سندروم شوک توکسیک
سندرم شوک سمی (TSS) یک بیماری نادر اما جدی است که توسط گونه‌های خاصی از باکتری‌ها ایجاد میشود. برخی از عفونت‌های باکتریایی سموم را در جریان خون آزاد می‌کنند و سپس سموم را به اندام‌های بدن پخش می‌کنند. این می‌تواند باعث آسیب شدید و بیماری شود. این سندرم اغلب با استفاده از تامپون یا کاپ قاعدگی و یا دیافراگم ضد بارداری همراه است، اما می‌تواند هر شخص دیگری را نیز تحت تاثیر قرار دهد. این سندرم باعث انتشار سموم در جریان خون میشود و باعث آسیب شدید به اندام‌ها یا مرگ میشود. دانستن علائم سندرم شوک سمی و جستجوی درمان سریع بهترین راهکار برای مدیریت و کنترل عارضه است. از این رو مطالعه این مقاله پینو بیبی را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
سندرم شوک سمی (TSS) چیست؟
سندرم شوک سمی (TSS: Toxic Shock Syndrome) یک وضعیت نادر اما بالقوه تهدید کننده زندگی است که توسط سویه‌های خاصی از باکتری‌ها ایجاد میشود که سم تولید می‌کنند. این سموم وارد جریان خون فرد می‌شوند و می‌توانند اندام‌هایی مانند قلب، کبد یا کلیه‌ها را تحت تاثیر قرار دهند. این سندرم اغلب با استفاده از تامپون و یا کاپ در دوران قاعدگی همراه است. با این حال، سندرم شوک سمی می‌تواند هر فردی را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد. زخم‌های پوستی، برش‌های جراحی، تامپون بینی، خراش‌ها، سوختگی‌ها یا سایر نواحی آسیب دیده پوست می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. نیمی از موارد ابتلا به این سندرم ربطی به قاعدگی ندارند اما بهر حال درصد قابل توجهی از ریسم ابتلا مربوط به بانوان در دوره پریود است.
علائم TSS به طور ناگهانی رخ می‌دهد و به سرعت بدتر میشود. با این حال، اگر TSS به سرعت تشخیص داده شود و درمان شود، اکثر افراد بهبود می‌یابند.
سندرم شوک سمی (TSS) چقدر شایع است؟
سندرم شوک سمی از هر صد هزار نفر یک نفر را مبتلا می‌کند. TSS در افرادی که در بدو تولد مونث شده‌اند (AFAB) شایع‌تر است، اما می‌تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد. تا دهه ۱۹۹۰ میلادی، این سندرم بیشتر با افرادی مرتبط بود که از تامپون‌های فوق جاذب در طول دوره پریود خود استفاده می‌کردند.
چه چیزی باعث سندرم شوک سمی (TSS) میشود؟
بیشتر موارد سندرم شوک سمی، توسط سم تولید شده به وسیله باکتری استافیلوکوکوس اورئوس (عفونت استاف) و استرپتوکوک پیوژنز (عفونت استرپتوکوکی گروه A) ایجاد میشود. کلستریدیوم سوردلی هم‌چنین می‌تواند باعث سندرم شوک توکسیک شود، اما کمتر شایع است.
در شرایط عادی، این باکتری‌ها روی پوست یا غشاهای مخاطی (مانند گلو یا دهان) افراد زندگی می‌کنند بدون این که هیچ عارضه‌ای ایجاد کنند. با این حال، تحت شرایط خاص، برخی از سویه‌های باکتری ممکن است به سرعت شروع به رشد کرده و سموم تولید کنند.
هنگامی که از تامپون استفاده میشود، باکتری استافیلوکوکوس اورئوس (استاف) ممکن است در واژن گیر کند و از طریق دهانه رحم وارد رحم شود. باکتری‌ها ممکن است روی تامپون‌ها رشد کنند، به ویژه اگر در زمان مناسب تعویض نشوند. اگر جریان قاعدگی کم باشد و از تامپون فوق جاذب و یا کاپ قاعدگی استفاده شود، ممکن است باکتری‌ها نیز رشد کنند. تامپون‌ها هم‌چنین می‌توانند بریدگی‌های ریز در واژن ایجاد کنند و باکتری‌ها می‌توانند وارد جریان خون شوند.
ترک استفاده از تامپون یا کاپ قاعدگی برای مدت طولانی تنها راه برای ابتلا به سندرم شوک سمی نیست. متخصصان پزشکی اکنون می‌دانند که هر چیزی که بیش از زمان توصیه شده در واژن بماند می‌تواند خطر ابتلا به سندرم شوک سمی را افزایش دهد. این شامل تجهیزات و ابزار پیشگیری از بارداری مانند کلاهک‌های دهانه رحم، اسفنج‌ها یا دیافراگم‌ها، یا فنجان‌های قاعدگی و کاندم زنانه نیز میشود.
سندرم شوک سمی زمانی رخ می‌دهد که باکتری وارد زخم‌ها، بریدگی‌ها یا زخم‌های باز بدن شود. این می‌تواند ناشی از عفونت پوست، جراحی، زایمان یا تامپون بینی باشد که برای متوقف کردن ترشحات آن نیاز به استفاده از گاز استریل است.
چه باکتری‌هایی باعث سندرم شوک سمی (TSS) می‌شوند؟
سندرم شوک سمی از عفونت‌های استافیلوکوک در اواخر دهه ۱۹۷۰ میلادی و اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی شناسایی شد، زمانی که تامپون‌های بسیار جاذب به طور گسترده توسط زنان طی دوره پریود استفاده می‌شد. با توجه به تغییرات در نحوه ساخت تامپون، بروز TSS ناشی از تامپون کاهش یافته است. TSS ناشی از عفونت‌های استرپتوکوک بیشتر در کودکان و افراد مسن دیده میشود. سایر افراد در معرض خطر مانند افراد مبتلا به دیابت، بیماری مزمن ریوی یا بیماری قلبی و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند. باکتری‌های زیر باعث ایجاد سندرم شوک سمی (TSS) می‌شوند:
- استافیلوکوکوس اورئوس (S. aureus یا Staph): این باکتری به طور معمول در بدن زندگی می‌کند. هنگام استفاده از تامپون می‌تواند از طریق زخم‌های پوستی و پارگی‌های کوچک واژن وارد جریان خون شود.
- استرپتوکوک پیوژنز (S. pyogenes یا استرپتوکوک گروه A): این نوع باکتری باعث ایجاد سندرم شوک سمی در افرادی میشود که اخیراً گلودرد استرپتوکوکی، مخملک، زرد زخم یا سایر عفونت‌های ناشی از استرپتوکوک گروه A داشته‌اند.
- کلستریدیوم سوردلی (C. sordellii): یک باکتری که معمولاً در واژن یافت میشود در طول قاعدگی، زایمان یا سایر روش‌های و ابزارهای زنانه (محصولات قاعدگی یا ضد بارداری) وارد رحم میشود. مصرف داخل وریدی دارو نیز می‌تواند باعث عفونت C. sordellii شود.
علائم سندرم شوک سمی چیست؟
علائم نشانگان شوک سمی (TSS) شامل بسیاری از سیستم‌ها میشود و ممکن است شبیه سایر عفونت‌ها باشد. در حالی که هر فرد ممکن است علائم متفاوتی را تجربه کند، علائم سندرم شوک توکسیک ممکن است بسته به نوع باکتری تولید کننده سم متفاوت باشد. آن‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- تب شدید ناگهانی، لرز، بدن درد و سایر علائم شبیه آنفولانزا
- حالت تهوع یا استفراغ
- اسهال آبکی
- بثورات شبیه آفتاب سوختگی بد یا نقاط قرمز روی پوست
- سرگیجه، سبکی سر یا غش
- فشار خون پایین (هیپوتانسیون)
- تاکی کاردی (ضربان قلب)
- قرمزی در چشم‌ها (ورم ملتحمه) و گلو
- لایه‌برداری پوست کف پا یا کف دست
شایع‌ترین علائم TSS استافیلوکوک
موارد زیر شایع‌ترین علائم TSS استافیلوکوک هستند:
- تب بالاتر از ۱۰۲ درجه فارنهایت (۳۸.۹ درجه سانتی‌گراد)
- لرز
- احساس ناخوشی
- سردرد
- خستگی
- راش‌هایی که قرمز و صاف هستند و بیشتر نواحی بدن را می‌پوشانند.
- ریزش پوست در ورقه‌های بزرگ، به ویژه روی کف دست و پا، یک تا دو هفته پس از شروع علائم مشاهده میشود.
- فشار خون پایین
- استفراغ و اسهال
- درد عضلانی
- افزایش جریان خون در دهان، چشم‌ها و واژن و قرمز نشان دادن آن‌ها
- کاهش خروجی ادرار و رسوب در ادرار
- کاهش عملکرد کبد
- کبودی به دلیل تعداد کم پلاکت خون
- گیجی و سردرگمی
شایع‌ترین علائم TSS استرپتوکوک
موارد زیر شایع‌ترین علائم TSS استرپتوکوک است:
- فشار خون به طور خطرناکی پایین است
- شوکه شدن
- کاهش عملکرد کلیه
- مشکلات خونریزی
- کبودی به دلیل تعداد کم پلاکت خون
- راش‌هایی که قرمز و صاف هستند و بیشتر نواحی بدن را می‌پوشانند.
- نارسایی کبد
- ریزش پوست در ورقه‌های بزرگ، به خصوص روی کف دست و پا (این همیشه اتفاق نمی‌افتد)
- دشواری در تنفس
شایع‌ترین علائم سندرم شوک سمی در باکتری C. sordellii
موارد زیر شایع‌ترین علائم سندرم شوک سمی در باکتری C. sordellii هستند:
- حالت تهوع و یا استفراغ
- بی‌حالی
- علائم شبیه آنفولانزا
- حساسیت شکمی
- تورم عمومی ناشی از تجمع مایعات
- تعداد بالای گلبول‌های سفید و گلبول‌های قرمز خون
- بدون تب
- فشار خون پایین
- ضربان قلب بسیار سریع
چه مدت طول می‌کشد تا شوک سمی ناشی از تامپون بروز کند؟
زمان مشخصی برای شروع علائم TSS پس از استفاده از تامپون وجود ندارد. با این حال، تامپون‌ها باید پس از هشت ساعت از واژن خارج شوند تا خطر ابتلا به سندرم شوک سمی کاهش یابد. این بدان معنا است که اگر تامپون بیش از هشت ساعت در واژن باقی بماند، احتمالاً TSS ایجاد خواهد شد. یعنی مطالعات نشان داده‌اند که استفاده طولانی مدت از تامپون باعث تولید باکتری‌های مضر میشود.
چه مدت طول می‌کشد تا علائم سندرم شوک سمی ظاهر شود؟
شروع علائم معمولاً ناگهانی است. سندرم شوک سمی طی چند روز پس از حمله باکتری به جریان خون رخ می‌دهد. این بدان معنا نیست که هر بار که فرد عفونت استاف یا استرپتوکوکی داشته باشد به سندرم شوک سمی مبتلا میشود، یا این که در اثر باقی گذاشتن لکه به آن مبتلا میشود. علائم در بیش از هشت ساعت عود می‌کند.
آیا نوار بهداشتی می‌تواند باعث سندرم شوک سمی شود؟
بله، پد یا نوار بهداشتی نیز می‌تواند همچنان می‌تواند به سندرم شوک سمی مبتلا شود، هر چند کمتر رایج است، اما ممکن است اتفاق بیفتد. این به این دلیل است که باکتری‌ها باعث این بیماری می‌شوند نه تامپون، پد و یا کاپ.
سندرم شوک سمی (TSS) چگونه تشخیص داده میشود؟
رد کردن بیماری‌های مشابه (مانند تب خالدار کوه راکی) در تشخیص TSS حیاتی است. سایر آزمایشات تشخیصی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- فرد بیمار واژن خود را معاینه کند.
- انجام کشت بافت را از واژن، دهانه رحم یا گلو تا بتوان آن‌ها را برای وجود باکتری استافیلوکوک یا استرپتوکوک بررسی کرد.
- تهیه نمونه بافتی از زخم یا عفونت (برای TSS غیرقاعدگی)
- کشت‌های خون: آزمایش‌هایی که برای یافتن و شناسایی میکروارگانیسم‌ها استفاده میشود.
- آزمایشات خون: آزمایش‌هایی برای اندازه‌گیری زمان لخته شدن و خونریزی، تعداد سلول‌ها، الکترولیت‌ها و عملکرد کبد و غیره.
- آزمایشات ادرار برای تعیین نوع باکتری یا ویروس
اگر علائم شدید است یا پیشرفت کرده است، پزشک ممکن است این آزمایش‌ها را برای بررسی سلامت سایر اندام‌ها تجویز کند:
- سی تی اسکن
- اشعه ایکس قفسه سینه
- تپ ستون فقرات (پنکسیون کمری): روشی که شامل وارد کردن یک سوزن در بین مهره‌های ستون فقرات برای کشیدن مایع نخاعی و بررسی وجود باکتری است.
سندرم شوک سمی (TSS) چگونه درمان میشود؟
درمان خاص توسط پزشک و بر اساس سن، سلامتی و سابقه پزشکی بیمار، وسعت بیماری و تحمل بیمار برای داروها، رویه‌ها یا درمان‌های خاص صورت می‌گیرد.
درمان معمولاً شامل بستری شدن در بیمارستان به دلیل ماهیت بالقوه تهدید کننده زندگی سندرم شوک توکسیک است. در ابتدا، پزشک هر گونه تامپون یا وسیله پیشگیری از بارداری را در صورت مشکوک بودن به آن از واژن خارج می‌کند. سپس به فرد مایعات داخل وریدی (IV) و احتمالاً داروهایی برای افزایش فشار خون در صورت پایین بودن آن داده میشود.
درمان استاندارد عفونت استافیلوکوک یا استرپتوکوک شامل مصرف آنتی‌بیوتیک از طریق IV است. آنتی‌بیوتیک‌ها به کنترل رشد باکتری‌ها کمک می‌کنند، اما سمومی را که قبلاً در بدن انباشته شده‌اند از بین نمی‌برند.
درمان TSS ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- دادن آنتی بیوتیک داخل وریدی (از طریق ورید) برای درمان عفونت
- دادن فرآورده‌های خونی و آنتی‌بادی‌های خالص گرفته شده از خون اهدایی (معروف به ایمونوگلوبولین جمع شده) برای کمک به بدن در مبارزه با عفونت
- تزریق مایعات داخل وریدی برای درمان شوک و جلوگیری از کم آبی و آسیب اندام
- داروهای قلب در افراد مبتلا به فشار خون بسیار پایین
- دیالیز در افرادی که دچار نارسایی کلیه می‌شوند
- اکسیژن اضافی یا تهویه مکانیکی برای کمک به تنفس
- تمیز کردن زخم عفونی و جراحی برای برداشتن بافت مرده. به ندرت ممکن است لازم باشد ناحیه آسیب دیده قطع شود.
عوارض سندرم شوک سمی در صورت عدم درمان چیست؟
سندرم شوک سمی جدی و تهدید کننده زندگی است. علائم می‌توانند به سرعت پیشرفت کنند و درمان فوری ضروری است. اگر سندرم شوک توکسیک درمان نشود، شوک، نارسایی اندام، قطع اندام (به قطع انگشتان دست، انگشتان پا و یا دست و پا) و مرگ ممکن است رخ دهد.
آیا سندرم شوک سمی (TSS) به خودی خود از بین می‌رود؟
خیر، سندرم شوک سمی به خودی خود از بین نمی‌رود. درمان سریع برای جلوگیری از عوارض بالقوه کشنده ضروری است.
چگونه می‌توان از سندرم شوک سمی (TSS) جلوگیری کرد؟
فرد می‌تواند اقداماتی را برای کاهش خطر ابتلا به سندرم شوک توکسیک انجام دهید. برخی از این موارد عبارت هستند از:
- در دوران قاعدگی به جای تامپون یا کاپ از نوار بهداشتی استفاده کنید و در طول شب از پد بهداشتی استفاده کنید. تغییر از تامپون به پد یک روز در میان یا زمانی که جریان قاعدگی شدیدتر است نیز ممکن است به کاهش خطر کمک کند.
- تامپون‌ها را هر چهار تا هشت ساعت یکبار عوض کنید. اگر جریان قاعدگی سنگین باشد، ممکن است نیاز باشد تامپون‌ها را بیشتر و در فواصل زمان کوتاه‌تر تعویض کنید.
- از تامپونی با کمترین میزان جذب مورد نیاز برای جریان خود استفاده کنید.
- زمانی که خونروش قاعدگی وجود ندارد از تامپون استفاده نشود.
- برای جلوگیری از عفونت، برش‌ها و نواحی جراحی را تمیز نگه دارید. اگر متوجه تورم، قرمزی یا گرمای غیرمعمول در نزدیکی زخم شدید، به پزشک خود مراجعه کنید.
- هنگام استفاده از داروهای ضد بارداری واژینال مانند اسفنج، کلاهک یا دیافراگم و کاندوم زنانه دستورالعمل‌ها را دنبال کنید.
احتمال عود سندرم شوک سمی در افرادی که قبلاً آن را داشته‌اند بیشتر است. اگر از یک مورد TSS بهبود یافته‌اید، باید از استفاده از تامپون در طول قاعدگی خودداری کنید.
عوامل خطر برای سندرم شوک سمی (TSS) چیست؟
بیشتر موارد سندرم شوک سمی با استفاده از تامپون‌های بسیار جذب کننده همراه است. افراد در سنین باروری که در دوران قاعدگی از تامپون استفاده می‌کنند بیشتر در معرض خطر ابتلا به آن هستند. با این حال، موارد سندرم شوک سمی در افراد غیرقاعدگی نیز رخ می‌دهد. افرادی که تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند ممکن است دچار عفونت زخم شوند که منجر به TSS میشود.
در میان افرادی که در بدو تولد به آن‌ها زن اختصاص داده شده است، سایر عوامل خطر شامل زایمان، جراحی روی رحم و استفاده از وسایل کنترل بارداری مانند دیافراگم یا اسفنج‌های ضد بارداری است.
موارد زیر می‌تواند خطر ابتلا به TSS را افزایش دهد:
- استفاده از تامپون و کاپ: به خصوص اگر آن‌ها را برای مدت طولانی‌تر از حد توصیه شده در داخل واژن بگذارید یا از تامپون‌های فوق جاذب یا فنجان‌های قاعدگی استفاده می‌کنید.
- استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری مانند دیافراگم، کلاهک، اسفنج و کاندم زنانه.
- مشکل پوست مانند بریدگی، سوختگی، جوش، نیش حشره یا زخم بعد از جراحی.
- داشتن یک جراحی اخیر، سقط جنین یا زایمان اخیر و سزارین.
- استفاده از تامپون بینی برای درمان خونریزی بینی.
- داشتن عفونت استافیلوکوکی یا عفونت استرپتوککی، مانند عفونت گلو، زرد زخم یا سلولیت.
میزان بقای سندرم شوک سمی چقدر است؟
سندرم شوک سمی در ۳۰ تا ۷۰ درصد موارد می‌تواند منجر به مرگ شود. تشخیص و درمان سریع منجر به بهترین نتایج میشود.
چه زمانی باید به پزشک بخاطر سندرم شوک سمی مراجعه کرد؟
سندرم شوک سمی ممکن است مانند سایر عفونت‌ها شروع شود، اما می‌تواند به سرعت به یک بیماری به طور جدی تهدید کننده زندگی تبدیل شود. اگر یک بیماری خفیف به سرعت با علائم کل بدن شدید شد، باید فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی بود. اگر علائم سندرم شوک توکسیک وجود دارد، به خصوص اگر فرد از تامپون استفاده کرده، زخم پوستی دارد یا اخیراً جراحی کرده است، لازم است تا سریعاً با پزشک خود تماس بگیرد.
سخن آخر
سندرم شوک سمی (TSS) یک بیماری نادر اما تهدید کننده زندگی است که در اثر رشد بیش از حد دو باکتری رایج ایجاد میشود. این باعث میشود بدن فرد سمومی را ترشح کند که می‌تواند باعث نارسایی اندام یا مرگ شود. زمانی تصور می‌شد که بروز این سندرم صرفاً مربوط به استفاده از تامپون یا وسایل داخل واژن است، اکنون می‌دانیم که هر فردی در هر سنی ممکن است به سندرم شوک سمی مبتلا شود. علائم اصلی سندرم شوک توکسیک (TSS) تب ناگهانی، علائم شبیه آنفولانزا، اسهال و فشار خون پایین است. اگر فردی علائمی از سندرم شوک توکسیک دارد باید با پزشک تماس بگیرد یا به اورژانس مراجعه کند. TSS نیاز به درمان سریع با آنتی‌بیوتیک‌ها، مایعات و دارو برای بهترین نتایج دارد. از آن جایی که عفونت مجدد شایع است، دختران و زنان در طی قاعدگی در صورت داشتن سندرم شوک توکسیک باید از مصرف تامپون جداً خودداری کنند. مراقبت سریع و کامل از زخم برای جلوگیری از TSS بسیار مهم است. استفاده حداقلی از وسایل خارجی واژن، مانند دیافراگم، تامپون، کاپ و اسفنج نیز می‌تواند به جلوگیری از TSS کمک کند.