با نزدیک شدن به موعد زایمان رحم و دهانه رحم دچار تغییراتی می‌شود؛ اتساع دهانه رحم و افاسمان دهانه رحم برای زایمان طبیعی ضروری است، اما این روند همیشه آن طور که باید اتفاق نمی‌افتد. گاهی برای آمادگی دهانه رحم به نرم شدن و باز شدن نیاز به القا می‌باشد. نزدیک به پایان سه ماهه سوم، دهانه رحم نرم می‌شود تا فرآیند از بین بردن (نازک شدن و کشش) و گشاد شدن (باز شدن) جهت آماده شدن برای تولد کودک آغاز شود. دهانه رحم باز و گشاد شده به کودک اجازه می‌دهد از کانال زایمان (کانال تولد) عبور کند. در این مقاله به این موضوع مهم خواهیم پرداخت و در مورد تغییرات دهانه رحم و نشانه‌های قریب‌الوقوع زایمان اطلاعات کاملی را در اختیاز شما مخاطب عزیز قرار خواهیم داد، با پینو بیبی همراه باشید و نظرات و سوالات خود را در خصوص این موضوع با ما به اشتراک بگذارید.
رسیدن دهانه رحم Cervical Ripening
بخشی از فرآیند آماده‌سازی رحم برای زایمان و وضع حمل مربوط به تغییرات دهانه رحم است. ماما یا متخصص زنان و زایمان ممکن است از داروها، گشادکننده‌های مکانیکی یا سایر روش‌ها را برای کمک به نرم شدن و باز کردن دهانه رحم استفاده کند. Cervical Ripening شامل دو فرایند اصلی است افسمان (Effacement) دهانه رحم که در آن دهانه رحم نازک می‌شود و دیلاتاسیون (Dilatation) دهانه رحم که به معنای باز شدن دهانه رحم است. با نزدیک شدن به موعد زایمان، دهانه رحم ممکن است شروع به نازک یا کشیده شدن (پاک شدن Efface) و باز شدن (گشاد شدن Dilate) کند و مرحله انگاژمان (Engaged) بعد از دیلاتاسیون رخ می‌دهد که به معنای عبور سر جنین یا عریض‌ترین قسمت سر از کانال زایمان می‌باشد. این امر دهانه رحم را برای عبور نوزاد از کانال زایمان (واژن) آماده می‌کند. سرعت نازک شدن و باز شدن دهانه رحم برای هر زن متفاوت است.
بهتر است صبر شود تا بارداری و فرایند وضع حمل، روند طبیعی خود را طی کند، اما اگر نیاز به القا باشد، رسیدن دهانه رحم ممکن است بخشی از القای زایمان باشد. دلایل زیادی وجود دارد که ممکن است مادران آینده به القای زایمان علاقه داشته باشند یا به آن نیاز داشته باشند. بانوان باردار ممکن است تصمیم گرفته باشند که از القای زایمان بهره ببرند چرا که ممکن است:
- از باردار بودن خسته شده‌اند (و حداقل به هفته ۳۹ رسیده‌اند).
- می‌خواهند از زایمان در یک تاریخ خاص به عنوان مثال دوران تعطیلات اجتناب کنند.
- برخی از بانوان حامله تشخیص داده‌اند که برخی از تاریخ‌های زایمان برای آن‌ها مطلوب است و می‌خواهند نوزاد خود را در آن تاریخ‌های خاص به دنیا بیاورند.
- یک زایمان برنامه‌ریزی شده داشته باشند زیرا قرار است سفر مهمی بروند یا مراسم مهمی است که باید در آن شرکت کنند.
اگر بارداری شما بدون عارضه است، بهتر است صبر کنید تا زایمان به طور طبیعی و خود به خودی انجام شود. در برخی شرایط، القاء جهت زایمان ضروری خواهد بود، زیرا عارضه‌ای به وجود آمده است که روند بادراری را تهدید می‌کند، مانند پره اکلامپسی یا به طور قابل توجهی از تاریخ زایمان شما گذشته است.
دهانه رحم نقش مهمی در تعیین موفقیت القای زایمان دارد. در دوران بارداری، دهانه رحم معمولاً به اندازه کافی سفت است که به نگه داشتن جنین در رحم کمک می‌کند. این یک روند مطلوب برای بیشتر دوران بارداری است. اما در روزهای آخر یا هفته‌های قبل از زایمان، دهانه رحم شروع به نرم شدن و باز شدن می‌کند و اساساً برای فرایند زایمان آماده می‌شود. وقتی این اتفاق می‌افتد، می‌گوییم که دهانه رحم در حال تبدیل شدن به شرایط مطلوب است.
اگر دهانه رحم از قبل، فرآیند نرم شدن و گشاد شدن را آغاز کرده باشد، هر روشی برای القاء تقریباً شانس موفقیت یکسانی دارد. اما اگر دهانه رحم آماده نباشد چه؟ اگر دهانه رحم هنوز بسته و سفت است، ممکن است قبل از شروع القای زایمان به کمک نیاز داشته باشد. پزشک ممکن است در چنین شرایطی از اصطلاح «نارس» یا «نامطلوب» برای توصیف دهانه رحم استفاده کند.
دهانه رحم چیست؟
دهانه رحم (سرویکس) قسمت پایینی رحم است. رحم را به واژن متصل می‌کند. دهانه رحم به عنوان معبری بین حفره رحم و حفره واژن می‌باشد.
وقتی دهانه رحم «نرم می‌شود» به چه معناست؟
نرم شدن دهانه رحم (Cervix Softens)، که از نظر پزشکی به این فرایند رسیدن (Ripening) گفته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که دهانه رحم نرم، نازک و کوتاه می‌شود. نرم شدن دهانه رحم در اواخر بارداری اتفاق می‌افتد، زیرا بدن برای زایمان و وضع حمل آماده می‌شود. در طی این فرآیند، دهانه رحم نازک و منبسط می‌شود به این امید که نوزاد از طریق واژینال به دنیا بیاید.
رسیدن دهانه رحم چیست؟
رسیدن دهانه رحم یک فرآیند طبیعی نرم شدن و باز کردن دهانه رحم قبل از شروع زایمان است. دهانه رحم در بیشتر دوران بارداری سفت و بسته است تا جنین شما را در داخل رحم نگه دارد. اما در طول زایمان، گشاد شدن دهانه رحم (نرم شدن) به کودک شما اجازه می‌دهد از کانال زایمان عبور کند. رسیدن دهانه رحم اغلب به خودی خود و به طور طبیعی اتفاق می‌افتد. در برخی از زنان ممکن است از کمک کننده‌های نرم شدن و رسیدن دهانه رحم برای زایمان استفاده شود. این کمک کننده‌ها ممکن است به شکل داروها، دستگاه‌ها یا روش‌هایی برای رسیدن دهانه رحم قبل از شروع زایمان باشد.
چه کسانی به رسیدن دهانه رحم نیاز دارند؟
در افرادی که زایمان القایی دارند اغلب از کمک کننده‌های رسیدن دهانه رحم استفاده می‌شود. القاء (از طریق دارو یا روش‌ها) باعث انقباضات برای شروع زایمان می‌شود. ممکن است به القای زایمان و یا رسیدن دهانه رحم نیاز داشته باشند اگر:
- بارداری عقب افتاده داشته باشند (بارداری که بیش از ۴۱ هفته طول بکشد).
- مشکلاتی برای سلامتی وجود داشته باشند که سلامت مادر یا سلامت جنین را تهدید کند. این‌ها ممکن است شامل پره اکلامپسی، دیابت بارداری یا محدودیت رشد جنین باشد.
- زائو دور از بیمارستان زندگی کند و باید زایمان خود را در مکان نزدیک‌تری برنامه‌ریزی کند.
پزشک چگونه تشخیص می‌دهد که زائو به رسیدن دهانه رحم نیاز دارد؟
پزشک از مقیاسی به نام نمره بیشاپ (Bishop) برای تعیین میزان رسیدن دهانه رحم استفاده می‌کنند. وقتی پزشک رحم را معاینه می‌کند، می‌تواند نمره Bishop بانوی حامله را تعیین کند که می‌تواند از ۰ تا ۱۳ متغیر باشد. پزشک متخصص بررسی می‌کند که آیا دهانه رحم در حال نرم شدن، نازک شدن و گشاد شدن است و همچنین موقعیت دهانه رحم را بررسی می‌کند.
نمره بیشاپ (Bishop) کمتر از شش به این معنی است که دهانه رحم خیلی رسیده نیست بنابراین، باید برای رسیدن دهانه رحم صبر کرد یا اقدامی انجام داد. نمره بیشاپ بیش از هشت به این معنی است که بدن بانوی باردار برای شروع زایمان آماده می‌شود و اگر زایمان القاء شده باشد، احتمالاً نیازی به رسیدگی دهانه رحم وجود ندارد.
رسیدن دهانه رحم در چه مرحله‌ای از زایمان اتفاق می‌افتد؟
معمولاً قبل از شروع زایمان شروع می‌شود. در مرحله اول زایمان، دهانه رحم نازک و گشاد می‌شود. مرحله دوم معمولاً زمانی شروع می‌شود که دهانه رحم کاملاً گشاد شده است و به سر نوزاد اجازه عبور می‌دهد که معمولاً ۱۰ سانتی‌متر است.
علائم نرم شدن دهانه رحم
ممکن است همیشه نتوان گفت که چه اتفاقی برای دهانه رحم می‌افتد، اما گاهی اوقات بدن زائو نشانه‌هایی از نزدیک شدن لحظه زایمان همراه با علائم نرم شدن دهانه رحم نشان می‌دهد. به عنوان مثال، ممکن است بانوی باردار متوجه ترشحات در حال افزایش واژن خود شود یا متوجه شود که پلاگ مخاطی خود را از دست داده است (که می‌تواند به یکباره یا به آرامی و به تدریج باشد). با این حال، در بسیاری از موارد، افراد هیچ علامت قابل توجهی از نرم شدن دهانه رحم را تجربه نمی‌کنند.
سایر علائم ریزش یا علائم نرم شدن دهانه رحم شامل موارد زیر است:
- افزایش فشار
- انقباضات براکستون هیکس
- احساس افتادن نوزاد
بروز یا احساس کردن هر یک از این نشانه‌ها به این معناست که زایمان نزدیک است و باید با پزشک متخصص زنان یا ماما تماس گرفت. پزشکان قادر خواهند بود دهانه رحم را بررسی کنند و تشخیص دهند که آیا افاسمان و دیلاتاسیون شروع شده است یا خیر.
رسیدن دهانه رحم چگونه انجام می‌شود؟
روش‌های مختلفی برای انجام رسیدن دهانه رحم وجود دارد، از جمله:
- روش‌های غیر دارویی (تکنیک‌های طبیعی بدون استفاده از دارو)
- استفاده از دارو
- دستگاه‌های خاص
- سلب غشاء و فرآیندهای غشایی
آیا راه‌های طبیعی برای رسیدن دهانه رحم وجود دارد؟
در برخی از زنان در هفته‌های منتهی به زایمان، دهانه رحم را به طور طبیعی بالغ می‌شود. توجه به این نکته مهم است که تکنیک‌های ذیل از تحقیقات مبتنی بر شواهد کافی پشتیبانی نمی‌کنند. بنابراین، قبل از امتحان کردن آن‌ها باید با پزشک خود مشورت کنید. روش‌های رسیدن و نرم شدن دهانه رحم به روش غیردارویی ممکن است با تحریک ترشح مواد شیمیایی مشابه هورمون در بدن کار کنند. روش‌های رسیدن طبیعی دهانه رحم عبارت هستند از:
- طب سوزنی
- تحریک پستان
- روغن کرچک
- تنقیه (تزریق آب یا مایع به رکتوم برای پاکسازی روده بزرگ)
- استفاده از مکمل‌های گیاهی
- حمام‌های آب گرم
- رابطه جنسی
- تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS)
دارو چگونه دهانه رحم را بالغ می‌کند؟
پزشک ممکن است پروستاگلاندین‌های مصنوعی را برای رسیدن دهانه رحم (بلوغ دهانه رحم) توصیه کند. پروستاگلاندین‌ها مواد شیمیایی طبیعی در بدن انسان هستند که خواص هورمون مانندی دارند. پروستاگلاندین‌های مصنوعی و طبیعی بر نرم کردن دهانه رحم و شل کردن عضلات دهانه رحم اثر دارند که به گشاد شدن آن کمک می‌کند. ممکن است بانوی باردار، پروستاگلاندین‌ها را به صورت ژل، پساری (درج واژن) یا قرص دریافت کند. برای استفاده از ژل، پزشک یک کاتتر (لوله نازک و انعطاف‌پذیر) حاوی ژل را در دهانه رحم قرار می‌دهد. ممکن است به چندین برنامه (حداکثر سه دوز در ۲۴ ساعت) نیاز باشد.
همچنین ممکن است بانوی حامله، پروستاگلاندین‌ها را به عنوان پساری دریافت کند. پساری وسیله‌ای است که در واژن زائو قرار می‌گیرد که حاوی پروستاگلاندین است. واژن دارو را با آزاد شدن از پساری جذب می‌کند. ممکن است بانوان مجبور باشند پساری را تا ۱۲ ساعت یا تا شروع زایمان فعال نگه دارند.
سایر داروهایی که می‌توانند دهانه رحم را بالغ کنند عبارت هستند از:
- دینوپروستون
- میفپریستون
- میزوپروستول
- اکسی توسین
دستگاه‌ها چگونه باعث بلوغ دهانه رحم (رسیدن دهانه رحم) می‌شوند؟
دستگاه‌های گشادکننده؛ دهانه رحم را گشاد می‌کنند و به آن فشار وارد می‌کنند. این اقدامات باعث تحریک ترشح پروستاگلاندین‌های طبیعی می‌شود. پزشک ممکن است یک بالون بادی را از طریق کاتتر وارد دهانه رحم بانو آبستن نماید. سپس بادکنک را با آب نمک یا آب استریل پر می‌کند؛ این اقدام باعث تحریک دهانه رحم و گشاد و نرم شدن آن می‌شود.
جراحی چگونه دهانه رحم را بالغ می کند؟
مراحل رسیدن دهانه رحم عبارت هستند از:
آمنیوتومی (Amniotomy)
پزشک از یک قلاب کوچک برای پاره شدن غشاهای اطراف کیسه آمنیوتیک استفاده می‌کند. شکستن کیسه آب می‌تواند به ترشح پروستاگلاندین‌ها کمک کند تا رسیدن دهانه رحم را فراهم کند.
برداشتن غشاها (Stripping the Membranes)
پزشک یک دستکش استریل دستش می‌کند و با انگشتش را وارد دهانه رحم بانوی حامله می‌کند. سپس، غشاهای متصل کننده رحم و کیسه آمنیوتیک را مالش یا جدا می‌کنند. این تکنیک پروستاگلاندین‌ها را آزاد می‌کند به رسیدن دهانه رحم (بلوغ دهانه رحم) کمک می‌کند.
خطرات رسیدن دهانه رحم به روش غیرطبیعی چیست؟
تکنیک‌های مختلف رسیدن دهانه رحم هر کدام مجموعه‌ای از خطرات خود را به همراه دارد. خطرات دارو معمولاً خفیف است، اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اسهال
- تب
- تهوع و استفراغ
- انقباضات بیش از حد (تحریک بیش از حد)
تحریک بیش از حد رحم یک عارضه جانبی نادر اما جدی برخی از داروهای القا کننده زایمان است. تحریک بیش از حد می‌تواند باعث انقباضات طولانی مدت یا خیلی مکرر شود و سلامت جنین را تهدید کند. خطرات فرآیندهای رسیدن دهانه رحم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خون‌ریزی
- کاهش ضربان قلب جنین
- آسیب یا مرگ جنین
- بروز عفونت در مادر یا جنین
- افتادگی بند ناف (افتادگی بند ناف در دهانه رحم) یا فشرده شدن (کشش یا فشار دادن بند ناف، بنابراین خون کافی به جنین نمی‌رسد)
فواید رسیدن دهانه رحم چیست؟
رسیدن دهانه رحم به کوتاه شدن طول زایمان کمک می‌کند.
عوارض بلندمدت رسیدن دهانه رحم چیست؟
رسیدن دهانه رحم می‌تواند به کوتاه شدن زمان زایمان کمک کند و مشخص نیست که تاثیر طولانی مدتی بر روی رحم داشته باشد. دلایل نیاز به رسیدن دهانه رحم ممکن است احتمال زایمان را برای سزارین افزایش دهد. انجام سزارین ممکن است خطرات سلامتی را برای مادر یا جنین در بارداری‌های بعدی افزایش دهد.
چه زمانی باید با پزشک تماس گرفت؟
اگر در مورد القای زایمان یا Cervical Ripening سؤالی دارید با پزشک خود مشورت کنید. هرگز سعی نکنید در خانه باعث القای زایمان شوید.
در صورت مشاهده علائم زایمان زودرس یا موارد زیر با پزشک خود تماس بگیرید:
- خون ریزی
- حالت تهوع یا استفراغ
- درد
- انقباضات رحمی
سخن آخر
رسیدن دهانه رحم فرآیند نرم شدن و گشاد شدن دهانه رحم برای آمادگی برای زایمان است. افرادی که نیاز به القای زایمان دارند، به احتمال زیاد به رسیدن دهانه رحم نیز نیاز دارند. چندین تکنیک برای رسیدن دهانه رحم وجود دارد. پزشکان از روش‌های طبیعی و داروها جهت رسیدن دهانه رحم از گشادکننده‌های مکانیکی دهانه رحم و سایر روش‌ها استفاده می‌کنند. هرگز سعی نکنید در خانه باعث القای زایمان و یا رسیدن دهانه رحم شوید.