پیش از توضیح در مورد استفاده از شیاف پروژسترون در دوران بارداری لازم است کمی در مورد هورمون پروژسترون در بارداری توضیح دهیم. هورمون پروژسترون به باردار شدن و حفظ بارداری شما کمک می‌کند. در نیمه دوم چرخه قاعدگی، سطح پروژسترون بدن شما افزایش پیدا می‌کند.
این هورمون به ضخیم شدن پوشش داخلی رحم شما کمک می‌کند. به دلیل وجود این هورمون است که پوشش رحم (آندومتر) بهتر توانایی پیدا می‌کند از کاشت تخمک بارور شده حمایت کند. اگر پوشش رحم بیش از حد نازک باشد، تخمک نمی‌تواند در رحم کاشته شود.
زمانی که یک زن باردار می‌شود، جسم زرد او (فولیکول خالی تخمک) در اوایل بارداری پروژسترون تولید می‌کند. ترشح این هورمون ادامه پیدا می‌کند تا جفت، فرآیند را تحت کنترل بگیرد. بالا بودن سطح پروژسترون بدن از تخمک گذاری جلوگیری می‌کند و همچنین به رشد غدد تولید کننده شیر کمک می‌کند.
پس از هفته‌های ۸ تا ۱۰ بارداری، جفت زن شروع به تولید هورمون پروژسترون می‌کند. این بدین معناست که درمان با هورمون پروژسترون اغلب یک روش کوتاه مدت برای کاهش خطر سقط جنین محسوب می‌شود.
از آنجایی که وجود هورمون پروژسترون برای بارداری بسیار اهمیت دارد، کم شدن میزان پروژسترون در بدن نیز با سقط جنین ارتباط دارد. با این که کمبود پروژسترون در بدن تنها علت سقط جنین به شمار نمی‌رود، اما مطالعات علمی به این ایده اشاره دارند که پروژسترون احتمال دارد در سقط جنین نقش داشته باشد.
بر اساس اطلاعات سازمان بهداشت جهانی، پزشکان در ویتنام، فرانسه و ایتالیا اغلب پروژسترون را به عنوان روشی برای پیشگیری از سقط جنین تجویز می‌کنند.
شیاف پروژسترون چیست؟
شیاف پروژسترون جهت رفع مشکل پایین بودن سطح پروژسترون در بدن افراد تجویز می‌شود. استفاده از این شیاف در پیش از بارداری و در طول بارداری بدن شما را تقویت می‌کند. برای مثال، پروژسترون موجود در این دارو به آماده سازی و حفظ سلامت رحم کمک می‌کند. این دارو با بالا بردن سطح هورمون پروژسترون در بدن شما به آن کمک می‌کند و در واقع یک هورمون پروژسترون به شمار می‌رود.
این دارو ممکن است برای اهداف دیگر نیز استفاده شود. در صورتی که سوالی در زمینه اثرات و نحوه مصرف آن دارید، از پزشک یا داروساز خود سوال بپرسید. شیاف پروژسترون معمولا با نام اندومترین در بازار موجود است.
پرومتریوم چیست؟
پرومتریوم یک نام تجاری برای داروهای هورمونی است که به عنوان پروژستین (پروژسترون مصنوعی ساخته شده) شناخته می‌شوند. پرومتریوم یک هورمون بیولوژیک است؛ یعنی از نظر شیمیایی شبیه به نوع پروژسترونی است که به طور طبیعی در بدن یک زن تولید می‌شود.
پرومتریوم از سیب زمینی شیرین تهیه شده است. با این که این دارو اغلب اوقات به شکل قرص در دسترس است، اما برخی از پزشکان ممکن است آن را خارج از راهنمای دارو، به صورت شیاف واژینال تجویز کنند. البته، در حال حاضر سازمان غذا و دارو (FDA) استفاده از این دارو را برای استفاده واژینال تایید نکرده است.
طبق گفته انجمن ملی ناباروری، استفاده از این دارو به صورت واژینال، عوارض جانبی کم‌تری نسبت به مصرف خوراکی آن دارد. پزشک امکان دارد پرومتریوم واژینال را به عنوان دارویی برای افزایش پروژسترون طبیعی در بدن زنان تجویز کند تا بارداری فرد حفظ شود.
پروژسترون به چه شکل تجویز می‌شود؟
رایج ترین شکل درمان پروژسترون، به صورت شیاف واژینال است. شیاف واژینال پروژسترون معمولاً یک بار در روز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
برای استفاده از شیاف واژینال پروژسترون، به سادگی ابتدا دست‌های خود را بشویید و بسته بندی شیاف را باز کنید. سپس شیاف را داخل واژن قرار دهید. برخی از پزشکان توصیه می‌کنند که پس از قرار دادن شیاف پروژسترون به مدت سی تا شصت دقیقه دراز بکشید، برخی دیگر نیز می‌گویند که آن را درست قبل از خواب در واژن قرار دهید.
دستورالعمل‌هایی که پزشک به شما داده است را دنبال کنید. پس از قرار دادن شیاف، یک پد یا پوشش زیر شورت خود قرار دهید تا ترشحاتی که به دلیل مصرف دارو به وجود می‌آیند را به خود جذب کند.
گاهی اوقات، این دارو به طرز نگهداری خاصی نیاز دارد تا از خراب شدن آن جلوگیری شود. حتماً از داروساز یا پزشک بپرسید که چگونه باید این دارو را به بهترین نحو نگهداری کنید تا مطمئن باشید که اثر آن حفظ می‌شود و خراب نمی‌شود. برخی از پزشکان توصیه می‌کنند که شیاف پروژسترون را در یخچال قرار دهید، در حالی که برخی دیگر می‌گویند یک محیط تاریک و خشک به دور از گرما برای نگهداری این دارو مناسب است. شما می‌توانید دارو را در کابینتی دور از اجاق گاز یا یک کشو نگهداری کنید.
شیاف پروژسترون در بارداری برای چه افرادی تجویز می‌شود؟
تحقیقات نشان داده است که در صورتی که علائم زیر در شما وجود داشته باشد، مصرف پروژسترون می‌تواند از سقط جنین پیشگیری کند:
- در اوایل بارداری خونریزی داشته باشید.
- قبلاً یک مورد یا بیش‌تر سقط جنین را تجربه کرده‌اید.
این تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که مصرف پروژسترون در شرایط زیر موثر نیست:
- پیش از بارداری
- در دوران بارداری اگر خونریزی واژینال و سابقه سقط جنین نداشته باشید.
پیش از مصرف شیاف پروژسترون در بارداری، به پزشک خود چه بگوییم؟
لازم است پزشک شما بداند که آیا شما این شرایط را دارید یا خیر:
- بیماری عروق خونی، اختلال لخته شدن خون یا سکته مغزی
- سرطان سینه، دهانه رحم یا تخمدان
- بیماری قلبی
- بیماری کلیوی
- بیماری کبد
- سقط جنین یا مرده زایی
- خونریزی واژینال
- بروز واکنش غیر عادی یا حساسیت به پروژسترون، دیگر هورمون‌ها، داروها، غذاها، رنگ‌ها یا مواد نگهدارنده
- باردار یا تلاش برای باردار شدن
- شیر دادن
چگونه باید از شیاف پروژسترون در بارداری استفاده کنیم؟
شیاف واژینال پروژسترون تنها جهت مصرف واژینال به کار می‌رود. بنابراین آن را به صورت خوراکی مصرف نکنید.
دستورالعمل روی برچسب نسخه را دنبال کنید. قبل و بعد از استفاده از شیاف دست‌های خود را بشویید. داروهای خود را در فواصل منظم مصرف کنید. آن را بیش‌تر از دستور مصرف نکنید. همچنین مگر به توصیه تیم پزشکی، مصرف دارو را متوقف نکنید.
در مورد استفاده از این دارو برای کودک لازم است با تیم پزشکی خود صحبت کنید. زیرا مصرف شیاف پروژسترون برای استفاده کودکان تایید نشده است.
مصرف بیش از حد: در صورتی که تصور می‌کنید بیش از حد از این دارو مصرف کرده‌اید، فوراً با مرکز اورژانس تماس بگیرید.
توجه: این دارو نسخه دار است و فقط برای شما تجویز شده است. بنابراین آن را با دیگران به اشتراک نگذارید.
اگر یک نوبت استفاده را فراموش کنم چه؟
اگر یک نوبت داروی پروژسترون خود را فراموش کردید، در سریع‌ترین زمان ممکن از آن استفاده کنید. اگر تقریباً زمان مصرف نوبت بعدی فرا رسیده است، فقط همان یک دوز را مصرف کنید و دو شیاف را به صورت اضافی استفاده نکنید.
چه چیزی ممکن است با این دارو تداخل داشته باشند؟
- کاربامازپین
- ریفامپین
از هیچ محصول واژینال دیگری بدون مشورت با پزشک خود استفاده نکنید.
این لیست ممکن است تمام داروهایی که با هورمون پروژسترون مغایرت دارند را توصیف نکند. به همین دلیل نیاز است فهرستی از تمام داروها، گیاهان دارویی، داروهای بدون نسخه یا مکمل‌های غذایی که استفاده می‌کنید را به پزشک خود بدهید. همچنین در صورتی که سیگار می‌کشید، مشروبات الکلی می‌نوشید یا از مواد مخدر غیر قانونی استفاده می‌کنید، این موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید. چرا که بعضی از این موارد نیز ممکن است با داروی شما تداخل داشته باشند.
هنگام استفاده از این دارو باید مراقب چه نکاتی باشم؟
برای بررسی منظم پیشرفت خود به پزشک مراجعه کنید.
این دارو می‌تواند باعث تورم، حساسیت یا خونریزی لثه ها شود. بنابراین نیاز است که در زمان مسواک زدن و نخ دندان کشیدن مراقب باشید. همچنین بهتر است جهت دریافت مراقبت‌های معمول دندانپزشکی به طور مرتب به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
عوارض جانبی مصرف هورمون پروژسترون در بارداری چیست؟
عوارض جانبی که لازم است در سریع‌ترین زمان ممکن به تیم پزشکی خود گزارش دهید، شامل موارد زیر می‌باشند:
- واکنش آلرژی و حساسیت: بثورات پوستی، خارش، کهیر، تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو
- لخته خون: درد، تورم یا احساس گرمی در ساق پا، تنگی نفس، درد قفسه سینه
- تغییر در بافت پستان: از جمله توده‌های جدید، قرمزی، درد یا ترشح از نوک پستان
- آسیب کبدی: درد در بالای شکم سمت راست، از دست دادن اشتها، حالت تهوع، روشن بودن رنگ مدفوع، زرد یا قهوه ای تیره بودن رنگ ادرار، زردی پوست یا چشم‌ها، ضعف یا خستگی غیر عادی
- میگرن: میگرن یا سردرد جدید یا میگرنی که بدتر می‌شود.
- سکته مغزی: بی حسی یا ضعف ناگهانی صورت، بازو یا پا، مشکل در صحبت کردن، گیجی، مشکل در راه رفتن، از دست دادن تعادل و هماهنگی، سرگیجه، سردرد شدید، تغییر در بینایی
- درد ناگهانی چشم یا تغییر در بینایی: از جمله تار شدن دید، دیدن هاله اطراف نورها، کم شدن بینایی
- ترشحات غیر معمول واژن، خارش یا بو
- بدتر شدن خلق و خو، احساس افسردگی
عوارض جانبی شیاف پروژسترون در بارداری که معمولاً نیازی به مراقبت پزشکی ندارند شامل موارد زیر می‌باشند (در صورت ادامه یا آزار دهنده بودن این علائم به پزشک خود اطلاع دهید):
- نفخ
- درد یا حساس شدن پستان
- سرگیجه
- خواب آلودگی
- سردرد
- نامنظم بودن سیکل‌های قاعدگی یا لکه بینی
- نوسانات خلقی
- حالت تهوع
- تورم مچ پا، دست‌ها یا پاها
- تحریک واژن در محل استفاده از شیاف پروژسترون
لیست بالا به احتمال زیاد همه اثرات جانبی مصرف شیاف پروژسترون در بارداری را مشخص نمی‌کند. بسیاری از این علائم مشابه عوارض بارداری هستند و تشخیص دادن آن‌ها دشوار است.
جهت دریافت مشاوره پزشکی در مورد عوارض جانبی این دارو، توصیه می‌کنیم با پزشک خود تماس بگیرید.
شیاف پروژسترون را در کجا نگهداری کنم؟
شیاف پروژسترون را دور از دسترس کودکان نگه دارید.
این دارو لازم است در دمای اتاق بین ۱۵ تا ۳۰ درجه سانتی گراد نگهداری شود. هر داروی استفاده نشده را بعد از گذشتن تاریخ انقضای آن دور بریزید.
توجه: اطلاعات این مقاله به صورت مختصر و خلاصه آورده شده است و ممکن است کلیه اطلاعات موجود را پوشش ندهد. اگر در مورد این دارو سوالی دارید، با پزشک یا داروساز خود صحبت کنید.
آیا مصرف پرومتریوم واژینال می‌تواند از سقط جنین پیشگیری کند؟
پروژسترون به عنوان هورمون بارداری شناخته می‌شود. بدون پروژسترون کافی، بدن زن نمی‌تواند به رشد تخمک بارور شده ادامه دهد.
اگر قصد دارید باردار شوید، پزشک امکان دارد که درمان با پروژسترون را به شما توصیه کند. این داروها می‌‌توانند به حفظ بارداری شما کمک کنند. همچنین اگر در گذشته سقط جنین را تجربه کرده‌اید یا در طی لقاح آزمایشگاهی (IVF) و سایر درمان‌های باروری نیاز به کمک درمان هورمونی داشته باشید، احتمال دارد که پزشک این دارو را به شما توصیه کند.
یکی از انواع داروهای هورمونی پروژسترون، Prometrium است. این دارو نوعی پروژسترون محسوب می‌شود و به شکل قرص مورد تایید سازمان غذا و دارو می‌باشد. اما برخی از پزشکان توصیه می‌کنند که خانم‌ها از آن به صورت واژینال استفاده کنند.
ارتباط داروی پرومتریوم با سقط جنین
تحقیقات خاصی در مورد ارتباط داروی پرومتریوم و سقط جنین وجود ندارد، اما تحقیقاتی در مورد فواید استفاده از پروژسترون به صورت واژینال موجود است.
مطالعه ای در این رابطه، نشان می‌دهد که زنان باردار با دهانه رحم کوتاه در سه ماهه دوم بارداری که از ژل پروژسترون واژینال استفاده کرده باشند، کم‌تر احتمال دارد زایمان زودرس را تجربه کنند. همچنین نوزاد این دسته از زنان در مقایسه با زنانی که از شیاف پروژسترون در بارداری استفاده نکرده بودند، عوارض نوزادی کم‌تری داشتند.
در این مطالعه، ۴۵۸ زن دارای دهانه رحم کوتاه که در معرض خطر بیش‌تری برای سقط جنین قرار داشتند، مورد بررسی قرار گرفت. زنانی که از ژل پروژسترون استفاده می‌کردند، ۴۵ درصد کاهش زایمان زودرس را قبل از هفته ۳۳ بارداری داشتند.
البته بر اساس اطلاعات کتابخانه بهداشت باروری سازمان بهداشت جهانی (WHO)، هیچ مدرکی مبنی بر موثر بودن درمان با پروژسترون واژینال وجود ندارد. به همین دلیل نیز WHO خواستار تحقیقات بیش‌تر در مورد ارتباط بین پروژسترون و پیشگیری از سقط جنین شد.
هشدار: اگر باردار هستید، از پروژسترون به صورت واژینال استفاده نکنید. مگر این که از این دارو به عنوان بخشی از درمان باروری خود استفاده کنید.
خطرات مصرف شیاف پروژسترون واژینال در بارداری
برخی از زنان دارای مشکلات پزشکی و بیماری‌هایی هستند که به دلیل آن، نباید سرخود پرومتریوم را به صورت واژینال مصرف کنند. این بیماری‌ها شامل موارد زیر می‌باشند:
- سابقه سکته مغزی
- سابقه سرطان سینه یا رحم
- سابقه خونریزی غیر طبیعی واژینال
- بیماری کبد و یا کلیه
همچنین مشخص شده است که مصرف شیاف پروژسترون به صورت واژینال در بارداری خطر ابتلا به موارد زیر را در زنان افزایش می‌دهد:
- لخته شدن خون
- سکته
- حمله قلبی
- سرطان پستان
در صورتی که سابقه ابتلا به این بیماری‌ها را دارید یا در مورد مصرف پروژسترون واژینال نگران هستید، با پزشک خود صحبت کنید. همانطور که گفته شد، پرومتریوم همچنین احتمال دارد که با برخی داروها تداخل داشته باشد.
ایمنی استفاده
تصور می‌شود که استفاده از شیاف پروژسترون به صورت واژینال باعث بالا بردن میزان پروژسترون موجود در پوشش داخلی رحم می‌شود. این تاثیر برای زنانی که امیدوارند از سقط جنین پیشگیری کنند، مناسب است. در واقع هدف از مصرف شیاف پروژسترون در بارداری، ضخیم شدن دیواره رحم است.
هنگامی که پروژسترون به صورت خوراکی یا آمپول مصرف می‌شود، پروژسترون به مقدار بیش‌تری در جریان خون قرار می‌گیرد. اما در زنانی که شیاف پروژسترون را به صورت واژینال مصرف می‌کنند، ممکن است سطح پروژسترون بالایی در جریان خون وجود نداشته باشد. این حالت طبیعی است و مشکلی نیست؛ زیرا هدف مصرف پروژسترون در بارداری، بیش‌تر آماده سازی پوشش رحم برای بارداری است، افزایش این هورمون در جریان خون مادر باردار.
استفاده از پروژسترون به صورت واژینال می‌تواند به اندازه تزریق پروژسترون به صورت آمپول موثر باشد. همینطور این امتیاز را دارد که دیگر نیازی نیست زنان آمپول دردناک را تزریق کنند یا خطر حساسیت ناشی از روغن پروژسترون به پوست خود را تجربه کنند.
تحقیقات
نیاز به انجام تحقیقات بیش‌تر در این زمینه وجود دارد؛ زیرا در نهایت هم زنان و هم افرادی که از آن‌ها مراقبت می‌کنند، به دنبال پیشگیری از سقط جنین در بارداری هستند و می‌خواهند خطر آن را کم‌تر کنند. لازم است با پزشک یا مامای خود در مورد این که چه دارویی برای بارداری شما مناسب است، صحبت کنید. با کمک پزشک می‌توانید تصمیمی بگیرید که برای شما و مراقبت شما مناسب باشد.
آیا پروژسترون به دلایل دیگری قابل تجویز است؟
اگر تحت مراقبت مداوم یک کلینیک پزشکی برای پیشگیری از سقط باشید، امکان دارد که پزشک مکمل‌های پروژسترون را از روز ۲۱ سیکل قاعدگی برای شما تجویز کند. در صورتی که تست بارداری شما در آن چرخه مثبت باشد، مصرف مکمل‌های پروژسترون تا هفته ۱۲ بارداری ادامه پیدا می‌کند.
درمان پروژسترون چقدر موثر است؟
اگر قبلا ۱ یا ۲ سقط جنین داشته‌اید، مصرف پروژسترون در اوایل بارداری احتمال دارد که شانس شما را برای داشتن بارداری موفق تقریبا تا ۵ درصد افزایش دهد.
اگر ۳ بار یا بیش‌تر سقط جنین را تجربه کرده‌اید (سقط مکرر)، مصرف پروژسترون در اوایل بارداری ممکن است شانس شما را برای داشتن بارداری موفق تقریبا تا ۱۵ درصد افزایش دهد.
استفاده از شیاف پروژسترون در بارداری بی خطر است.
از کجا می‌توانم پروژسترون را دریافت کنم؟
در صورتی که در اوایل بارداری خونریزی دارید، به اورژانس یا پزشک محلی مراجعه کنید.
اگر توسط پزشک عمومی خود معاینه شوید، ممکن است در صورت نیاز شما را به یک واحد بارداری ارجاع دهند. پزشک در بخش بارداری باید بتواند پروژسترون را برای شما تجویز کند.
اگر خونریزی شدید دارید
اگر خونریزی شدید یا درد زیاد دارید، به بخش اورژانس مراجعه کنید.
اگر خونریزی دارید و بیش از هفته ۱۲ باردار هستید
برخی از افراد ممکن است در اواخر بارداری خود دچار خونریزی شوند. این لزوماً به این معنی نیست که مشکل جدی و خطرناک وجود دارد، اما همیشه در این مواقع باید فوراً با واحد زایمان بیمارستان تماس بگیرید تا در صورت امکان معاینه شوید.