استرابیسم (چشم‌های ضربدری) وضعیتی است که در آن یک چشم در جهتی متفاوت از چشم دیگر می‌چرخد. استرابیم یا لوچی چشم معمولاً در کودکان دیده می‌شود، اما در بزرگسالان نیز ممکن است رخ دهد. درمان ممکن است شامل عینک، وصله زدن، ورزش چشم، دارو درمانی یا جراحی باشد. با پینو بیبی همراه شوید تا با هم این عارضه را بررسی کنیم.
استرابیسم یا چشم‌های نامتقارن چیست؟
استرابیسم (چشم‌های نا متقارن) وضعیتی است که در آن چشم‌های فرد با یکدیگر هم راستا نمی‌شوند. به عبارت دیگر، یک چشم به سمتی می‌چرخد و چشم دیگر ممکن است در جهت مخالف و یا به صورت ثابت به نقطه دیگر خیره شود به عبارتی حرکات مردمک چشم هماهنگ نیست. در شرایط عادی، ۶ ماهیچه‌ای که حرکت چشم را کنترل می‌کنند با هم کار می‌کنند و هر دو چشم را در یک جهت قرار می‌دهند؛ در فردی که استرابیسم دارد، این ماهیچه‌ها در کنترل حرکت چشم مشکل دارند و نمی‌توانند تراز طبیعی چشم (وضعیت چشم) را حفظ کنند. در حالی که استرابیسم (لوچی چشم) عمدتاً در دوران کودکی دیده می‌شود، بزرگسالان نیز می‌توانند استرابیسم را تجربه کنند. در بیشتر موارد، سکته مغزی باعث ناهماهنگی چشم در بزرگسالان می‌شود. علت دیگر ضربه به چشم یا لوب پس‌سری است اما ممکن است یک فرد بزرگسال مبتلا به استرابیسم دوران کودکی باشد که درمان نشده و یا درمان شده و برگشته (عود کرده) یا بدتر شده است.
انواع استرابیسم (انحراف چشم) چیست؟
انواع مختلفی از استرابیسم وجود دارد. رایج‌ترین آنها عبارت هستند از:
- ازوتروپی تطبیقی Accommodative Esotropia: این اغلب در موارد دوربینی اصلاح نشده و سابقه خانوادگی چشم‌ها رخ می‌دهد. از آن جایی که توانایی فوکوس با نقطه‌ای که چشمان شما به سمت آن می‌روند مرتبط است، تلاش اضافی برای تمرکز مورد نیاز برای نگه داشتن اشیای دور در فوکوس واضح ممکن است باعث شود چشم‌های شما تغییر کند (چرخیدن چشم‌ها به سمت داخل)
- اگزوتروپی متناوب Intermittent Exotropia: در این نوع استرابیسم، یک چشم روی هدف ثابت می‌شود (تمرکز) در حالی که چشم دیگر به سمت بیرون می‌رود. اغلب، چشم فرد مبتلا به طور متناوب بین نگاه مستقیم و چرخش به بیرون تغییر می‌کند.
- ازوتروپی نوزادی Infantile Esotropia: در این نوع استرابیسم، نوزادان قبل از ۶ ماهگی چرخش قابل توجهی به داخل هر دو چشم خود را نشان می‌دهند. معمولاً مقدار قابل توجهی دوربینی وجود ندارد و استفاده از عینک مشکل را اصلاح نمی‌کند. چرخش به داخل ممکن است ابتدا به صورت نامنظم اتفاق بیفتد، اما به زودی ثابت می‌شود. زمانی وجود دارد که فرزند به دور و نزدیک نگاه می‌کند. درمان این نوع استرابیسم، جراحی بر روی عضلات یک یا هر دو چشم برای اصلاح هم ترازی است.
پزشکان هم چنین ممکن است استرابیسم را بر اساس این که نقاط چشم شما نامرتب هستند، تعداد دفعات وقوع آن، اگر فقط برای یک چشم اتفاق می‌افتد و یا بین چشم چپ و راست می‌رود، استفاده کنند بنابراین، استرابیسم را می‌توان به روش‌های زیر توصیف کرد:
- چشم به سمت داخل (ازوتروپی) می‌رود.
- چشم به بیرون (اگزوتروپی) اشاره می‌کند.
- ازوتروپیا و اگزوتروپی اشکالی از استرابیسم افقی هستند.
- چشم به سمت بالا می‌رود (هیپرتروپی)
- چشم رو به پایین است (هیپوتروپی)
- هایپرتروپی و هیپوتروپی اشکال استرابیسم عمودی هستند.
- ثابت یا متناوب است (فقط گاهی اوقات اتفاق می‌افتد). نام دیگر استرابیسم متناوب استرابیسم گذرا است.
- یک طرفه است (همیشه در یک چشم است).
- متناوب است (گاهی در یک چشم و گاهی در چشم دیگر اتفاق می‌افتد).
پزشکان هم چنین ممکن است استرابیسم را بر اساس اعصابی که به درستی کار نمی‌کنند، مانند فلج حرکتی چشمی، فلج مایل فوقانی یا فلج ابداکنس طبقه‌بندی کنند (علل این نوع خاص استرابیسم عصب سوم، چهارم و ششم جمجمه‌ای است).
استرابیسم چقدر شایع است؟
تخمین زده می‌شود که ۴ درصد از جمعیت ایالات متحده (یا حدود ۱۳ میلیون نفر) به استرابیسم (چشمان لوچ) مبتلا هستند.
علائم استرابیسم چیست؟
علائم استرابیسم عبارت هستند از:
- دوبینی
- بستن یا پوشاندن یک چشم هنگام نگاه کردن به چیزی در نزدیکی
- کج کردن یا چرخاندن سر
- سردرد
- مشکل در خواندن
- خستگی چشم
- بستن یک چشم هنگام نگاه کردن به اشیاء دور یا زمانی که فرد در نور شدید هستید.
علائم استرابیسم چه زمانی ظاهر می‌شود؟
استرابیسم معمولاً در نوزادان و کودکان خردسال ظاهر می‌شود و اغلب در زمانی که کودک ۳ ساله می‌شود، رخ می‌دهد اما طبیعی است که نوزاد هر از گاهی چشم‌های نامتقارن و یا نامتمرکز داشته باشد. در سن ۳ تا ۴ ماهگی، چشمان کودک باید بتواند روی اشیاء کوچک متمرکز شود و آنها باید صاف و در یک راستا باشند. یک کودک ۶ ماهه باید بتواند روی اشیاء نزدیک و دور تمرکز کند. ظهور ناگهانی استرابیسم (به ویژه با دید دوگانه) در یک کودک بزرگ‌تر یا بزرگسال میتواند نشان دهنده یک اختلال عصبی جدی‌تر باشد. اگر شما یا فرزند بزرگ‌ترتان دچار ناهماهنگی چشم‌ها می‌شوید یا این اتفاق به طور ناگهانی اتفاق می‌افتد، فوراً با پزشک تماس بگیرید. برای تقویت بینایی نوزاد مقاله مربوطه را در مجله اینترنتی پینو بیبی مطالعه بفرمایید.
شبه استرابیسم یا ایرتابیوم کاذب چیست؟
وضعیتی به نام شبه استرابیسم (استرابیسم کاذب) باعث می‌شود به نظر برسد که چشمان کودک شما نامرتب و نامتقارن است در حالی که واقعاً این طور نیست. این ممکن است به این دلیل اتفاق بیفتد که کودک شما پوست اضافی دارد که گوشه‌های داخلی چشم او را می‌پوشاند و یا پل بینی او صاف است. همان طور که صورت کودک شما رشد می‌کند و رشد می‌کند، چشمان او دیگر نامرتب به نظر نمی‌رسد.
چه چیزی باعث استرابیسم می‌شود؟
بیشتر استرابیسم به دلیل مشکل در کنترل عصبی عضلانی حرکت چشم شما رخ می‌دهد که مغز شما را درگیر می‌کند. به ندرت، مشکلی با عضله واقعی چشم وجود دارد. عامل دیگر سابقه خانوادگی است. در حدود ۳۰ درصد از کودکان مبتلا به استرابیسم یکی از اعضای خانواده کودک استرابیوم یا بیماری مشابه دارد.
عوامل خطر برای استرابیسم
سایر شرایطی که عوامل خطر برای ناهماهنگی چشم‌ها هستند عبارت هستند از:
- عیوب انکساری اصلاح نشده
- دید ضعیف در یک چشم
- فلج مغزی
- سندرم داون (۲۰ تا ۶۰ درصد افراد مبتلا به سندرم داون نیز استرابیسم دارند).
- هیدروسفالی (بیماری که شما با آن متولد می‌شوید و منجر به تجمع مایع در مغز می‌شود).
- تومورهای مغزی
- سکته مغزی (علت اصلی استرابیسم در بزرگسالان)
- آسیب‌های سر که میتواند به ناحیه‌ای از مغز که مسئول کنترل حرکت چشم است، اعصابی که حرکت چشم را کنترل می‌کنند و ماهیچه‌های چشم آسیب برساند.
- مشکلات سیستم عصبی
- بیماری گریوز (تولید بیش از حد هورمون تیروئید)
عوارض استرابیسم چیست؟
برخی بر این باورند که کودکان با چشم‌های ناهماهنگ رشد می‌کنند یا این وضعیت خود به خود بهتر می‌شود. در حقیقت، اگر لوچی چشم درمان نشود، میتواند بدتر شود. اگر چشمان کودک شما به درستی در یک راستا قرار نگرفته‌اند، ممکن است به یکی از موارد زیر مبتلا باشد:
- تنبلی چشم (آمبلیوپی) یا دید ضعیف دائمی در چشم برگشته. وقتی چشمان شما به جهات مختلف نگاه می‌کنند، مغز دو تصویر دریافت می‌کند. برای جلوگیری از دوبینی، مغز ممکن است تصویر چشم چرخانده را نادیده بگیرد و در نتیجه دید در آن چشم ضعیف شود.
- تاری دید، که میتواند بر عملکرد در مدرسه و محل کار و لذت بردن از سرگرمی‌ها و فعالیتهای اوقات فراغت تأثیر بگذارد.
- خستگی چشم
- خستگی
- سردرد
- دوبینی
- دید سه بعدی (۳ بعدی) ضعیف
- عزت نفس پایین (به دلیل شرمساری در مورد ظاهر چشمان)
هم چنین ممکن است یک مشکل جدی (مانند تومور مغزی) نادیده گرفته شود اگر پزشک، استرابیسم را تشخیص داده و درمان را دنبال نکنید و پروسه معالجه را جدی نگیرید.
چگونه استرابیسم تشخیص داده می‌شود؟
هر کودک بزرگ‌تر از ۴ ماه که به نظر می‌رسد مبتلا به استرابیسم است، باید توسط چشم‌پزشک اطفال معاینه کامل چشم انجام شود و زمان بیشتری برای بررسی نحوه تمرکز و حرکت چشم‌هایش صرف شود. امتحان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سابقه پزشکی (برای تعیین علائم، سابقه خانوادگی، مشکلات سلامت عمومی، داروهای مورد استفاده و سایر علل احتمالی علائم).
- حدت بینایی (خواندن حروف از نمودار چشمی یا بررسی رفتار بینایی کودکان خردسال).
- انکسار (چک کردن چشمان آنها با یک سری لنزهای اصلاحی برای اندازه‌گیری نحوه تمرکز نور). لازم نیست کودکان آنقدر بزرگ باشند که هنگام بررسی عینک، بازخورد شفاهی بدهند.
- تست‌های تراز و تمرکز
- معاینه پس از گشاد کردن مردمک چشم برای تعیین سلامت ساختارهای داخلی چشم.
عوامل دیگری که باید در نظر گرفت که به تعیین علت و درمان استرابیسم کمک می‌کند:
- آیا مشکل به طور ناگهانی ایجاد شد یا به مرور زمان؟
- آیا در ۶ ماه اول زندگی وجود داشته یا بعداً رخ داده است؟
- آیا همیشه روی همان چشم تأثیر می‌گذارد یا بین چشم‌ها جا به جا می‌شود؟
- درجه چرخش کوچک، متوسط یا بزرگ است؟
- آیا همیشه وجود دارد و یا فقط بخشی از زمان است؟
- آیا سابقه خانوادگی استرابیسم وجود دارد؟
استرابیسم چگونه درمان می‌شود؟
گزینه‌های درمانی مختلفی برای استرابیسم وجود دارد. چشم پزشک در مورد این که کدام گزینه برای شرایط خاص شما بهترین است صحبت خواهد کرد. گزینه‌های درمانی عبارت هستند از:
- عینک یا لنز تماسی: اگر عیوب انکساری اصلاح نشده دارد، لنزهای اصلاحی ممکن است به چشمان کمک کنند صاف بمانند، زیرا آنها به تلاش کمتری برای تمرکز نیاز دارند.
- لنزهای منشوری: لنزهای ویژه‌ای که می‌توانند نور ورودی به چشم را خم کنند تا دید دوگانه را کاهش دهند.
- ارتوپتیک (تمرینات چشم): ممکن است روی برخی از انواع استرابیسم، به ویژه نارسایی همگرایی (نوعی اگزوتروپی) موثر باشد.
- داروها: قطره‌های چشمی، پمادها یا تزریق سم بوتولینوم نوع A مانند بوتاکس می‌توانند عضله چشمی را که بیش از حد فعال هستند تضعیف کنند. بسته به شرایط پزشکی، این درمان‌ها ممکن است همراه با جراحی یا به جای آن استفاده شوند.
- وصله زدن (چسباندن): برای درمان آمبلیوپی، در صورتی که همزمان با استرابیسم دچار آن هستید. بهبود بینایی ممکن است کنترل ناهماهنگی چشم را نیز بهبود بخشد.
- جراحی عضله چشم (جراحی استرابیسم): جراحی طول یا موقعیت ماهیچه‌های چشم را تغییر می‌دهد تا چشمان شما به درستی تراز شوند. این عمل تحت بیهوشی عمومی با بخیه‌های قابل حل انجام می‌شود. گاهی اوقات، به بزرگسالان جراحی استرابیسم قابل تنظیم پیشنهاد می‌شود، جایی که موقعیت عضلات چشم پس از جراحی تنظیم می‌شود.
شما باید برای پیگیری به پزشک خود مراجعه کنید تا ببینید آیا به درمان‌ها پاسخ داده‌اید یا خیر. پزشک شما هر گونه تنظیمات لازم را انجام خواهد داد.
آیا می‌توان از استرابیسم پیشگیری کرد؟
پاسخ منفی است. خیر، شما نمی‌توانید از استرابیسم جلوگیری کنید. اما اگر مشکوک به استرابیسم هستید، می‌توانید با درخواست از پزشک فرزندتان، مطمئن شوید که هر گونه بیماری چشمی در اوایل تشخیص داده می‌شود. اگر بزرگسال هستید، در صورت مشاهده هرگونه مشکل در بینایی خود، به خصوص اگر سکته مغزی یا هر نوع آسیب چشمی‌داشته‌اید، با یک متخصص چشم تماس بگیرید. برای کودکان و بزرگسالان، پیروی از برنامه مهم است. برنامه‌ای که پزشک مراقبت از چشم شما توصیه می‌کند.
پیش آگهی (چشم انداز) استرابیسم چیست؟
اگر فرزند شما به استرابیسم مبتلا است، تشخیص و درمان میتواند منجر به دید عالی و درک عمق شود. درمان هم چنین میتواند فرد مبتلا را در برابر از دست دادن بینایی محافظت کند. فرد مبتلا به استرابیوم یا انحراف چشم میتواند در هر سنی حتی اگر بالغ هست، درمان استرابیسم را دریافت کند.
برای انحراف چشم چه زمانی باید به پزشک خود مراجعه کرد؟
اگر مشکوک هستید که چشم‌های فرزندتان ناهماهنگ است و یا چشم‌های‌تان نامرتب و نامتقارن است، با یک چشم پزشک قرار ملاقات بگذارید. درمان‌های موفقی برای استرابیسم وجود دارد. اگر آسیب چشمی دارید و یا متوجه تغییر ناگهانی در بینایی شدید، همیشه باید با یک پزشک مراقبت‌های بهداشتی تماس بگیرید.
سخن آخر
اگر نوزاد جدیدی دارید، احتمالاً زمان زیادی را صرف نگاه کردن به او می‌کنید. در ابتدا، چشمان کودک متمرکز نیست، اما به تدریج تغییر می‌کند اما اگر در مورد چشم یا بینایی فرزندتان سوالی دارید، حتماً از پزشک خود بپرسید. کودک شما نیازی به پاسخگویی به پزشک شما برای انجام تست استرابیسم ندارد، وضعیتی که در آن چشم‌ها نامرتب، نامتقارن و لوچ هستند. اگر شما یا کودک‌تان چشم‌های نامرتب و صربدری دارید، به یاد داشته باشید که استرابیسم را می‌توان با موفقیت درمان کرد. پزشک شما میتواند اطلاعات بیشتری در مورد وضعیت منحصر به فرد شما به شما ارائه دهد.