توانایی را رفتن
- اولین کلمات خود را دیرتر از همسالان می‌گویند
- دیرتر از همسالان خودش، قادر به غذا خوردن به تنهایی است
چه چیزی باعث هیپوتونی می‌شود؟
یک خطای ارتباطی بین مسیرهایی که حرکت را کنترل می‌کنند باعث هیپوتونی می‌شود. این مسیرها مغز، نخاع، اعصاب و ماهیچه‌ها را به هم متصل می‌کنند. علل هیپوتونی عبارت هستند از:
- آسیب مغزی یا مشکلات مربوط به نحوه تشکیل مغز کودک در طول رشد جنین
- شرایطی که بر نحوه ارتباط اعصاب با عضلات تأثیر می‌گذارد
- شرایطی که بر عضلات تأثیر می‌گذارد
- شرایطی که اعصاب مسئول ارتباط با عضلات را هدف قرار میدهد
- عفونت‌ها
- کمبود اکسیژن قبل از تولد نوزاد یا بلافاصله پس از آن
هیپوتونی نشانه چه شرایطی است؟
هیپوتونیا معمولاً نشانه بیماری دیگری است. این عارضه می‌تواند ژنتیکی و مادرزادی باشد (در بدو تولد وجود داشته باشد). برخی از این شرایط باعث آسیب به اعصاب و مغز با رشد کودک می‌شود و در نتیجه هیپوتونی به عنوان یک علامت ایجاد می‌شود. این شرایط عبارت هستند از:
- آکندروپلازی Achondroplasia: یا نارویایی کرکرانک یا غضروف نارویا گونه‌ای اختلال ژنتیکی است و به عنوان یکی از علل اصلی بیماری کوتولگی به شمار می‌آید.
- سندرم داون
- سندرم پرادر ویلی Prader-Willi syndrome: یک بیماری ژنتیکی پیچیده است که قسمت های زیادی از بدن را تحت تأثیر قرار میدهد. در دوران نوزادی، این وضعیت با هیپوتونی، مشکلات تغذیه‌ای، رشد ضعیف و تأخیر تکاملی مشخص می‌شود. از ابتدای کودکی، افراد مبتلا اشتهای سیری‌ناپذیری دارد که منجر به پرخوری مزمن و چاقی می‌شود.
- آتروفی و تحلیل عضلانی نخاعی
- سندرم میاستنی گراویس Myasthenia gravis: یک اختلال خود ایمنی محسوب می‌شود که سیستم دفاعی بدن به بافت‌های خودی حمله کرده و سبب ضعف عضلات با درجات متفاوت در افراد می‌شود و به‌سختی قابل‌تشخیص است. بیماری میاستنی گراویس ممکن است در هر سنی رخ دهد. میاستنی گراویس، یک عارضه نورولوژیکی است که مشخصه آن، ضعف عضلات اسکلتی است و فقط عضلاتی که حرکات ارداری دارند، را درگیر می‌کند، نه عضلات که انقاباضات غیرارادی دارند مانند قلب.
- آتاکسی مغزی Ataxia: آتاکسی نوعی کنترل ضعیف عضلانی و عدم تعادل در برخی ماهیچه‌های بدن می‌باشد. آتاکسی در واقع گروهی از اختلالات پیش آمده در تعادل و هماهنگی در حرکت و گفتار را شامل می‌شود. مبتلایان به آتاکسی در حرکات بازوها و پاهای خود، حتی در حرکات انگشتان، چشم‌ها و گفتار خود کنترل کافی ندارند و این عضلات را به شکل ناهماهنگ و با کنترل کم و ضعیف و با عملکردی ناقص حرکت می‌دهند.
- دیستروفی ماهیچه‌ای: یک سلسله بیماری‌های بسیار حاد ژنتیکی پیشرونده وابسته به کروموزوم هاست که باعث تخریب یا اختلال در بافت ماهیچه‌ای می‌شود.
- بیماری تای ساکس Tay-Sachs disease: یک اختلال ژنتیکی نادر است که از والدین به فرزند منتقل می‌شود. علت بروز این بیماری عدم وجود آنزیمی است که به تجزیه مواد چرب کمک می‌کند. بیماری تای ساکس سلول‌های عصبی مغز و نخاع را تحت تاثیر قرار می دهد. نوزادان مبتلا به این بیماری فاقد آنزیم پروتئینی خاصی هستند که باعث واکنش‌های شیمیایی در سلول‌ها می‌شود.
- تریزومی ۱۳ یا سندرم پاتو Trisomy 13 or Patau syndrome: یک بیماری کروموزومی همراه با ناتوانی ذهنی شدید و آنومالی‌های فیزیکی در بسیاری قسمت‌های بدن است. مبتلایان اغلب دارای نقایص قلبی، آنومالی‌های مغز و طناب نخاعی، وجود چشم‌هایی بسیار کوچک یا چشم‌هایی که به طور ضعیف توسعه یافته‌اند، انگشت‌های اضافه دست یا پا، شکاف در لب با یا بدون شکاف در سقف دهان و هیپوتونی می‌باشند.
- سندرم ویلیامز Williams syndrome: یک بیماری مادرزادی و ژنتیکی است که منجر به تغییر حالت چهره، مشکلات رشدی، قلب و عروق و یادگیری می‌شود.
سایر شرایطی که می‌تواند باعث هیپوتونی شود عبارت هستند از:
- تولد نوزاد نارس (قبل از هفته سی و هفتم بارداری)
- فلج مغزی
- قرار گرفتن در معرض سموم یا مواد شیمیایی مضر
- کم کاری تیروئید
- آپنه خواب
- آسیب نخاعی
هیپوتونی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
به طور معمول تشخیص هیپوتونی در اوایل تولد فرزند یا قبل از رسیدن به شش ماهگی رخ میدهد. متخصصین نوزاد را از نظر علائم فیزیکی بیماری در ماهیچه‌های کودک مورد بررسی قرار می‌دهند و با مشاهده علائم زیر احتمال ابتلا کودک به هیپوتونی را محرض می‌دانند:
- تعادل و هماهنگی
- مهارت‌های حرکتی (گرفتن، غلت زدن، نشستن)
- رفلکس‌ها
- مهارت‌های حسی (بینایی، شنوایی، لامسه)
متخصصین همچنین سابقه پزشکی و ژنتیکی خانواده را بررسی می‌کنند و تشخیص می‌دهند که آیا این وضعیت نتیجه هر گونه عارضه‌ای است که قبل از تولد نوزاد یا در حین زایمان رخ داده است.
اولین روش تشخیصی استاندارد در نوزادان فلاپی (هیپوتونی) بلند کردن کودک از ناحیه دست‌ها و بررسی وضعیت سر کودک است. در صورتی که کودک نتواند سر خود را نگه دارد و سر نوزاد به سمت عقب یا جلو بیفتد، احتمال بروز مشکل هیپوتونی وجود دارد. در مرحله بعدی باید دست‌های و پاهای کودک ارزیابی شوند. اگر دست‌ها و پاها نیز در برابر حرکات از خود مقاومتی نشان ندادند، باید به شلی اندام‌ها شک کرد و این احتمال ابتلای کودک به بیماری هیپوتونی را تشدید می‌کند.
چه آزمایش‌هایی هیپوتونی را تشخیص می‌دهند؟
اگر پزشک به هیپوتونی مشکوک باشد، اقداماتی را برای تشخیص بیماری زمینه‌ای که باعث هیپوتونی به عنوان یک علامت شده است انجام میدهد. آزمایش‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تست‌های تصویربرداری برای مشاهده مغز مانند ام آر آی یا سی تی اسکن
- آزمایش ژنتیک برای شناسایی هر گونه ناهنجاری ژنتیکی که ممکن است مسئول بروز علائم باشند
- بیوپسی (نمونه‌برداری) از عضلات
- آزمایش خون
- بررسی مایع مغزی – نخاعی
- الکترومیوگرافی برای اندازه‌گیری نحوه عملکرد عضلات و اعصاب
هیپوتونی چگونه درمان می‌شود؟
پس از تشخیص هیپوتونی، متخصصین به دنبال یک بیماری زمینه‌ای که باعث هیپوتونی به عنوان یک علامت شده است، هستند. سپس متخصصین درمان بیماری زمینه‌ای را آغاز می‌کنند و سپس به دنبال درمان دلایلی خواهند بود که به رفع علائم هیپونونی کمک می‌کنند. از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فیزیوتراپی و کاردرمانی برای بهبود مهارت‌های حرکتی
- گفتار درمانی برای رفع مشکلات در صحبت کردن، بلع و تنفس
- درمان تحریک حسی برای بهبود عملکرد حسی
از آنجایی که نوزادانی که هیپوتونی تشخیص داده می‌شوند ممکن است به دلیل ضعیف شدن تون ماهیچه‌هایشان در خوردن و بلع مشکل داشته باشند، پزشک ممکن است لوله‌ای را در بینی کودک یا مستقیماً در معده او بگذارد تا مواد مغذی را برای کودک فراهم کند.
چه عواملی در بهبود فلاپی یا هیپوتونی اثر دارد؟
همانطور که اشاره کردیم هیپوتونی یا فلاپی به ویژه در کودکان درمان قطعی ندارد اما برخی از راه‌های درمانی انجام برخی فعالیت‌های روزمره زندگی را برای این کودکان تا حد زیادی بهبود می‌بخشد. با این حال یکسری عوامل در این مسیر بهبودی اثرگذار هستند. عوامل زیر در میزان بهبودی هیپوتونی موثر هستند:
- سن کودک مبتلا به هیپوتونی: هر چه درمان در سنین پایین‌تر شروع شود، امکان بهبودی و درمان بیشتر خواهد بود. به سه دلیل این اتفاق خواهد افتاد:
- دلیل اول این که در سنین پایین‌تر امکان ایجاد تغییر در ساختار مغز و شبکه عصبی بیشتر خواهد بود.دلیل دوم این که هر چه سن کودک بالاتر می‌رود در صورتی که مراحل رشدی را طی نکند، فاصله کودک با افراد طبیعی بیشتر خواهد بود و در نتیجه برای درمان باید تلاش بیشتری انجام شود.
- دیلیل سوم این که هر چه سن کودک بیشتر می‌شود چالش درمانی سخت‌تر است زیرا کودک ممکن است مقاومت کند و یا حتی چون مانند همسالان خود قادر به انجام حرکات ساده نیست سرخوره نیز شود.
- شدت هیپوتونی: هر چه شدت هیپوتونی بیشتر باشد، مسلماً درمان سخت‌تر خواهد بود.
- تعداد عضلات درگیر: هر چه تعداد عضلاتی که درگیر هیپوتونی هستند بیشتر باشد، درمان سخت‌تر خواهد بود. زیرا ابعاد توجه به درمانِ بخش‌ها و اندام‌های مختلف سخت‌تر و پیچیده‌تر خواهد بود و پروسه درمان را سخت‌تر و طولانی‌تر خواهد کرد.
چه مدت بعد از درمان، کودک احساس بهتری خواهد کرد؟
هیپوتونیا یک بیماری مادام العمر است، اما تون عضلانی را می‌توان در طول زمان با درمان موفقیت‌آمیز بیماری زمینه‌ای که باعث علائم هیپوتونیا در کودک شده است بهبود بخشید.
چگونه می‌توان خطر ابتلای کودک به هیپوتونی را کاهش داد؟
راهی برای پیشگیری از هیپوتونی وجود ندارد زیرا اغلب نشانه یک بیماری زمینه‌ای است که می‌تواند ژنتیکی باشد و همانطور که می‌دانید عموماً مسائل ژنتیکی قابل پیشگیری نیستند. اگر قصد باردار شدن دارید و می‌خواهید خطر داشتن فرزندی با یک بیماری ژنتیکی را درک کنید، با پزشک خود در مورد آزمایش ژنتیک و غربالگری انواع بیماری مشاوره کنید. اگر باردار هستید، می‌توانید اقدامات زیر را برای جلوگیری از زایمان زودرس و تولد زود هنگام نوزاد انجام دهید:
- پیروی از راهنمایی‌های متخصصین در مورد فعالیت‌های توصیه شده در دوران بارداری
- پرهیز از استعمال دخانیات و عدم استفاده از مواد مخدر حتی به صورت تفریحی
- داشتن یک رژیم غذایی متعادل
- مراقبت از خود و درمان هر گونه بیماری زمینه‌ای که می‌تواند بر نتیجه بارداری شما تأثیر بگذارد
از نوزادی با بیماری هیپوتونی چه انتظاری می‌توان داشت؟
پیش آگهی و افزایش درک نسبت به هیپوتونی بر اساس تشخیص علل زمینه‌ای می‌تواند متفاوت باشد. هیپوتونیا یک بیماری مادام العمر است که با درمان بهتر می‌شود. اکثر نوزادانی که تشخیص هیپوتونی دارند، با افزایش سن، بهبود زیادی در تون عضلانی خود نشان می‌دهند.
اگر فرزندی یک بیماری ژنتیکی اساسی را دریافت کند، این احتمال وجود دارد که علائم هیپوتونی در طول زمان بدتر شود. برای درک بهتر تشخیص کودک مبتلا به عارضه هیپوتونی، لازم است با متخصصین یا یک مشاوران ژنتیک مشورت شود.
چگونه از کودک با تشخیص هیپوتونی می‌توان مراقبت کرد؟
هنگام بلند کردن کودک بیشتر مراقب باشید زیرا نوزادان مبتلا به هیپوتونی ظریف‌تر هستند و دارای نقاط نرمی در محل ماهیچه‌هایشان است که باعث می‌شود ماهیچه‌های آن‌ها شل به نظر بیایند. کودک مبتلا به هیپوتونیک را با قرار دادن دست‌های خود زیر بغل بلند کنید چرا که ممکن است از دستان شما خارج شود، زیرا این کودکان مقاومت عضلانی ندارند. کودک برای حمایت از خود به روشی مشابه نوزادانی که این بیماری را ندارند، مشکل خواهد داشت. درمان توصیه شده توسط پزشکان را دنبال کنید تا تون عضلانی کودک را بتوان در طول زمان بهبود بخشد.
چه زمانی به متخصص باید مراجعه کرد؟
اگر والدین متوجه شدند که تون عضلانی کودک کاهش یافته یا کودک ضعیف‌تر از حد طبیعی است، باید به پزشک مراجعه کنند. این امر به ویژه در صورتی مهم است که فرزند بتواند مهارت‌های حرکتی خاصی مانند نشستن به صورت عمودی یا گرفتن اشیاء را انجام دهد و سپس به طور ناگهانی نتواند این وظایف را انجام دهد.
چه سوالاتی باید از پزشک پرسید؟
- آیا رسیدگی به وضعیت زمینه‌ای کودک و درمان کودک عوارض جانبی دارد؟
- آیا هیپوتونی کودک نتیجه یک بیماری ژنتیکی است؟
- چگونه می‌توان به کودک در بهبود تون عضلانی خود در خانه کمک کرد؟
تفاوت هیپوتونی در نوزادان و بزرگسالان چیست؟
هم نوزادان و هم بزرگسالان می‌توانند مبتلا به هیپوتونی شوند. نوزادانی که تشخیص هیپوتونی دریافت می‌کنند، بیماری خود را برای تمام عمر و در سرتاسر طول زندگی حفظ می‌کنند، حتی اگر علائم بهبود یابد. تشخیص هیپوتونی جدید در بزرگسالان ممکن است پس از یک آسیب تروماتیک، تومور مغزی، سکته مغزی یا شرایطی مانند بیماری پارکینسون ایجاد شود.
علائم ممکن است برای نوزادان و بزرگسالان مشابه باشد: ممکن است آن‌ها دست و پا چلفتی به نظر برسند، در برخاستن از دراز کشیدن یا نشستن مشکل دارند و انعطاف‌پذیری بیشتری را در آرنج و زانو نشان می‌دهند.
درمان با فیزیوتراپی و کاردرمانی، همراه با درمان بیماری زمینه‌ای، به بهبود شرایط در نوزادان و بزرگسالان در طول زمان کمک می‌کند.
تفاوت هیپوتونی و هیپرتونی چیست؟
هیپوتونیا تون عضلانی ضعیف و هیپرتونی تون ماهیچه‌ای بیش از حد است. اگر کودک هیپرتونی دارد، ماهیچه‌های او سفت هستند و حرکت دادن دست‌ها و پاهایش برای او دشوار است. اگر کودک هیپوتونی دارد، ماهیچه‌های او شل است و در حرکت دادن دست‌ها و پاها مقاومتی به وجود نمی‌آید.
سخن آخر
به عنوان والدین، دیدن کودک مانند یک عروسک پارچه‌ای، ممکن است استرس‌زا باشد. متخصصین از نزدیک با والدین دارای فرزند مبتلا به کودک هیپوتونی همکاری می‌کند تا تشخیص دقیقی از شرایط زمینه‌ای برای کودک ارائه دهد تا در نهایت به درمان او و کم شدن عوارض کمک کنند. با گذشت زمان و با بکارگیری شیوه‌های درمانی، کودک با حمایت مراقبین خود بهبود می‌یابد تا زمانی که بتواند از خود حمایت کند و کارهای شخصی خود را بدون کمک دیگران انجام دهد.