با عارضه تاکی پنه گذرا در نوزادان آشنا شوید
تاکی پنه به مفهوم تند تنفسی یا تنفس شدید است که در برابر کند تنفسی یا آپنه به کار گرفته می‌شود. نوزادان ممکن است پس از تولد به نوعی از تاکی پنه مبتلا شوند که به آن تاکی پنه گذرا می‌گویند. تاکی پنه گذرا همان طور که از اسمش پیداست یک عارضه گذرا و موقتی است، یعنی نوزاد پس از تولد ممکن است برای چند ساعت و یا نهایتاً ۴۸ ساعت دچار این عارضه شود اما این عارضه به خودی خود رفع خواهد شد و معمولاً نیازی به مداخله پزشکی خاصی نیست. نوزادانی که در بدو زندگی دچار این عارضه می‌شوند خوشبختانه در آینده عوارضی را متحمل نمی‌شوند. این مقاله از مجله اینترنتی پینو بیبی اختصاص به عارضه تاکی پنه گذرا در بین نوزادان دارد.
تاکی پنه گذرا در نوزاد
در فرایند تنفس دم، اکسیژن از ریه‌ها وارد جریان خون می‌شود و جهت سوخت و ساز به سلول‌های بدن می‌رسد. با انجام بازدم، دی اکسیدکربن که در نتیجه سوخت و ساز سلولی بوده است از طریق جریان خون به ریه‌ها وارد می‌شود. بنابراین یک تنفس منظم و طبیعی یعنی زمان کافی برای هر دو عمل دم و بازدم فراهم آید تا بدن علاوه بر دریافت اکسیژن کافی، دی اکسید کربن را نیز دفع کند. گاهی سرعت تنفس بیش از اندازه طبیعی کند یا تند می‌شود. در یک انسان بالغ و سالم این شرایط طبیعی است و به ضرب آهنگ تنفس به شرایط نرمال باز می‌گردد؛ برای مثال در یک مسابقه و یا فرار از یک خطر ضرب آهنگ تنفس افزایش مییابد و در شرایطی مثل ریلکسشن، خواب، ماهیگیری این ضرب آهنگ آرام‌تر می‌شود. اما ضرب آهنگ تنفس در کودکان به ویژه نوزادان یک زنگ هشدار می‌باشد و افزایش یا کاهش این ضرب آهنگ باعث بروز مشکلاتی می‌شود و یا خود این ضرب آهنگ نامنظم علامت یک بیماری یا عارضه در نوزادان و اطفال است. دو مشکل تنفسی که زیاد مورد توجه والدین است آپنه (توقف تنفس در خواب) و تاکی پنه (تنفس سریع) مورد توجه است.
تاکی پنه (TTN) در نوزادان
عبارت تاکی پنه بیشتر به عنوان تاکی پنه گذرا Transient Tachypnea of the Newborn در نوزادان استفاده می‌شود. تاکی پنه گذرا نوزادی یک اختلال تنفسی است که در مدت کوتاهی پس از زایمان، اغلب در نوزادان زودرس یا دیررس دیده می‌شود. واژه گذرا به این معنی است که این اختلال عمر کوتاهی دارد و اغلب کمتر از ۴۸ ساعت به طول می‌انجامد.
تاکی پنه گذرا نوزاد
تاکی پنه به معنای تنفس سریع و کم عمق است. ضرب آهنگ تنفسی سریعتر از استانداردی است که به طور معمول اکثر نوزادان تازه متولد شده دارند. به طور طبیعی تعداد تنفس نوزادان ۴۰ تا ۶۰ بار در دقیقه می‌باشد. در تاکی پنه این تعداد بیشتر از این حد نرمال است.
تاکی پنه گذرا در نوزاد چیست؟
برخی از نوزادان در چند ساعت اول زندگی به دلیل یک بیماری ریوی به نام تاکی پنه گذرا نوزاد (TTN) تنفس بسیار سریع یا دشواری دارند. «گذرا» به این معنی است که دوام زیادی ندارد؛ معمولاً کمتر از ۲۴ ساعت به طول می‌انجامد. عبارت «تاکی پنه» (tak-ip-NEE-uh) به معنای سریع نفس کشیدن است.
نوزادان مبتلا به تاکی پنه گذرا در بیمارستان به دقت تحت نظر هستند و برخی ممکن است برای چند روز به اکسیژن اضافی نیاز داشته باشند. اکثر نوزادان بهبودی کامل پیدا می‌کنند. خوشبختانه تاکی پنه گذرا معمولاً هیچ اثر ماندگاری بر رشد یا تکامل کودک ندارد. بر عکس آپنه خواب نوزادی که شوربختانه ممکن است اثرات آن تا بزرگسالی و کهنسالی نیز دست از سر فرد بر ندارد.
چه چیزی باعث تاکی پنه گذرا در نوزاد می‌شود؟
قبل از تولد، جنین در حال رشد از ریه‌های خود برای تنفس استفاده نمی‌کند، تمام اکسیژن مورد نیاز خود را از رگ‌های خونی جفت دریافت می‌کند، در این مدت ریه‌های نوزاد پر از مایع می‌شود.
با نزدیک شدن به موعد زایمان، ریه‌های جنین با ترشح برخی از مواد شیمیایی خاص شروع به جذب مایعات می‌کنند. هم‌چنین ممکن است مقداری از این مایع در حین تولد با عبور نوزاد از کانال زایمان خارج شود زیرا عبور جنین از کانال واژینال باعث ایجاد یک فشار بیرونی به خاطر تنگی کانال زایمان بر قفسه سینه جنین (نوزاد) می‌شود. پس از زایمان، هنگامی‌که نوزاد برای اولین بار نفس می‌کشد، ریه‌ها پر از هوا می‌شوند و مایعات بیشتری به بیرون رانده می‌شود. بعد از آن هر مایع باقی‌مانده از طریق جریان خون و سیستم لنفاوی به آرامی جذب می‌شود یا با سرفه نوزاد خارج می‌شود. در حقیقت گریه اول نوزاد پس از تولد همان تنفس اول نوزاد است.
نوزادان مبتلا به تاکی پنه TTN مایعات اضافی در ریه‌های خود دارند یا مایع موجود در ریه‌ها خیلی آهسته خارج می‌شود بنابراین این نوزادان باید سریعتر و سخت‌تر نفس بکشند تا اکسیژن کافی به ریه‌ها برسانند. این مایعات اختلال در عملکرد ریه‌های نوزاد ایجاد می‌کنند. البته جای نگرانی نیست معمولاً بعد از ۲۴ تا ۷۲ ساعت آتی به کلی درمان می‌شوند. برخی متخصصین به این عارضه نام‌های مانند مرطوب شدن ریه نوزادان و یا باقی ماندن مایع رحمی در ریه نوزادان اطلاق می‌کنند.
عوامل ریسک ابتلا به تاکی پنه گذرا در نوزاد
برخی از عوامل و شرایط احتمال ایجاد تاکی پنه گذار را افزایش می‌دهند و به اصلاح این نوزادان در ریسک ابتلا به تاکی پنه گذرا قرار می‌گیرند. بروز تاکی پنه گذرا در نوزادان در موارد زیر شایع‌تر است:
- نوزادان نارس زیرا ریه‌های آن‌ها به طور کامل رشد نکرده است
- نوزادانی که با زایمان سریع واژینال یا سزارین بدون پیش انقباضات زایمان متولد می‌شوند. این نوزادان تغییرات هورمونی معمول زایمان را پشت سر نمی‌گذارند، بنابراین زمانی برای جذب مایعات زیادی بدن را ندارند.
- نوزادانی که مادران‌شان مبتلا به آسم یا دیابت هستند.
علائم و نشانه‌های تاکی پنه گذرا در نوزاد چیست؟
هر تنفس تند را نمی‌توان به تاکی گنه گذار نسبت داد بنابراین شناخت ضمنی علائم می‌تواند راهگشا باشد. برخی از علائم تاکی پنه گذرا عبارت هستند از:
- تنفس بسیار سریع، بیش از ۶۰ نفس در دقیقه
- صدای غرغر کردن در هنگام بازدم کودک یا ناله غیرعادی
- باز شدن سوراخ های بینی یا تکان دادن سر
- کشیدن پوست بین دنده‌ها یا زیر قفسه سینه با هر نفس (که به عنوان عقب نشینی شناخته می‌شود)
- پوست مایل به آبی اطراف دهان و بینی (به نام سیانوز)
تاکی پنه گذرا در نوزاد چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشکان معمولاً تاکی پنه گذرا را در چند ساعت اول پس از تولد نوزاد تشخیص می‌دهند. پزشک نوزاد را معاینه می‌کند و هم‌چنین ممکن است یک یا تعدادی از آزمایش‌های زیر را تجویز کند:
- اشعه ایکس قفسه سینه: این آزمایش بی‌خطر و بدون درد از مقدار کمی اشعه برای گرفتن عکس از قفسه سینه استفاده می‌کند. پزشکان می‌توانند ببینند که آیا ریه‌ها دارای مایع هستند یا خیر.
- پالس اکسیمتری: این آزمایش بدون درد است و میزان اکسیژن موجود در خون نوزاد را اندازه‌گیری می‌کند. یک تکه نوار کوچک با حسگر اکسیژن در اطراف پای یا دست کودک قرار می‌گیرد و سپس به یک مانیتور متصل می‌شود و بدین ترتیب پالس اکسیژن را اندازه‌گیری می‌کند.
- شمارش کامل خون (CBC): این آزمایش خون بررسی و شمارش تعداد گلبول‌های خون است که جهت بررسی علائم عفونت انجام می‌شود.
تاکی پنه گذرا نوزاد چگونه درمان می‌شود؟
نوزادان مبتلا به تاکی پنه گذرا از نزدیک تحت نظر هستند و ممکن است به بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) منتقل شوند. در آنجا پزشکان ضربان قلب، ضربان تنفس و سطح اکسیژن نوزادان را بررسی می‌کنند تا مطمئن شوند که تنفس کند می‌شود. از آنجا که تشخیص تاکی پنه گذرا از سایر عفونت‌ها به خصوص عفونت‌های دستگاه تنفسی دشوار است، پزشک ممکن است یک دوره آنتی بیوتیک نیز تجویز نماید.
کمک به تنفس در نوزادان تاکی پنه گذرا
برخی از نوزادان مبتلا به تاکی پنه گذرا به اکسیژن اضافی نیاز دارند. این نوزادان، اکسیژن اضافی را از طریق یک لوله کوچک در زیر بینی به نام کانولای بینی دریافت می‌کنند.
نوزادی که اکسیژن اضافی دریافت می‌کند اما هم‌چنان برای نفس کشیدن مشکل دارد، ممکن است به فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) برای جلوگیری از فروپاشی (جمع‌شدگی) ریه‌ها نیاز داشته باشد. CPAP، یک دستگاه است که جریان ثابتی از هوا یا اکسیژن تحت فشار را از طریق کانول یا ماسک بینی به داخل بدن نوزاد وارد می‌کند. این عمل به باز نگه داشتن ریه‌ها در طول تنفس کمک می‌کند.
نحوه تغذیه نوزدان با عارضه تاکی پنه گذار
تغذیه مناسب برای این نوزادان، زمانی که نوزاد آنقدر سریع نفس می‌کشد که نمی‌تواند همزمان پستان مادر بمکد، شیر را قورت دهد و نفس بکشد مشکل‌ساز می‌شود. در این صورت، پزشک ممکن است مایعات و مواد مغذی را از طریق تزریق داخل وریدی (IV) به نوزاد برساند در این صورت این مایعات می‌توانند بدن کودک را هیدراته نگه دارند و از پایین آمدن بیش از حد قند خون جلوگیری کنند.
اگر کودک تاکی پنه گذرا (TTN) دارد و مادر می‌خواهد به نوزاد خود شیر بدهد، با پزشک یا پرستار خود در مورد پمپاژ و ذخیره شیر مادر تا زمانی‌که کودک آماده شیر خوردن شود مشورت کند. گاهی اوقات نوزادان می‌توانند شیر مادر یا شیر خشک را از طریق موارد زیر دریافت کنند:
- نازوگاستریک یا لوله بینی – معده (NG): لوله کوچکی که از طریق بینی وارد بدن کودک می‌شود و غذا را مستقیماً به معده می‌برد.
- اوروگاستریک یا لوله دهانی – معده (OG): لوله کوچکی که از طریق دهان وارد بدن کودک می‌شود و غذا را مستقیماً به معده می‌برد.
اگر برای کودک یکی از این لوله‌های تغذیه‌ای وصل شود، بهتر است مادر برای تامین غذا کودک از شیر خود با پزشک صحبت کند و اگر مشکلی نبود از شیر خود، نوزاد را تغذیه کند.
مدت زمان بهبودی تاکی پنه گذار
علائم تاکی پنه گذرا معمولاً در عرض ۲۴ تا ۷۲ ساعت بهبود مییابد. یک نوزاد زمانی می‌تواند به خانه برود که تنفسش طبیعی است و حداقل ۲۴ ساعت به خوبی و بدون مشکل شیر می‌خورد.
چه زمانی باید با دکتر تماس گرفت؟
نوزادان مبتلا به تاکی پنه گذرا TTN معمولاً به طور کامل بهبود می‌یابند. بروز علائم زیر می‌تواند برای نوزاد مشکل‌ساز و خطرآفرین باشد:
- مشکل تنفس کردن
- به سرعت نفس می‌کشد
- خوب تغذیه نمی‌کند
- پوستی اطراف دهان کودک آبی به نظر می‌رسد
در صورت مشاهده این علائم حتماً به پزشک مراجعه شود.
فعالیت آموزش مداوم
تاکی پنه گذرا در نوزاد (TTN) یک بیماری خوش خیم و خود محدود شده است که می‌تواند در نوزادان در هر سن حاملگی کمی پس از تولد ظاهر شود. علت آن تأخیر در پاکسازی مایع موجود در ریه جنین، پس از تولد است که منجر به تبادل گازی ناکارآمد می‌شود که باعث دیسترس تنفسی (کاهش اکسیژن خون) و تاکی پنه می‌شود. اغلب یک معضل تشخیصی قابل توجه در مراقبت از نوزادان مبتلا به دیسترس تنفسی ایجاد می‌کند. یعنی بسیاری از افراد نمی‌تواند تفاوت بین دیسترس تنفسی و تاکی پنه گذار را از هم متمایز کنند. عارضه تاکی پنه گذار اغلب یک معضل مهم و تشخیصی در مراقبت از نوزادان تازه متولد شده با دیسترس تنفسی ایجاد می‌کند.
چگونه می‌توان مانع بروز عارضه تاکی پنه گذرا در نوزادان شد؟
هیچ روش قطعی برای پیشگیری از بروز عارضه تاکی پنه گذرا در نوزادان وجود ندارد. اما انجام یکسری اقدامات می‌تواند احتمال ایجاد این عارضه را کاهش دهد. تدابیر پیشگرانه به هر حال راهی بی‌ضرر و کم هزینه‌تر هستند حتی اگر بر فرض محال اثربخشی نداشته باشند. برخی از روش‌ها و تدابیر پیشگرانه برای جلوگیری از تولد نوزاد با عارضه تاکی پنه گذار عبارت هستند از:
- ترک سیگار، سیگار عامل بسیاری از اختلالات جنینی و زایمان است.
- انجام منظم معاینه قبل از زایمان
- عدم مصرف الکل (سندرم جنین الکلی را مطالعه نمایید)
- عدم استعمال داروهای خود تجویزی (سندرم محرومیت نوزادی را مطالعه نمایید)
- استفاده از یک رژیم غذایی سالم در دوران بارداری، که شامل مقدار زیادی میوه و سبزیجات تازه، غلات کامل و ویتامین‌ها باشد.
سخن آخر
تاکی پنه گذرا در نوزاد (TTN) یک بیماری خوش خیم و خود محدود شده می‌باشد. این بیماری می‌تواند در نوزادان در هر سن بارداری و مدتی پس از تولد بروز پیدا کند. تاکی پنه گذرا به دلیل تاخیر در پاکسازی مایع ریه جنین پس از تولد ایجاد می‌شود که سبب تبادل ناکارآمد گازهای تنفسی، دیسترس تنفسی و تاکی پنه می‌شود. تاکی پنه گذار همان‌طور که نامش مشخص است خیلی زود رفع می‌شود معمولاً ۲۴ تا ۷۲ ساعت کاملاً نوزاد بهبود مییابد. تاکی پنه و آپنه هر دو نوعی اختلال تنفسی است.