همچنان که در دروان لذت‌بخش بارداری به سر می‌برید بدن شما در پاسخ به تغییرات مختلف از جمله تغییرات هورمونی، افزایش وزن، بی‌خوابی، تغییرات اشتها، تغییر مرکز ثقل بدن، نوسانات روحی و …. در حال سازگاری و تطابق است. مسلماً شما به عنوان یک مادر در مورد سلامت جنین‌تان بسیار حساس هستید. بسیاری از بانوان باردار قبل از مصرف هر گونه ماده غذایی اثرات ان بر جنین خود را در مقالات مختلف وب‌سایت‌های معتبری همچون پینو بیبی بررسی می‌کنند. استفاده از هر گونه ماده شیمیایی مانند لوازم آرایشی، عطر و ادکلن، شامپو، رنگ مو، حنا، تتو کردن و بسیاری از اموری که قبل از بارداری یک فعالیت ساده و معمولی بود بعد از حاملگی و رشد جنین در رحم مادر ممکن است چالش‌برانگیز شود. یکی از عوارض شایع دوران بارداری تغییراتی است که در پوست و موی بانوان باردار ایجاد می‌شود و معمولاً برخی بانوان باردار را آزرده می‌سازد. ریزش مو و تنک شدن موها یکی از مشکلات عمده‌ای است که بانوان با آن مواجه می‌شوند اما برای برخی دیگر شوره سر نیز یک معضل بزرگ است، البته تحقیقات رابطه مستقیمی بین بارداری و بروز شوره سر نشان نداده است. اما بانوانی که پیش از بارداری از شوره سر رنج می‌بردند ممکن است بعد از حاملگی نیز این مشکل را داشته باشند و چه بسا مشکل حادتر نیز شده باشد. از طرفی در دوران بارداری ممکن است مادر به دلیل ضعف بدنی و دردهای عضلانی کمتر فرصت رسیدگی به خودش را داشته باشد و همین بروز شوره سر را در مادران باردار محتمل‌تر می‌کند. بهر تقدیر اگر قصد دارید در دوران بارداری برای رفع شوره سر اقدام کنید و اگر درباره مضرات مصرف شامپو ضدشوره در دوران بارداری سوال دارید توصیه می‌کنیم تا پایان این مقاله با تیم پینو بیبی همراه باشید.
شوره سر چیست و چگونه درمان می‌شود؟
شوره سر و مو یکی از مشکلات شایع پوست و مو است. در چنین حالتی لابه‌لای موهای سر ذرات سفیدرنگی دیده می‌شود که گاهی به قدری بزرگ هستند که از فواصل دور هم قابل مشاهده هستند. در واقع شوره سر، پوسته پوسته شدن کف سر است که گاهی با خارش نیز همراه است. وجود شوره یک علامت آزاردهنده و ناخوشایند برای فرد مبتلا به شوره سر است و متاسفانه برخی افراد تصور می‌کنند افرادی که شوره سر دارند، به درستی مسائل بهداشتی را رعایت نمی‌کنند و در اثر عدم رعایت بهداشت است که موی افراد دارای شوره می‌شود. اما در واقع شوره سر در اثر ریزش سلول‌های مرده ناحیه کف سر و سنتز و تولید سلول‌های جدید رخ می‌دهد.
معمولاً افراد برای درمان شوره سر به پزشک مراجعه می‌کنند و راهکار ساده درمان شوره سر استفاده از شامپوی ضد شوره است اما در مورد بانوان باردار درمان به همین سادگی است. شامپوهای ضدشوره از ترکیب مواد شیمیایی قوی ساخته شده‌اند که ممکن است استفاده از آن‌ها برای سلامت مادر و جنین مخاطره‌آمیز باشد. در دوران بارداری برای کنترل این عارضه استفاده از مواد ارگانیک برای رفع شوره سر توصیه می‌شود اما چه مواد ارگانیکی در درمان شوره سر موثر هستند در ادمه به این سوال مهم پاسخ خواهیم داد.
تغییرات مو در بارداری
پیشتر اشاره کردیم که به دلیل تغییرات هورمونی چرخه رویش مو در دوران بارداری تغییر می‌کند. به طور کلی رشد طبیعی مو در سه فاز رخ می‌دهد: فاز رشد فعال، فاز استراحت و فاز ریزش. اگر جزو آن دسته از بانوان باردار خوش شانس باشید ممکن است چرخه رشد موی شما در فاز رشد طبیعی طولانی‌تر شود و در این دوران شما شاهد رویش موهای ضخیم‌تر، بلندتر و درخشان‌تری باشید اما برای برخی دیگر از بانوان تغییرات هورمونی در کنار ضعف عمومی بدن و کم خونی منجر به ریزش شدید مو و کم پشت شدن موها می‌شود و در کنار این تغییرات ناخوشایند برای برخی دیگر از بانوان ممکن است تغییرات هورمونی منجر به ایجاد شوره سر در بارداری شود.
علت ایجاد شوره سر در بارداری
اگر مقالات «نکات مراقبت از مو در دوران بارداری و بعد از زایمان»، «مصرف داروهای پوستی در بارداری» و «چگونه در باردای زیبا باشیم» را مطالعه کرده باشید درمی‌یابید که یکی از مشکلات رایج بانوان در دوران بارداری تغییرات پوست و مو است، عمده این تغییرات و مشکلات به دلیل تغییرات شدید هورمونی رخ می‌دهد و همان طور که پیشتر اشاره کردیم یکی از مشکلات شایع پوست و مو، شوره سر است اما تغییرات هورمونی چطور باعث ایجاد شوره سر می‌شوند. در ادامه چند عامل مهم و مرتبط با تغییرات هورمونی که در ایجاد شوره سر در بارداری نقش دارند را بررسی می‌کنیم.
افزایش چربی پوست و ایجاد شوره سر در بارداری
یکی از عوارض تغییرات هورمونی در دوران حاملگی افزایش چربی پوست سر است، علاوه بر افزایش چربی تغییرات هورمونی ممکن است منجر به تولید سلول‌های جدید در کف پوست سر شود که هر دو این عوامل در نهایت منجر به ایجاد شوره سر در بانوان باردار خواهد شد.
کم آبی بدن و ایجاد شوره سر در بارداری
در حالی که پوست بدن همواره در حال فعالیت است و سلول‌های مرده را با سلول‌های جدید جایگزین می‌کند و این امر طبیعی و عادی است اما گاهی بدن پوست مرده را با سرعت زیادی پس می‌زند از این رو پوست مرده روی سر تجمع پیدا کرده و به صورت ذرات ریز و درشت سفید رنگی نمایان می‌شوند که شوره نام دارد. متابولیسم بدن در دوران بارداری دستخوش تغییر می‌شود، بدن نیازمند تولید حجم خون بیشتری است تا به جنین در حال رشد، اکسیژن و مواد غذایی برساند و همین موضوع ممکن است باعث دهیدراته شدن بدن و کم آبی بدن در دوران بارداری شود. یکی از علل رایج ایجاد پوسته سر و شوره؛ خشکی پوست است.
افزایش حساسیت بدن در بانوان باردار و ایجاد شوره سر در بارداری
در دوران بارداری ممکن است بانوان باردار نسبت به برخی مواد و ترکیبات شیمیایی حساسیت پیدا کنند. این حساسیت گاه به هنگام مصرف برخی مواد خوراکی خودش را نشان می‌دهد مانند آلرژی به ماهی و گاهی نیز بانوان باردار نسبت به برخی مواد شیمیایی دچار حساسیت می‌شوند در حالی که تا پیش از این هرگز نشانه‌های از حساسیت را مشاهده نکرده بودند. گاهی حساسیت در بارداری با بیزاری از برخی مواد خوراکی و یا حتی استشمام بوی برخی مواد تظاهر می‌یابد و گاهی نیز ممکن است موجب بروز کهیر، جوش و راش و حتی شوره سر شود.
برخی بانوان ممکن است در دروان بارداری نسبت به برخی شوینده‌ها و شامپوها دچار حساسیت می‌شوند. شامپوهایی با رایحه تند و حاوی مواد شیمیایی قوی و مضر مانند پارابن می‌توانند باعث ایجاد شوره سر در بارداری شوند.
استرس و اضطراب و ایجاد شوره سر در بارداری
استرس و اضطراب در دوران بارداری یکی از مشکلات روحی است که تقریباً اکثر بانوان باردار درجاتی از آن را تجربه می‌کنند. ترس از آینده، ترس از زایمان، کم خوابی و دردهای عضلانی همه عوامل استرس‌زایی هستند که بانوان باردار را متاثر می‌سازند. متخصصان پوست و مو معتقدند که داشتن استرس و اضطراب و تحمل فشار روحی اثرات مخربی بر پوست و مو خواهد گذاشت و یکی از این اثرات نامطلوب ایجاد شوره سر است.
واکنش بدن به تغییرات هورمونی و ایجاد شوره سر در بارداری
قطعاً بدن برای سازگاری و تطبیق خود با شرایط ایجاد شده در بارداری دست به کار می‌شود، وقتی نوسانات شدید هورمونی رخ می‌دهد، بدن برای مقابله وارد عمل می‌شود گاهی طی دوران بارداری بدن بانوان باردار نسبت به برخی میکروارگانیسم‌های موجود در پوست سر واکنش نشان می‌دهد و این واکنش سبب ایجاد شوره سر در بانوان باردار می‌شود. در واقع شوره سر راهی برای مقابله و واکنش بدن در برابر موجودات ریز غیربیماری‌زایی است که ممکن است روی پوست سر بانوی باردار زیست کنند.
کمبود کلسیم و ایجاد شوره سر
یکی از مشکلات دوران بارداری کمبود کلسیم است. بدن بانوی باردار برای عملکرد اضافی بدن و هم چنین ساخت و سنتز استخوان‌های جنین نیازمند کلسیم بیشتری است لذا اگر بانوان باردار تغذیه مناسبی نداشته باشند و پیش از بارداری نیز کمبود کلسیم داشته باشند، ممکن در دوران با کاهش سطح کلسیم مواجه شوند. کمبود کلسیم می‌تواند باعث خشکی پوست شود و بر کارکرد غدد سبابه پوست تاثیر منفی داشته باشند لذا این غدد نمی‌توانند سبوم کافی برای چرب نگه داشتن موثر پوست سر تولید کنند و لذا بروز شوره سر را محتمل می‌کنند.
آیا در دوران بارداری می‌توان شامپو ضد شوره مصرف کرد؟
اگر شما هم جزو آن دسته از بانوانی هستید که به هر دلیل در دوران بارداری دچار شوره سر شده‌اید ممکن است این سوال برای شما پیش بیایید که اساساً در دوران حاملگی می‌توان از شامپو ضد شوره استفاده کرد و اگر پاسخ مثبت است چه نوع شامپوی ضدشوره‌ای برای مصرف در دوران بارداری مناسب است؟
شامپو در واقع یک شوینده است که خاصیت پاک‌کنندگی دارد و برای رعایت بهداشت و نظافت پوست و موی سر لازم است اما گاهی شامپوها با افزودن برخی ترکیبات شیمیایی کارایی‌های دیگری نیز پیدا می‌کنند، مثلاً برخی شامپوها دارای خواص نرم‌کنندگی هستند، برخی دیگر با دشاتن انواع روغن‌های گیاهی علاوه بر ایجاد لطافت به دوام و درخشندگی مو نیز کمک می‌کنند. در این بین برخی از شامپوها با داشتن مواد موثر در جلوگیری و درمان شوره سر مفید هستند که از آن‌ها به عنوان شامپو ضدشوره نام برده می‌شود.
متاسفانه اکثر افراد گمان می‌کنند که از آن جایی که شامپو برای مدت زیادی روی پوست سر باقی نمی‌ماند بنابراین اثر چندانی بر جنین نخواهد داشت و جذب آن کم خواهد بود اما این باور کاملاً غلط است. مواد شیمیایی موجود در شامپو نیز مانند هر ماده شیمیایی دیگری از طریق پوست جذب می‌شود در ضمن گاهی حتی بو و رایحه ایجاد شده از شامپو نیز می‌تواند برای بانوان باردار خطرناک باشد. این موضوع در مورد شامپوها ضدشوره حساس‌تر است چرا که شامپوهای ضدشوره دارای ترکیبات و مواد شیمیایی بسیار قوی هستند لذا مصرف این گونه مواد شوینده باید زیر نظر پزشک انجام گیرد تا سلامت مادر و جنین به خطر نیفتد.
مواد شیمیایی مضر در شامپوهای ضدشوره برای بانوان باردار
همان طور که اشاره شد شامپوهای ضد شوره حاوی ترکیبات شیمیایی قوی هستند یکی از این ترکیبات شیمیایی مضر، سدیم لوریل سولفات است. جذب این ماده شیمیایی در دوران بارداری می‌تواند منجر به بروز نقص‌های مادرزادی در نوزاد آینده شود. یادتان باشد قبل از مصرف هر شامپویی لیبل آن را به دقت مطالعه کنید و در نظر داشته باشید که در حالی که سدیم لوریل سولفات مضر و خطرناک است سدیم لورت سولفات یک ماده شیمیایی کاملاً بی‌خطر است.
فتالات یکی از مواد شیمیایی مضر موجود در برخی شامپوهای ضد شوره است. فتالات مسئول ایجاد بو و رایحه تند و قوی در انواع شامپوهاست. رایحه غلیظ این شامپو می‌تواند منجر به بروز حساسیت در بانوان باردار شود و سلامتی مادر و جنین او را به مخاطره بیاندازد.
حتماً تا کنون نام ماده شیمیایی و مضر پارابن را شنیده‌اید. پارابن یک نگهدارنه قوی است که با نام‌های پاراهیدروکسی بنزوات، استر پاراهیدروکسی بنزوئیک اسید و ۴-هیدروکسی‌بنزوئیک اسید نیز شناخته می‌شوند. مواد نگهدارنده مانع رشد سلول‌های عصبی جنین می‌شوند و در نتیجه عدم رشد مطلوب و مناسب ممکن جنین با نقص‌های مادرزادی متولد شود.
سایر علل ایجاد شوره سر در بارداری
علاوه بر دلایلی که در بالا ذکر شد پوسته پوسته شدن پوست سر در بارداری و بروز شوره سر در حاملگی می‌تواند در اثر یک عفونت قارچی باشد. قارچی به نام مالاسزیا می‌تواند در چربی پوست سر زندگی و رشد کند و موجب ایجاد شوره سر شود. از آن جا که چربی اضافی پوست یکی دیگر از علل ایجاد شوره سر است، تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند موجب تولید سبوم (sebum) روی پوست سر شده که سبب تولید چربی و روغن اضافه روی پوست سر می‌شود و در نتیجه تجمع بیش از حد چربی بروز شوره سر محتمل‌تر می‌شود. صدمه و آسیب به پوست سر در کنار بروز عوارض پوستی مانند اگزما و پسوریازیس هم در ایجاد شوره سر موثر هستند.
درمان ایمن شوره سر در بارداری
پیش از هر اقدامی با یک متخصص پوست و مو مشورت کنید و پزشک را از بارداری خود مطلع کنید. مصرف هر نوع دارو و شامپویی را زیر نظر پزشک متخصص زنان و زایمان پیگیری کنید و بدون مشورت با پزشک هیچ دارو، پماد، شامپو، صابون و درمانی را شروع نکنید. از آن جا که یکی از علل ایجاد شوره استرس و نگرانی در بارداری است سعی کنید تا با روش‌های موثر مانند ورزش کردن، گوش دادن به موسیقی و ایجاد فضای مثبت، سلامت روان خود در بارداری را حفظ کنید. هم چنین نوشیدن آب در بارداری مزایایی فراوانی دارد که یکی از این مزیت‌ها هیدراته ماندن پوست و جلوگیری از خشکی پوست سر و ایجاد شوره سر است.
ممکن است یک درماتولوژیست و متخصص پوست شرایط شما را بررسی کند و برای شما داروهای شیمیایی مانند پمادهای کورتیکواستروئید، شامپو ضد شوره حاوی پیریتیون زینک، اسید سالیسیلیک، سلنیوم سولفاید و سولفور تجویز کند. معمولاً در پزشک متخصص برای بانوان باردار شامپو ضدشوره ملایم تجویز می‌کند که اثرات کمی بر جنین داشته باشند. در کنار این روش‌ها برخی درمان‌های خانگی نیز برای درمان شوره سر موثر هستند.
درمان‌های خانگی برای مدیریت شوره سر در بارداری
استفاده از مواد شیمیایی در دوران بارداری ممکن است برای بانوان باردار با استرس و ترس همراه باشد حتی اگر پزشک متخصص این اجازه به بانوان باردار بدهد که از شامپوهای ضدشوره استفاده کنند امام ممکن است برخی بانوان هم چنان در مصرف شامپو ضدشوره ملایم نیز تردید داشته باشند لذا درمان‌ها خانگی را ترجیح دهند. در ادامه برخی درمان‌های خانگی برای رفع شوره سر ارائه شده است. قبل از به کارگیری هر روش لازم است تا با پزشک متخصص زنان و زایمان مشورت کنید و نباید تصور شود که مصرف داروهای خانگی و بدون نسخه در دوران بارداری کاملاً ایمن هستند.
استفاده از روغن‌های گیاهی جهت رفع شوره سر در بارداری
همان طور که گفتیم یکی از علل پوسته پوسته شدن سر و شوره خشک شدن پوست سر است. چرب کردن و ماساژ پوست سر با برخی روغن‌های گیاهی علاوه بر تاثیر آرامش‌بخشی که دارند می‌توانند از بروز شوره سر نیز جلوگیری کنند. روغن نارگیل، روغن زیتون، روغن آرگان و روغن بادام ترکیبات گیاهی مناسبی برای مرطوب نگاه داشتن پوست سر و جلوگیری از شوره سر است.
همچنین روغن درخت چای یک داروی گیاهی موثر برای رفع شوره سر است خصوصاً اگر علت ایجاد شوره، عفونت قارچی باشد. روغن رزماری، آویشن و عصاره مریم گلی نیز در درمان عفونت قارچی و حفظ سلامت پوست سر و مو موثر هستند.
استفاده از عصاره سیر جهت رفع شوره سر در بارداری
از قدیم متخصصان طب سنتی از عصاره سیر برای درمان مشکلات پوست و مو بهره می‌بردند. عصاره سیر می‌تواند در درمان شوره سر موثر باشد. اگر باردار هستید و بوی تند سیر شما را آزار نمی‌دهد می‌توانید از آب و یا عصاره سیر برای رفع شوره سر استفاده کنید.
استفاده از سرکه سیب جهت رفع شوره سر در بارداری
سرکه سیب نیز جزو آن دسته از داروهای گیاهی پرطرفدار در درمان شوره است که می‌تواند عفونت‌های قارچی را از بین ببرد و از بروز مجدد عفونت جلوگیری کند. برخی افراد مقداری سرکه را به شامپو روزانه خود اضافه می‌کنند و هنگام شستسو از این شامپو استفاده می‌کنند در حالی که برخی دیگر از بانوان پس از مصرف شامپو موهای خود را با سرکه ماساژ می‌دهند و بعد از ۵ الی ۸ دقیقه موهای خود را آبکشی می‌نمایند.
استفاده از عصاره دانه شنبلیله جهت رفع شوره سر در بارداری
عصاره دانه شنبلیله خاصیت رطوبت‌رسانی دارد و هم چنین پوست سر در برابر عفونت و التهاب مصون نگه می‌دارد. بنابراین اگر در دوران بارداری دچار شوره سر شدید، بد نیست مقداری عصاره دانه شنبلیله را روی پوست سر خود اسپری کنید و آن را به آرامی ماساژ دهید و پس از ۵ دقیقه با آب فراوان موهای خود را آبکشی کنید.
استفاده از عصاره برگ گردو جهت رفع شوره سر در بارداری
برگ درخت گردو یکی از داروهای گیاهی موثر جهت تسکین پوست سر و درمان عارضه‌های پوستی به ویژه درمان پوست سر است. ماساژ پوست سر با جوشانده برگ گردو درمان مناسبی برای رفع شوره سر است.
استفاده از عصاره آلوئه‌ورا جهت رفع شوره سر در بارداری
آلوئه‌ورا یک گیاه شناخته شده در درمان مشکلات پوست و مو است. این گیاه خاصیت مرطوب کنندگی، ضدعفونی کنندگی و پاک کنندگی قوی دارد که می‌تواند در درمان شوره سر موثر واقع شود.
آیا می‌توان در دوران بارداری از شوره سر جلوگیری کرد؟
همان طور که گفتیم برخی از عوامل ایجاد شوره سر قابل پیشگیری هستند مانند آن چه در خصوص کم آبی و خشکی و پوست و یا داشتن استرس در بارداری عنوان شد. اما گاهی برخی عوامل خارج از کنترل بانوی باردار است لذا بررسی علت بروز و ایجاد شوره سر می‌تواند به درمان موثر آن کمک کند.
- برای جلوگیری از شوره سر باید به خاطر داشته باشید که چربی بیش از حد و خشکی زیاد هر دو می‌توانند باعث ایجاد شوره شوند لذا لازم است تا چربی پوست سر خود را در حد متعادل نگه دارید. گاهی مصرف برخی شامپوهای قوی می‌تواند باعث خشک شدن پوست سر شود، مصرف شامپوهای ملایم و توجه به تغییرات پوست و مو و مراقبت از آن یک راهکار موثر برای جلوگیری از ایجاد شوره سر است.
- رعایت بهداشت و شستشوی منظم پوست و مو مانع از تجمع چربی روی پوست سر خواهد شد و لذا یک عامل بازدارنده در ایجاد شوره سر است.
- رعایت یک رژیم غذایی متعادل، سالم و متنوع و رنگین کمانی نیز در سلامت پوست و مو بسیار موثر است. برای داشتن یک رژیم غذایی مناسب در سه ماهه اول، دوم و سوم بارداری مقالات مرتبط را در مجله اینترنتی پینو بیبی مطالعه بفرمایید.
- داشت خواب کافی و باکیفیت نیز در سلامت پوست و مو نقش دارد.
- از سشوار و برس حرارتی با دمای بالا استفاده نکنید. استفاده مکرر از وسایل حرارتی می‌تواند منجر به خشکی پوست سر شود.
سخن آخر
ایجاد شوره سر در بارداری محتمل نیست اما بروز آن غیرعادی هم تلقی نمی‌شود. عوامل زیادی در بروز شوره سر در بارداری نقش دارند اما مهم‌ترین آن‌ها تغییرات هورمونی است. گرچه شوره سر یک پدیده ناخوشایند و آزاردهنده است اما شوره سر به تنهایی مشکلی برای جنین ایجاد نمی‌کند اما مصرف برخی شامپوها و داروهای مختلف برای درمان شوره سر ممکن است در بارداری خطرناک باشند لذا باید هر گونه درمان شوره سر حتی درمان‌های خانگی زیر نظر پزشک متخصص زنان و زایمان صورت بگیرد. یادتان باشد تغییرات پوست و مو در بارداری طبیعی است و بسیاری از عوراض ناخوشایند بارداری چند ماه پس از تولد نوزاد خود به خود از بین خواهد رفت پس از دوران بارداری خود لذت ببرید و به خودتان استرس وارد نکنید.