سندرم HELLP (همولیز، افزایش آنزیم‌های کبدی و پلاکت‌های پایین) یک عارضه تهدید کننده زندگی است که معمولاً به عنوان یک نوع پره اکلامپسی در نظر گرفته می‌شود. هر دو بیماری معمولاً در مراحل بعدی بارداری یا بلافاصله پس از زایمان رخ می‌دهند. سندرم هلپ یک عارضه نادر بارداری است. این یک نوع پره اکلامپسی است و علائم مشابهی با آن دارد. اگر بانویی سندرم هلپ دارد، ممکن است درد در قسمت بالای شکم، تاری دید، خستگی یا تورم را تجربه می‌کند. بسیاری از زنان مبتلا به سندرم هلپ نیاز به زایمان زودهنگام دارند.
سندرم هلپ چیست؟
تشخیص نشانگان هلپ HELLP یک عارضه بارداری است، ممکن است دشوار باشد، معمولاً در سه ماهه سوم بارداری رخ می‌دهد. اما همچنین می‌تواند در هفته اول پس ا۲ز زایمان (پره اکلامپسی پس از زایمان) ایجاد شود. همه علائم ممکن است آشکار نباشند: مانند فشار خون بالا و پروتئین در ادرار. علائم آن گاهی با گاستریت، آنفولانزا، هپاتیت حاد، بیماری کبد چرب حاد، بیماری کیسه صفرا، پورپورای ترومبوسیتوپنیک ایدیوپاتیک، شعله‌ور شدن لوپوس یا سایر شرایط اشتباه گرفته می‌شود. در حالی که برخی از این شرایط نیز ممکن است وجود داشته باشند، هیچ مدرکی وجود ندارد که مرتبط باشند. نام سندرم هلپ HELLP مخفف عبارت زیر است:
- همولیز(H) Hemolysis: شکستن گلبول‌های قرمز خون (سلول‌هایی که اکسیژن را از ریه‌ها به بقیه بدن می‌رسانند).
- افزایش آنزیم‌های کبدی (EL) Elevated Liver: مواد شیمیایی که واکنش‌های بدن را تسریع می‌کنند، مانند تجزیه پروتئین‌ها.
- تعداد پلاکت پایین Low Platelet (LP): قسمتی از بافت خون که به لخته شدن و انعقاد خون کمک می‌کند.
تفاوت بین سندرم هلپ و پره اکلامپسی چیست؟
پره اکلامپسی منجر به فشار خون بالا (فشار خون بالا) و پروتئینوری (سطح بالای پروتئین در ادرار) می‌شود. سندرم هلپ یک اختلال جدا از پره اکلامپسی است زیرا ممکن است بیماران فشار خون بالا یا پروتئینوری نداشته باشند، اما عوارض دیگر سندرم هلپ مانند مشکلات جدی خون و کبدی داشته باشند.
نشانگان هلپ چقدر شایع است؟
سندرم هلپ بسیار نادر است که در ۰.۱ درصد تا ۱ درصد از بارداری‌ها رخ می‌دهد.
چه چیزی باعث سندرم هلپ می‌شود؟
هیچ علت شناخته شده‌ای برای سندرم هلپ وجود ندارد. زنانی که پره‌اکلامپسی یا اکلامپسی (پره اکلامپسی کنترل نشده) دارند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سندرم هلپ هستند. از هر ۵ زن مبتلا به پره اکلامپسی یا اکلامپسی یک نفر به سندرم هلپ مبتلا می‌شود. سایر عوامل خطر برای سندرم هلپ عبارت هستند از:
- سن، با افزایش خطر برای زنان بالای ۲۵ سال
- سابقه سندرم هلپ در بارداری قبلی
- زایمان قبلی، با افزایش خطر برای زنانی که بیش از یک بار زایمان کرده‌اند.
- نژاد، زنان سفیدپوست و قفقازی در معرض خطر بالاتری هستند.
علائم سندرم هلپ چیست؟
زنان ممکن است در دوران بارداری یا مدت کوتاهی پس از زایمان متوجه علائم سندرم هلپ شوند. علائم سندرم هلپ عبارت هستند از:
- شایع‌ترین علامت درد اپی گاستر (شکم) یا زیر سینه (قفسه سینه)، از جمله درد شکم یا قفسه سینه و درد سمت راست فوقانی (از اتساع کبد) که معمولاً در ربع فوقانی راست یا ناحیه میانی اپی گاستر بروز می‌کند.
- کسالت یا خستگی
- ادم (تورم به خصوص در صورت یا دست‌ها) و افزایش سریع وزن
- حالت تهوع، استفراغ یا سوء هاضمه همراه با درد بعد از غذا خوردن
- سرگیجه
- خون دماغ کنترل نشده و خونریزی
- تشنج یا لرزش غیرقابل کنترل بدن
- سردردی که حتی پس از مصرف داروهایی مانند استامینوفن از بین نمی‌رود.
- درد شانه یا درد هنگام تنفس عمیق
- تغییرات در بینایی از جمله تاری دید، دیدن دوتایی، یا چشمک زن نورها یا هاله‌ها
- تنگی نفس، تنفس دشوار، یا نفس نفس زدن
نشانه‌هایی (که قابل اندازه‌گیری هستند) که بانوان باردار باید به دنبال آن‌ها باشد عبارت هستند از:
- فشار خون بالا
- پروتئین در ادرار
- ناهنجاری در کار خون که توسط آزمایش خون مشخص می‌شود (افزایش آنزیم‌های کبدی، کاهش پلاکت‌ها و وجود همولیز)
شایع‌ترین دلایلی که مادران به شدت بیمار می‌شوند یا به دلیل سندرم هِللپ از دنیا می‌روند، پارگی کبد یا سکته مغزی (ادم مغزی یا خونریزی مغزی) است. اغلب می‌توان این عوارض را کنترل کرد به شرطی که بیماری در زمان مناسب تشخیص داده شود. اگر فرد یا شخصی که میشناسید هر یک از این علائم سندرم HELLP را دارد، لطفاً فوراً به یک پزشک مراجعه کند.
سندرم هلپ چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص نشانگان هلپ، پزشک از فرد در مورد تغییرات فیزیکی مانند موارد زیر سوال می‌پرسد:
- درد شکم، به خصوص در سمت راست بالا
- یک کبد بزرگ شده
- فشار خون بالا
- تورم در پاها
- اغلب، فشار خون ممکن است افزایش یابد و ممکن است پروتئینوری وجود داشته باشد، اما لازم نیست. پزشک جهت بررسی شمارش گلبول‌های خون، عملکرد کبد و عملکرد کلیه دستور آزمایش خون را می‌دهد.
ممکن است پزشک برای بررسی سطح آنزیم‌های کبدی و تعداد پلاکت‌های آزمایش خون انجام دهد. او ممکن است سی تی اسکن انجام دهد تا ببیند آیا خونریزی در کبد وجود دارد یا خیر. سی تی اسکن آزمایشی است که با استفاده از اشعه ایکس و کامپیوتر از بدن عکس می‌گیرد. پزشک ممکن است آزمایشاتی مانند تست بدون استرس یا سونوگرافی را برای بررسی سلامت جنین انجام دهد. یک تست بدون استرس (که NST یا پایش ضربان قلب جنین نیز نامیده می‌شود) ضربان قلب کودک را در رحم بررسی می‌کند تا ببیند ضربان قلب هنگام حرکت کودک چگونه تغییر می‌کند. پزشک از این آزمایش استفاده می‌کند تا مطمئن شود که کودک اکسیژن کافی دریافت می‌کند. سونوگرافی از امواج صوتی و صفحه کامپیوتر برای نشان دادن تصویری از جنین در داخل رحم استفاده می‌کند. بسیاری از زنان قبل از این که HELLP داشته باشند، مبتلا به پره اکلامپسی تشخیص داده می‌شوند. گاهی اوقات علائم و نشانه‌های علائم HELLP اولین علائم پره اکلامپسی هستند.
سندرم هلپ چگونه درمان می‌شود؟
اغلب، درمان قطعی برای زنان مبتلا به سندرم HELLP، زایمان نوزاد و جفت است. در دوران بارداری، بسیاری از زنانی که از سندرم HELLP رنج می‌برند، نیاز به تزریق نوعی از فرآورده‌های خونی (گلبول‌های قرمز، پلاکت‌ها، پلاسما) دارند. مدیریت سندرم هلپ ممکن است شامل مصرف داروهایی برای کاهش فشار خون و جلوگیری از تشنج باشد. برخی از زنان نیاز به تزریق خون دارند. در این درمان، بانوی باردار خون یا اجزای خون اهدایی دریافت می‌کند. کورتیکواستروئیدها را می‌توان برای بهبود رشد ریه جنین در بارداری بسیار زودرس استفاده کرد. برخی از پزشکان، اثرات مفیدی را برای کند کردن پیشرفت بیماری، کاهش تأثیر منفی بر کبد و سیستم عصبی مرکزی و کوتاه کردن بستری شدن در بیمارستان گزارش کرده‌اند.
پزشک ممکن است برای القای زایمان دارویی به بانوی باردار بدهد یا ممکن است لازم باشد بانوی باردار با زایمان سزارین وضع حمل کنند. اگر سندرم HELLP زود تشخیص داده شود و نوزاد به دنیا بیاید، سلامت عمومی مادر عموماً نتایج بهتری خواهد داشت. اگر تشخیص به تعویق بیفتد یا خیلی محافظه کارانه مدیریت شود، احتمال ابتلای یک زن به سندرم HELLP و داشتن پیامدهای وخیم‌تر بیشتر می‌شود. رعایت رژیم غذایی فشار خون‌کاه (دَش) برای جلوگیری از افزایش فشار خون در بارداری، این رژیم غذایی مبتنی بر میوه و سبزیجات، گوشت بدون چربی است.
چگونه می‌توان خطر ابتلا به سندرم هلپ را کاهش داد؟
هیچ راه شناخته شده‌ای برای پیشگیری از سندرم هلپ وجود ندارد. از این رو لازم است تا بانوی باردار حتماً مراقبت‌های دوران بارداری را به طور منظم انجام دهد. پزشک فشار خون و سایر علائم حیاتی کودک را برای تشخیص زودهنگام مشکلاتی مانند هلپ تحت نظر خواهد داشت. اگر فرد در معرض خطر ابتلا به نشانگان هلپ هست، ممکن است پزشک توصیه کند که پس از سه ماهه اول، آسپرین با دوز پایین مصرف کند.
فرد می‌تواند شانس خود را برای داشتن یک بارداری سالم افزایش دهد:
- خوردن یک رژیم غذایی غنی از مواد مغذی شامل غلات کامل، پروتئین بدون چربی، میوه‌ها و سبزیجات.
- به طور متوسط یا طبق دستور پزشکی ورزش کند.
- برنامه‌ریزی منظم ویزیت‌های مراقبت‌های دوران بارداری
- حداقل هشت ساعت در شب بخوابد.
- صحبت با پزشکی در مورد خطرات بالقوه سلامتی
چشم انداز افراد مبتلا به سندرم هلپ چیست؟
سندرم هلپ درمان نشده می‌تواند منجر به عوارض جدی شود، از جمله:
- لخته شدن خون
- خونریزی شدید
- نارسایی کلیه
- دکولمان (جفت شدن جفت از رحم قبل از تولد)
- زایمان زودرس
- اِدم ریوی (جمع شدن مایع در ریه‌ها)
- نوزاد نارس
سندرم هلپ به ندرت تهدید کننده زندگی است. اکثر زنان ظرف دو روز پس از زایمان بهبود علائم را تجربه می‌کنند.
سندرم هلپ چگونه طبقه‌بندی می‌شود؟
نشانگان هلپ بر اساس شدت برخی از مقادیر آزمایش خون طبقه‌بندی می‌شود که منعکس کننده وضعیت رگ‌های خونی مادر، کبد و سایر سیستم‌های اندام است. هر چه کلاس پایین‌تر باشد، وضعیت خطرناک‌تر است.
- کلاسI (ترومبوسیتوپنی شدید): AST ≥ ۷۰ IU/L، LDH ≥ ۶۰۰ IU/L، پلاکت‌ها ≤ ۵۰۰۰۰/uL
- کلاسII (ترومبوسیتوپنی متوسط): AST ≥ ۷۰ IU/L، LDH ≥ ۶۰۰ IU/L، پلاکت‌ها > 50000 ≤ ۱۰۰۰۰۰/UL
- کلاسIII (ترومبوسیتوپنی خفیف): AST ≥ ۴۰ IU/L، LDH > 600 IU/L، پلاکت‌ها > 100000 ≤ ۱۵۰۰۰۰/uL
AST (آسپارتات آمینوترانسفراز): آنزیمی است که کبد می‌سازد که معمولاً در مقادیر بسیار کم است. مقادیر زیاد می‌تواند نشان دهنده آسیب به کبد باشد.
LDH (لاکتات دهیدروژناز): آنزیمی است که در تولید انرژی نقش دارد و تقریباً در هر سلول و اندام بدن از جمله کبد و کلیه‌ها وجود دارد. زمانی که سلول‌ها آسیب دیده یا از بین می‌روند، LDH از سلول‌ها به جریان خون آزاد می‌شود. سطوح بالاتر LDH در خون ممکن است نشانه آسیب بافتی یا بیماری باشد.
پلاکت‌ها: (همچنین به عنوان ترومبوسیت‌ها شناخته می‌شوند) سلول‌های خونی بی‌رنگی هستند که به لخته شدن خون و توقف خونریزی با تجمع و تشکیل پلاگ‌ها در صدمات رگ‌های خونی کمک می‌کنند. ترومبوسیتوپنی وضعیتی است که در آن تعداد پلاکت خون پایین است و یکی از مشخصه‌های تعیین کننده سندرم HELLP است.
چشم انداز نوزادی با مادر مبتلا به سندرم هلپ چیست؟
به طور کلی، هر چه بارداری بیشتر ادامه یابد، نتایج سلامتی بهتری برای نوزاد تازه متولد شده خواهد بود. اگر وزن نوزادی حداقل ۹۰۰ گرم باشد، خطرات سلامتی و میزان بقا مشابه نوزادان غیر هلپ با همان اندازه است. نارس بودن ممکن است منجر به سایر عوارض سلامتی یا افزایش خطر مرگ و میر شود. با این حال، سندرم هلپ به خودی خود بر عملکرد کبد یا سایر اندام‌های نوزاد تأثیر نمی‌گذارد.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به سندرم هلپ کمک هستند؟
بیمارانی که پره اکلامپسی یا اکلامپسی دارند بیشتر در معرض خطر ابتلا به سندرم HELLP هستند. با این حال، توجه به این نکته مهم است که همه بیماران مبتلا به سندرم هلپ علائم کلاسیک (فشار خون بالا و پروتئین در ادرار) را که معمولاً مشخص کننده تشخیص پره اکلامپسی است، نشان نمی‌دهند. این سندرم اغلب در بیمارانی که سابقه خانوادگی پره اکلامپسی یا سندرم HELLP دارند، یا سابقه بیماری‌های خودایمنی خاص یا اختلالات لخته شدن خون و همچنین در بیمارانی که هیچ فاکتور خطری ندارند، رخ می‌دهد.
برای جلوگیری از سندرم هلپ چه کاری می‌توان انجام داد؟
متاسفانه در حال حاضر هیچ راهی برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد. بهترین کار این است:
- قبل از باردار شدن، وضعیت بدنی خوبی داشته باشد.
- در دوران بارداری به طور منظم ویزیت‌های قبل از تولد داشته باشد.
- به مراقبین خود را در مورد بارداری‌های پرخطر قبلی یا سابقه خانوادگی سندرم HELLP، پره اکلامپسی یا سایر اختلالات فشار خون بالا اطلاع دهد.
بانوی باردار باید علائم هشدار دهنده را درک کند و گزارش آن‌ها را به پزشک خود به تعویق نیندازد. با پزشک در مورد مصرف آسپرین مشورت کند. مطالعات نشان داده شده است که آسپرین خطر ابتلا به پره اکلامپسی را کاهش می‌دهد، که به نوبه خود ممکن است خطر ابتلا به سندرم هلپ را کاهش دهد.
آیا می‌توان دوباره به سندرم هلپ مبتلا شد؟
اگر یک بار به نشانگان هلپ مبتلا شده باشد، خطر ابتلای مجدد به آن افزایش می‌یابد. بیش از نیمی از زنانی که نشانگان هلپ داشتند ممکن است در بارداری بعدی خود به نوعی اختلال فشار خون بالا مبتلا شوند. زنان با سابقه سندرم HELLP در معرض خطر ابتلا به انواع پره اکلامپسی در حاملگی‌های بعدی هستند. میزان پره اکلامپسی در حاملگی‌های بعدی از ۱۶ تا ۵۲ درصد متغیر است که اگر شروع سندرم HELLP در سه ماهه دوم باشد یا اگر بیمار فشار خون مزمن داشته باشد، این میزان بیشتر است. میزان عود سندرم HELLP بسته به جمعیت مورد مطالعه از ۲ تا ۱۹ درصد متغیر است. از هر ۵ زن مبتلا به سندرم هلپ یک نفر برای بار دوم آن را تجربه می‌کند.
چه زمانی به خاطر سندروم هلپ باید به اورژانس مراجعه کرد؟
سندروم هلپ در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به عوارض شدید سلامتی شود. اگر فرد علائمی دارد، باید با پزشک خود تماس بگیرد. اگر علائم شدیدی مانند خونریزی شدید یا تشنج دارند، باید با فوریت‌های پزشکی ۱۱۵ تماس بگیرد یا به نزدیک‌ترین اورژانس محل زندگی خود برود.
سخن آخر
سندرم هلپ یک عارضه نادر بارداری است. هلپ در واقع نوعی پره‌اکلامپسی است که باعث افزایش آنزیم‌های کبدی و کاهش تعداد پلاکت‌ها می‌شود. اگر بانوی باردار علائم نشانگان هلپ را تجربه کرد، باید فوراً روند درمانی را در دستور کار قرار دهد. بسیاری از زنان مبتلا به سندرم هلپ برای جلوگیری از عوارض سلامتی باید زودتر زایمان کنند. سندرم هلپ به ندرت تهدید کننده زندگی است. برای اکثر زنان مبتلا به هلپ، علائم ظرف چند روز پس از زایمان بهبود می‌یابند.