سوزش ادرار (ادرار دردناک)
دیسوریا (Dysuria) به این معنی است که فرد هنگام ادرار کردن احساس درد یا سوزش می‌کند. مردان و زنان در هر سنی ممکن است دچار سوزش ادرار شوند، اما دیسوریا در زنان شایع‌تر است و در مردان مسن بیشتر از مردان جوان دیده می‌شود. عفونت‌های دستگاه ادراری معمولاً با سوزش ادرار همراه است. درمان به علت بروز آن بستگی دارد و از آنتی‌بیوتیک، اجتناب از محرک‌ها تا درمان مشکل پزشکی زمینه‌ای را شامل می‌شود. با پینو بیبی همراه باشید تا اطلاعات بیشتری در خصوص این عارضه کسب کنید.
دیزوری (ادرار دردناک) چیست؟
دیزوری (دیسوریا)، درد یا ناراحتی و سوزش در هنگام ادرار کردن است. سوزش ادرار به این معنی نیست که فرد چندین بار به سرویس بهداشتی می‌رود (تکرر ادرار) و تکرر ادرار اغلب همراه با سوزش ادرار اتفاق می‌افتد. سوزش ادرار یک تشخیص نیست بلکه نشانه یا علامت یک مشکل اساسی سلامتی است.
چه کسانی به دیزوری (ادرار دردناک) مبتلا می‌شوند؟
مردان و زنان در هر سنی ممکن است ادرار دردناک را تجربه کنند اما این عارضه در زنان شایع‌تر است. عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs) معمولاً با سوزش ادرار همراه است. UTI نیز در زنان بیشتر از مردان رخ می‌دهد. سایر افرادی که در معرض خطر ابتلا به دیزوری هستند عبارت هستند از:
- زنان حامله
- مردان و زنان مبتلا به دیابت
- مردان و زنان مبتلا به هر نوع بیماری مثانه
علائم سوزش ادرار (ادرار دردناک) چیست؟
علائم ادرار دردناک (دیسوریا) می‌تواند بین مردان و زنان متفاوت باشد، اما هر دو جنس معمولاً آن را به عنوان سوزش یا خارش توصیف می‌کنند. سوزش شایع‌ترین علامت گزارش شده است. درد می‌تواند در شروع ادرار یا بعد از ادرار ایجاد شود. درد در شروع ادرار اغلب نشانه عفونت دستگاه ادراری است. درد بعد از دفع ادرار می‌تواند نشانه‌ای از مشکل در مثانه یا پروستات باشد. در مردان، درد قبل و بعد از ادرار نیز می‌تواند در آلت تناسلی باقی بماند. علائم در زنان می‌تواند داخلی یا خارجی باشد. درد خارج از ناحیه واژن ممکن است ناشی از التهاب یا تحریک این پوست حساس باشد. درد داخلی می‌تواند نشانه عفونت دستگاه ادراری باشد.
دیزوری (ادرار دردناک) چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر فرد هنگام ادرار کردن احساس درد یا سوزش کرد باید به پزشک مراجعه کند. سوزش ادرار می‌تواند نشانه‌ای از وضعیت پزشکی باشد که ممکن است نیاز به درمان داشته باشد. برای تشخیص درد، ابتدا پزشک سابقه پزشکی فرد را به طور کامل بررسی می‌کند، از جمله سؤالاتی در مورد شرایط پزشکی فعلی و گذشته بیمار، مانند دیابت شیرین یا اختلالات نقص ایمنی و بیماری‌های نظیر ایدز می‌پرسد و پزشک می‌پرسد که آیا فرد بیمار ناهنجاری‌های مادرزادی دارد؟ پزشک هم چنین ممکن است در مورد سابقه جنسی فرد بپرسد تا مشخص کند آیا عفونت مقاربتی STI می‌تواند علت درد باشد یا خیر. آزمایش‌هایی برای غربالگری عفونت‌های مقاربتی نیز ممکن است مورد نیاز باشد، به ویژه اگر مردان از آلت تناسلی خود ترشح داشته باشند یا زنان از واژن خود ترشح داشته باشند. اگر زنی در سنین باروری است، ممکن است آزمایش بارداری انجام شود.
پزشک هم چنین در مورد نسخه‌های فعلی و استفاده از داروهای بدون نسخه و هر گونه «درمان‌های خانگی» آزمایش شده برای مدیریت سوزش ادرار سؤال می‌کند. پزشک همچنین از فرد در مورد علائم فعلی‌‌اش می‌پرسد و نمونه‌ای تمیز از ادرار را دریافت می‌کند. نمونه ادرار از نظر گلبول‌های سفید، گلبول‌های قرمز یا مواد شیمیایی خارجی بررسی می‌شود. وجود گلبول‌های سفید به پزشک می‌گوید که در مجرای ادراری فرد التهاب وجود دارد. کشت ادرار نشان می‌دهد که آیا فرد عفونت مجاری ادراری دارد و اگر چنین است، باکتری‌های عامل بروز آن را نشان می‌دهد. این اطلاعات به پزشک اجازه می‌دهد تا آنتی‌بیوتیکی را انتخاب کند که بهترین عملکرد را در درمان باکتری دارد.
اگر بیمار در هنگام لمس لمس و معاینه فیزیکی پزشک در پهلو احساس درد کند احتمالاً عفونت مربوط به کلیه‌های او است و اگر هنگام لمس شکم توسط پزشک، بیمار احساس ناراحتی و درد کرد احتمالاً مشکل مربوط به مثانه است. اگر هیچ نشانه‌ای از عفونت در نمونه ادرار یافت نشد، پزشکان ممکن است آزمایش‌های بیشتری را برای بررسی مثانه یا پروستات (در مردان) پیشنهاد کنند. پزشک همچنین ممکن است یک نمونه سواب از پوشش واژن یا مجرای ادرار را برای بررسی علائم عفونت (در زنان) بگیرد.
زنان باید معاینه لگنی برای تشخیص التهاب یا ضایعات پرینه و ترشحات واژن یا دهانه رحم انجام دهند (سرویسیت بررسی شود). سواب برای آزمایش عفونت‌های مقاربتی (STIs) و مانت مرطوب (مانت مرطوب واژن که به آن آماده‌سازی مرطوب یا اسمیر واژن نیز می‌گویند، آزمایشی است که برای یافتن علت واژینیت، التهاب واژن، انجام می‌شود) باید در این زمان به جای معاینه دوم انجام شود. مردان برای تشخیص ضایعات و ترشحات آلت تناسلی باید تحت معاینه خارجی قرار گیرند. ناحیه زیر پوست ختنه‌گاه باید بررسی شود. بیضه‌ها و اپیدیدیم برای تشخیص حساسیت یا تورم لمس می‌شوند. معاینه رکتوم برای لمس پروستات از نظر اندازه، قوام و حساسیت انجام می‌شود.
نحوه بررسی بالینی و فیزیکی پزشک برای دیسوریا
پزشک پس از شرح حال و معاینه فیزیکی، ممکن است آزمایش‌های آزمایشگاهی را برای کمک به تشخیص علت بروز علائم دیسوریا درخواست کند. با توجه به نتایج آزمایش سپس او می‌تواند درمان هدفمند بیمار را شروع کند. برای کمک به تعیین علت، پزشک ممکن است از بیمار سوالاتی را بپرسد که آیا ادرار دردناک:
- به طور ناگهانی یا تدریجی شروع می‌شود.
- یک یا چند بار در روز رخ داده است.
- آیا با شروع ادرار درد شروع یا احساس می‌شود یا بعد از آن.
پزشک همچنین ممکن است بپرسد که آیا ادرار دردناک با علائمی مانند تب، ترشح غیرطبیعی و درد پهلو همراه است. پزشک همچنین ممکن است درصدد باشد دریابد که آیا ادرار دردناک با تغییراتی در جریان ادرار همراه است، مانند:
- تردید یا دریبل زدن ادرار (چکه کردن ادرار از اندام تناسلی بعد از پایان تخلیه مثانه)
- مشکل در شروع جریان ادرار
- افزایش دفعات یا نیاز به ادرار کردن (تکرار و فوریت)
و همچنین ممکن است پزشک از بیمار سوالاتی بپرسد که آیا تغییراتی در نحوه ادرار کردن همراه با ادرار دردناک وجود دارد یا خیر. این‌ها شامل تغییرات در ادرار مانند:
- رنگ ادرار
- میزان ادرار (کم یا زیاد)
- ادرار غلیط یا رقیق
- خون در ادرار
- چرک در ادرار
- ابری یا کدر بودن ادرار
پاسخ به این سوالات به پزشک سرنخ‌هایی از علت ایجاد دیزوری را می‌دهد. احتمالاً پزشک برای تأیید تشخیص به آزمایش ادرار یا سایر آزمایش‌ها نیاز خواهد داشت. تعدادی از شرایط می‌توانند باعث ادرار دردناک (دیسوریا) شوند. در زنان، عفونت‌های دستگاه ادراری یکی از علل شایع ادرار دردناک است. در مردان، اورتریت و برخی بیماری‌های پروستات از علل مکرر ادرار دردناک هستند.
علل سوزش ادرار (ادرار دردناک) چیست؟
علل زیادی برای دیسوریا (سوزش ادرار) وجود دارد. هم چنین بهتر است اشخاص بدانند که پزشکان همیشه نمی‌توانند علت را شناسایی کنند. برخی از شایع‌ترین علل ادرار دردناک عبارت هستند از:
عفونت‌ها
عفونت‌های دستگاه ادراری و تناسلی به علت نزدیکی این اندام‌ها به همدیگر باعث ایجاد علائم مشترک از جمله سوزش و ادرار دردناک می‌شود.
- عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs) یکی از دلایل اصلی ادرار دردناک است. عفونت می‌تواند در هر قسمتی از دستگاه ادراری رخ دهد، از جمله: کلیه‌ها، حالب (لوله‌هایی که ادرار را از کلیه‌ها به مثانه می‌برند)، مثانه، مجرای ادرار (لوله‌ای از مثانه که ادرار را از بدن خارج می‌کند). عفونت‌های دستگاه ادراری اغلب توسط باکتری‌هایی ایجاد می‌شود که از طریق مجرای ادرار وارد دستگاه ادراری می‌شوند.
- عفونت‌های مقاربتی نیز می‌توانند باعث ادرار دردناک شوند. این شامل: تب خال ناحیه تناسلی، کلامیدیا، سوزاک و سیفلیس
التهاب و تحریک
طیف وسیعی از مشکلات می‌تواند منجر به التهاب یا تحریک دستگاه ادراری یا ناحیه تناسلی شود که منجر به علائم ادرار دردناک می‌شود. علاوه بر عفونت، دلایل دیگری که ممکن است آن ناحیه تحریک یا ملتهب شود عبارت هستند از:
- سنگ در دستگاه ادراری
- تحریک مجرای ادرار در اثر فعالیت جنسی
- تغییرات واژن مربوط به یائسگی
- فعالیت‌هایی مانند اسب سواری یا دوچرخه سواری
- حساسیت یا تحریک واژن مربوط به استفاده از صابون‌های معطر، دستمال توالت یا سایر محصولات مانند دوش یا اسپرم‌کش‌ها
- عوارض جانبی برخی داروها، مکمل‌ها و درمان‌ها
- تومور در دستگاه ادراری
- سندرم مجرای ادرار و سیستیت بینابینی (سندرم مثانه دردناک (PBS): سندرم مجرای ادرار و سندرم درد مثانه دو وضعیت بسیار مشابه هستند که در آن بیمار علائمی مشابه علائم ناشی از عفونت دستگاه ادراری مانند افزایش تکرر ادرار، درد بالای مثانه و سوزش ادرار دارد با این حال، عفونت را نمی‌توان در آزمایش ادرار نشان داد.
علل دیزوری بر اساس جنسیت افراد
دیسوریا برای زنان می‌تواند نتیجه موارد زیر باشد:
- واژینیت یا عفونت دهانه رحم در زنان، زخم در دستگاه تناسلی تحتانی: عفونت دهانه رحم یا واژن در زنان ممکن است منجر به دیسوری شود. بر خلاف سوزش ادراری که توسط سیستیت باکتریایی ایجاد می‌شود، علائم تدریجی‌تر شروع می‌شوند و به میزان کمتری با افزایش دفعات، فوریت، درد روی مثانه و وجود خون در ادرار همراه هستند. واژینیت و عفونت دهانه رحم با ترشح یا تحریک واژن همراه است. واژینیت ناشی از مخمری به نام کاندیدا آلبیکنس است که باعث ترشح سفید رنگ می‌شود. ترشحات واژن به دنبال عفونت واژینال تریکوموناس واژینالیس بوی ماهی دارد.
- بیماری‌های مقاربتی مانند هرپس سیمپلکس که به پوشش داخلی دستگاه تناسلی آسیب می‌رساند و باعث ایجاد زخم می‌شود. درد در هنگام ادرار ممکن است زمانی ایجاد شود که ادرار با زخم تماس پیدا کند. در افرادی که شریک جنسی جدید یا چندگانه دارند باید به یک بیماری مقاربتی مشکوک بود.
- سطوح پایین استروژن: سطوح پایین استروژن پس از یائسگی یا سایر شرایط مانند برداشتن تخمدان‌ها با جراحی در زنان منجر به نازک شدن واژن و احتمال دیسوری می‌شود. استفاده از استروژن موضعی می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.
- عفونت مثانه (سیستیت) و عفونت مجاری ادراری
- اندومتریت و سایر علل خارج از دستگاه ادراری، از جمله دیورتیکولوز و دیورتیکولیت
- التهاب مثانه یا مجرای ادرار (اورتریت) (مجرای ادرار، لوله‌ای است که از دهانه پایینی مثانه شروع می‌شود و از بدن خارج می‌شود).
التهاب معمولاً در اثر عفونت ایجاد می‌شود. این التهاب هم چنین ممکن است در اثر مقاربت جنسی، دوش، صابون، دستمال توالت معطر، اسفنج‌های ضد بارداری یا اسپرم‌کش‌ها ایجاد شود.
دیسوریا برای مردان ممکن است نتیجه موارد زیر باشد:
- پروستاتیت باکتریایی در مردان: در مردان ممکن است غده پروستات عفونی شود و منجر به سوزش ادرار شود. همچنین ممکن است بیمار از علائم افزایش تکرر و فوریت ادرار، همراه با درد بالای ناحیه شرمگاهی، آلت تناسلی یا پرینه شکایت کند. پروستاتیت باکتریایی توسط باکتری‌هایی مانند E coli ایجاد می‌شود و ممکن است حاد یا مزمن باشد. پروستاتیت حاد باکتریایی با وجود تب یا لرز مشخص می‌شود، در حالی که پروستاتیت باکتریایی مزمن با حملات حاد مکرر پروستاتیت باکتریایی مشخص می‌شود. در موارد حاد باید از معاینه لگنی خودداری کرد و ترشح پروستات باید به دنبال ماساژ پروستات به دست آید تا وجود باکتری و گلبول‌های سفید خون در مایع پروستات تشخیص داده شود و در نتیجه تشخیص تایید شود. هیپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) خطر ابتلا به پروستاتیت باکتریایی مزمن را افزایش می‌دهد. بیماران مبتلا به BPH همچنین از جریان ضعیف ادرار، تردید در هنگام دفع ادرار و چکیدن ادرار رنج می‌برند.
- عفونت دستگاه ادراری و سایر عفونت‌های خارج از دستگاه ادراری، از جمله دیورتیکولوز و دیورتیکولیت
- سرطان
- پروستاتیت باکتریال: در این شرایط با وجود بررسی مکرر ترشحات پروستات، هیچ باکتری تشخیص داده نمی‌شود. بیمار از درد در پرینه یا کیسه بیضه یا ناحیه فوق شرمگاهی همراه با سوزش ادرار شکایت دارد. این یک وضعیت دشوار برای درمان است. برخی از بیماران از مایکروویو درمانی پروستات بهره‌مند می‌شوند.
ادرار دردناک (دیزوری) برای مردان و زنان ممکن است نتیجه عفونت‌های مقاربتی (STIs) یا عوارض جانبی داروها باشد. داروهای شیمی درمانی سرطان یا پرتودرمانی در ناحیه لگن باشد که ممکن است مثانه را ملتهب کرده و باعث ادرار دردناک شوند.
عوامل تاثیرگذار بر عفونت دستگاه ادراری
عواملی که می‌توانند احتمال ابتلا فرد را به عفونت دستگاه ادراری UTI را افزایش دهند عبارت هستند از:
- جنسیت زن
- دیابت
- سن بالا
- پروستات بزرگ‌شده
- سنگ کلیه
- بارداری
- قرار دادن ابزار یا جراحی دستگاه ادراری مانند سیستوسکوپی، کاتتریزاسیون (درج کاتتر ادراری)
- جراحی دستگاه تناسلی و ادراری یا جرحی در حفره شکمی
علائم عفونت دستگاه ادراری چیست؟
علاوه بر ادرار دردناک (دیسوریا)، سایر علائم عفونت دستگاه ادراری UTI عبارت هستند از:
- تب
- ادرار بدبو یا با بوی قوی
- ادرار کدر یا خون آلود
- افزایش تکرر ادرار یا میل به ادرار کردن
- درد پهلو
گاهی اوقات ادرار دردناک در بانوان می‌تواند مربوط به عفونت واژن باشد، مانند عفونت قارچی. با عفونت‌های واژن، ممکن است انتظار تغییراتی در ترشحات و بوی واژن نیز داشته باشند.
علائم عفونت مقاربتی STD چیست؟
علاوه بر ادرار دردناک، این عفونت‌های مقاربتی می‌توانند علائمی مانند:
- خارش
- سوزش
- تاول یا زخم برای تبخال تناسلی
- ترشح غیرطبیعی از اندام تناسلی (واژن یا آلت تناسلی مردانه)
دیزوری (ادرار دردناک) چگونه درمان می‌شود؟
درمان دیزوری به علت بروز درد و حس سوزش فرد بستگی دارد. اولین قدم در درمان بیمار این است که تعیین کنند آیا ادرار دردناک ناشی از عفونت، التهاب، عوامل غذایی یا مشکلی در مثانه یا پروستات است. عفونت‌های دستگاه ادراری بیشتر با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شوند. اگر درد شدید باشد، ممکن است فنازوپیریدین برای بیمار تجویز شود. توجه داشته باشید این دارو ادرار بیمار را قرمز مایل به نارنجی می‌کند و لباس‌های زیر فرد را لکه‌دار می‌کند.
- التهاب ناشی از تحریک پوست معمولاً با اجتناب از عامل تحریک کننده درمان می‌شود.
- دیسوری ناشی از یک بیماری زمینه‌ای مثانه یا پروستات با درمان بیماری زمینه‌ای درمان می‌شود.
چندین مرحله وجود دارد که می‌توان برای کاهش ناراحتی ادرار دردناک انجام داد، از جمله نوشیدن آب بیشتر یا مصرف داروهای بدون نسخه (مانند Uristat® یا AZO®) برای درمان ادرار دردناک. سایر درمان‌ها نیاز به داروهای تجویزی دارند.
اگر فرد به طور مکرر دچار عفونت ادراری می‌شود، پزشک می‌تواند به بیمار برای یافتن علت کمک کند. اگر هیچ دلیلی بر اساس معاینه و نتایج آزمایش ادرار مشخص نباشد، بسیاری از پزشکان، سوزش ادرار را در زنان بدون علت را درمان نمی‌کنند. در صورت تصمیم‌گیری برای درمان، یک دوره ۳ روزه تری‌متوپریم و یا سولفامتوکسازول، نیتروفورانتوئین یا فسفومایسین توصیه می‌شود. از آن جا که آن‌ها می‌توانند باعث تاندونوپاتی شوند، فلوروکینولون‌ها نباید در صورت امکان برای عفونت‌های بدون عارضه دستگاه ادراری (UTIs) استفاده شوند. برای جلوگیری از مقاومت، فلوروکینولون‌ها باید فقط در صورت عدم استفاده از داروهای دیگر یا برای عفونت جدی استفاده شوند. برخی از پزشکان درمان احتمالی عفونت مقاربتی (STI) را در مردان با یافته‌های غیرقابل توجه مشابه انجام می‌دهند. سایر پزشکان منتظر نتایج آزمایش STI، به ویژه در بیماران مستعد هستند.
آیا می‌توان کاری برای پیشگیری از سوزش ادرار انجام داد؟
- آب بیشتری نوشیدن، یکی از روش‌های موثر است، بهتر است روزی دو تا سه لیتر آب نوشید.
- اگر فرد از پد بی‌اختیاری ادرار استفاده می‌کند، به محض این که کثیف شد آن را عوض کند تا منبعی برای رشد میکروارگانیسم‌ها نشود.
- بعد از این که فرد بیمار ادرار کرد، ناحیه مورد نظر را کاملاً تمیز کند، اگر بیمار زن می‌باشد حتماً ادرار را از داخل لب‌های واژن خود پاک کند.
چه زمانی باید به خاطر دیزوری با دکتر تماس گرفت؟
سوزش ادرار علامت یک مشکل در بدن است که باعث احساس سوزش، درد و یا ناراحتی می‌شود. به احتمال زیاد افراد مبتلا تصمیم می‌گیرند به پزشک مراجعه کنند، زیرا این علامت ناخوشایند و ناراحت کننده است. مهم است که به پزشک مراجعه شود تا مشخص شود که آیا علائم مربوط به عفونت دستگاه ادراری است یا علت پزشکی دیگری دارد. در هر صورت، هر چه زودتر به پزشک مراجعه شود و عارضه زودتر تشخیص داده شود و درمان نیز زودتر شروع می‌شود و موثرتر خواهد بود.
عواملی که ریسک ابتلا به دیزوری را افزایش می‌دهد
شرایط پزشکی و عوامل خارجی که می‌توانند باعث ادرار دردناک شوند عبارت هستند از:
- سنگ مثانه
- کلامیدیا تراکوماتیس
- سیستیت (التهاب مثانه)
- داروهایی مانند داروهایی که در درمان سرطان مورد استفاده قرار می‌گیرند که به عنوان یک عارضه جانبی موجب تحریک مثانه می‌شوند.
- تبخال ناحیه تناسلی
- استفاده از ابزار اورولوژی برای آزمایش یا درمان
- عفونت کلیه (که پیلونفریت نیز نامیده می‌شود)
- سنگ کلیه (جرم‌های سختی که در اثر مواد شیمیایی در ادرار تشکیل می‌شوند)
- پروستاتیت (عفونت یا التهاب پروستات)
- بیماری‌های مقاربتی (STD) مثل سوزاک
- استفاده از صابون، عطر و سایر محصولات مراقبت شخصی در ناحیه تناسلی
- تنگی مجرای ادرار (تنگی مجرای ادرار)
- اورتریت (عفونت مجرای ادرار) و عفونت دستگاه ادراری (UTI)
- واژینیت
- عفونت قارچی واژن