هیپرپلازی آندومتر (Endometrial Hyperplasia) پوشش داخلی رحم را ضخیم می‌کند و باعث خونریزی شدید یا غیر طبیعی می‌شود. هیپرپلازی غیر معمول آندومتر خطر ابتلا به سرطان آندومتر و سرطان رحم را افزایش می‌دهد. این وضعیت در طول یا بعد از یائسگی رخ می‌دهد. پروژسترون درمانی می‌تواند علائم را کاهش دهد. افرادی که در معرض خطر ابتلا به سرطان هستند ممکن است پزشک معالج تصمیم بگیرد که رحم آنها را خارج کند. پینو بیبی در این مقاله به بررسی این عارضه می‌پردازد.
هیپرپلازی آندومتر چیست؟
هیپرپلازی آندومتر زمانی است که پوشش داخلی رحم (آندومتر) بیش از حد ضخیم می‌شود. آندومتر پوششی است که در طول دوره قاعدگی می‌ریزد. هم چنین بافتی است که جنین در دوران بارداری در آن رشد می‌کند. در برخی از زنان و افرادی که در بدو تولد به آنها زنان اختصاص داده شده است AFAB، هیپرپلازی آندومتر می‌تواند منجر به سرطان آندومتر، نوعی سرطان رحم شود.
انواع هیپرپلازی آندومتر چیست؟
پزشکان هیپرپلازی آندومتر را بر اساس انواع تغییرات سلولی در پوشش آندومتر طبقه بندی می‌کنند. برخی از انواع هیپرپلازی آندومتر خطر ابتلا به سرطان را تا حد زیادی افزایش می‌دهند و برخی دیگر اینطور نیستند. انواع هیپرپلازی آندومتر عبارت هستند از:
- هیپرپلازی ساده یا پیچیده آندومتر (بدون آتیپی): این نوع هیپرپلازی‌آندومتر دارای سلول‌هایی با ظاهر طبیعی است که احتمال سرطانی شدن آنها وجود ندارد (بدون آتیپی به معنای احتمال کمتر سرطانی شدن است). این وضعیت ممکن است بدون درمان بهبود یابد یا پزشک ممکن است درمان با هورمون‌ها را توصیه کند.
- هیپرپلازی ساده یا پیچیده آندومتر آتیپیک (با آتیپی): اگر نوع هیپرپلازی‌آندومتر «آتیپیک» یا «با آتیپی» باشد شامل سلول‌های آندومتر غیرطبیعی می‌شود، احتمال بیشتری برای تبدیل شدن به سرطان دارد. بدون درمان، خطر ابتلا به سرطان آندومتر یا رحم افزایش می‌یابد.
در حالی که هر دو حالت احتمال ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش می‌دهند، اگر سلول‌های آندومتر غیرطبیعی باشند، این خطر افزایش می‌یابد. پزشک ممکن است زمانی که شرایط را طبقه‌بندی می‌کند از اصطلاحات ساده و پیچیده استفاده کند. ساده و پیچیده به انواع الگوهایی که وقتی به سلول‌ها نگاه می‌کنند، می‌بینند اشاره دارد.
هیپرپلازی آندومتر چقدر شایع است؟
هیپرپلازی‌آندومتر نادر است. تقریباً ۱۳۳ از ۱۰۰,۰۰۰ نفر AFAB را تحت تأثیر قرار می‌دهد. معمولاً در افرادی که در حال گذار به یائسگی هستند یا به تازگی دچار یائسگی کامل شده‌اند (زمانی که دوره قاعدگی متوقف می‌شود) رخ می‌دهد.
آیا هیپرپلازی آندومتر ارثی است؟
مطالعات نشان می‌دهند که انواع خاصی از هیپرپلازی آندومتر و سرطان آندومتر از نظر ژنتیکی مشابه هستند. از آن جا که سرطان آندومتر می‌تواند در خانواده‌ها ایجاد شود، این نشان می‌دهد که ممکن است یک جزء ارثی در هیپرپلازی آندومتر نیز وجود داشته باشد.
علائم هیپرپلازی آندومتر چیست؟
افراد مبتلا به هیپرپلازی آندومتر ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:
- خونریزی غیرطبیعی قاعدگی یا شدیدتر از خونریزی قاعدگی طبیعی
- خونریزی بین قاعدگی یا لکه بینی
- سیکل‌های قاعدگی کوتاه (کمتر از ۲۱ روز)
- خونریزی بعد از یائسگی
- اصلاً پریود نشوند (آمنوره)
بسیاری از این علائم در افرادی که در حال گذار به یائسگی هستند رایج است. انتقال به یائسگی اغلب به معنای پریودهای نامنظم یا پرش قاعدگی و خونریزی نامنظم است. هر بانویی که اختلالی در چرخه قاعدگی خود دارد و یا علائم فوق را تجربه کرده است باید با پزشک خود در مورد علائمی که دارد صحبت کند تا پزشک بتواند تشخیص دهد که آیا بررسی هیپرپلازی آندومتر ضروری است یا خیر.
آیا هیپرپلازی آندومتر باعث درد می‌شود؟
هیپرپلازی آندومتر ممکن است باعث درد شکم و لگن یا درد در حین مقاربت شود (دیسپارونی). با این حال، خونریزی غیر طبیعی شایع‌ترین علامت هایپیلازی اندومتر است.
شایع‌ترین علل هایپرپلازی آندومتر چیست؟
هیپرپلازی آندومتر به دلیل عدم تعادل هورمونی، به ویژه استروژن بیش از حد در مقایسه با پروژسترون ایجاد می‌شود. افراد مبتلا به هایپرپلازی آندومتر، استروژن بیش از حد و پروژسترون کافی تولید نمی‌کنند. این هورمون‌ها نقش اساسی در فرایندهای قاعدگی و بارداری دارند. در طول تخمک‌گذاری، استروژن مسئول ضخیم شدن طبیعی آندومتر رحم است، استروژن هورمونی است که در نیمه اول چرخه قاعدگی ترشح می‌شود. در حالی که پروژسترون رحم را برای بارداری آماده می‌کند. اگر لقاح اتفاق نیفتد، سطح پروژسترون کاهش می‌یابد. افت پروژسترون باعث می‌شود که رحم در زمان قاعدگی پوشش خود را از بین ببرد و باعث خونریزی زمان پریودی می‌شود.
افرادی که هیپرپلازی آندومتر دارند پروژسترون کمی تولید می‌کنند. در نتیجه، رحم پوشش آندومتر خود را نمی‌ریزد. در عوض، آستر رحم به رشد و ضخیم شدن ادامه می‌دهد. سلول‌های تشکیل دهنده پوشش می‌توانند نزدیک به هم رشد کنند و نامنظم شوند. هنگامی که با مقدار مناسب پروژسترون متعادل شود، آندومتر ساخته می‌شود، اما سپس نازک می‌شود. هنگامی که استروژن بیش از حد وجود دارد، پوشش بیش از حد تحریک می‌شود و به ضخیم شدن ادامه می‌دهد. با گذشت زمان، آن پوشش ضخیم شروع به ایجاد تغییرات غیر طبیعی می‌کند.
عوامل خطر برای هیپرپلازی آندومتر چیست؟
افرادی که در دوران پیش از یائسگی یا یائسگی هستند، بیشتر در معرض هیپرپلازی اندومتر هستند. به ندرت در افراد کمتر از ۳۵ سال رخ می‌دهد. سایر عوامل خطر عبارت هستند از:
- مصرف هورمون‌هایی مانند داروهای جایگزین استروژن یا تاموکسیفن که برای درمان انواع خاصی از سرطان پستان تجویز می‌شوند.
- عدم تخمک گذاری که ممکن است ناشی از یائسگی یا سندرم تخمدان پلی کیستیک باشد.
- دیابت
- سن اولیه برای قاعدگی یا شروع دیررس یائسگی
- سابقه خانوادگی سرطان تخمدان، سرطان رحم یا سرطان کولون
- بیماری کیسه صفرا
- هورمون درمانی فقط با استفاده از استروژن زمانی که هنوز رحم وجود دارد.
- هرگز باردار نشدن
- چاقی
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
- سیگار کشیدن
- بیماری تیرویید
- سابقه طولانی قاعدگی نامنظم یا بدون قاعدگی
- سابقه تابش لگن (پرتو اشعه به لگن)
- سیستم ایمنی ضعیف به دلیل بیماری خود ایمنی یا مصرف داروها
علل افزایش هورمون استروژن
چاقی: بافت چربی هورمون‌های دیگر را به استروژن تبدیل می‌کند. این چربی منجر به ترشح استروژن اضافی می‌شود که علاوه بر استروژن طبیعی تولید شده توسط تخمدان‌ها، پوشش داخلی رحم را نیز تحریک می‌کند. اگر BMI بیش از ۳۵ باشد، خطر ابتلا به هیپرپلازی‌آندومتر به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد. برایارزیابی BMI بدن خود از ابزار محاسبه آنلاین شاخص توده بدنی پینو بیبی استفاده کنید.
عدم تخمک‌گذاری: عدم تخمک گذاری زمانی اتفاق می‌افتد که تخمدان‌ها تخمکی را آزاد نمی‌کنند. اگر فردی تخمک‌گذاری نداشته باشد، تخمدان‌ها نمی‌توانند تولید پروژسترون را افزایش دهند. این افزایش پروژسترون برای ریزش پوشش داخلی رحم ضروری است. به عبارت دیگر، فرد پریود نمی‌شود. در برخی از انواع چرخه‌های تخمک‌گذاری، این منجر به ترشح استروژن بیش از حد در مقایسه با پروژسترون می‌شود. این استروژن نامتعادل منجر به ضخیم شدن غیرطبیعی آندومتر می‌شود. در نهایت، فرد نوعی خونریزی غیرطبیعی رحمی خواهد داشت و ممکن است باعث پریودهای نامنظم و سنگین یا خونریزی بین دوره‌ها شود. علل شایع این نوع عدم تعادل هورمونی عبارت هستند از:
- پیش یائسگی، که مرحله منتهی به یائسگی است.
- سندرم تخمدان پلی کیستیک، که باعث می‌شود تخمدان‌ها هورمون‌های مردانه یا آندروژن‌های اضافی تولید کنند.
- مصرف هورمون‌هایی که به عنوان دارو یا هورمون درمانی مصرف می‌شوند، می‌توانند سطح استروژن را نسبت به پروژسترون افزایش دهند. یک مثال جایگزینی استروژن است. اگر فردی جایگزین استروژن مصرف می‌کند و هنوز رحم فعال دارد، باید نوعی پروژسترون نیز مصرف کند. این به جلوگیری از تحریک بیش از حد آندومتر در هنگام مصرف استروژن کمک می‌کند.
- یکی دیگر از داروهای هورمونی که می‌تواند باعث ضخیم شدن غیر طبیعی آندومتر شود، تاموکسیفن است. تاموکسیفن دارویی است که تعدیل کننده گیرنده استروژن انتخابی یا SERM نامیده می‌شود. SERM ها داروهایی هستند که بر ترشح استروژن تأثیر می‌گذارند.
تاموکسیفن اغلب در درمان سرطان پستان حساس به هورمون استفاده می‌شود. این به این دلیل است که با اثرات استروژن در بافت پستان مخالف است. با این حال، تاموکسیفن گیرنده‌های استروژن را در پوشش داخلی رحم تحریک می‌کند مانند یک استروژن عمل می‌کند و می‌تواند باعث هیپرپلازی آندومتر شود. اگر فرد از درمان جایگزینی هورمونی یا تاموکسیفن استفاده می‌کند و اگر خونریزی غیرطبیعی رحم وجود دارد، باید به پزشک مراجعه کند.
- تومورهای تخمدان تولید کننده استروژن: تومورهای تولید کننده هورمون علت شایع هیپرپلازی‌آندومتر نیستند؛ با این حال، برخی از تومورهای تخمدان (معمولاً خوش خیم) وجود دارند که استروژن اضافی تولید می‌کنند.
عوارض هیپرپلازی آندومتر چیست؟
همه انواع هیپرپلازی می‌تواند باعث خونریزی غیرطبیعی و شدید شود که می‌تواند فرد را کم خون کند. کم خونی زمانی ایجاد می‌شود که بدن گلبول‌های قرمز غنی از آهن کافی ندارد. هیپرپلازی آتیپیک آندومتر درمان نشده می‌تواند سرطانی شود. سرطان آندومتر یا رحم در حدود ۸ درصد از افراد AFAB با هیپرپلازی‌آندومتر آتیپیک ساده درمان نشده ایجاد می‌شود. نزدیک به ۳۰ درصد از افراد AFAB با هیپرپلازی پیچیده آندومتر غیرمعمول که درمان نمی‌شوند، به سرطان مبتلا می‌شوند.
هیپرپلازی آندومتر چگونه تشخیص داده می‌شود؟
بسیاری از شرایط می‌توانند باعث خونریزی غیرطبیعی رحم شوند. برای شناسایی آن چه باعث علائم می‌شود، پزشک ممکن است یک یا چند مورد از این آزمایش‌ها را تجویز کند:
- سونوگرافی ترانس واژینال لگن: این روش تصویربرداری از امواج صوتی برای تولید تصاویری از حفره لگن و اندام‌های درون آن استفاده می‌کند. این ممکن است برای رد سایر علل خونریزی غیرطبیعی مورد استفاده قرار گیرد. تصاویر می‌توانند نشان دهند که آیا پوشش رحم بیش از حد ضخیم است.
- بیوپسی: بیوپسی از پوشش آندومتر رحم نمونه‌های بافتی هستند که از پوشش رحم خارج می‌شوند سپس به آزمایشگاه ارسال می‌شوند تا آسیب شناسان سلول‌ها را زیر میکروسکوپ مطالعه کنند تا سرطان را تایید یا رد کنند.
- هیستروسکوپی: پزشک از یک ابزار نازک و نورانی به نام هیستروسکوپ برای بررسی دهانه رحم و بررسی داخل رحم استفاده می‌کند. پزشک ممکن است این روش را همراه با اتساع و کورتاژ ((D&C یا بیوپسی انجام دهد. با هیستروسکوپی، پزشک می‌تواند ناهنجاری‌های داخل حفره آندومتر را ببیند و از هر ناحیه مشکوک بیوپسی بگیرد.
- آزمایش خون: ممکن است از برخی آزمایشات خون برای رد سایر علل خونریزی غیرطبیعی استفاده شود. آزمایش خون نمی‌تواند هیپرپلازی آندومتر را تشخیص دهد.
تعیین نوع هیپرپلازی آندومتر در نمونه بیوپسی
هنگامی که آسیب شناس به نمونه آندومتر زیر میکروسکوپ نگاه می‌کند، به طور خاص به تغییرات در دو جزء اندومتر نگاه می‌کند: غدد و بافت حمایتی به نام استروما. هیپرپلازی آندومتر زمانی تشخیص داده می‌شود که تعداد غدد نسبت به استروما بیشتر از آن چه در آندومتر پرولیفراتیو یا چرخه‌ای طبیعی وجود دارد، تشخیص داده می‌شود. سپس پاتولوژیست در مورد وجود سلول‌های غیرطبیعی در آندومتر ضخیم شده نظر خواهد داد. اگر سلول‌ها طبیعی باشند، وضعیت به عنوان هیپرپلازی بدون آتیپی طبقه‌بندی می‌شود. اگر غیرطبیعی باشند، وضعیت به عنوان هیپرپلازی آتیپیک طبقه‌بندی می‌شود. سلول‌های غیرطبیعی که در هیپرپلازی آتیپیک دیده می‌شوند، پیش سرطانی در نظر گرفته می‌شوند. هیپرپلازی‌آندومتر، سرطان آندومتر نیست. با این حال، در برخی موارد هیپرپلازی آتیپیک قابل توجه، سرطان آندومتر در مراحل اولیه ممکن است در حال حاضر وجود داشته باشد.
درمان هیپرپلازی آندومتر چیست؟
درمان بیشتر موارد هیپرپلازی آندومتر شامل مصرف پروژسترون است. پروژستین نسخه ساخته شده توسط انسان از هورمون پروژسترون است، هورمونی که بدن فاقد آن است. پروژستین به اشکال مختلفی وجود دارد:
- پروژسترون درمانی خوراکی (قرص بلعیدنی)
- دستگاه داخل رحمی حاوی پروژسترون (IUD لوونورژسترل)
- تزریق (Depo-Provera)
- کرم یا ژل واژینال (شیاف واژینال)
پزشک ممکن است هیسترکتومی را برای برداشتن رحم توصیه کند اگر:
- وضعیت بیمار بدتر می‌شود یا سلول‌های سرطانی ایجاد می‌شوند.
- وضعیت بیمار با درمان پروژسترون بهبود نمی‌یابد.
آیا برای هیپرپلازی آندومتر باید هیسترکتومی‌انجام داد؟
هیسترکتومی معمولاً برای درمان هیپرپلازی آندومتر ضروری نیست. اکثر مردم به درمان پروژسترون پاسخ خوبی می‌دهند. اگر خطر ابتلا به سرطان رحم در فردی زیاد است و پزشک بیمار را با هیپرپلازی پیچیده آندومتر غیرمعمول تشخیص دهد، هیسترکتومی ممکن است یک گزینه درمانی احتمالی باشد.
چگونه می‌توان از هیپرپلازی آندومتر جلوگیری کرد؟
برخی از مراحل ممکن است احتمال ابتلای فرد را برای ایجاد هیپرپلازی‌آندومتر کاهش دهد:
- بعد از یائسگی (اگر از هورمون درمانی استفاده شود) از پروژسترون همراه با استروژن استفاده شود.
- اگر قاعدگی نامنظم است، مصرف یک قرص ضد بارداری حاوی استروژن و پروژسترون را در نظر گرفته شود.
- ترک سیگار و دخانیات
- حفظ وزن بدنی سالم و متعادل
چشم انداز افرادی که هیپرپلازی اندومتر دارند چیست؟
هیپرپلازی آندومتر به خوبی به درمان‌های پروژسترون پاسخ می‌دهد. هیپرپلازی غیر معمول آندومتر می‌تواند منجر به سرطان آندومتر یا رحم شود. پزشک ممکن است معاینات سونوگرافی مکرر، بیوپسی یا هیسترکتومی را جهت از بین بردن احتمال تبدیل شدن هایپریلازی به سرطان توصیه کند. این توصیه پزشک بر اساس تشخیص و سابقه سلامتی بیمار خواهد بود.
چه زمانی باید به خاطر هایپریلازی به پزشک مراجعه کرد؟
اگر فرد علائم زیر را تجربه کرد باید با پزشک خود تماس بگیرد:
- درد یا گرفتگی لگن وجود دارد و اما بیمار پریود نیست.
- هر گونه خونریزی غیرطبیعی رحم (همراه با یا بدون کمردرد).
- خونریزی شدید یا غیر طبیعی
- خونریزی واژن بعد از یائسگی
- خونریزی بعد از رابطه جنسی
- گرفتگی دردناک (دیسمنوره)
- ادرار دردناک (دیسوریا)
- مقاربت دردناک (دیسپارونی)
- درد لگن
- ترشحات غیرمعمول واژن
- علاوه بر خونریزی غیرطبیعی رحم، تب هم وجود دارد.
- به دلیل خونریزی بیش از حد رحم، بیمار احساس ضعف می‌کند.
- دوره‌های قاعدگی اغلب از دست می‌رود.
توجه داشته باشید که هیپرپلازی آندومتر با کمردرد ارتباطی ندارد ولی سرطان آندومتر همراه با کمر درد است.
در مورد هایپریلازی اندومتر رحم چه سوالاتی باید از پزشک پرسید؟
اگر فرد هیپرپلازی آندومتر دارد، ممکن است بخواهد از پزشک خود بپرسد:
- چه نوع هیپرپلازی آندومتر وجود دارد؟
- آیا من در معرض خطر ابتلا به سرطان آندومتر یا رحم هستم؟ اگر چنین است، چگونه می‌توانم این خطر را کاهش دهم؟
- بهترین درمان برای نوع هیپرپلازی‌آندومتری که من دارم چیست؟
- خطرات و عوارض جانبی درمان هایپریلازی اندمتر چیست؟
- آیا اعضای خانواده من در معرض خطر ابتلا به هیپرپلازی اندومتر هستند؟ اگر چنین است، برای کاهش این خطر چه کاری می‌توانند انجام دهند؟
- بعد از درمان به چه نوع مراقبت‌های بعدی نیاز دارم؟
- آیا باید مراقب علائم عوارض هایپیلازی باشم؟
سوالات متداول در مورد هیپریلازی اندمتر رحم
- شایع‌ترین سن برای ابتلا به هیپرپلازی آندومتر چیست؟ هیپرپلازی آندومتر در افرادی که در حال گذار به یائسگی هستند یا یائسگی را پشت سر گذاشته‌اند رخ می‌دهد. میانگین سن یائسگی ۵۱ سالگی است. افراد بین ۵۰ تا ۶۰ سال بیشترین احتمال ابتلا به هیپرپلازی آندومتر را دارند.
- آیا هیپرپلازی آندومتر منجر به سرطان می‌شود؟ خیر، همیشه این طور نیست، خطر ابتلا به سرطان بسته به نوع هایپرپلازی آندومتر از ۸ تا ۳۰ درصد متغیر است. فقط انواع خاصی از هیپرپلازی اندومتر منجر به سرطان می‌شود. پزشکان می‌تواند در مورد نوع هایپیلازی با بیمار صحبت کنند و بهترین درمان را بر اساس سابقه سلامتی و خطر کلی بیمار برای سرطان توصیه کنند.
سخن آخر
هیپرپلازی آندومتر وضعیتی است که باعث خونریزی غیرطبیعی رحم می‌شود. این علائم می‌توانند ناراحت کننده و مخرب باشند. بسیاری از افراد از طریق درمان‌های هورمونی پروژسترون تسکین پیدا می‌کنند. در افرادی که هیپرپلازی غیر معمول آندومتر دارند، خطر ابتلا به سرطان رحم بیشتر است. هیسترکتومی علائم را متوقف می‌کند و خطر سرطان را از بین می‌برد. با پزشک خود در مورد بهترین درمان صحبت کنید.