سندرم دیسترس تنفسی نوزاد (NRDS) زمانی اتفاق می‌افتد که ریه‌های نوزاد به طور کامل رشد نکرده و نتوانند اکسیژن کافی را تامین کنند و باعث مشکلات تنفسی شود. این سندرم معمولاً نوزادان نارس را تحت تأثیر قرار می‌دهد. همچنین به عنوان سندرم دیسترس تنفسی نوزاد، بیماری غشای هیالین یا بیماری ریه ناشی از کمبود سورفکتانت نیز شناخته می‌شود. با وجود داشتن نام مشابه، سندرم دیسترس تنفسی نوزاد NRDS با سندرم زجر تنفسی حاد نوزادان (ARDS) مرتبط نیست. سندرم دیسترس تنفسی نوزادان (RDS) وضعیتی است که در اثر کمبود سورفکتانت ریوی ایجاد می‌شود، که بیشتر در نوزادان نارس متولد شده در کمتر از هفته ۲۸ بارداری دیده می‌شود. برای آشنایی بیشتر با این نشانگان با این مقاله تخصصی و کاربردی از مجله اینترنتی پینو بیبی هرماه باشید.
سندرم دیسترس تنفسی نوزادان
سندرم دیسترس تنفسی (RDS) که به عنوان بیماری غشای هیالین نیز شناخته می‌شود، به دلیل عدم تولید سورفکتانت کافی ریوی در یک ریه نابالغ ایجاد می‌شود. این سندرم بیشتر در نوزادان نارس دیده می‌شود. بروز این سندرم، رابطه معکوس با سن حاملگی دارد و بیشترین خطر در نوزادان متولد شده در کمتر از ۲۸ هفته حاملگی است. اگر نتوان از زایمان زودرس جلوگیری کرد، ارزیابی بلوغ ریه و تجویز استروئید قبل از تولد می‌تواند نتیجه را بهبود بخشد. تشخیص این سندرم بالینی است، نوزادان مبتلا علائم دیسترس تنفسی را در بدو تولد، یا خیلی زود پس از تولد، همراه با شعله‌ور شدن بینی، خرخر کردن هنگام تنفس و آبی بودن پوست تشخیص می‌دهند. درمان شامل استروئیدهای قبل از زایمان، سورفکتانت اگزوژن و حمایت تنفسی است. سندرم دیسترس تنفسی نوزادی با عوارض و مرگ و میر بالایی در نوزادان نارس همراه است.
چرا سندرم دیسترس تنفسی نوزاد اتفاق می‌افتد؟
سندرم دیسترس تنفسی نوزاد معمولاً زمانی رخ می‌دهد که ریه‌های نوزاد به اندازه کافی سورفکتانت تولید نکرده باشند. این ماده (سورفکتانت) که از پروتئین‌ها و چربی‌ها تشکیل شده است به باد کردن ریه‌ها کمک می‌کند و از فرو ریختن آن‌ها جلوگیری می‌کند.
- یک نوزاد به طور معمول بین هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری شروع به تولید سورفکتانت می‌کند.
- اکثر نوزادان تا هفته ۳۴ بارداری به اندازه کافی برای تنفس طبیعی سورفکتانت تولید می‌کنند.
- اگر نوزاد نارس به دنیا بیاید، ممکن است سورفکتانت کافی در ریه‌های خود نداشته باشد.
- حدود نیمی از نوزادانی که بین هفته‌های ۲۸ تا ۳۲ بارداری متولد می‌شوند به NRDS مبتلا می‌شوند.
- در سال‌های اخیر تعداد نوزادان نارس متولد شده با NRDS با استفاده از تزریق استروئید که می‌تواند در هنگام زایمان زودرس به مادران تزریق شود؛ کاهش یافته است.
علت ایجاد سندرم دیسترس تنفسی در نوزادان ترم کامل
گاهی اوقات، سندرم دیسترس تنفسی نوزادان NRDS بر روی نوزادانی که زودتر به دنیا نمی‌آیند بلکه در پایان ترم بارداری به دنیا می‌آیند نیز تأثیر می‌گذارد، به عنوان مثال، زمانی که:
- مادر دیابت دارد.
- نوزاد کم وزن است.
- ریه‌های کودک به درستی رشد نکرده است.
همه‌گیرشناسی سندرم دیسترس نوزاد
- فاکتورهای خطر در سندرم دیسترس تنفسی
- رابطه معکوس با سن حاملگی مادر دارد.
- در هنگام زایمان بیشترین میزان بروز در نوزادان متولد شده کمتر از هفته ۲۸ بارداری می‌باشد.
- این سندرم در نوزادان پسر سفید پوست شایع‌تر است.
- این سندرم علت قابل توجه مرگ و میر و عوارض در نوزادان نارس هست.
اتیولوژی سندرم دیسترس نوزاد
نارس بودن نوزاد
- فقدان سلول‌های آلوئولی نوع II بالغ که در نتیجه باعث تولید ناکافی سورفکتانت می‌شود.
- ترکیب لیپیدی و پروتئینی مختلف از سورفکتانت در یک ریه نابالغ که منتج به غیر فعال شدن سورفکتانت و یا سورفکتانت کمترفعال می‌شود.
سورفکتانت غیرفعال
- مکونیوم یا خون در آلوئول‌ها (کیسه‌های هوایی) که در نوزادان ترم شایع‌تر است.
- استرس اکسیداتیو و مکانیکی مانند تهویه مکانیکی (حجم کل گاز دمیده شده یا منقضی شده در واحد زمان که معمولاً بر حسب لیتر در دقیقه اندازه‌گیری می‌شود.)
دیابت مادر
- مادری که هیپرگلیسمی است در نتیجه باعث ایجاد هیپرانسولینمی جنینی می‌شود.
- انسولین با عملکرد کورتیزول مخالفت می‌کند و تولید سورفکتانت ریه را به تاخیر می‌اندازد.
زایمان سزارین (CD) بدون انجام فرایند زایمان
- در غیاب علائم زایمان، تولید کورتیزول (و همچنین سایر عوامل هورمونی) کاهش می‌یابد.
- تغییر پاکسازی مایع از ریه جنین در مقایسه با زایمان واژینال
شرایطی که باعث اسیدوز جنینی می‌شود که ممکن است باعث کاهش سنتز (ساخت) سورفاکتانت و یا عدم فعالیت شود.
- خفگی پری ناتال (آسیب هیپوکسیک به سلول‌های آلوئولار نوع II)
- سپسیس (گندخونی، مسمومیت خونی)
- هیپوولمی (کم حجمی خون) در زایمان
- افت فشار خون در زایمان
علائم نشانگان دیسترس تنفسی نوزادان NRDS
علائم سندرم دیسترس تنفسی نوزادان NRDS اغلب بلافاصله پس از تولد قابل توجه است و در چند روز بعد بدتر می‌شود. این علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- لب‌ها، انگشتان دست و پا آبی رنگ
- تنفس سریع و کم عمق
- شعله ور شدن سوراخ‌های بینی
- صدای غرغر هنگام نفس کشیدن
اگر هنگام زایمان، زائو در بیمارستان نیست و متوجه علائم NRDS در نوزاد شدید، فوراً باید با ۱۱۵ تماس بگیرید و آمبولانس بخواهید.
تشخیص نشانگان دیسترس تنفسی نوزادان NRDS
برای تشخیص نشانگان سندرم دیسترس نوزادان NRDS و رد سایر علل احتمالی می‌توان از تعدادی آزمایش استفاده کرد. این آزمایشات شامل:
- معاینه فیزیکی
- آزمایش خون برای اندازه‌گیری میزان اکسیژن در خون نوزاد و بررسی عفونت
- آزمایش پالس اکسیمتری برای اندازه‌گیری میزان اکسیژن در خون نوزاد با استفاده از حسگر متصل به نوک انگشت، گوش یا انگشتان پا.
- یک عکس رادیوگرافی قفسه سینه برای جستجوی ظاهر ابری متمایز ریه‌ها در NRDS
درمان نشانگان دیسترس تنفسی نوزادان NRDS
هدف اصلی درمان NRDS کمک به تنفس نوزاد است. درمان شامل دو مرحله است درمان قبل از تولد و درمان بعد از تولد.
درمان قبل از تولد: اگر تشخیص داده شود که زائو در معرض خطر زایمان قبل از هفته ۳۴ بارداری است، درمان سندرم دیسترس تنفسی نوزادان NRDS می‌تواند قبل از تولد شروع شود. ممکن است قبل از زایمان به جنین استروئید تزریق شود. دوز دوم معمولاً ۲۴ ساعت پس از اولین دوز تجویز می‌شود. استروئیدها رشد ریه‌های جنین را تحریک می‌کنند. تخمین زده می‌شود که این درمان به پیشگیری از سندرم دیسترس تنفسی نوزادان NRDS در یک سوم زایمان‌های نارس کمک می‌کند.
همچنین ممکن است برای کاهش خطر مشکلات رشدی مرتبط با تولد زودرس جنین به مادر سولفات منیزیم پیشنهاد شود. اگر سولفات منیزیم را بیش از ۵ تا ۷ روز یا چندین بار در دوران بارداری خود مصرف کنید، ممکن است به نوزاد تازه متولد شده معاینات اضافی پیشنهاد شود. این به این دلیل است که استفاده طولانی مدت از سولفات منیزیم در بارداری در موارد نادر با مشکلات استخوانی در نوزادان مرتبط است.
درمان بعد از زایمان: نوزاد بعد از تولد ممکن است به بخشی منتقل شود که مراقبت‌های تخصصی را برای نوزادان نارس ارائه می‌کند (بخش NICU).
اگر علائم خفیف باشند، ممکن است فقط به اکسیژن اضافی نیاز داشته باشند. معمولاً از طریق یک انکوباتور، یک ماسک کوچک روی بینی یا صورت نوزاد یا لوله‌هایی به داخل بینی نوزاد داده می‌شود. اگر علائم شدیدتر باشد، کودک به یک دستگاه تنفس (تهویه) متصل می‌شود تا بتواند تنفس نوزاد را پشتیبانی کند یا کنترل کند.
این درمان‌ها اغلب بلافاصله قبل از انتقال به بخش نوزادان در اتاق زایمان شروع می‌شود. همچنین ممکن است به کودک دوز سورفکتانت مصنوعی، معمولاً از طریق لوله تنفسی داده شود. شواهد حاکی از آن است که درمان زودهنگام در عرض ۲ ساعت پس از زایمان مفیدتر از زمانی است که درمان به تعویق بیفتد. همچنین به این نوزادان مایعات و تغذیه از طریق لوله‌ای متصل به ورید داده می‌شود.
برخی از نوزادان مبتلا به NRDS فقط برای چند روز به کمک برای تنفس نیاز دارند. اما برخی، معمولاً آن‌هایی که بسیار نارس به دنیا می‌آیند، ممکن است برای هفته‌ها یا حتی ماه‌ها نیاز به حمایت داشته باشند.
نوزادان نارس اغلب مشکلات متعددی دارند که باعث نگهداری و مراقبت از آن‌ها در بیمارستان می‌شود، اما به طور کلی وضعیت نوزادان به اندازه کافی خوب هست تا در تاریخ اولیه زایمان مورد انتظار خود به خانه بروند. مدت زمانی که کودک شما نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد بستگی به این دارد که چقدر زود به دنیا آمده است.
عوارض نشانگان دیسترس تنفس نوزادی NRDS
اکثر نوزادان مبتلا به NRDS را می‌توان با موفقیت درمان کرد، اگر چه در معرض خطر بالای ابتلا به مشکلات بعدی در زندگی هستند.
نشت هوا
گاهی اوقات هوا می‌تواند از ریه‌های نوزاد نشت کند و در حفره سینه او گیر کند. این به عنوان پنوموتوراکس (Pneumothorax) شناخته می‌شود. حفره هوا، فشار مضاعفی بر روی ریه‌ها وارد می‌کند و باعث فروپاشی آن‌ها و مشکلات تنفسی اضافی می‌شود. نشت هوا را می‌توان با قرار دادن یک لوله در قفسه سینه درمان کرد تا هوای محبوس شده خارج شود.
خونریزی داخلی
نوزادان مبتلا به سندرم دیسترس تنفسی نوزادان NRDS ممکن است در داخل ریه‌ها (خونریزی ریوی) و مغز (خونریزی مغزی) خونریزی داشته باشند. خونریزی ریوی، با استفاده از فشار هوا از دستگاه تنفس مصنوعی برای جلوگیری از خونریزی و انتقال خون درمان می‌شود. خونریزی در مغز در نوزادان نارس بسیار شایع است، اما بیشتر خونریزی‌ها خفیف هستند و مشکلات طولانی مدت ایجاد نمی‌کنند.
جای زخم و اسکار ریه
گاهی اوقات تهویه (در عرض ۲۴ ساعت پس از تولد شروع می‌شود) یا سورفکتانت مورد استفاده برای درمان دیسترس تنفس نوزادان NRDS باعث ایجاد زخم در ریه‌های نوزاد می‌شود که بر رشد آن‌ها تأثیر می‌گذارد. این اسکار (زخم) ریه دیسپلازی برونش ریوی (BPD) نامیده می‌شود. علائم BPD شامل تنفس سریع، کم عمق و تنگی نفس است. نوزادان مبتلا به BPD شدید معمولاً برای کمک به تنفس نیاز به اکسیژن اضافی از لوله‌های داخل بینی خود دارند. این درمان معمولاً پس از چند ماه، زمانی که ریه‌ها بهبود یافتند، متوقف می‌شود. اما کودکان مبتلا به BPD ممکن است به داروهای معمولی مانند گشادکننده‌های برونش نیاز داشته باشند تا به گشاد شدن مجاری تنفسی و تسهیل تنفس کمک کنند.
ناتوانی‌های رشدی
اگر مغز نوزاد در طول سندرم دیسترس تنفسی نوزادان NRDS آسیب ببیند، چه به دلیل خونریزی یا کمبود اکسیژن، می‌تواند منجر به ناتوانی‌های رشدی طولانی مدت، مانند مشکلات یادگیری، مشکلات حرکتی، اختلال در شنوایی و اختلال در بینایی شود. اما این مشکلات رشدی معمولاً شدید نیستند. به عنوان مثال، یک نظرسنجی تخمین زده است که از هر ۴ کودک مبتلا به مشکلات رشد، ۳ کودک دارای ناتوانی خفیف هستند، که نباید مانع از زندگی عادی بزرگسالی آن‌ها شود.