سپتوم واژن یک ناهنجاری مادرزادی مربوط به دستگاه تناسلی در نوزادان دختر است. سپتوم واژن ناهنجاری است که در آن رشد بافتی، کانال واژن را به دو قسمت جدا می‌کند. این عارضه در طول رشد جنین رخ می‌دهد و توسط تشکیل ناقص سیستم تولید مثل زنان هدایت میشود. با وجود این که عارضه از بدو تولد وجود دارد، بسیاری از افراد تا زمان شروع قاعدگی و یا فعال شدن جنسی متوجه وجود سپتوم واژن نمی‌شوند. وجود سپتوم در واژن فقط در طول معاینه واژینال قابل مشاهده است. با پینو بیبی همراه باشید تا درباره واژن سپتوم‌دار اطلاعات بیشتری کسب کنید.
سپتوم واژن چیست؟
سپتوم واژن یک ناهنجاری واژن مادرزادی است، به این معنی که در بدو تولد وجود دارد. این ناهنجاری در دوران رشد جنینی در دستگاه تناسلی دختران شکل می‌گیرد، زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم تناسلی زنان به طور کامل رشد نکند. سپتوم واژن وضعیتی است که یک دیواره جداکننده از بافت در واژن باقی می‌گذارد که در خارج قابل مشاهده نیست. سپتوم یک دیواره یا پارتیشنی است که واژن را به دو حفره تقسیم می‌کند. داشتن واژن سپتوم‌دار به این معنی است که در طول رشد جنین، قسمتی از بافت ایجاد شده است که واژن را به دو قسمت تقسیم می‌کند. تمام وقایع در دوران جنینی در رحم مادر اتفاق می‌افتد. این پارتیشن می‌تواند در قاعدگی، عملکرد جنسی و زایمان اختلال ایجاد کند. علائم واژن سپتوم‌دار شامل رابطه جنسی دردناک، درد لگن و قاعدگی نامنظم است.
دیواره بافت واژن می‌تواند به صورت عمودی یا افقی کشیده شود و واژن را به دو قسمت تقسیم کند. بسیاری از دختران تا زمانی که به سن بلوغ نرسند متوجه سپتوم واژن خود نمی‌شوند، زمانی که درد، ناراحتی یا جریان غیرعادی قاعدگی را تجربه کنند متوجه این مشکل خواهند شد و برخی دیگر تا زمانی که از نظر جنسی فعال نشده باشند و در حین مقاربت دچار درد نشوند متوجه این موضوع نمی‌شوند. با این حال، برخی از زنان با واژن سپتوم‌دار هرگز علائمی ندارند.
انواع سپتوم واژن چیست؟
سپتوم واژن بر اساس نحوه تشکیل سپتوم و نحوه قرارگیری آن دسته بندی میشود. واژن سپتوم‌دار می‌تواند عرضی یا طولی باشد و یا بر اساس جهت و موقعیت سپتوم تقسیم‌بندی نمود. به طور کلی دو نوع سپتوم وجود دارد؛ طولی و عرضی. پزشکان از عبارات زیر برای توصیف شکل‌های مختلف واژن سپتوم‌دار استفاده می‌کنند؛ عرضی یا طولی (اعم از عبور عرضی یا طولی سپتوم از واژن)، انسدادی یا غیرانسدادی (خواه سپتوم جریان قاعدگی را مسدود کند یا نکند)، بالا یا پایین (موقعیت سپتوم در داخل واژن) و نازک یا ضخیم (ضخامت بافت سپتوم).
- سپتوم طولی واژن (LVS): سپتوم طولی واژن (LVS) گاهی اوقات واژن دوتایی نامیده میشود زیرا دو حفره در واژن ایجاد می‌کند که توسط یک دیوار عمودی از جنس بافت‌های بدن از هم جدا شده‌اند. یک دهانه واژن ممکن است کوچکتر از دیگری باشد.
در طول رشد، واژن به صورت دو کانال شروع به رشد و توسعه می‌کند. این دو کانال معمولاً در سه ماهه آخر بارداری مادر با هم ترکیب می‌شوند و یک حفره واژن را برای جنین ایجاد می‌کنند. اما گاهی اوقات این اتفاق نمی‌افتد. این نوع سپتوم مانع از خروج قاعدگی نمی‌شود. برخی از دختران با شروع قاعدگی متوجه می‌شوند که سپتوم طولی واژن (LVS) دارند زمانی که از تامپون یا فنجان قاعدگی استفاده می‌کنند. در چنین شرایطی فرد علیرغم قرار دادن تامپون، ممکن است همچنان شاهد نشت خون باشند. داشتن LVS همچنین می‌تواند مقاربت را به دلیل دیواره اضافی بافت، دشوار یا دردناک کند. اکثر افراد مبتلا به این نوع رحم سپتوم‌دار نیز دارای یک اختلال مادرزادی در رحم و دهانه رحم خود مانند رحم دیدلفیک (دارای دو رحم و دهانه رحم) هستند.
- سپتوم عرضی واژن (TVS): سپتوم در عرض واژن به صورت افقی قرار دارد و واژن را به یک حفره بالا و پایین تقسیم می‌کند. این می‌تواند در هر نقطه از واژن رخ دهد و می‌تواند در موقعیت‌های پایین، وسط یا بالا قرار گیرد. در برخی موارد، می‌تواند به طور جزئی یا کامل واژن را از بقیه دستگاه تناسلی جدا کند. دختران معمولاً هنگام شروع قاعدگی متوجه می‌شوند که سپتوم عرضی واژن (TVS) دارند زیرا بافت اضافی می‌تواند جریان خون قاعدگی را مسدود کند. اگر خون در دستگاه تناسلی جمع شود، این می‌تواند منجر به درد شکم شود. سپتوم عرضی کامل واژن، واژن را مسدود می‌کند، که مانع از خروج خون قاعدگی میشود. سپتوم عرضی واژن سوراخ شده فقط تا حدی واژن را مسدود می‌کند و دارای یک سوراخ است که اجازه عبور خون قاعدگی را می‌دهد. برخی از زنان مبتلا به TVS سوراخ کوچکی در سپتوم دارند که اجازه می‌دهد خون قاعدگی از بدن خارج شود. با این حال، سوراخ ممکن است به اندازه کافی بزرگ نباشد که تمام خون را دفع کند و باعث ایجاد دوره‌هایی طولانی‌تر از میانگین دو تا هفت روزه شود.
برخی از زنان نیز زمانی که از نظر جنسی فعال می‌شوند متوجه آن می‌شوند. سپتوم می‌تواند واژن را مسدود کند یا آن را بسیار کوتاه کند، که اغلب مقاربت را دردناک یا ناراحت کننده می‌کند.
- همی واژن انسدادی: سپتوم تا حدی تقسیم شده و نیمی از واژن را مسدود می‌کند. این تقریباً همیشه با یک رحم دیدلفیس (دوگانه) و یک ناهنجاری کلیوی (مربوط به کلیه) در همان سمت بلوکه شده همراه است. دخترانی که این نوع ناهنجاری واژن دارند، از یک طرف قاعدگی طبیعی و از طرف دیگر انسداد قاعدگی خواهند داشت.
علت سپتوم واژن چیست؟
پزشکان به طور کامل علت ناهنجاری‌های واژن را درک نمی‌کنند. آن‌ها چند عاملی در نظر گرفته می‌شوند، به این معنی که احتمالاً ناشی از نقص در چندین ژن، با برخی از تأثیرات عوامل محیطی هستند.
جنین در حین رشد از توالی دقیقی از رویدادها پیروی می‌کند. گاهی اوقات این توالی از نظم خارج میشود، که باعث LVS و TVS میشود. اندام‌های تناسلی یک جنین با جنسیت دخترانه در حدود هفته ششم بارداری (شش هفته پس از لقاح) در داخل رحم بانوی باردار شروع به رشد می‌کنند. این زمانی اتفاق می‌افتد که دو مجرای مولر (مجرای مولرین) به آرامی در جنین به سمت یکدیگر مهاجرت می‌کنند و سپس در وسط به هم جوش می‌خورند (فیوز می‌شوند). برخی از بافت‌ها به سمت بالا مهاجرت می‌کنند تا رحم و لوله‌های فالوپ را تشکیل دهند و بافت باقیمانده به سمت پایین مهاجرت می‌کند تا بخشی از واژن را تشکیل دهد. مجاری مولرین با صفحه واژن ترکیب میشود که سپس یک کانال واژن را تشکیل می‌دهد. هر گونه اختلال در این فرآیند ممکن است منجر به ناهنجاری رحم یا واژن شود. این نوع ناهنجاری‌ها به عنوان ناهنجاری‌های مولرین نیز شناخته می‌شوند.
LVS زمانی اتفاق می‌افتد که دو حفره واژن که در ابتدا واژن را تشکیل می‌دهند، قبل از تولد در یک حفره ادغام نمی‌شوند. TVS نتیجه مجاری داخل واژن است که در طول رشد به درستی ادغام نمی‌شوند یا رشد نمی‌کنند. کارشناسان مطمئن نیستند که چه چیزی باعث این پیشرفت غیرمعمول میشود.
میزان شیوع سپتوم واژن در نوزادان دختر
سپتوم واژن عارضه‌ای نادر است. آن‌ها در کمتر از ۰.۰۳ درصد از نوزادان رخ می‌دهند.
چه کسانی مبتلا به سپتوم واژن می‌شوند؟
سپتوم واژن یک ناهنجاری مادرزادی است که ممکن است برای هر خانمی اتفاق بیفتد. پزشکان هیچ عامل خطر خاصی را که باعث ایجاد این عارضه میشود، شناسایی نکرده‌اند. ناهنجاری‌های واژن را می‌توان جدا کرد یا می‌توان در ارتباط با سایر ناهنجاری‌ها از جمله ناهنجاری‌های کلیوی، ناهنجاری‌های اسکلتی یا ناهنجاری‌های آنورکتال، که ناهنجاری‌های مربوط به مقعد یا رکتوم (راست روده) ارزیابی و مطالعه نمود.
علائم و نشانه‌های انواع سپتوم واژن چیست؟
- سپتوم طولی واژن: برخی از دختران با این نوع سپتوم دارای رحم طبیعی خواهند بود، با این حال اکثریت آن‌ها دارای ناهنجاری مولری مانند رحم سپتوم‌دار یا رحم دیدلفی هستند. بیمارانی که سپتوم طولی واژن دارند، قاعدگی (پریود) طبیعی خواهند داشت، اما ممکن است در استفاده از تامپون مشکل داشته باشند یا در حین مقاربت دچار درد شوند. گاهی اوقات زنان هیچ علامتی را تجربه نمی‌کنند و پزشک در طی معاینه معمول لگن آن‌ها، سپتوم واژن را کشف می‌کند.
- سپتوم عرضی واژن: در مورد سپتوم عرضی کامل واژن، جریان خون قاعدگی مسدود شده و باعث تورم واژن و رحم فوقانی میشود. بیماران مبتلا به این نوع ناهنجاری، قاعدگی ندارند (قاعدگی‌های از دست رفته)، دردهای چرخه‌ای لگن تشدید میشود و گاهی اوقات توده شکمی، که رحم پر از خون است، دارند. هنگامی که سپتوم عرضی واژن سوراخ میشود، بیماران ممکن است هیچ علامتی را تجربه نکنند. آن‌ها ممکن است در استفاده از تامپون مشکل داشته باشند و ممکن است مقاربت دردناکی را تجربه کنند.
- همی واژن انسدادی: همی واژن انسدادی تقریبا همیشه با رحم دیدلفیک و ناهنجاری کلیه در همان سمت انسداد همراه است. دخترانی که این نوع سپتوم دارند، قاعدگی طبیعی دارند، اما درد چرخه‌ای لگن را تشدید می‌کنند.
علائم کلی سپتوم واژن چیست؟
در برخی از زنان و دختران تا زمانی که پزشک آن‌ها را در طول معاینه لگن و مشاهده با کولپوسکوپی، این عارضه را پیدا نکند، متوجه نمی‌شوند که سپتوم واژن دارند. بیشتر علائم تا زمانی که فرد پریود نشده یا از نظر جنسی فعال شود، شروع نمی‌شود. برخی از شایع‌ترین علائم عبارت هستند از:
- آمنوره (عدم قاعدگی).
- دوره‌های قاعدگی طولانی (بیش از هفت روز طول می‌کشد).
- درد شکم و لگن (به علت تجمع خون در واژن یا رحم فوقانی آن‌ها).
- ناتوانی در استفاده از تامپون (با وجود داشتن تامپون هنوز خون بیرون می‌آید).
- درد هنگام گذاشتن یا برداشتن تامپون (کانال واژن آن‌ها خیلی کوچک یا شکل عجیبی دارد).
- درد و ناراحتی هنگام رابطه جنسی
- مشکل در باردار شدن
عوارض جانبی همراه با وجود رحم سپتوم‌دار چیست؟
چند بیماری مرتبط با رحم سپتوم‌دار وجود دارد. دختران و زنان با عارضه واژن سپتوم‌دار بیشتر احتمال دارد که با آن مشکل داشته باشند:
- سایر ناهنجاری‌های واژن یا ناهنجاری‌های رحمی
- مشکلات کلیه یا راست روده (مقعد)
- مشکل در باردار شدن
برای تشخیص واژن سپتوم‌دار از چه آزمایشاتی استفاده میشود؟
سپتوم واژن معمولاً نیاز به تشخیص پزشکی دارد زیرا فرد نمی‌تواند واژن را به صورت خارجی ببیند. اگر علائم سپتوم واژن مانند درد یا ناراحتی در حین مقاربت وجود دارد، مهم است که دختر یا خانم به پزشک مراجعه کرده و مشکل را پیگیری کند. بسیاری از عارضه‌ها می‌توانند علائمی مشابه علائم سپتوم واژن ایجاد کنند مانند اندومتریوز.
در طول قرار ملاقات، پزشک با بررسی سابقه پزشکی کار و ارزیابی را شروع می‌کند. سپس، پزشک برای بررسی هر چیز غیرعادی، از جمله سپتوم، یک معاینه لگنی انجام می‌دهد. بسته به آن چه در طول معاینه مشاهده میشود، ممکن است از اسکن MRI یا سونوگرافی سه بعدی برای مشاهده بهتر واژن بیمار استفاده شود. اگر سپتوم واژن وجود داشته باشد، پزشکان می‌تواند نوع سپتوم عرضی یا طولی LVS) یا (TVS بودن آن را نیز شناسایی کنند.
این آزمایش‌های تصویربرداری همچنین به پزشک کمک می‌کند تا دوبلیت‌های باروری را که گاهی در زنان مبتلا به این بیماری رخ می‌دهد، بررسی کند. به عنوان مثال، برخی از زنان با سپتوم واژن دارای اندام‌های اضافی در دستگاه تناسلی فوقانی خود هستند، مانند دو دهانه رحم یا دو رحم.
گاهی اوقات، سپتوم واژن با ناهنجاری‌های سیستم اسکلتی یا دستگاه ادراری همراه است، بنابراین عکس‌برداری با اشعه ایکس و تصویربرداری اضافی از کلیه‌ها نیز ممکن است ضروری باشد.
معاینه داخلی لگن یک معاینه فیزیکی کامل از ساختارهای لگنی است. توصیه میشود این معاینه را در حالی که بیمار در خواب است و یا تحت بیهوشی است انجام شود تا هر گونه ناراحتی در بیمار به حداقل برسد.
سپتوم‌های واژن یک عارضه غیرمعمول است و تشخیص صحیح قبل از جراحی بسیار ضروری است. با توجه به نادر بودن این شرایط، آشنایی رادیولوژیست با این ناهنجاری‌ها مهم است، به همین دلیل مراجعه به بیمارستان با یک تیم رادیولوژی مجرب ضروری است.
چگونه می‌توان ناهنجاری رحم را تشخیص داد؟
پس از تکمیل آزمایشات تصویربرداری، پزشک این اطلاعات را به همراه شرح حال بالینی و معاینه لگنی برای تشخیص بررسی می‌کند. سپتوم‌های واژن شرایط غیرمعمولی هستند و نیاز به مدیریت توسط یک تیم مراقبت چند رشته‌ای با تجربه دارند. این تیم تخصصی شامل کارشناسان رادیولوژی و روانشناس و همچنین متخصصان جراحی زنان و زایمان، اورولوژی، جراحی کودکان و جراحی کولورکتال می‌باشد.
سپتوم واژن چگونه درمان میشود؟
واژن سپتوم‌دار همیشه نیاز به درمان ندارد، به خصوص اگر علائمی ایجاد نکند یا بر باروری تأثیر نگذارد. اگر علائمی در فرد مبتلا وجود داشته باشد که پزشک تشخیص دهد که سپتوم واژن می‌تواند منجر به عوارض بارداری شود، می‌تواند سپتوم اضافی را با جراحی خارج کند. برداشتن بافت سپتوم با جراحی، قطعی‌ترین راه برای مدیریت عوارض مرتبط با سپتوم واژن است. با این حال، زمان جراحی به علائم و ویژگی‌های سپتوم بستگی دارد. زنانی که علائمی از خود نشان نمی‌دهند، معمولاً آن‌هایی که سپتوم‌های غیر انسدادی دارند، ممکن است لزوماً نیازی به مداخله نداشته باشند. اما توجه به این نکته مهم است که این سپتوم‌ها می‌توانند در استفاده از تامپون یا کاپ، مقاربت و زایمان اختلال ایجاد کنند، بنابراین جراحی می‌تواند بعداً انجام شود تا استفاده راحت از تامپون یا قیف قاعدگی، مقاربت و زایمان واژینال ایمن نوزاد را امکان‌پذیر کند. برداشتن رحم سپتوم‌دار یک فرآیند بسیار ساده است که حداقل زمان بهبودی را شامل میشود. در طول این روش، پزشک بافت اضافی را برمی‌دارد و خون باقی مانده از سیکل‌های قاعدگی قبلی را تخلیه می‌کند. پس از این روش، بیمار احتمالاً متوجه خواهد شد که مقاربت دیگر ناراحت کننده نیست. همچنین ممکن است شاهد افزایش جریان قاعدگی خود باشد. در برخی موارد سپتوم به طور طبیعی در طول فعالیت جنسی پاره میشود و پس از آن نیازی به جراحی نیست.
جراحی سپتوم واژن
درمان جراحی برای سپتوم شامل برداشتن دیواره بافتی است که باعث انسداد میشود. در طی این جراحی، یک کانال واژن ایجاد میشود و جراح خونی را که در داخل واژن گیر کرده است تخلیه می‌کند. این عمل چند ساعت طول می‌کشد و در بیمارستان انجام میشود. بیمار نیاز به بیهوشی عمومی دارد، بنابراین بیمار هیچ دردی احساس نمی‌کند. جراحی برای اصلاح رحم سپتوم‌دار دارای مزایای زیر است:
- جریان قاعدگی در طول دوره قاعدگی بهبود می‌یابد.
- به بیمارانی که قبلا قاعدگی نداشتند، کمک می‌کند دوره قاعدگی داشته باشند.
- عوارض دوران بارداری و زایمان را کاهش می‌دهد.
- شانس بیمار را برای باردار شدن افزایش می‌دهد.
- به کاهش درد یا ناراحتی در هنگام مقاربت کمک می‌کند.
- به بیمار این امکان را می‌دهد که از تامپون یا کاپ قاعدگی را به طور معمول در دوران قاعدگی استفاده کند.
چشم انداز برای بانوان دارای سپتوم واژن چیست؟
برای برخی از زنان، داشتن سپتوم واژن هرگز باعث هیچ علامت یا نگرانی سلامتی نمی‌شود. با این حال، برای برخی دیگر از بانوان می‌تواند منجر به درد، مشکلات قاعدگی و حتی ناباروری شود. اگر دختری یا بانویی سپتوم واژن دارد یا فکر می‌کند که ممکن است در ناحیه واژن خود مشکلی داشته باشد، باید با پزشک خود موضوع را در میان بگذارد. با استفاده از برخی تصویربرداری اولیه و معاینه لگن، پزشکان می‌توانند تعیین کنند که آیا سپتوم واژن می‌تواند منجر به عوارض بعدی شود یا خیر. در این صورت می‌توانند به راحتی سپتوم را با جراحی بردارند.
آیا سپتوم واژن می‌تواند دوباره رشد کند؟
خوشبختانه جواب منفی است. رحم سپتوم‌دار نمی‌تواند دوباره رشد کند زیرا این فرآیندی است که در طول رشد جنینی رخ می‌دهد. در هیچ فردی رحم سپتوم‌دار دوباره رشد نمی‌کند.
اگر بانویی سپتوم واژن داشته باشد باید منتظر چه مشکلاتی باشد؟
برخی از افراد مبتلا به سپتوم واژن علائم یا نگرانی سلامتی ندارند. آن‌ها ممکن است تمام زندگی خود را با سپتوم زندگی کنند و به دنبال درمان نباشند. با این حال، برخی از افراد مبتلا به سپتوم واژن علائم دردناک، مشکلات قاعدگی یا مشکل در باردار شدن دارند. در این مورد، درمان ضروری است.
چه زمانی باید به پزشک برای رحم سپتوم‌دار مراجعه کرد؟
در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر با پزشک باید تماس گرفت:
- درد هنگام رابطه جنسی
- قاعدگی دردناک
- عدم توانایی در استفاده از تامپون یا کاپ قاعدگی
- درد لگن
- دوره‌های قاعدگی نامنظم یا غایب (امنوره)
سخن آخر
سپتوم واژن یک ناهنجاری واژن است که داخل واژن تقسیم شده است. سپتوم می‌تواند طولی یا عرضی باشد. در برخی از زنان مبتلا، سپتوم جزئی است و در طول یا عرض واژن گسترش نمی‌یابد. درد در حین مقاربت می‌تواند یک علامت باشد. سپتوم طولی واژینال در طول جنین‌زایی زمانی که ادغام ناقص قسمت‌های پایینی دو مجرای مولر وجود دارد ایجاد میشود. در نتیجه، ممکن است به نظر برسد که دو سوراخ در واژن وجود دارد. ممکن است تکثیرهای مرتبط با قسمت‌های جمجمه‌ای مشتقات مولر، یک دهانه رحم دوتایی و یک سپتوم رحم یا رحم دیدلفیس (رحم دوتایی) وجود داشته باشد. هنگامی که مجاری مولرین به سینوس ادراری – تناسلی متصل نمی‌شوند، یک سپتوم عرضی در طول جنین‌زایی تشکیل میشود. سپتوم عرضی کامل می‌تواند در سطوح مختلف در سراسر واژن ایجاد شود. جریان قاعدگی می‌تواند مسدود شود که علت آمنوره اولیه است. تجمع باقی مانده‌های قاعدگی در پشت سپتوم، کریپتونوره (Cryptomenorrhea) نامیده میشود. برخی از سپتوم‌های عرضی ناقص هستند و ممکن است منجر به دیسپارونی (مقاربت دردناک) یا انسداد شوند.