گزینه‌های زیادی برای وضع حمل وجود دارد که می‌توان با پزشک زنان و زایمان یا ماما خود در میان بگذارید. زایمان طبیعی، سزارین، VBAC و زایمان کمکی نمونه‌هایی از انواع زایمان هستند. زایمان طبیعی خود به روش‌های زایمان در آب، زایمان نیلوفر آبی و … انجام می‌شود. با پینو بیبی همراه باشید.
انواع روش‌های وضع حمل (تحویل نوزاد) چیست؟
واقعاً دشوار است که بدانیم هنگام زایمان دقیقاً چه اتفاقی خواهد افتاد. اکثر اشخاص برنامه‌ای در ذهن دارند که امیدوارند زایمان و وضع حمل‌شان چگونه پیش برود. وقتی نوبت به زایمان می‌رسد، خوب است بدانید که روش‌های زیادی وجود دارد که پزشکان و متخصصان زنان از آن‌ها استفاده می‌کنند. انواع تحویل نوزاد یا وضع حمل عبارت هستند از:
- زایمان واژینال
- زایمان کمکی واژینال (وکیوم یا فورسپس، Odon)
- سزارین
- VBAC (زایمان واژینال بعد از سزارین)
چه نوع وضع حملی بهتر است؟
زایمان طبیعی (واژینال) ایمن‌ترین و رایج‌ترین نوع زایمان است. زایمان واژینال حدود ۷۰ درصد از کل زایمان‌ها را تشکیل می‌دهد. اکثر سازمان‌های پزشکی و متخصصان زنان و زایمان، زایمان طبیعی را توصیه می‌کنند مگر این که دلیل پزشکی برای سزارین وجود داشته باشد.
زایمان واژینال یا زایمان طبیعی چیست؟
در زایمان طبیعی، نوزاد از طریق واژن یا کانال زایمان متولد می‌شود. این رایج‌ترین شیوه برای زایمان است زیرا کمترین خطر را دارد (البته در بیشتر موارد). زایمان طبیعی اغلب بین هفته‌های ۳۷ تا ۴۲ بارداری اتفاق میافتد. زایمان طبیعی سه مرحله دارد: درد زایمان یا مرحله لیبر (Labor)، تولد نوزاد یا وضع حمل و زایمان جفت (تحویل جفت).
برخی از مزایای زایمان طبیعی عبارت هستند از:
- بهبودی سریع‌تر
- ایمن‌ترین حالت برای فرد باردار و کودک
- میزان عفونت کمتر است.
- نوزادان در معرض خطر کمتری برای مشکلات تنفسی هستند و سیستم ایمنی قوی‌تری دارند.
- تولید شیر و شیردهی معمولاً راحت‌تر است.
انواع زایمان طبیعی یا واژینال
- زایمان طبیعی خودبه‌خودی (SVD) Spontaneous Vaginal Delivery وضع حمل بدون استفاده از دارو، ابزارهای کمکی و سایر روش‌های تحریک و تهییج کننده زایمان رخ می‌دهد. زایمان طبیعی در هفته ۴۰ بارداری ایده‌آل است زایمان طبیعی (NVD) Normal Vaginal Delivery همان زایمان واژینال است که با کمک و روش‌های تحریک کننده اقدام به زایمان می‌شود ولی با عمل سزارین متفاوت است.
- زایمان طبیعی القایی (IVD) Induced Vaginal Delivery در این نوع زایمان از داروهای و تکنیک‌های تهییج کننده یا القاء کننده استفاده می‌شود. داروها یا تکنیک‌های برای شروع وضع حمل استفاده می‌شود و دهانه رحم را برای زایمان نرم (افسمان) یا باز (دیلاتاسیون) می‌کنند. متخصصین بارداری اغلب القای زایمان را زمانی توصیه می‌کنند که یک فرد باردار دارای شرایط پزشکی است یا از موعد مقرر زایمان او گذشته است. زایمان معمولاً با Pitocin®، شکل مصنوعی داروی اکسی توسین القا می‌شود.
- زایمان طبیعی کمکی (AVD) Assisted Vaginal Delivery زایمان با استفاده از ابزارهای مثل فورسپس (گیره مانند) و وکیوم (ساکشن) اقدام به خروج نوزاد می‌شود.
عدم زور یا فشار در حین زایمان واژینال
در بیشتر موارد، هنگامی که دهانه رحم به طور کامل گشاد شد (دیلاتاسیون) و تیم پزشکی در محل قرار گرفت، پزشک از بانوی باردار می‌خواهد که در طول انقباضات، زور بزند (فشار وارد کند). متخصصین بارداری نظرات متفاوتی در مورد زمان فشار دادن، مدت زمان زور زدن، فشار دادن با تأخیر یا صبر کردن تا زمانی که زائو میل به زور زدن داشته باشد، دارند.
واقعاً اظهار نظر کردن در مورد این که اگر در حین زایمان طبیعی زائو فشار نیاورد یا نتواند فشار دهد چه اتفاقی میافتد، سخت است زیرا تجربه زایمان هر فرد بسیار منحصر به فرد است. با این حال، مطالعات نشان می‌دهد که مقاومت در برابر میل به فشار دادن یا به تعویق انداختن فشار دادن (زجر کردن به پایین) می‌تواند باعث عوارضی مانند عفونت، خونریزی یا آسیب به لگن شود. بهتر است که بانوان باردار در مورد فشار دادن با پزشک یا ماما خود از قبل صحبت کنند تا بدانند در طول زایمان چه انتظاری باید داشته باشند.
زایمان واژینال کمکی چیست؟
زایمان واژینال کمکی زمانی است که متخصص زنان و زایمان از فورسپس یا دستگاه وکیوم برای بیرون آوردن نوزاد از واژن استفاده می‌کند. زایمان‌های کمکی اغلب زمانی اتفاق میافتد که:
- بانوی باردار مدت زیادی در حال زایمان (وضع حمل) بوده است.
- زایمان پیشرفت نمی‌کند.
- بانوی حامله آنقدر خسته شده است که نمی‌تواند به هل دادن و فشار دادن ادامه دهد.
- زائو یا جنین درون رحم علائم ناراحتی را نشان می‌دهد.
تحویل یا وضع حمل کمکی تنها زمانی اتفاق میافتد که شرایط خاصی برآورده شود.
زایمان واژینال با ابزار کمکی
روشی که پزشک متخصص زنان و زایمان توصیه می‌کند به شرایطی بستگی دارد که در هنگام زایمان ایجاد می‌شود. روش‌های وضع حمل کمکی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- زایمان فورسپس: فورسپس یک ابزار جراحی انبر مانند است که متخصصان زنان و زایمان از آن برای گرفتن سر جنین برای هدایت نوزاد به خارج از کانال زایمان استفاده می‌کنند.
- زایمان با وکیوم (خلاء): در زایمان با استفاده از وکیوم، پزشک متخصص زنان و زایمان یک فنجان ساکشن کوچک را روی سر نوزاد قرار می‌دهد. فنجان به پمپی متصل است که در حین فشار دادن مادر، نوزاد را به سمت بیرون می‌کشد.
- زایمان با اُدون Odon: دستگاه Odon برای زایمان کمکی در موارد زایمان طولانی مدت و موقعیت عرضی (بریچ) طراحی شده است. این دستگاه که در حال حاضر تحت آزمایش بالینی است، برای کاهش عوارض زایمان طولانی مدت مانند عفونت و عوارض نوزادی مانند خفگی (Asphyxia) هنگام تولد در نظر گرفته شده است.
کشیدن نوزاد با وکیوم و فورسپس از نظر مزایا و معایب مشابه هستند و اغلب انتخاب بین آن‌ها به تجربه متخصص زنان و زایمان بستگی دارد. زایمان با اودون هنوز در مرحله آزمایش در کشور آرژانتین است و فعلاً گزارشی از عوارض احتمالی آن وجود ندارد.
سزارین چیست؟
در طول زایمان سزارین، متخصص زنان و زایمان نوزاد را از طریق برش‌های جراحی که در شکم و رحم ایجاد می‌شود به دنیا می‌آورد. زایمان سزارین (رستم‌زاد) ممکن است از قبل برنامه‌ریزی شود، اگر دلایل پزشکی لازم باشد، یا ممکن است برنامه‌ریزی نشده باشد و در صورت بروز مشکلات خاص، در طول زایمان انجام شود. هر ساله حدود ۲ میلیون زایمان سزارین انجام می‌شود.
پزشک ممکن است زایمان سزارین برنامه‌ریزی شده را توصیه کند اگر بانوی باردار:
- زایمان سزارین قبلی داشته است.
- بارداری چند قلویی است.
- جفت از نوع سرراهی است.
- جنین در موقعیت بریچ است.
- داشتن یک نوزاد مبتلا به ماکروزومی جنینی یا یک نوزاد بزرگ.
- فیبروم رحم یا انسداد دیگری در رحم و دهانه رحم.
گاهی اوقات، برنامه وضع حمل تغییر می‌کند و زایمان سزارین برای سلامت و ایمنی مادر یا جنین درون رحم ضروری می‌شود. در صورت هر یک از موارد زیر ممکن است نیاز به سزارین برنامه‌ریزی نشده باشد. شرایطی که در طول زایمان طبیعی به سمت سزارین پیش می‌رود عبارت هستند از:
- ناراحتی جنینی (جنین زایمان را تحمل نمی‌کند).
- روند زایمان پیشرفت نمی‌کند.
- افتادگی بند ناف
- جدا شدن جفت (دکولمان)
- خونریزی یا خونریزی بیش از حد
خطرات زایمان سزارین
مانند هر عمل جراحی، زایمان سزارین با خطراتی همراه است. به طور کلی، سزارین خطر بیشتری نسبت به زایمان طبیعی دارد. مشکلات ذیل ممکن است به خاطر عمل سزارین ایجاد شود:
- عفونت
- از دست دادن خون یا نیاز به انتقال خون
- لخته خونی که ممکن است پاره شود و وارد جریان خون شود (آمبولی)
- آسیب به روده یا مثانه
- بهبودی طولانی‌تر و بستری طولانی‌تر در بیمارستان
- چسبندگی‌های شکمی
- باقی ماندن جای جراحی و اسکار
مزایای زایمان سزارین
برخی از افراد زایمان سزارین را ترجیح می‌دهند زیرا به آن‌ها کنترل بیشتری در انتخاب تاریخ زایمان می‌دهد. به این عمل «سزارین انتخابی» می‌گویند. برخی از متخصصین ممکن است سزارین انتخابی را به دلایل غیرپزشکی مجاز کنند، با این حال، معمولاً از انجام این کار جلوگیری می‌شود. در بیشتر موارد، زایمان سزارین به این دلیل اتفاق میافتد که از نظر پزشکی ضروری است. کنگره متخصصان زنان و زایمان آمریکا (ACOG) توصیه می‌کند که سزارین‌های برنامه‌ریزی شده قبل از هفته ۳۹ بارداری انجام نشوند، مگر این که از نظر پزشکی توصیه شده باشد.
برخی از مزایای سزارین در مقایسه با زایمان طبیعی عبارت هستند از:
- خطر آسیب‌دیدگی کمتر نوزاد در حین عبور از واژن مادر.
- خطر کمتر برای کمبود اکسیژن نوزاد در هنگام زایمان.
- خطر احتمالی کمتر بی‌اختیاری یا اختلال عملکرد جنسی.
VBAC (زایمان واژینال بعد از سزارین) چیست؟
اگر بانویی در بارداری قبلی خود با عمل سزارین وضع حمل کرده باشد، ممکن است که در بارداری بعدی خود بتواند نوزاد بعدی خود را از طریق واژینال (طبیعی) به دنیا بیاورد که به این حالت VBAC یا زایمان طبیعی بعد از سزارین (Vaginal Delivery After Cesarean Section) است. از آنجایی که بریدگی جراحی منجر به اسکار روی رحم مادر می‌شود، نگرانی این است که فشار زایمان در وضع حمل واژینال ممکن است باعث باز شدن (پارگی) رحم مادر در امتداد اسکار سزارین قبلی شود. به همین دلیل، برای این که متخصص زنان و زایمان به زائو اجازه زایمان طبیعی بعد از سزارین را بدهند به بررسی یکسری از معیارهای خاصی می‌پردازند.
آیا می‌توان بعد از سزارین، زایمان واژینال داشت؟
افرادی که زایمان سزارین داشته‌اند ممکن است در بارداری آینده بتوانند زایمان طبیعی داشته باشند. اگر معیارهای زیر را داشته باشند، شانس مادر برای زایمان واژینال موفق بعد از سزارین (VBAC) بالاست:
- متخصص زنان و زایمان یک برش عرضی کم در حین سزارین ایجاد می‌کند. این روش معمولی برای انجام سزارین است، مگر این که نیاز باشد نوزاد با عجله به دنیا بیاید.
- مادر اسکار یا ناهنجاری رحم دیگری ندارد.
- بانوی باردار قبلاً زایمان طبیعی داشته است.
- بانوی آبستن قبلاً پارگی رحم نداشته است.
مرحله سوم زایمان؛ تحویل جفت
پس از تولد نوزاد، جفت به بیرون رانده می‌شود یا از طریق واژن (مرحله سوم زایمان) تحویل داده می‌شود. دو گزینه برای زایمان جفت وجود دارد: مدیریت فعال و مدیریت فیزیولوژیکی.
- مدیریت فعال یک فرآیند نسبتاً سریع است. در طول درمان فعال، دارویی به نام اکسی توسین به ران بانو بارداری که قرار است نوزادی به دنیا بیاورد تزریق می‌شود. بند ناف حدود یک تا ۵ دقیقه پس از تولد نوزاد بسته می‌شود و بریده می‌شود. هنگامی که جفت از دیواره رحم جدا می‌شود، ماما آن را بیرون می‌کشد. البته در روش زایمان نیلوفر آبی، بند ناف به جفت باقی می‌ما‌ند تا خودش کم کم خشک شده و جدا شود.
- در مدیریت فیزیولوژیکی از تزریق استفاده نمی‌شود. وقتی ضربان بندناف متوقف می‌شود، توسط گیره قطع می‌شود (کلمپ بندناف). بانوان که نوزاد را به دنیا می‌آورند بعد از آن جفت را به بیرون از رحم فشار داده و خارج می‌کنند. ممکن است حدود یک ساعت طول بکشد تا جفت از طریق واژن به خارج منتقل شود.
هر دو گزینه مزایا و معایبی دارند. اما در حالتی‌های که جفت دارای ناهنجاری‌های است ممکن است نیاز برای تحویل جفت نیاز به مداخلات پزشکی باشد برای مثال در جفت چسبنده.
اصلاحات رایج در وضع حمل و زایمان
چندین اصطلاح دیگر وجود دارد که پزشکان در حین زایمان و وضع حمل در مورد آن‌ها صحبت می‌کند، باید با آن‌ها آشنا باشید، تا دچار سردرگمی و یا اضطراب نشوید.
اپیزیوتومی
اپیزیوتومی یک برش جراحی است که پزشک دهانه واژن را باز می‌کند. این برش اجازه می‌دهد تا سر نوزاد راحت‌تر از کانال زایمان و واژن عبور کند. اکثر بانوان باردار نیازی به اپیزیوتومی نخواهند داشت.
دو نوع برش اپیزیوتومی وجود دارد: خط وسط که مستقیماً به سمت مقعد بانو باردار ایجاد می‌شود و برش میانی که از مقعد مایل است.
آمنیوتومی (شکستن کیسه آب)
آمنیوتومی پارگی مصنوعی غشای آمنیوتیک یا کیسه‌ای است که حاوی مایع اطراف کودک است. متخصصین بارداری ممکن است به طور مصنوعی غشاهای آمنیوتیک (AROM) را پاره کند تا:
- القا یا پیشرفت زایمان انجام شود.
- یک مانیتور داخلی برای ارزیابی انقباضات رحم قرار می‌دهد.
- یک مانیتور داخلی روی پوست سر نوزاد خود قرار می‌دهند تا وضعیت سلامتی او را ارزیابی کنند.
- مکونیوم (ماده‌ای قهوه‌ای مایل به سبز، که اولین مدفوع کودک است) را بررسی کنند.
پزشک از یک آمنیو هوک (Amniohook) که شبیه میل قلاب‌بافی است برای پاره کردن کیسه آب استفاده می‌کند. پس از اتمام عمل، زایمان باید در عرض ۲۴ ساعت انجام شود تا از عفونت جلوگیری شود.
نظارت بر جنین
فرآیند نظارت (مانیتورینگ) بر ضربان قلب جنین در طول زایمان است. این نظارت می‌تواند خارجی یا داخلی باشد. دانستن این که کودک چگونه متولد می‌شود (نوع وضع حمل) به متخصص زنان و زایمان یا ماما کمک می‌کند تا تصمیم بگیرد که آیا زایمان می‌تواند ادامه یابد یا این که وضع حمل سریع‌تر ضروری است.
- در مانیتورینگ خارجی جنین، یک دستگاه سونوگرافی بر روی شکم مادر قرار می‌گیرد تا اطلاعاتی در مورد ضربان قلب جنین، دفعات و مدت انقباضات رحم را ثبت کند.
- در مانیتورینگ داخلی شامل استفاده از یک الکترود کوچک برای ثبت ضربان قلب کودک است. قبل از این که الکترودها به پوست سر جنین متصل شوند، باید غشاهای آمنیوتیک پاره شوند. یک سنسور فشار نیز می‌تواند در نزدیکی جنین قرار داده شود تا قدرت انقباضات را اندازه‌گیری کند.
انواع مدت زمان و راحتی زایمان یا وضع حمل
یوتوسیا (Eutocia) زایمان طبیعی، دیستوشیا (Dystocia) به عنوان زایمان غیرطبیعی یا سخت (زایمان تاخیری) است و اکسی توسیا (Oxytocia) زایمان سریع را توصیف می‌کند.
سوالات متداول در مورد زایمان یا وضع حمل
کدام نوع زایمان دردناک‌تر است؟
پاسخ به این سوال یک نظر و تجربه شخصی است. عوامل زیادی دخیل هستند به عنوان مثال، استفاده از داروهای مسکن، نوع داروی مسکن یا آستانه تحمل درد در اشخاص مختلف. بانوی حامله باید قبل از زایمان در مورد تسکین درد با دکتر بارداری خود صحبت کند تا از خطرات و مزایای هر نوع وضع حملی مطلع شود.
دو گزینه کلی وجود دارد: عدم مصرف دارو (زایمان بدون دارو یا طبیعی) یا استفاده از داروهای مسکن.
زایمان بدون دارو به این معنی است که بانوی حامله قصد زایمان طبیعی و بدون هیچ گونه داروی مسکن را دارد، بدون دارو نمی‌توان زایمان سزارین داشت.
یکی دیگر از عوامل در تصمیم‌گیری برای این که چه نوع زایمانی بیشتر دردناک است، بهبودی است. به طور کلی، بهبودی زایمان طبیعی راحت‌تر از زایمان سزارین است.
گزینه‌های تسکین درد زایمان
تسکین در هنگام زایمان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- مسکن‌ها: مسکن‌ها درد را بدون از دست دادن کامل احساس یا حرکت عضلات تسکین می‌دهند. رایج‌ترین نمونه مسکنی که در هنگام زایمان استفاده می‌شود، اپیدورال است. می‌توان برای زایمان واژینال یا سزارین اپیدورال دریافت کرد.
- داروهای بیهوشی: داروهای بیهوشی با مسدود کردن سیگنال‌های مغز مانع رسیدن پیام درد به مغز شده و در نتیجه مغز نیز پیامی برای پاسخ دادن دریافت نمی‌کند. این داروها به صورت تزریقی یا از طریق یک تزریق داخل وریدی (IV) تجویز می‌شوند. در طول سزارین، بانوی آبستن ممکن است بیهوشی عمومی دریافت کند که زائو را به خواب می‌برد. یکی دیگر از گزینه‌های زایمان می‌تواند بی‌حسی موضعی باشد، که شامل تزریق دارو در ناحیه خاصی از بدن، مانند اعصاب واژن و فرج است.
انواع روش‌های زایمان طبیعی
- زایمان در آب: این نوع زایمان طبیعی در آب انجام می‌گیرد و برخی بیمارستان‌ها این امکان را برای این زایمان فراهم می‌آورند. اکثرا زایمان در آب در منزل انجام می‌شود.
- انتخاب موقعیت‌های مختلف در زایمان: انتخاب پوزیشنی که بانو باردار هنگام وضع حمل در آن احساس راحتی بیشتری داشته باشد بسیار مهم است، بنابراین توصیه می‌شود تا موقعیت‌های مختلف زایمان را قبل از وضع حمل در منزل امتحان کنند.
سخن آخر
تجربه زایمان و وضع حمل برای شما منحصر به فرد خواهد بود. در دوران بارداری، ایده خوبی است که با انواع مختلف زایمان و سایر اصطلاحات مرتبط با زایمان آشنا شوید. ارائه دهنده مراقبت‌های بارداری شما ایمن‌ترین روش زایمان را بر اساس سابقه پزشکی و بارداری شما توصیه می‌کند.