رژیم غذایی مادر در بارداری با ترجیحات غذایی فرزندش مرتبط است. رژیم غذایی در دوران بارداری عامل مهمی در تعیین سلامت جنین در حال رشد و نوزاد پس از تولد است. در اهمیت رژیم غذایی مادر در آبستنی می‌توان گفت کمبود اسید فولیک در بارداری باعث ایجاد نواقص عصبی نظیر اسپینا بیفیدا می‌شود. با این حال، در مورد این که چگونه کیفیت رژیم غذایی در دوران بارداری بر رشد صفات مرتبط با غذا در فرزندان تأثیر می‌گذارد، اطلاعات کمی وجود دارد. هم چنین اثرات غذا مادر در زمان شیردهی نیز بر نوع رژیم غذایی که کودک در آینده انتخاب خواهد کرد تاثیر می‌گذارد. گر چه نیاز به تحقیقات جامع‌تر دراین خصوص احساس می‌شود اما هیچ کس منکر تاثیرگذاری رژیم غذایی بر سلامت جنین و نوزاد نیست. با مجله علمی پینو بیبی همراه باشید تا بیشتر در این مورد این تاثیرگذاری بدانید.
اشتها یا ترجیحات غذایی چیست؟
اشتها تمایل به خوردن مواد غذایی است که معمولاً به دلیل گرسنگی است. غذاهای جذاب حتی زمانی که گرسنگی وجود ندارد می‌توانند اشتها را تحریک کنند، اگر چه با سیری می‌توان اشتها را تا حد زیادی کاهش داد. اشتها در تمام اشکال زندگی وجود دارد و برای تنظیم انرژی دریافتی کافی برای حفظ نیازهای متابولیک عمل می‌کند. اشتها با یک تعامل نزدیک بین دستگاه گوارش، بافت چربی و مغز تنظیم می‌شود. اشتها با رفتار هر فردی ارتباط دارد. رفتار اشتها آور هم چنین به عنوان یک رفتار رویکردی بر فرآیندهایی که شامل دریافت انرژی می‌شوند، تأثیر می‌گذارد. هنگامی که استرس دارید، سطح اشتها ممکن است افزایش یابد و منجر به افزایش مصرف غذا شود. کاهش میل به خوردن، بی‌اشتهایی نامیده می‌شود، در حالی که پلی فاژی یا هیپرفاژی افزایش خوردن است. اختلال در تنظیم اشتها به بی‌اشتهایی عصبی، پرخوری عصبی، کاشکسی (ضعف عمومی)، پرخوری و اختلال پرخوری منجر می‌شود.
تاثیر رژیم غذایی مادر در بارداری بر رژیم غذایی کودک
صفات اشتها آور به تمایل مستمر به غذا اشاره دارد. این می‌تواند شامل ویژگی‌های رویکرد غذایی، مانند پاسخ‌دهی به غذا، پرخوری احساسی و لذت بردن از غذا و هم چنین ویژگی‌های اجتناب از غذا، مانند سرعت غذا خوردن، پاسخ‌دهی به سیری و آشفتگی غذا باشد. رژیم غذایی در دوران بارداری کلید ارتقای زایمان و رشد سالم در دوران نوزادی است. با این حال، تأثیر رژیم غذایی مادر در دوران بارداری می‌تواند پیامدهای مهم‌تری داشته باشد.
بر اساس تئوری «توسعه منشاء سلامت و بیماری‌ها»، قرار گرفتن در معرض رژیم غذایی نامناسب مادر در دوران بارداری یا حتی قبل از لقاح، حتی کوتاه مدت در اوایل زندگی، ممکن است بر رشد فرزندان و خطر ابتلا به بیماری‌های بعدی در زندگی تأثیر بگذارد.
شواهدی وجود دارد که حاکی از ارتباط بین مصرف غذای مادر و رشد و تکامل جنین و هم چنین تأثیرات دوران بارداری بر پذیرش غذاها توسط کودک در اوایل زندگی است. هنگامی که باردار هستید، آن چه می‌خورید و می‌نوشید منبع اصلی تغذیه کودک شما است. در واقع، ارتباط بین آن چه مصرف می‌کنید و سلامت کودکتان بسیار قوی‌تر از آن چیزی است که قبلاً تصور می‌شد. به همین دلیل است که اکنون پزشکان می‌گویند، برای مثال، هیچ مقدار مصرف الکل در دوران بارداری نباید بی‌خطر تلقی شود، چرا که مصرف الکل در دوران حاملگی باعث ایجاد سندرم جنین الکلی می‌شود. هم چنین اگر مادران باردار در دوران بارداری در معرض مواد افیونی، آرامبخش‌ها باشند نوزاد متولد شده با درجاتی از سندرم محرومیت نوزادی متولد خواهد شد که شدت بروز این بیماری به نوع ماده مخدر و افیون و میزان مصرف آن و مدت زمانی که جنین در رحم مادر تحت تاثیر این مواد بوده است بستگی دارد.
غذای اضافی که در دوران بارداری می‌خورید نباید فقط کالری خالی باشد، بلکه باید مواد مغذی مورد نیاز کودک در حال رشد شما را تامین کند. به عنوان مثال، کلسیم به ساخت و استحکام استخوان‌ها و دندان‌ها کمک می‌کند. در حالی که باردار هستید، هم چنان به کلسیم برای بدن و هم چنین کلسیم اضافی برای کودک در حال رشد خود نیاز دارید. به طور مشابه، شما بیشتر از قبل از بارداری به مواد مغذی ضروری نیاز دارید. از آن جایی که تنها منبع ارتباط جنین با محیط بیرون از طریق بند ناف است، آن چه مادر در دوران بارداری می‌خورد از طریق خون بند ناف به جنین می‌رسد، برای مثال مقاله غذاهایی موثر بر رشد مغز جنین را مطالعه فرمایید که به خوبی اثر تغذیه و رژیم غذایی مادر بر سلامت کودک را نشان می‌دهد.
اثرات ژنتیک بر اشتها
صفات اشتها به دو دسته ژنتیکی و یا آموخته‌شده (اکتسابی) طبقه‌بندی می‌شوند، غذا خوردن آشفته، نامنظم در پاسخگویی به غذا، ویژگی‌های ژنتیکی در نظر گرفته می‌شود، در حالی که کم‌خوری عاطفی و پرخوری عصبی اغلب از محیط آموخته می‌شود. هر دوی این ویژگی‌ها با یکدیگر تعامل دارند تا عادات غذایی را که در طول زندگی کودک باقی می‌مانند، تعیین کنند. بنابراین می‌توان گفت اگر مادر در دوران بارداری دارای نوعی از اختلالات خوردن مثل پرخوری، کم خوری و یا نامنظم خواری و حتی هرزه خواری داشته باشد، علاوه بر به خطر انداختن سلامت و رشد مناسب جنین بعدها بر رژیم غذایی کودک نیز اثر می‌گذارد.
عملکرد جوانه‌های چشایی در تعیین رژیم غذایی کودک
غذاهای شیرین معمولاً در دوران نوزادی ترجیح داده می‌شوند، در حالی که طعم‌های تلخ اغلب رد می‌شوند و توسط کودک پس زده می‌شوند. این ترجیح غذایی را می‌توان به عنوان یک مکانیسم ذاتی بدن برای حفظ مصرف کافی از غذاهای غنی از انرژی در نظر گرفت در حالی که بدن با رد طعم‌های تلخ به طور بالقوه را پذیرش سموم را رد می‌کند.
علاوه بر این واکنش ذاتی، کودکان در دوران بارداری و شیردهی، الگوهای طعم و مزه را از رژیم غذایی مادر ایجاد می‌کنند. بنابراین، این نظریه وجود دارد که قرار گرفتن در معرض مکرر اولیه با طعم‌های مختلف ممکن است بعداً باعث افزایش طیف وسیع‌تری از پذیرش غذا شود.
جوانه‌های چشایی جنین در سه ماهه سوم بارداری فعال می‌شوند و سپس می‌توانند با غذاهایی که مادر مصرف می‌کند و از طریق بند ناف و مایع آمنیوتیک به جنین می‌رسد و سپس جنین این مایع آمنیوتیک را می‌بلعد تحریک شوند. با این حال، جنین زودتر از این مدت بو و طعم غذا را تجربه می‌کند، که ممکن است ترجیحات غذایی را در مراحل بعدی زندگی خود تعیین کند. برای مثال مادرانی که در دوران بارداری از غذاهایی شیرین استفاده می‌کنند، کودکان آنها تمایل بیشتری به طعم‌های شیرین در خردسالی دارند. پیشنهاد می‌کنیم که مقاله‌های تقویت حس بویایی و حس چشایی در دوران کودکی را مطالعه نمایید.
چگونه ترجیحات غذایی کودک در رحم شروع می‌شود؟
آزمایشات نشان داده است که آن چه یک زن در دوران بارداری می‌خورد به راحتی در مایع آمنیوتیک او قابل تشخیص است و جنین طعم‌های آشنا را در خود ایجاد می‌کند. ممکن است این یک مکانیسم زنده ماندن باشد اما انسان‌ها برای دوست داشتن شیرینی به دنیا آمده‌اند. ما خوراکی‌های شیرین را حتی زمانی که در رحم هستیم دوست داریم. حدود ۱۵ تا ۱۶ هفته پس از لقاح، جنین با قورت دادن مایع آمنیوتیک بیشتر وقتی که شیرین است و کمتر وقتی تلخ است، میزان قند خود را نشان می‌دهد. تمایل به نمک و طعم اومامی نیز ذاتی است. با این حال، بیشتر ترجیحات غذایی در ما آموخته شده است و تحقیقات فزاینده‌ای نشان می‌دهد که این یادگیری قبل از تولد نیز آغاز می‌شود.
تخمین زده می‌شود که در ۲۱ هفتگی، جنین می‌تواند طعم‌های کامل را با استفاده از حواس بویایی و چشایی خود تشخیص دهد. به طور شگفت انگیزی، مطالعه‌ای اخیراً نشان داد که انسان‌ها می‌توانند تریلیون بوی مختلف را تشخیص دهند، همانطور که می‌دانید بو حس غالب در درک طعم است.
مایع آمنیوتیک «اولین غذا» پیچیده‌ای است که حاوی مواد شیمیایی است که هم طعم و هم بو دارد. ایجاد آگاهی از طعم، پنج ماه قبل از شروع مصرف کالری بیشتر نوزادان منطقی است، زیرا وقتی صحبت از طعم و مزه می‌شود، آشنایی باعث ایجاد علاقه می‌شود. مادران باردار می‌توانند با قرار گرفتن در معرض مکرر غذاهای مغذی و سالم برای لذت بردن کودک از بیشتر غذاها تلاش کنند. هر چه این در معرض بو و طعم‌های مختلف قرار گرفتن رزودتر در کودک آغاز شود، شکل دادن به مسیرهای عصبی آسان‌تر است. بنابراین، این ایده وجود دارد که اگر جنین به مزه کردن سبزیجات در رحم مادر عادت نکند، پس از شیر گرفتن کودک، ایجاد علاقه به غذاهای مغذی در بزرگسالی یک مشکل نسبی خواهد بود.
جنین مایع آمنیوتیک استشمام می‌کند
در یک مطالعه تعدادی از بانوان باردار از غذاهای خاصی که دارای بوهای قوی بودن تغذیه نمودند. سپس تعدادی از افراد مجبور بودند مقداری از نمونه‌های مایع آمنیوتیک را بو کنند و ظاهراً در شناسایی آب رحمی (مایع آمنیوتیک) که از زنانی که ۴۵ دقیقه قبل از آن یک کپسول سیر مصرف کرده بودند، مشکلی نداشتند. تمام طعم‌های آزمایش شده تا کنون در این مایع آمنیوتیک قابل تشخیص بوده‌اند، از جمله نعناع، انیسون، هویج و وانیل. این نشان می‌دهد که جنین با رژیم غذایی مادر سازگار می‌شود و به انواع غذاهایی که مادر می‌خورد علاقه و عادت پیدا می‌کند.
عشق به سبزیجات
آزمایش دیگر شامل یک گروه از مادران بود که ۳۰۰ میلی لیتر آب هویج را چهار روز در هفته به مدت سه هفته در طول سه ماهه آخر بارداری می‌نوشیدند، گروه دوم همین کار را در طول دو ماه اول شیردهی انجام می‌دادند و گروه کنترل رژیم غذایی معمولی داشتند. در کل نوزادانی که غلظت بالایی از هویج را در رحم و در شیر مادرشان چشیدند، با خوشحالی هویج بیشتری در دوران خردسالی می‌خوردند. جنین‌هایی که در رحم مادر در معرض سیر قرار می‌گیرند، در زندگی خود سیر را بیشتر ترجیح می‌دهند، در واقع مطالعات حداقل تا سن هشت سالگی این نتیجه را نشان می‌دهند.
تاثیر مصرف غذای ناسالم
یک مقاله تحقیقاتی ناامید کننده که سال ۲۰۲۲ میلادی منتشر شد، به دنبال درک این مکانیزم بود که چرا نوزادانی که مادرانشان در دوران بارداری غذاهای ناسالم زیادی می‌خوردند، این کودکان نیز غذاهای ناسالم را ترجیح می‌دادند. در این مطالعه، غذاهای ناسالم به عنوان غذاهای بسیار خوش طعم، پر انرژی و فاقد مواد مغذی تعریف شده است. این احتمال وجود دارد که کودکان طعم این غذا را دوست داشته باشند، حتی اگر ناآشنا باشد، زیرا تمایلات ذاتی آنها را به خود جلب می‌کند. اما آنچ ه محققان استرالیایی دریافتند این بود که پس از قرار گرفتن در معرض مواد غذایی ناسالم در رحم مادر و از طریق شیر مادر، مسیرهای پاداش مغز نسبت به آنها حساسیت زدایی می‌شود. به همان ترتیبی که معتادان به مواد مخدر نیاز به افزایش دوز دارو برای دریافت این دارو دارند. این تئوری می‌گوید که این کودکان به نوشابه، پفک و یا چیپس بیشتری نیاز دارند. (توجه: مطالعه روی موش‌ها بود، نه انسان‌ها، بنابراین این خط تحقیق هنوز در حال انجام است.)
ویار غذایی در دوران بارداری
احتمالاً زنانی را می‌شناسید که در دوران بارداری هوس خوردن غذاهای خاصی را داشته‌اند و یا شاید خودتان نیز چنین هوس‌هایی داشته‌اید. برخی از نظریه‌های قدیمی معتقد بودند که گرسنگی برای نوع خاصی از غذا نشان می‌دهد که بدن زن فاقد مواد مغذی موجود در آن ماده غذایی است. اگر چه معلوم شد که این فرضیه به طور کامل صحیح نیست اما هنوز مشخص نیست که چرا این اصرارها بر خوردن غذا خاص رخ می‌دهند.
برخی از زنان باردار هوس شکلات، غذاهای تند، میوه‌ها و غذاهای راحت مانند پوره سیب زمینی، غلات و نان سفید برشته شده دارند. زنان دیگر هوس مواد غیر خوراکی مانند خاک رس و نشاسته ذرت را دارند. ولع خوردن غذا به ویار معروف است و مصرف اقلام غیرغذایی به پیکا معروف است. مصرف چیزهایی که غذا نیستند هم برای شما و هم برای کودکتان خطرناک است. اگر تمایل به خوردن مواد غیر خوراکی دارید، به پزشک خود اطلاع دهید. اما تا زمانی که هوس غذاهایی کنید که به یک رژیم غذایی سالم کمک می‌کنند، پیروی از ویارتان خوب است. اغلب، این هوس‌ها حدود ۳ ماه پس از بارداری متوقف می‌شود.
مطاعات نشان داده‌اند که مادرانی که در دوران بارداری کمبود ماده معدنی یا مغذی خاصی را دارند و به هرزه خواری (پیکا) روی می‌آورند، فرزندان این بانوان نیز بعداً ممکن است این نوع رژیم غذایی اشتباه و ناسالم را داشته باشند.
سخن آخر
آیا اشخاص غذاهایی که مادرانشان در دوران بارداری می‌خورند را هوس می‌کنند؟ به عبارتی آیا رژیم غذایی مادر در بارداری و شیردهی بر رژیم غذایی و انتخابی کودکانشان تاثیر می‌گذارد. رژیم غذایی مادران باردار (از معمولی گرفته تا غیرمعمول) می‌تواند با معنای نمادین عمیقی برای فرزندانشان ترکیب شود. فاکتورهای زیادی وجود دارد که اشتهای کودک را به غذاهای مختلف در زمان رشد شکل می‌دهد، از فشار همسالان و تبلیغات گسترده تلویزیونی یا بیلبوردهای سطح شهر، گرفته تا حساسیت فردی به طعم و مزه. دانشمندان امروزه به تأثیرات یادآوری طعم جنین در دوران نوزادی و اوایل کودکی توجه کرده‌اند و در حال تحقیق پیرامون آن هستند.