فیموز از علت، علائم تا درمان
اگر فردی فیموز دارد، پوست ختنه گاه آلت تناسلی که ختنه نشده، قابل جمع شدن نیست (به عقب کشیده نمی‌شود). درمان ممکن است با کرم‌های استروئیدی شروع شود، اما ممکن است در نهایت نیاز به جراحی داشته باشد. با پینو بیبی همراه باشید تا در خصوص این عارضه بیشتر بدانید.
فیموز چیست؟
فیموز (Phimosis) یک بیماری آلت تناسلی است که در برخی از بزرگسالان و کودکانی که ختنه نشده‌اند، رخ می‌دهد. اگر مردی به فیموز مبتلا باشد، پوست ختنه گاه نمی‌‌تواند به عقب کشیده شود. ممکن است به نظر برسد که آلت تناسلی حلقه‌هایی در اطراف نوک خود دارد. فیموز به عنوان ناتوانی در جمع کردن پوست (پوست ختنه‌گاه یا پیش‌پوسه) و پوشاننده سر آلت تناسلی (گلانس) تعریف می‌شود. فیموز ممکن است به صورت یک حلقه محکم یا «بند لاستیکی» از پوست ختنه گاه در اطراف نوک آلت تناسلی ظاهر شود که از پسرفت کامل جلوگیری می‌کند.
داشتن فیموز لزوماً یک مشکل نیست. فقط زمانی مشکل ساز می‌شود که علائم ایجاد کند. این ممکن است زمانی باشد که فیموز شدید باشد و سوراخی به اندازه سوراخ سوزن در نوک آلت تناسلی دیده شود.
در واقع دو نوع فیموز وجود دارد: فیزیولوژیک و پاتولوژیک. نوع فیزیولوژیک با دوران کودکی مرتبط است و معمولاً با افزایش سن برطرف می‌شود.
فیموز فیزیولوژیک
کودکان در بدو تولد با پوست ختنه گاه سفت به دنیا می‌آیند و جدایی به طور طبیعی در طول زمان اتفاق می‌افتد. فیموز برای نوزاد یا کودک ختنه نشده طبیعی است و معمولاً در حدود ۵ تا ۷ سالگی برطرف می‌شود، البته ممکن است کودک بزرگتر باشد. پزشک ممکن است این نوع فیموزیس را فیموز اولیه بنامد.
فیموز پاتولوژیک
فیموز که به دلیل زخم، عفونت یا التهاب رخ می‌دهد. برداشتن اجباری پوست ختنه گاه می‌تواند منجر به خونریزی، زخم و آسیب روانی برای کودک و والدین شود. اگر پوست ختنه گاه در حین ادرار کردن دچار تورم شود، مشکل در ادرار کردن یا عفونت وجود داشته باشد، ممکن است درمان لازم باشد. نوع پاتولوژیک با وضعیتی به نام بالانیت زروتیکا ابلیترانس Balanitis Xerotica Obliterans (BXO) همراه است. فیموز پاتولوژیک به فیموز ثانویه نیز معروف است و نیاز به درمان دارد.
فیموز چه کسانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
پوست ختنه گاه که به آن پرپوس (Prepuce) نیز می‌گویند، هنگام تولد نوزادان سفت است، اما معمولاً تا زمانی که کودک ۲ ساله می‌شود شل می‌شود. در طی سال‌های بین ۲ تا ۶ سالگی، پوست ختنه گاه شل می‌شود و شروع به جدا شدن از سر آلت تناسلی آن‌ها می‌کند. فیموز ممکن است بعد از دوران کودکی نیز رخ دهد.
فیموز چقدر شایع است؟
فیموز تقریباً در همه نوزادان دیده می‌شود و سپس پوست ختنه گاه به تدریج تغییر می‌کند تا بتوان آن را به عقب کشید. تخمین زده می‌شود که تنها یک درصد از افراد هنوز در سن ۱۶ سالگی فیموز دارند.
علائم فیموزیس چیست؟
فرد مبتلا به فیموز ممکن است علائم زیر را داشته باشد:
- قرمزی یا تغییر رنگ، که ممکن است هنگام عفونت و یا تحریک ایجاد شود.
- تورم (التهاب) که ممکن است در صورت عفونت و یا تحریک رخ دهد.
- درد
- درد هنگام ادرار کردن (دیسوریا)
- درد همراه با نعوظ یا فعالیت جنسی
چه چیزی باعث فیموز می‌شود؟
اگر فرد یا کودک فیموز پاتولوژیک دارد (که ناشی از نوعی بیماری است)، دلایل مختلفی ممکن است باعث ایجاد آن شود، از جمله:
- بهداشت ضعیف: این در واقع می‌تواند علت و نتیجه فیموز باشد. ممکن است تلاش برای تمیز کردن کامل آزاردهنده و دردناک باشد، اما تمیز نکردن آن می‌تواند منجر به عفونت شود.
- بیماری‌های پوستی مانند اگزما، پسوریازیس، لیکن پلان و لیکن اسکلروزوس هنگامی که آلت تناسلی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهند. لیکن اسکلروز به عنوان اسکلروز لیکن آلت تناسلی یا بالانیت خشکی انسدادی (BXO) شناخته می‌شود.
- چسبندگی آلت تناسلی و پل‌های پوستی و یا بافت اسکار، که پوست ختنه گاه را به نوک آلت تناسلی متصل نگه می‌دارد.
- صدمات و جراحت
- عفونت‌ها از جمله عفونت‌های مقاربتی (STIs)
مراقبت از آلت تناسلی ختنه نشده
مراقبت خاصی برای پوست ختنه گاه در دوران نوزادی لازم نیست. پوست ختنه گاه نباید به اجبار جمع شود، با این حال پس کشیدن ملایم اشکالی ندارد. در چند سال اول زندگی، جمع کردن ملایم با تمیز کردن زیر پوست ختنه گاه در هنگام تعویض پوشک یا حمام کافی است و به مرور زمان منجر به جمع شدن تدریجی می‌شود. هنگامی که کودک بزرگتر شد و پوست ختنه گاه به طور کامل جمع شد، او یاد می‌گیرد که زیر پوست ختنه گاه را به عنوان بخشی از برنامه بهداشتی خود جمع کند، تمیز و خشک کند. پس از عقب کشیدن، پوست ختنه گاه باید بالای سر آلت تناسلی به عقب کشیده شود و به حالت طبیعی برگردد.
اسمگما چیست؟
اسمگما ترکیبی از سلول‌های پوست ریخته شده، چربی پوست و رطوبت است. در هر دو دستگاه تناسلی مردان و زنان مشاهده می‌شود. در بانوان در اطراف کلیتوریس و در چین‌های لابیا کوچک جمع می‌شود. در آقایان اسمگما در زیر پوست ختنه گاه جمع می‌شود.
اسمگما مجموعه‌ای از سلول‌های پوست از گلانس (سر) آلت تناسلی و پوست ختنه گاه داخلی است که اغلب با به عقب کشیدن پوست ختنه گاه مشخص می‌شود. این ریزش طبیعی پوست به جدا شدن پوست ختنه گاه از سر آلت تناسلی کمک می‌کند. اسمگما ممکن است به صورت دانه‌های سفید زیر پوست ظاهر شود که پس از جمع شدن پوست ختنه گاه به راحتی می‌توان آن‌ها را شست.
فیموز چگونه تشخیص و ارزیابی می‌شود؟
پزشک می‌تواند فیموز را در طول معاینه فیزیکی تشخیص دهد. علاوه بر این، پزشک ممکن است آزمایشاتی را برای بررسی وجود عفونت در ادرار یا ترشحات آلت تناسلی تجویز کنند. در فیموز فیزیولوژیک، شرایط خوش خیم (غیر تهدید کننده زندگی) ممکن است رخ دهد که در مردان ختنه نشده رایج است، از جمله؛ کیست‌های مربوط به تولید و به دام افتادن اسمگما و بالون شدن بدون درد گذرا پوست ختنه گاه در حین ادرار. این‌ها تغییرات عادی در نظر گرفته می‌شوند که معمولاً با جمع کردن دستی ملایم روزانه برطرف می‌شوند.
فیموز پاتولوژیک که به طور طبیعی برطرف نمی‌شود یا باعث عوارض دیگری می‌شود، از جمله؛ تحریک یا خونریزی آلت تناسلی، بالون شدن پوست ختنه گاه همراه با ادرار که منجر به مشکل شدید در ادرار کردن می‌شود، احتباس ادرار، ادرار دردناک (سوزش ادرار / دیسوریا)، نعوظ دردناک، عفونت‌های مکرر پوست ختنه گاه (بالانوپوستیت)، پارافیموز و یا عفونت‌های دستگاه ادراری ممکن است نیاز به درمان بیشتری داشته باشد. پزشک کودک را برای ارزیابی بیشتر به یک متخصص اورولوژی اطفال ارجاع می‌دهد.
فیموزیس چگونه درمان می‌شود؟
درمان فیموز بسته به کودک و شدت فیموز متفاوت است. درمان‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد: برداشتن ملایم دستی روزانه، استفاده موضعی از پماد کورتیکواستروئید یا ختنه کردن.
پماد کورتیکواستروئید: فیموز فیزیولوژیکی (مادرزادی) معمولاً نیازی به درمان ندارد. معمولاً کودک با آن رشد می‌کند. پزشک احتمالاً یک پماد استروئید موضعی (کرم استروئیدی) را برای اعمال روی پوست آلت تناسلی به بیمار پیشنهاد می‌کند. این پمادهای موضعی برای کمک به نرم شدن پوست ختنه گاه سفت در اطراف آلت تناسلی استفاده می‌شود. پزشک ممکن است به بیمار پیشنهاد کند که بعد از حدود دو هفته استفاده از کرم استروئیدی به آرامی کشش پوست ختنه گاه را شروع کند. بیمار باید پوست ختنه‌گاه را به آرامی به عقب بکشد، البته تا جایی که می‌تواند بدون این که آسیبی به آن وارد شود، آن را به عقب بکشد. می‌توان از کرم در قسمتی از آلت که در اثر تمرینات کششی در معرض دید قرار می‌گیرد استفاده کند.
پماد دو بار در روز به مدت ۶ الی ۸ هفته همراه با کشش دستی / عقب کشیدن پوست ختنه‌گاه، دو بار در روز ماساژ داده می‌شود. هنگامی که پوست ختنه گاه به طور کامل جمع شد، پماد قطع می‌شود و برداشتن دستی روزانه (در حین حمام گرم و ادرار برای کودکی که آموزش دیده است) از عود فیموز جلوگیری می‌کند. رایج‌ترین کورتیکواستروئیدهای مورد استفاده هیدروکورتیزون ۲.۵ درصد، بتامتازون ۰.۰۵ درصد، تریامسینولون ۰.۰۱درصد و فلوتیکازون پروپیونات ۰.۰۵ درصد هستند.
جراحی: مرحله بعدی جراحی خواهد بود. اگر کودک مشکل دارد، ممکن است پزشک یک بریدگی کوچک در پوست ختنه گاه ایجاد کند تا بتواند آن را عقب بکشد. اگر بزرگسالی است که بافت اسکار زیادی دارد، احتمالاً پزشک ختنه را توصیه می‌کند. در این روش پوست ختنه‌گاه را برداشته و غده را آزاد می‌کند. ختنه مردان به برداشتن پوست ختنه گاه با جراحی اشاره دارد. برای درمان فیموز اغلب نیازی به ختنه نیست. در برخی موارد نادر اورولوژیست اطفال ممکن است ختنه را به دلیل پاسخ ندادن پماد استروئیدی، فیموز پاتولوژیک، پارافیموز، عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری یا بالانوپوستیت شدید و عودکننده توصیه کند.
اگر بالانیت خشکی انسدادی (BXO) باعث فیموز شود و کرم‌های استروئیدی مؤثر واقع نشوند، پزشک تقریباً با اطمینان ختنه را پیشنهاد می‌کند. فیموز می‌تواند فعالیت جنسی را برای بزرگسالان ناراحت کننده کند. هم چنین، بالانیت خشکی انسدادی می‌تواند باعث مشکلات دستگاه ادراری شود و BXO با خطر بالاتر سرطان آلت تناسلی مرتبط است.
استفاده از حلقه کششی فیموز: با پیشرفت علم و تکنولوژی امروزه از روش‌های به جز ختنه نیز برای درمان فیموز استفاده می‌شود. در متد درمانی جدید از حلقه‌های از جنس سیلیکون که حالت کششی و انعطاف‌پذیر دارند، استفاده می‌شود. در افراد مبتلا به فیموز، یک نوار دایره‌ای محکم به نام نوار فیموتیک وجود دارد که به عنوان یک گلوگاه عمل می‌کند و از جمع شدن بیشتر پوست ختنه گاه جلوگیری می‌کند. به مرور اندازه حلقه استفاده شده بزرگتر شده و پوست ختنه‌گاه کم کم به عقب بر می‌گردد.
چه عوارضی با فیموز یا درمان فیموزیس مرتبط است؟
عوارض مرتبط با استروئیدها معمولاً با کرم‌هایی که برای جمع کردن پوست ختنه گاه استفاده می‌شوند، مشکلی ندارند. این مسائل بیشتر مربوط به مصرف طولانی مدت استروئیدها است.
در حالی که تا سال‌های پیش ختنه یک روش معمول بود که در نوزادان تازه متولد شده انجام می‌شد، اما دیگر لزوماً بلافاصله انجام نمی‌شود. خطرات مرتبط با ختنه عبارت هستند از:
- خون ریزی
- عفونت
- داشتن پوست ختنه گاه خیلی بلند یا خیلی کوتاه.
- درد
فرد چه مدت بعد از ختنه برای درمان فیموز احساس بهتری دارد؟
بهبودی پس از ختنه حدود یک هفته تا ۱۰ روز طول می‌کشد.
چگونه می‌توان از فیموز جلوگیری کرد؟
فیموز فیزیولوژیکی قابل پیشگیری نیست. تقریباً در همه نوزادان که دارای آلت تناسلی مردانه وجود دارد. با این حال، حفظ آلت تناسلی مهم است. باید به والدین یا مراقبان کودک در مورد بهترین راه تمیز کردن آلت تناسلی راهنمایی و آموزش داده شود. هم چنین باید به آن‌ها گفته شود که زیاد نگران این واقعیت نباشند که پوست ختنه گاه در چند سال اول زندگی متحرک نیست. وقتی بچه‌ها به اندازه کافی بزرگ شدند که بتوانند از خودشان مراقبت کنند، باید به آن‌ها آموزش داد که آلت تناسلی خود را تمیز کنند.
پیش آگهی (چشم انداز) برای فرد مبتلا به فیموز چیست؟
اگر فرد یا کودکی فیموزیس دارد، در صورت نیاز به درمان، پیش آگهی برای او خوب است. این امر به ویژه در صورتی صادق است که وضعیت فیموز فرد در نتیجه بالانیت خشکی انسدادی (BXO) باشد.
خود مراقبتی برای فیموز چگونه است؟
با وجود فیموز و یا بدون فیموز، باید سعی شود که آلت تناسلی را تمیز و سالم نگه داشت. این کار در اوایل با تمیز نگه داشتن اندام تناسلی شروع می‌شود. هر روز فقط از صابون ملایم و آب گرم برای تمیز کردن آلت تناسلی استفاده شود و بعد از شستشو به آرامی آلت تناسلی باید خشک شود. قبل از این که فرد، آلت تناسلی خود را لمس کند، باید مطمئن شود که دست‌هایش تمیز هستند و لباس زیری که می‌پوشد نیز تمیز و عاری از میکروب است.
اگر فرد از نظر جنسی فعال است، باید از کاندوم استفاده کند و هنگام رابطه جنسی از روان کننده‌های زیادی نیز استفاده کند. اصطکاک رابطه جنسی روی آلت تناسلی با فیموزیس و بدون کاندوم می‌تواند منجر به پارگی پوست ختنه گاه شود.
چه زمانی باید در مورد فیموز به پزشک مراجعه کرد؟
اگر والدین کودک و یا فرد بیمار نگران این هستند که آیا می‌توانند پوست ختنه گاه کودک یا پوست ختنه گاه خود را حرکت دهند، حتماً با پزشک در مورد فیموزیس مشورت کند و مشاوره لازم را دریافت کند. پزشک راهکارهایی را به والدین کودک ارئه می‌کند تا آن‌ها آموزش ببینند چگونه از آلت تناسلی فرزندشان مراقبت کنند. اگر بیمار یا کودک در ادرار کردن مشکل دارد و یا موقع تخلیه مثانه درد دارد، باید با پزشک این موضوع را مطرح کنند.
تفاوت فیموز و پارافیموز چیست؟
فیموز (Phimosis) و پارافیموز (Paraphimosis) هر دو شرایطی هستند که پوست ختنه گاه را تحت تأثیر قرار می‌دهند. با این حال، پارافیموز همیشه یک وضعیت اورژانس است، در حالی که فیموز چنین نیست.
پارافیموز یک اورژانس رایج اورولوژی است و در مردانی که به طور جزئی یا کامل ختنه نشده‌اند، اتفاق می‌افتد. پوست ختنه گاه پشت تاج آلت تناسلی گیر می‌کند و نمی‌توان آن را به سمت نوک آن حرکت داد. اگر فرد بخواهد تمرینات کششی فیموزیس را انجام دهد و پوست ختنه گاه را به عقب بکشد، اما نتواند آن را در جای خود قرار دهد، ممکن است این عارضه (پارافیموز) اتفاق بیفتد. این می‌تواند منجر به خفه شدن غده و آسیب عروقی دردناک، گرفتگی ورید دیستال، اِدم و حتی نکروز شود. درمان فوری لازم است تا نوک آلت تناسلی تا حد ابتلا به قانقاریا آسیب نبیند.
سوالات متداول در مورد فیموزیس
آیا فرد مبتلا به فیموز می‌تواند رابطه جنسی داشته باشد؟ وقتی فرد فیموز دارد، می‌تواند رابطه جنسی داشته باشد، اما ممکن است احساس خوب و مناسبی نداشته باشد. فعالیت جنسی ممکن است باعث پاره شدن پوست ختنه گاه شود. برای جلوگیری از این امر مهم است که حتماً از کاندوم و روان کننده هنگام برقراری رابطه جنسی استفاده شود. بهتر است که رابطه جنسی نیز طولانی نباشد.
سخن آخر
فیموز ممکن است برای فردی که آلت تناسلی ختنه نشده دارد اتفاق بیفتد. پوست ختنه گاه به قدری سفت می‌شود که نمی‌توان آن را جمع کرد (آن را به عقب کشید) تا غده نمایان شود. فیموزیس تقریباً برای همه نوزادان اتفاق می‌افتد و بیشتر کودکان با آن رشد می‌کنند. بسیاری اوقات، دلیلی برای درمان آن وجود ندارد. با این حال، گاهی اوقات ممکن است نیاز به درمان داشته باشید و یک پیشنهاد رایج جراحی است. با ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی و پزشک خود مشورت کنید تا بهترین انتخاب را انجام دهید.