گاستروشیزیس یک نقص مادرزادی است که در آن نوزاد شما با اندام‌های خارج از بدنش به دنیا می‌آید، زیرا دیواره شکمی او به طور کامل در رحم شکل نمی‌گیرد. جراحی برای جایگزینی اعضای بدن کودک پس از تولد ضروری است. با تیم متخصص پینو بیبی همراه باشید تا در خصوص این عارضه و فتق مادرزادی بیشتر بدانید.
گاستروشیزیس چیست؟
گاستروشیزیس Gastroschisis یک نقص مادرزادی است که در آن روده‌های کودک (معده، روده بزرگ یا کوچک) از یک سوراخ ۲ تا ۵ سانتی‌متری در کنار ناف او در طول رشد جنین خارج می‌شوند. این وضعیت در اوایل بارداری اتفاق می‌افتد، این سوراخ معمولاً در سمت راست ناف قرار دارد. زمانی که دیواره شکم کودک به درستی شکل نمی‌گیرد و دریچه‌ای برای خروج اعضای بدن او ایجاد می‌کند. از آن جایی که روده‌ها در یک کیسه محافظ پوشانده نشده‌اند و اندام‌های کودک در مایع آمنیوتیک داخل رحم شناور می‌شوند که باعث تحریک و تورم می‌شود و باعث کوتاه شدن، پیچ خوردگی یا تورم آن‌ها شوند. جراحی برای جایگزینی اعضای بدن کودک در داخل بدن او ضروری است.
تفاوت بین گاستروشیزیس و امفالوسل چیست؟
هم گاستروشیزیس و هم امفالوسل نقایص مادرزادی هستند که در آن نوزاد با اندام‌های شکمی خارج از بدنش متولد می‌شود. تفاوت این است که در نقص امفالوسل، کیسه‌ای از بند ناف، روده‌های خارج از بدن نوزاد را می‌پوشاند و از آن محافظت می‌کند ولی در نقص گاستروشیز هیچ غشایی اندام‌های کودک را نمی‌پوشاند. این تفاوت معمولاً قبل از تولد نوزاد در سونوگرافی قابل مشاهده است.
گاستروشیزیس چه کسانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
علت گاستروشیزیس ناشناخته است، گاستروشیزیس احتمالاً به دلیل ترکیبی از ژن‌ها و عوامل دیگر ایجاد می‌شود، مانند چیزهایی که مادر در محیط خود با آن تماس می‌گیرد، آن چه که مادر می‌خورد یا می‌نوشد، یا داروهای خاصی که در دوران بارداری استفاده می‌شود. بنابراین این احتمال وجود دارد که گاستروشیزیس در دوران بارداری برای هر کسی اتفاق بیفتد. مطالعات مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها نشان می‌دهد که گاستروشیزیس ممکن است در افراد جوان‌تری که باردار می‌شوند و کسانی که در دوران بارداری از تنباکو، الکل یا سایر داروها استفاده می‌کنند، شایع‌تر باشد.
گاستروشیز نوزادی چقدر شایع است؟
گاستروشیزیس نادر است و از هر ۲۰۰۰ نوزاد سالانه یک نوزاد را در ایالات متحده تحت تاثیر قرار می‌دهد. متاسفانه در ایران آماری در دسترس نیست. این وضعیت نسبتاً نادر است اما در سال‌های اخیر افزایش یافته است و در اوایل بارداری، در هفته‌های چهارم تا هشتم ایجاد می‌شود. گاستروشیزیس به دلیل ضعف در عضلات دیواره شکم جنین در نزدیکی بند ناف رخ می‌دهد. اگر کودک در دوران بارداری دچار این عارضه شود، هیچ علامت مرتبط با آن را مادران تجربه نخواهند کرد.
علائم گاستروشیزیس چیست؟
در دوران بارداری، هیچ علامتی از گاستروشیزیس نوزاد خود احساس نخواهید کرد. برخی از یافته‌ها برای نوزاد در سونوگرافی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- معده، روده بزرگ یا کوچک که خارج از بدن کودک قرار دارد.
- روده‌های متورم
- روده‌های پیچ خورده
- دمای پایین بدن (هیپوترمی)
چه چیزی باعث گاستروشیزیس می‌شود؟
گاستروشیزیس نتیجه عدم تشکیل کامل دیواره شکم جنین در طول رشد جنین در رحم است. علت مستقیم گاستروشیزیس ناشناخته است. اگر قصد بارداری دارید، با پزشک خود صحبت کنید تا راه‌های پیشگیری از نقص‌های مادرزادی را با شما در میان بگذارید.
شدت گاستروشیزیس
گاستروشیزیس به عنوان ساده یا پیچیده برچسب گذاری می‌شود. این دسته بندی بر اساس میزان التهاب روده و یا اندام‌هایی است که از طریق پارگی دهانه حرکت کرده‌اند.
- در گاستروشیزیس ساده، فقط روده راه خود را از دهانه شکم خارج می‌کند.
- در گاستروشیزیس پیچیده، یک یا چند مورد از موارد زیر رخ می‌دهد:
- روده خارج از بدن نوزاد به شدت آسیب دیده است، به عنوان مثال، بخشی از بافت مرده است (به نام نکروز)، یا روده پیچ خورده یا درهم پیچیده شده است.
- آترزی روده‌ای که زمانی رخ می‌دهد که بخشی از روده کودک به طور کامل تشکیل نشود یا روده مسدود شده باشد.
- سایر اندام‌ها مانند معده یا کبد نیز از دهانه بیرون زده‌اند.
موارد ساده گاستروشیزیس شایع‌تر از موارد پیچیده هستند.
گاستروشیزیس چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص گاستروشیزیس یا در دوران بارداری و یا پس از تولد نوزاد رخ می‌دهد. در دوران بارداری، آزمایش‌های غربالگری (تست‌های قبل از تولد) برای بررسی نقایص مادرزادی و سایر شرایط وجود دارد. گاستروشیز ممکن است منجر به یک نتیجه غیرطبیعی در آزمایش غربالگری خون یا سرم شود یا ممکن است در طول سونوگرافی (که تصاویری از بدن جنین در داخل رحم ایجاد می‌کند) دیده شود. تشخیص معمولاً بین هفته‌های ۱۸ تا ۲۰ بارداری با آزمایش‌های غربالگری معمول قبل از تولد که نقص‌های مادرزادی در نوزاد را بررسی می‌کند، رخ می‌دهد. این تست‌ها عبارت هستند از:
- اولتراسوند: یک آزمایش تصویربرداری با استفاده از امواج صوتی برای دیدن جزئیات بافت‌های نرم داخل بدن می‌باشد.
- غربالگری خون: آزمایش خونی که مواد موجود در خون از جمله آلفا فتوپروتئین را اندازه‌گیری می‌کند که اگر در سطوح بالاتر از حد طبیعی بین هفته‌های ۱۸ تا ۲۲ آزمایش شود، می‌تواند نشانه‌ای از گاستروشیزیس باشد.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی: MRI یک آزمایش تصویربرداری برای گرفتن عکس دقیق از داخل بدن بانوی باردار و جنین است.
- اکوکاردیوگرافی جنین برای آزمایش عملکرد قلب کودک
- جلسه تیمی با متخصص طب مادر و جنین MFM برای بررسی میزان گاستروشیزیس، بررسی روش درمان.
گاستروشیزیس چگونه درمان می‌شود؟
اگر چه تشخیص گاستروشیزیس می‌تواند در دوران بارداری اتفاق بیفتد، درمان نمی‌تواند تا پس از تولد نوزاد شروع شود. جراحی برای قرار دادن اندام‌های کودک در داخل بدن او ضروری است. جراحی هم‌چنین سوراخ نزدیک ناف کودک را ترمیم می‌کند تا از بازگشت اعضای بدن به خارج از بدن جلوگیری کند. حتی پس از ترمیم، نوزادان مبتلا به گاستروشیزیس ممکن است در شیر خوردن و غذا خوردن، هضم غذا و جذب مواد مغذی دچار مشکل شوند. بسته به شدت بیماری و تعداد اندام‌هایی که خارج از بدن کودک هستند، دو نوع جراحی برای جابجایی اندام‌های کودک و ترمیم دیواره شکم وجود دارد:
- ترمیم اولیه: اگر نقص گاستروشیزیس کوچک باشد (فقط مقداری از روده خارج از شکم است)، معمولاً بلافاصله پس از تولد با جراحی درمان می‌شود تا اندام‌ها به داخل شکم بازگردانده شوند و دهانه آن بسته شود و سوراخ شکم جنین را ترمیم کنند.
- ترمیم مرحله‌ای: اگر گاستروشیزیس پیچیده‌تر باشد، جراح، عمل جراحی را به آرامی در چند مرحله انجام می‌دهد. اگر کودک به اندازه کافی برای جراحی سالم و قوی نباشد و یا اگر شکم او به اندازه کافی بزرگ نباشد که تمام اعضای بدنش را نگه دارد، ترمیم مرحله‌ای می‌تواند مؤثرتر باشد.
از زمانی که کودک به دنیا می‌آید تا زمان جراحی برای ترمیم گاستروشیزیس، جراح نوزاد اعضای در معرض دید او را در یک کیسه پلاستیکی به نام سیلو Silo قرار می‌دهد تا از عفونت، کم آبی و آسیب جلوگیری کند. در ترمیم مرحله‌ای، سیلوی در اطراف روده قرار می‌گیرد و به شکم متصل می‌شود. هر روز سیلو سفت می‌شود و مقداری از روده به آرامی به داخل بدن فشار داده می‌شود. وقتی تمام روده داخل بدن رفت، سیلو برداشته می‌شود و شکم بسته می‌شود. برخی از نوزادان ممکن است برای چند روز پس از جراحی جهت تنفس بهینه و کارآمد نیاز به کمک و استفاده از دستگاه تنفس داشته باشند. پس از جراحی اولیه برای جایگزینی اندام‌های کودک، ممکن است جراحی اضافی برای ترمیم عضلات شکم یا روده کودک ضروری باشد. نوزادان مبتلا به گاستروشیز اغلب به درمان‌های دیگری نیز نیاز دارند، از جمله دریافت مواد مغذی از طریق ورید یا IV، آنتی بیوتیک برای جلوگیری از عفونت و توجه دقیق برای کنترل دمای بدن کودک الزامی است.
آیا جراحی گاستروشیزیس عوارضی دارد؟
این احتمال وجود دارد که عوارض بعد از جراحی گاستروشیزیس رخ دهد. عوارض بعد از جراحی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- عفونت در محل جراحی
- مشکل در غذا خوردن
- یک مسیر داخل وریدیIV : در ورید کودک یا بینی لوله‌ای وصل می‌کنند (مجرایی که از بینی، مری و معده کودک عبور می‌کند) که از راه آن کودک را تغذیه می‌کنند و ممکن است تا زمانی که کودک بتواند دوباره غذا بخورد استفاده از آن ضروری باشد.
آیا بعد از درمان گاستروشیزیس عوارض روده‌ای وجود دارد؟
تا ۲۵ درصد از نوزادانی که با گاستروشیزیس متولد می‌شوند مشکلات رشدی در قسمت‌هایی از روده خود دارند. جراحی اضافی برای رفع این شرایط ضروری است از جمله:
- برداشتن روده: جراحی برای برداشتن بخش‌هایی از روده‌های آسیب دیده.
- ایلئوستومی یا Colostomy : جراحی برای وارد کردن یک انتهای روده از سوراخی در دیواره شکم که در آن مدفوع به داخل کیسه‌ای که به شکم کودک متصل است تخلیه می‌شود.
عوارض گاستروشیزیس چیست؟
نوزادانی که با گاستروشیزیس متولد می‌شوند ممکن است در طول زندگی خود با برخی از مشکلات سلامتی مواجه شوند از جمله:
- تولد زودرس: نوزادان مبتلا به گاستروشیز ممکن است زودتر از موعد به دنیا بیایند.
- انسداد روده: پس از جراحی، کودک ممکن است دچار تنگی روده شود که می‌تواند مانع از حرکت غذا و مدفوع در روده شود.
- سندرم روده کوتاه: در موارد نادر، برخی از نوزادان بخش‌هایی از روده خود را از دست می‌دهند، که ممکن است مانع از جذب مواد مغذی از غذا توسط کودک شود.
چه زمانی بعد از جراحی گاستروشیزیس می‌توان نوزاد را از بیمارستان به خانه آورد؟
بسته به شدت وضعیت کودک، نوزاد از دو هفته تا چند ماه در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان(NICU) بیمارستان خواهند ماند. انجام وضع حمل در بیمارستان مجهز الزامی است، بیمارستانی که می‌تواند مراقبت‌های پیشرفته تروما را ارائه دهد. یک بیمارستان کودکان باید در نزدیکی باشد و یک جراح اطفال برای انجام عمل جراحی پس از تولد نوزاد در دسترس باشد. مدت اقامت نوزاد در بیمارستان به نظارت دقیق بر درمان او بستگی دارد تا اطمینان حاصل شود که او به درستی بهبود می‌یابد و می‌تواند غذا بخورد و غذا را از طریق دستگاه گوارش خود عبور دهد. ممکن است برای مبارزه با هر گونه عارضه‌ای که می‌تواند اقامت او را در بیمارستان طولانی‌تر کند، جراحی اضافی لازم باشد.
چگونه می‌توان خطر بچه‌دار شدن مبتلا به گاستروشیزیس را کاهش داد؟
والدین می‌توانند خطر تولد نوزاد مبتلا به گاستروشیز را با رعایت موارد زیر کاهش دهند:
- عدم استعمال سیگار و یا سایر محصولات تنباکویی و دخانی
- عدم مصرف الکل در دوران بارداری و هم‌چنین مادر قبل از بارداری نیز بهتر است مصرف الکل را به شدت کاهش دهد زیرا علاوه بر این مشکل ممکن است نوزاد مبتلا به سندرم جنین الکلی شود.
- در دوران بارداری از مواد افیونی (مسکن‌های تجویزی) استفاده نشود.
- داشتن یک رژیم غذایی مغذی و متعادل (برای داشتن یک رژیم غذایی سالم مقالات رژیم غذایی هفته به هفته بارداری در سه ماهه اول، دوم و سوم بارداری را مطالعه بفرمایید)
- سبک زندگی سالم و ورزش می‌تواند بسیاری از مشکلات را کاهش دهد.
- مادران نوجوان و کم سن، ممکن است نسبت به مادران مسن‌تر احتمال بیشتری برای داشتن نوزاد مبتلا به گاستروشیزیس داشته باشند.
- زنانی که در سه ماه قبل یا سه ماه پس از باردار شدن، عفونت دستگاه تناسلی را گزارش کرده‌اند، در مقایسه با زنانی که در سه ماهه دوم یا سوم بارداری، عفونت دستگاه تناسلی را گزارش کرده‌اند، شانس بیشتری برای داشتن نوزاد مبتلا به گاستروشیزیس دارند.
اگر نوزاد دچار گاستروشیزیس شود چه چیزی انتظار می‌توان داشت؟
نوزادان مبتلا به گاستروشیز معمولاً کوچک‌تر از حد متوسط هستند. پس از تولد، ممکن است مدتی طول بکشد تا آن‌ها از نظر رشد به حد مناسب و مطلوب برسند. مشکلات طولانی مدت بیشتر در موارد بسیار پیچیده گاستروشیزسیس رخ می‌دهد که می‌تواند مربوط به تغذیه، مشکلات روده یا عفونت باشد. نوزادان مبتلا به گاستروشیز می‌توانند تجربیات بسیار متفاوتی بر اساس شدت هر مورد داشته باشند. هنگامی که کودک به دنیا آمد، برای بازگرداندن اندام‌های داخل بدن و بستن شکم به جراحی نیاز خواهد داشت. اگر دهانه شکم کودک بزرگ باشد، پزشک به آرامی اندام‌های کودک را طی چند روز یا چند هفته پس از تولد به داخل حفره شکمی بازمی‌گرداند.
کودک تا زمانی که پس از عمل جراحی در بیمارستان بهبود می‌یابد، به او تزریق IV می‌شود تا به نوزاد مواد مغذی و آنتی‌بیوتیک بدهد تا از عفونت جلوگیری کند. نوزاد نمی‌تواند بلافاصله پس از تولد و جراحی، شیر مادر یا شیر خشک بنوشد. پزشک اطفال در مورد این که چه زمانی شروع به تغذیه کودک با شیر مادر یا شیر خشک بی‌خطر است، توصیه‌هایی را ارائه خواهد کرد. اگر گاستروشیزیس تنها وضعیت سلامتی باشد که کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهد، احتمالاً کودک بهبودی کامل پیدا می‌کند و به طور طبیعی رشد می‌کند. این خطر وجود دارد که عوارض گوارشی بعداً در زندگی کودک ایجاد شود، اما پزشک اطفال پیش آگهی را با والدین کودک در میان می‌گذارد.
چگونگی تولد جنین مبتلا به گاستروشیز
بهتر است نوزاد در بیمارستانی با متخصصانی که قادر به مراقبت از وضعیت کودک هستند و دارای بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان NICU است به دنیا بیایید. نوزادان مبتلا به گاستروشیزیس ممکن است بدون خطر از طریق واژینال یا با سزارین (سی- سکشن) به دنیا بیایند. امکان زایمان طبیعی برای خانم‌ها وجود دارد مگر این که نگرانی‌های مامایی وجود داشته باشد. در صورتی که ریه‌های کودک به اندازه کافی بالغ شده باشد، ممکن است پزشک سزارین را در هفته ۳۷ بارداری پیشنهاد دهد. متخصص زنان و زایمان به مادر کمک می‌کند تا بهترین روش زایمان را برای نوزاد خود تعیین کند.
چه زمانی باید برای گاستروژنسیس به پزشک کودک مراجعه کرد؟
پس از جراحی، اگر کودک مبتلا به گاستروژنز بود، باید به پزشک مراجعه کرد، اگر:
- تورم یا قرمزی در نزدیکی محل جراحی
- نشت مایع از محل جراحی
- استفراغ یا عدم توانایی دفع مدفوع
در مورد گاستروشیز چه سوالاتی باید از پزشک پرسید؟
- عوارض طولانی مدت گاستروشیزیس چیست؟
- نوزاد چه مدت بعد از جراحی در بیمارستان بستری خواهد بود؟
- چه زمانی بعد از جراحی می‌توان تغذیه کودک را با شیر مادر یا شیر خشک شروع کرد؟
سخن آخر
در حالی که ممکن است برای والدین این موضوع ترسناک باشد که ببینند که نوزادشان با اندام‌هایی خارج از بدنش متولد می‌شود، پیش‌آگهی پس از جراحی برای جایگزینی اعضای بدن نوزاد در داخل بدن اطلاعات کافی را به والدین خواهد داد و والدین را از طریق جراحی و روند بهبودی او در بیمارستان راهنمایی می‌کند.