زمانی است که واژن به طور ناگهانی سفت می‌شود این عارضه را واژینیسم یا واژینیسموس (Vaginismus) می‌گویند و هنگامی رخ می‌دهد که فرد می‌خواهد چیزی را وارد واژن کند، این عمل می‌تواند دردناک و ناراحت کننده باشد، اما قابل درمان است. واژینیسموس کشش غیرارادی واژن است. افراد مبتلا به واژینیسموس در شروع رابطه جنسی، در حین قرار دادن تامپون، یا کاپ قاعدگی و یا هنگام معاینه لگن، این درد را تجربه کنند. واژینیسموس می‌تواند مقاربت را دردناک کند (دیسپارونی). علت بروز واژینیسم فیزیکی یا روانی و یا ترکیبی از هر دو می‌تواند باشد. تمرینات کگل، گشادکننده‌های واژن و درمان شناختی – رفتاری (CBT) می‌توانند به آرامش عضلات و توقف اسپاسم واژن به ویژه هنگام دخول کمک کنند. دخول دردناک، واژنیسموس و ترس از رابطه جنسی می‌تواند بر کیفیت زندگی و رابطه شخص با شریک زندگیش تأثیر بگذارد بنابراین پینو بیبی در این مقاله قصد دارد تا شما با واژینیسموس یا واژینیسم بیشتر آشنا کند. با پینو بیبی همراه باشید.
واژینیسموس یا واژینیسم (دخول دردناک)
واژینیسموس، اسپاسم (انقباض یا کشش غیرارادی) عضلات اطراف واژن است که برخلاف میل فرد رخ هد. واژن بخشی از دستگاه تناسلی زنان است. قسمت پایینی رحم (دهانه رحم) را به قسمت بیرونی بدن متصل می‌کند. اسپاسم‌ها واژن را بسیار باریک می‌کند و می‌تواند از فعالیت جنسی و معاینات پزشکی جلوگیری کند. واژینیسم یک مشکل جنسی است و چندین علت احتمالی دارد، از جمله: تروما یا سوء استفاده جنسی در گذشته، عوامل سلامت روان، پاسخی که به دلیل درد فیزیکی ایجاد می‌شود، ارتباط جنسی و گاهی اوقات هیچ دلیلی پیدا نمی‌شود. واژینیسموس یک بیماری غیر معمول است. این اسپاسم‌های عضلانی ناخواسته زمانی اتفاق می‌افتند که چیزی مانند آلت تناسلی، انگشت، تامپون یا کاپ قاعدگی و یا ابزار پزشکی سعی می‌کند به واژن نفوذ کند. اسپاسم ممکن است خفیف، ناراحت کننده یا بسیار دردناک باشد.
واژینیسموس چیست؟
واژینیسموس وضعیتی است که در آن اسپاسم عضلانی غیرارادی با مقاربت واژینال یا سایر نفوذهای واژن تداخل می‌کند. واژینیسم اغلب منجر به ایجاد درد حین تلاش برای برقراری رابطه جنسی می‌شود و اغلب زمانی شروع می‌شود که برای اولین بار آمیزش واژینال انجام می‌شود. معیارهای رسمی تشخیصی به طور خاص مستلزم تداخل در طول مقاربت واژینال و تمایل به مقاربت است. با این حال، اصطلاح واژینیسموس گاهی اوقات به طور گسترده‌تری برای اشاره به هرگونه اسپاسم عضلانی واژن استفاده می‌شود که در حین وارد کردن برخی یا همه انواع اشیاء به واژن، با انگیزه جنسی یا موارد دیگر، از جمله استفاده از اسپکولوم‌ها (پزشکی) و تامپون یا کاپ قاعدگی رخ می‌دهد.
کدام عضلات باعث واژینیسموس می‌شود؟
درگیری عضلانی خاص در مورد واژینیسموس نامشخص است، اما این وضعیت ممکن است عضله پوبوکوکیژئوس، عضلات بالابرنده، بولبوکاورنوس، اطراف واژینال یا عضلات پری واژینال را درگیر کند.
واژینیسموس چقدر شایع است؟
کارشناسان نمی‌دانند چند نفر در دنیا به واژینیسموس مبتلا هستند. بسیاری از مردم ممکن است از صحبت کردن در مورد مشکل خود با پزشکان خجالت بکشند. هیچ مطالعه اپیدمیولوژیک در مورد شیوع واژینیسموس وجود ندارد. تخمین‌ها از میزان شایع بودن این بیماری متفاوت است. طی یکی دو گزارش در مراکش و سوئد ۶ درصد زنان از عارضه واژینیسموس رنج می‌برند.
آیا واژینیسموس در مقابل گشاد شدن واژن است؟
تا حدودی می‌توان گفت واژینیسموس و گشاد شدن واژن مقابل هم نیستند و علل و شرایط ایجاد هر دو عارضه متفاوت است. گشادشدگی واژن می‌تواند به علل افزایش سن، وزن بالا، زایمان طبیعی، ورزش‌های سنگین و ژنتیک باشد و اصولاً علل روانشاختی ندارد، فرد دردی را هنگام مقاربت به خاطر اسپاسم تجربه نمی‌کند و درست برعکس واژینیسموس است که علت اصلی آن اسپاسم زیاد در ناحیه واژن است و فرد با هر نوع دخولی احساس درد و ناراحتی می‌کند.
چه کسانی ممکن است به واژینیسموس مبتلا شوند؟
علائم واژینیسموس ممکن است در اواخر سال‌های نوجوانی یا اوایل بزرگسالی زمانی که فرد برای اولین بار رابطه جنسی برقرار می‌کند ظاهر شود. این عارضه همچنین می‌تواند اولین باری که فرد سعی می‌کند تامپون یا کاپ قاعدگی را وارد کند یا معاینه لگنی در مطب پزشک انجام دهد، احساس شود.
برخی از زنان در اواخر عمر دچار واژینیسم می‌شوند و ممکن است بعد از سال‌ها بدون هیچ مشکلی اتفاق بیفتد. اسپاسم یا ناراحتی ممکن است هر زمان که نفوذ به واژن وجود داشته باشد رخ دهد. یا ممکن است فرد واژینیسموس را فقط در زمان‌های خاصی مانند معاینه جنسی یا لگن داشته باشد.
انواع واژینیسموس (مقاربت دردناک)
واژینیسموس اولیه
واژینیسم زمانی اتفاق می‌افتد که رابطه جنسی نفوذی یا سایر دخولات واژینال را نمی‌توان بدون درد تجربه کرد. این بیماری معمولاً در بین دختران و زنان نوجوان در اوایل دهه بیست سالگی کشف می‌شود، زیرا این زمانی است که بسیاری از دختران و زنان جوان برای اولین بار اقدام به استفاده از تامپون، کاپ قاعدگی، داشتن رابطه جنسی نفوذی یا انجام آزمایش پاپ اسمیر می‌کنند. آگاهی از واژینیسموس ممکن است تا زمانی که دخول واژینال انجام نشود اتفاق نیفتد. دلایل این وضعیت ممکن است ناشناخته باشد. تعدادی از عوامل اصلی که ممکن است در ایجاد واژینیسم اولیه نقش داشته باشند عبارت هستند از:
- شرایط درد مزمن و رفتار اجتناب از آسیب
- واکنش عاطفی منفی نسبت به تحریک جنسی
- آموزش اخلاقی محافظه کارانه سخت، که همچنین می‌تواند احساسات منفی را برانگیزد (جنبه فرهنگی).
- علت واژینیسموس اولیه اغلب ناشناخته است.
واژینیسموس توسط لامونت (Lamont) بر اساس شدت بیماری طبقه‌بندی شده است. لامونت در طی معاینه افراد مبتلا به واژینیسموس، این عارضه را به چهار درجه واژینیسموس تقسیم کرد:
- واژینیسموس درجه یک: فرد دچار اسپاسم کف لگن می‌شود که می‌توان آن را به آسانی تسکین داد.
- واژینیسموس درجه دوم: اسپاسم در سراسر لگن وجود دارد، حتی با وجود این که پزشک به او اطمینان می‌دهد که مشکلی وجود ندارد.
- واژینیسموس درجه سوم: فرد باسن را بلند می‌کند تا از معاینه جلوگیری کند.
- واژینیسموس درجه چهارم: شدیدترین شکل واژینیسموس است، فرد باسن را بالا می‌آورد، عقب می‌نشیند و ران‌ها را محکم می‌بندد تا از معاینه جلوگیری کند.
Pacik طبقه‌بندی لامونت را گسترش داد و درجه پنجمی را به طبقه‌بندی اضافه کرد که در آن فرد واکنش احشایی مانند تعریق، تنفس سریع، تپش قلب، لرزش، حالت تهوع، استفراغ، از دست دادن هوشیاری، میل به پریدن از روی میز معاینه یا حمله به پزشک را تجربه می‌کند.
اگر چه معمولاً تصور می‌شود که عضله پوبوکوکسیژئوس عضله اصلی درگیر در واژینیسموس است، Pacik دو عضله اسپاستیک را در افرادی که تحت درمان آرام‌بخشی قرار گرفتند شناسایی کرد. این دو عضله شامل عضله ورودی (Bulbocavernosum) و عضله میانی واژن (پوبورکتالیس) است. اسپاسم عضله ورودی دلیل شکایت رایجی است که مردم اغلب هنگام تلاش برای آمیزش گزارش می‌دهند و از آن به عنوان برخورد به دیوار آجری نام می‌برند.
واژینیسموس ثانویه
واژینیسموس ثانویه زمانی اتفاق می‌افتد که فردی که قبلاً توانسته است به دخول دست یابد، اما حالا دچار واژینیسموس شده است. واژینیسموس ثانویه ممکن است به دلایل فیزیکی مانند عفونت قارچی یا ضربه در حین زایمان باشد، در حالی که در برخی موارد ممکن است به دلایل روانی یا ترکیبی از علل باشد. درمان واژینیسموس ثانویه مانند واژینیسموس اولیه است، اگر چه، در این موارد، تجربه قبلی با دخول موفق می‌تواند به رفع سریع‌تر این بیماری (واژینیسموس) کمک کند. واژینیسم قبل از یائسگی و زمان یائسگی، اغلب به دلیل خشک شدن بافت فرج و واژن در نتیجه کاهش استروژن است، ممکن است در نتیجه پارگی ریز در این ناحیه باشد که ابتدا باعث درد جنسی می‌شود و سپس منجر به واژینیسم می‌شود.
علت واژینیسموس چیست؟
متخصصین مطمئن نیستند که چرا برخی افراد واژینیسم را تجربه می‌کنند. علت اصلی در افراد مبتلا به واژینیسموس به طور کلی ترس از این که در هنگام دخول صدمه ببیند است که می‌تواند باعث مشکلات جسمی، روانی و جنسی شود (ترس از برقراری رابطه جنسی و ترس از مقاربت). تشخیص بر اساس علائم و معاینه است. عفونت‌های مثانه، عفونت‌های ادراری و عفونت‌های مخمری می‌توانند درد واژینیسموس را بدتر کنند. عواملی که ممکن است منجر به واژینیسم شوند عبارت هستند از:
- اختلالات اضطرابی
- آسیب‌های زایمان، مانند پارگی واژن
- واژینیت یا اپیزیوتومی قبلی
- اندومتریوز
- جراحی قبلی
- ترس از رابطه جنسی یا احساسات منفی در مورد رابطه جنسی، شاید به دلیل سوء استفاده جنسی در گذشته، تجاوز جنسی یا تروما.
چه شرایطی شبیه واژینیسموس است؟
این مشکلات می‌توانند علائمی مشابه واژینیسموس ایجاد کنند:
- آتروفی واژن: کمبود استروژن پس از یائسگی باعث نازک شدن و خشک شدن پوشش واژن می‌شود.
- وستیبولیت ولوار (ویستیبولودینیا تحریک شده): این وضعیت باعث ایجاد رابطه جنسی دردناک (دیسپارونی) می‌شود. افراد ممکن است در تمام طول تجربه در اثر دخول اولیه درد داشته باشند.
علائم واژینیسموس چیست؟
علائم فیزیکی واژینیسموس عبارت هستند از:
- ناراحتی یا درد و سوزش در هنگام دخول به واژن.
- ناتوانی در رابطه جنسی یا معاینه لگن به دلیل اسپاسم یا درد عضلانی واژن.
- مقاربت دردناک
در صورت وجود رابطه جنسی دردناک یا درد هنگام قرار دادن تامپون و کاپ قاعدگی، باید به پزشک مراجعه کرد. این احساسات طبیعی نیستند.
علائم روانشناختی واژینیسموس عبارت هستند از:
- افزایش اضطراب
- ترس در حین دخول در واژن
واژینیسموس چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک در مورد علائم و سابقه پزشکی و جنسی بیمار می‌پرسد. معاینه لگن می‌تواند به رد سایر مشکلات یا تایید وجود اسپاسم عضلانی کمک کند. پزشک ممکن است قبل از معاینه از یک کرم بی‌حس کننده موضعی در قسمت بیرونی واژن استفاده کند تا روند معاینه برای بیمار راحت‌تر شود. متخصصین، واژینیسموس را به عنوان «اسپاسم غیرارادی مکرر یا مداوم در ناحیه تناسلی» تعریف می‌کند. بافت عضلانی یک سوم بیرونی واژن که با مقاربت جنسی تداخل می‌کند و باعث ناراحتی مشخص در فرد می‌شود.
واژینیسموس چگونه مدیریت یا درمان می‌شود؟
درمان‌های واژینیسموس بر کاهش رفلکس ماهیچه‌های بیمار تمرکز دارد که باعث کشش آن‌ها می‌شود. درمان‌ها همچنین اضطراب یا ترس‌هایی را که به بروز واژینیسم کمک می‌کنند، برطرف می‌کنند، درمان ممکن است شامل رفتار درمانی مانند مواجهه تدریجی و اتساع تدریجی واژن باشد. برای کمک به ایجاد یک برنامه درمانی که به بهترین وجه با نیازهای بیمار مطابقت داشته باشد، یک متخصص زنان ممکن است فردی را که مقاربت دردناکی را تجربه می‌کند به فیزیوتراپ کف لگن یا کاردرمانگر ارجاع دهد. این درمانگران در درمان اختلالات عضلات کف لگن مانند واژینیسموس، دیسپارونی، ولوودینیا، یبوست و بی‌اختیاری مدفوع یا ادرار تخصص دارند. پس از انجام یک معاینه دستی داخلی و خارجی برای ارزیابی عملکرد عضلانی و جداسازی نقاط محرک احتمالی برای درد یا سفتی عضلات، فیزیوتراپیست‌های کف لگن یک برنامه درمانی شامل تمرینات عضلانی، کشش عضلانی، تمرین گشادکننده، تحریک الکتریکی، ایجاد می‌کنند و یا مداخلات بیوفیدبک را توصیه می‌کنند. پزشک ممکن است یک یا چند مورد از این درمان‌ها را توصیه کند:
- درمان موضعی: لیدوکائین موضعی یا کرم‌های ترکیبی ممکن است به کاهش درد مرتبط با این بیماری کمک کند.
- فیزیوتراپی کف لگن: این تکنیک برای تمرین تنفس دیافراگمی آگاهانه (تنفس عمیق به منظور انبساط شکم) و اجازه دادن به عضلات کف لگن در طول عمل دَم استفاده می‌شود. سپس بازدم انجام می‌شود و شکم را به داخل فرو برده و حرکت تکرار می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که فیزیوتراپی یا کاردرمانی کف لگن یکی از ایمن‌ترین و مؤثرترین درمان‌ها برای واژینیسم است. در این مورد باید ورزش کگل معکوس انجام شود.
- درمان گشادکننده واژن: گشاد کننده‌های واژن دستگاه‌هایی لوله‌ای شکل هستند که در اندازه‌های مختلف وجود دارند. هدف اصلی آن‌ها کشش واژن است. استفاده از گشاد کننده‌های هگار (Hegar Dilators) که گاهی اوقات مربی واژن نامیده می‌شود، به منظور ایجاد شرایطی است که فرد راحت‌تر و حساسیت کمتری نسبت به نفوذ به داخل واژن داشته باشند. پزشک ممکن است توصیه کند ابتدا از کرم بی‌حس کننده موضعی در قسمت بیرونی واژن استفاده شود تا کار گذاشتن لوله‌ها آسان‌تر شود.
- تعدیل کننده‌های عصبی: سم بوتولینوم A (بوتاکس) به عنوان یک گزینه درمانی با هدف کاهش موقتی هیپرتونیک عضلات کف لگن در نظر گرفته شده است. اگر چه هیچ کارآزمایی تصادفی کنترل شده با این درمان انجام نشده است، اما مطالعات تجربی با نمونه‌های کوچک نشان داده‌اند که این درمان مؤثر بوده و نتایج مثبت آن تا ۱۰ ماه ادامه دارد.
- درمان شناختی – رفتاری (CBT): CBT به بیمار کمک می‌کند تا درک کند که چگونه افکارش بر احساسات و رفتارهای او تأثیر می‌گذارد. این یک درمان موثر برای اضطراب، افسردگی و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) است. داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی از دیگر دارودرمانی‌هایی هستند که همراه با سایر روش‌های روان‌درمانی به افراد ارائه شده‌اند.
- سکس درمانی: درمانگران جنسی آموزش دیده با افراد و زوج‌ها کار می‌کنند تا به آن‌ها کمک کنند تا از برقراری روابط جنسی خود لذت ببرند.
عوارض واژینیسموس چیست؟
واژینیسموس می‌تواند بر زندگی جنسی و روابط فرد با همسرش تأثیر بگذارد. می‌تواند بر سلامت روان زن تأثیر بگذارد و منجر به افزایش اضطراب و پریشانی شود. اگر زنی در تلاش برای باردار شدن است، واژینیسموس ممکن است باردار شدن را دشوارتر کند.
چگونه می‌توان از واژینیسموس جلوگیری کرد؟
متخصصین نمی‌دانند که چه چیزی باعث ایجاد واژینیسموس در برخی افراد می‌شود. همچنین هیچ راه شناخته شده‌ای برای جلوگیری از آن وجود ندارد.
چشم انداز برای افراد مبتلا به واژینیسموس چیست؟
بسیاری از افراد مبتلا به واژینیسموس پس از درمان دیگر این مشکل را تجربه نمی‌کنند. اما درمان موفقیت‌آمیز زمان می‌برد، بنابراین باید صبور بود. به یاد داشته باشید که ممکن است تعاملات جنسی رضایت بخش و لذت بخش داشته باشید؛ انجام کارهای دیگری که باعث واژینیسموس نمی‌شود.
برای واژینیسموس چه زمان باید با دکتر تماس گرفت؟
واژینیسموس واکنش خودکار بدن به ترس از برخی یا همه انواع نفوذ به واژن است. هر زمان که دخول انجام می‌شود، عضلات واژن خود به خود سفت می‌شوند. فرد کنترلی روی آن ندارد. گاهی اوقات، حتی برخی زنان اگر قبلاً از رابطه جنسی دخول بدون درد لذت می‌برده‌اند، می‌توانند به واژینیسم مبتلا شوند. واژینیسموس لزوماً بر توانایی فرد برای برانگیختگی و لذت بردن از سایر انواع تماس جنسی تأثیر نمی‌گذارد. اگر هر یک از موارد ذیل را زنی تجربه کرد باید با پزشک خود تماس بگیرد:
- تحریک یا خارش ناحیه تناسلی
- مقاربت دردناک
- ادرار دردناک (دیسوریا)
- ترشحات غیرمعمول یا بدبوی واژن
- قرمزی، درد یا تورم واژن
- قرار دادن تامپون یا کاپ قاعدگی در واژن سخت و دردناک است.
- زن با دخول در واژن در طول رابطه جنسی مبارزه می‌کند.
- در حین رابطه جنسی احساس سوزش یا درد می‌کند.
راجع به واژینیسموس چه سوالاتی باید از پزشک پرسید؟
ممکن است بخواهید از پزشک خود بپرسید:
- چرا با دخول درد دارم؟
- بهترین درمان برای من چیست؟
- چگونه می‌توانم رابطه جنسی را لذت بخش‌تر کنم؟
- آیا احتمال دارد واژینیسموس با گذشت زمان بهتر یا بدتر شود؟
- آیا حمایت از سلامت روان، مانند مشاوره روشناسی یا سکس تراپی، به من کمک خواهد کرد؟
سخن آخر
اگر دچار اسپاسم عضلانی یا درد می‌شوید که رابطه جنسی را ناخوشایند یا غیرممکن می‌کند، از صحبت کردن با پزشک خود خجالت نکشید. مجبور نیستید رنج بکشید بسیاری از مشکلات، از جمله واژینیسموس، می‌تواند باعث مقاربت دردناک شود. تقریباً همه این مشکلات قابل درمان هستند. بسیاری از افراد پس از درمان واژینیسم، بهبود قابل توجهی در زندگی جنسی و سلامت روان خود مشاهده می‌کنند.