عفونت قارچی واژن و همه آنچه که باید درباره آن بدانید
واژن یکی از مهم‌ترین اعضای بدن بانوان است. این عضو در فعالیت‌های جنسی و باروری زنان نقش‌ها و وظایف مهمی دارد. واژن یک لوله عضلانی است که به خاطر فرم و شکل طبیعی که دارند در معرض ابتلا به انواع عفونت است. یکی از عفونت‌های شایع واژن، نفوذ انواع قارچ و مخمرها به بافت واژن است که می‌تواند عوارضی را برای فرد مبتلا به همراه داشته باشد. در این مقاله به معرفی علل بروز عفونت قارچی واژن خواهیم پرداخت و شیوه‌های تشخیص و درمان بیماری را با شما خواننده محترم بررسی خواهیم کرد. تا انتهای مقاله با تیم پینو بیبی همراه باشید تا به سوالات ذهنی شما در این خصوص پاسخ داده شود.
عفونت قارچی در بانوان
واژن یکی از قسمت‌های دستگاه تناسلی بانوان است که به دلیل آناتومی خاصی که دارد در معرض ابتلا به انواع بیماری و عفونت است. پیشتر در مقالاتی در مجله اینترنتی پینو بیبی مورد بوی بد واژن، گشاد شدن واژن و خشکی واژن مطالبی را ارئه کرده‌ایم، در این مقاله قصد داریم تا شما را با یکی دیگر از مشکلات شایع این عضو مهم بانوان آشنا کنیم. یکی از انواع شایع عفونت بانوان، عفونت قارچی واژن است. عامل ایجاد کننده این بیماری مخمری به نام کاندیدا آلبیکانس است، از این رو از عفونت قارچی واژن به عنوان بیماری کاندیدیازیس واژن(Vaginal Candidiasis) نیز یاد می‌شود.
یافته‌های آماری حاکی از آن است که معمولاً از هر ۴ زن، ۳زن حداقل برای یک بار در طول زندگی خود این بیماری را تجربه می‌کنند. عفونت قارچی واژن از عفونت‌های مقاربتی متفاوت است اما از آنجا که در زمان شروع فعالیت‌های جنسی به علت تغییرات در تعادل فلور طبیعی واژن ممکن است فرد دچار عفونت شود، گاهی این عفونت را به اشتباه زیر مجموعه بیماری‌های مقاربتی قرار می‌دهند.
این عفونت با مصرف داروهای ضدقارچ درمان می‌شود این داروها معمولاً به صورت خوراکی و یا به صورت پماد موضعی در دسترس فرد مبتلا قرار می‌گیرد. شکل بروز این عفونت می‌تواند به دو صورت حاد و مزمن باشد. معمولاً عفونت با علائم شدید و حاد بروز پیدا می‌کند و اگر درمان موثری برای آن به کار گرفته نشود و به طور صحیح معالجه نشود بیماری ممکن است شکل مزمن به خود بگیرد و بین یک تا چهار سال فرد مبتلا را رنج دهد. در درمان بیماری مزمن قارچی طول مصرف داروها طولانی‌تر است و معمولاً نیاز است تا بعد از هر دوره مصرف دارو فرد مبتلا به پزشک مراجعه کند تا پزشک با معاینه دقیق دوز بعدی دارو را تعیین نماید.
متاسفانه بانوانی که دچار عفونت قارچی می‌شوند مستعد آلوده شدن با سایر مخمرها و باکتری‌ها هستند و از این حیث باید بیشتر مراقب سلامت و بهداشت دستگاه تناسلی خود باشند. وجود باکتری، قارچ و هر گونه میکروارگانیسم بیماری‌زای دیگر می‌تواند باعث به هم خوردن تعادل باکتری‌ها و مخمرهای طبیعی واژن شود.
علائم و نشانه‌های عفونت قارچی واژن چیست؟
علائم با توجه به شدت عفونت و شدت بیماری می‌توانند متفاوت باشد. معمولاً شدت بیماری بین درجه خفیف تا متوسط است. علائم عفونت قارچی به طور کلی شامل موارد زیر است اما ممکن است همه علائم و به صورت همزمان در یک فرد بروز پیدا نکند:
- احساس خارش در ناحیه دستگاه تناسلی و به خصوص واژن
- تحریک‌پذیری واژن و مجرای ورودی آن
- احساس سوزش به خصوص هنگام برقراری رابطه جنسی
- احساس سوزش موقع تخلیه مثانه و ادرار کردن
- قرمزی و تورم بافت دهانه واژن
- ظهور بثورات جلدی در ناحیه واژن
- تغییر رنگ و یا غلظت ترشحات واژن: معمولاً ترشحات واژن به رنگ سفید، بدون بو و غلیظ است که به آن ترشحات پنیری می‌گویند.
بروز علائم زیر ممکن است نشانه ابتلای فرد به عفونت مزمن و عودکننده قارچی واژن باشد:
- علی‌رغم درمان‌های مکرر در طی یک سال گذشته بیش از ۴ بار مبتلا به عفونت شده‌اید.
- علائم و نشانه‌های بیماری شدت گرفته است. مثلاً ناحیه بیشتری از دستگاه تناسلی قرمز و متورم شده است و یا خارش واژن بیشتر و گسترده‌تر شده است.
- هنوز علائم عفونت قارچی مشهود است که فرد دچار عفونت باکتریایی نیز می‌شود.
چه افرادی مستعد ابتلا به عفونت قارچی هستند؟
شایع‌ترین علت ابتلا به عفونت قارچی، تغییر سطح ترشح هورمون‌های بدن در دوران بارداری است اما عوامل دیگری مانند دیابت کنترل نشده، ضعیف بودن سیستم ایمنی بدن و مصرف داروهای خاص نیر می‌توانند باعث بروز عفونت قارچی شوند. همچنین افراد مبتلا به ایدز نیز بیش از سایر افراد در معرض ابتلا به عفونت قارچی واژن هستند.
همانطور که پیشتر اشاره کردیم سهل‌انگاری در درمان به‌هنگام بیماری و یا کامل نکردن دوره درمان ممکن است عفونت قارچی حاد را به یک عفونت مزمن بدل کند و عموماً افرادی که مبتلا به عفونت قارچی مزمن هستند مستعد ابتلا به هر نوع دیگری از عوامل عفونت‌زا نیز می‌باشند. بنابراین درمان به موقع ضمن کم کردن احتمال وخامت عوارض، از ابتلا به بیماری‌های دیگر نیز پیشگیری می‌کند.
به طور طبیعی واژن در فلور نرمال خود حاوی میلیون‌ها مخمر و باکتری به نام لاکتوباسیلوس است. وجود این باکتری‌ها و مخمرها برای فعالیت طبیعی و حفظ سلامت واژن بسیار حائز اهمیت است و از این باکتری‌ها به عنوان باکتری‌های مفید و سالم نام برده می‌شود. فعالیت این مخمرها و باکتری‌ها باعث می‌شود تا PH واژن نسبتاً اسیدی و بین ۳,۸ تا ۴,۵ باشد. به طور کلی هر چیزی که تعادل این باکتری را بر هم بزند می‌تواند باعث بر هم خوردن تعادل PH واژن شود و در نتیجه می‌تواند زمینه‌ساز بروز مشکل و بیماری در واژن شود. بر هم خوردن تعادل واژن باعث غلبه و رشد باکتری‌ها و عوامل بیماری‌زا می‌شود. یکی از این عوامل بیماری‌زا قارچ یا مخمر کاندیدا آلبیکانس (Candida Albicans) است که عامل اصل عفونت قارچی واژن در بانوان است. بنابراین کسانی که از دوش واژینال استفاده می‌کنند و یا با شوینده‌های قوی و یا معطر واژن و دستگاه تناسلی خود را شست‌وشو می‌دهند، باعث برهم خوردن PH طبیعی واژن می‌شوند، بیشتر در معرض ابتلا به این عفونت هستند.
دلایل ابتلا به عفونت قارچی چیست؟
دلایل متعددی ممکن است باعث نفوذ قارچ به بافت واژن و ایجاد عفونت شود. در ادامه برخی از آن‌ها را با هم بررسی خواهیم کرد:
- مصرف بلند مدت داروهای آنتی‌بیوتیک می‌تواند تعادل تعداد باکتری‌های سالم واژن یا همان باکتری‌های لاکتوباسیلوس را برهم بزند و تعداد آن‌ها به نحوه چشمگیری کاهش دهد.
- باردار شدن و تغییرات هورمونی در دوران بارداری
- مصرف طولانی مدت داروهای ضد بارداری خوراکی
- هورمون‌درمانی برای مدت طولانی که باعث افزایش سطح ترشح هورمون استروژن می‌شود
- ابتلای فرد به دیابت و عدم کنترل بیماری
- ضعف سیستم ایمنی و یا تضعیف شدن آن در پی ابتلا به یک بیماری خاص و یا سوءتغذیه
- رژیم غذایی نامناسب و مصرف بیش از حد قند مصنوعی و شیرینی‌جات: فراموش نکنید که قارچ‌ها و مخمرها عاشق شیرینی هستند و منبع تغذیه اصلی آن‌ها قند است. در ضمن مصرف زیاد قند و شیرینی سیستم ایمنی بدن را هم ضعیف می‌کند.
- ناپایداری تعادل هورمونی در روزهای نزدیک به شروع چرخه قاعدگی
- استرس و اضطراب بیش از حد
- خواب ناکافی و کیفیت خواب پایین
- ابتلا به ویروس اچ ای وی
- مصرف داورهای کورتیکواستروئیدی که باعث تضعیف دستگاه دفاعی بدن می‌شوند.
انواع عفونت قارچی واژن
انواع قارچ‌ها و مخمرها می‌توانند باعث عفونت واژن شوند اما رایج‌ترین آن‌ها کاندیدا آلبیکانس است. ابتلا به عفونت قارچی که در اثر نفوذ کاندیدا آلبیکانس، درمان راحت‌تر و سریع‌تری دارد. معمولاً هر عفونت قارچی واژن که ناشی از نفوذ این مخمر نباشد، به شیوه‌های درمانی طولانی‌تر و مداخله‌جویانه‌تری نیاز دارد. سایر مخمرهای عفونت‌زا واژن معمولاً به درمان مقاوم هستند و به سختی معالجه می‌شوند. برای تشخیص نوع قارچی که باعث بروز عفونت شده است، معمولاً از ناحیه واژن نمونه‌برداری می‌شود و طی کشت مخمر، نوع آن تشخیص داده می‌شود. در مرحله اول ممکن است پزشک آنتی‌بیوتیک‌هایی که برای درمان کاندیدا آلبیکانس را تجویز کند و اگر مصرف این داروها علائم بیماری را کاهش نداد و عوارض بیماری به قوت خود باقی بودند، پزشک ممکن است برای تشخیص نوع قارچ بیماری‌زا درخواست آزمایش کند و سپس متناسب با نوع مخمر عفونت‌زا، آنتی‌بیوتیک مناسب را تجویز نماید.
همانطور که گفتیم این عفونت می‌تواند به صورت حاد و مزمن باشد. در عفونت حاد علائم بیماری به صورت ناگهانی و به شدت بروز پیدا می‌کنند و معمولاً بعد از مصرف داروهای ضدقارچ مشکل برطرف می‌شود؛ اگر معالجه و درمان موثر انجام نشود بیماری از حالت حاد به حالت مزمن بدل می‌شود و ممکن است علائم بیماری فروکش کند اما با عوامل تحریک کننده علائم مجدداً عود کنند و مدت‌ها پروسه درمان ادامه یابد.
روش‌های پیشگیری از عفونت قارچی واژن
قطعاً برای پیشگیری از بروز عفونت می‌توان راهکارهایی را به کار برد که در ادامه با برخی از مهم‌ترین آن‌ها آشنا خواهد شد:
- از مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک جداً خوددرای کنید، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند تعادل باکتری‌های سالم واژن را برهم بزند و فاکتور مستعد کننده ابتلا به عفونت باشد.
- از یک رژیم غذایی متعادل و مناسب پیروی کنید. مصرف قند مصنوعی و شکلات و شیرینی را تا حد امکان محدود کنید.
- از پروبیوتیک‌ها در رژیم غذایی خود بهره ببرید. پروبیوتیک‌ها حاوی باکتری مفید لاکتوباسیلوس هستند. پروبیوتیک‌ها را می‌توانید به صورت مکمل مصرف کنید و یا از فرآورده‌های لبنی مانند دوغ و ماست که حاوی این باکتری هستند استفاده نمایید.
- از پوشیدن لباس‌های تنگ و پلاستیکی خودداری کنید، از پوشیدن شلوار و جوراب شلواری تنگ بپرهیزید.
- سعی کنید از لباس زیر با الیاف طبیعی مانند کتان، پنبه و ابریشم استفاده کنید.
- از نشستن طولانی مدت در آب گرم اجتناب کنید. قارچ‌ها برای رشد نیازمند محیط گرم و مرطوب هستند.
- از محصولات بهداشتی معطر مانند حمام حباب، تامپون معطر و یا پدهای خوشبوکننده استفاده نکنید.
- از دوش واژینال استفاده نکنید. دوش واژینال باعث از بین رفتن باکتری‌های طبیعی و محافظت‌کننده واژن خواهد شد.
- از پوشیدن لباس خیس برای مدت طولانی اجتناب کنید. بعد از شنا و خروج از استخر سریعاً بدن خود را بشوئید و خشک کنید.
چگونگی تشخیص عفونت قارچی واژن
در اولین قدم مراجعه به پزشک، متخصص مربوطه درباره سوابقی بیماری و پزشکی از شما سوالاتی خواهد پرسید که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- آیا قبلاً به عفونت قارچی واژن مبتلا شده‌اید؟
- آیا تا کنون عفونت مقاربتی داشته‌اید؟
- آیا از دوش واژینال استفاده می‌کنید؟
- آیا بیماری قندخون دارید؟
- آیا ناحیه تناسلی شما دچار خارش و تورم شده است؟
- در چندمین روز از دوره قاعدگی به سر می‌برید؟
- آیا داروی خاصی مصرف می‌کنید؟
- رژیم غذایی شما چگونه است؟
لازم است تا پیش از مراجعه به پزشک خود را برای پاسخگویی به چنین سوالاتی آماده کنید. در مرحله بعدی پزشک معاینات لگن را شروع می‌کند. حین معاینه فیزیکی متخصص دیواره‌های واژن و دهانه رحم شما را بررسی خواهد کرد. اگر علائم اولیه مشهود باشد پزشک برای شما داورهای مورد نیاز را تجویز خواهد کرد اما اگر متخصص در تشخیص خود ابهامی داشته باشد ممکن است مرحله بعدی جمع‌آوری برخی سلول‌ها از واژن و فرستادن نمونه به آزمایشگاه باشد. نمونه در آزمایشگاه بررسی خواهد شد و نوعی قارچی که باعث بروز بیماری و عفونت شده است تشخیص داده خواهد شد. آزمایش نمونه به خصوص برای بانوانی که به طور مکرر دچار عفونت قارچی واژن می‌شوند یا به عفونت قارچی مقاوم مبتلا شده‌اند، بسیار حائز اهمیت است.
شیوه‌ها و راه‌های درمان عفونت قارچی واژن
پزشک متخصص بسته به نوع قارچی که باعث بروز عفونت شده است آنتی‌بیوتیک و داروی ضدقارچ مناسب تجویز می‌کند. دوز دارو بر اساس میزان شدت بیماری و توسعه عفونت در بافت واژن تعیین می‌شود. پیشتر اشاره کردیم که عفونت قارچی واژن عموماً در اثر نفوذ مخمری به نام کاندیدا آلبیکانس است. برای مقابله با این مخمر پزشک ممکن است بسته به شرایط بیمار از کرم، پماد، قرص و شیاف ضدقارچ استفاده کند. این داروها عموماً کلوتریمازول، میکونازول، ترکونازول، بوتوکونازول و فلوکونازول هستند. دوره مصرف این داروهای ضدقارچ بین ۳ تا ۷ روز است. معمولاً مصرف داروهای ضد قارچی موضعی حداکثر به مدت دو هفته روزانه انجام می‌شود و به دنبال آن یک بار در هفته به مدت شش ماه داروی خوراکی مصرف می‌شود.
پزشک برای جلوگیری از عود کردن عفونت و یا بروز مجدد عفونت برای ۴ هفته، هفته‌ای یکبار مصرف کپسول فلوکونازول را تجویز کند.
اگر علائم بیماری بعد از ۲ ماه دوباره نمایان شد و عود کرد؛ لازم است تا مجدداً به پزشک مراجعه شود.
در صورت بارداری مصرف داروهای خوراکی ضدقارچ توصیه نمی‌شود و بهتر است از پماد و یا شیاف برای درمان استفاده شود.
در صورت ابتلا به عفونت قارچی واژن ممکن است که شریک جنسی شما نیز به عفونت مبتلا شود پس لازم است تا از برقراری رابطه جنسی در زمان اوج عفونت خودداری کنید و هنگام مقاربت از کاندوم استفاده شود.
درمان عفونت قارچی واژن با داروهای گیاهی
ممکن است برخی افراد علاقه‌ای به استفاده از داروهای شیمیایی نداشته باشند و مصرف داروهای گیاهی و روش‌های طب سنتی را ترجیح بدهند از این رو در ادامه برخی از شیوه‌های درمانی طب سنتی را ارائه خواهیم نمود اما باید توجه داشت که مصرف داروهای گیاهی به اندازه داروهای شیمیایی موثر نیست و ممکن است طول درمان به روش سنتی بیشتر از درمان با داروهای شیمیایی باشد. توصیه تیم پینو بیبی به شما استفاده از داروهای گیاهی به عنوان مکمل است که در کنار داروهای شیمیایی می‌تواند اثربخشی بیشتری داشته باشد و روند درمان تسهیل و تسریع کند.
- استفاده از روغن درخت چای و روغن نارگیل به صورت موضعی در کاهش عوارض عفونت بسیار موثر است. لازم است تا قبل از مصرف، این روغن‌ها رقیق شوند. میزان مصرف این روغن‌ها یک یا ۲ بار در روز به مدت یک الی ۲ هفته می‌باشد. قبل از استعمال روغن ابتدا روغن را روی بازوی خود تست کنید اگر نسبت به مصرف این روغن‌ها حساسیت نداشتید از آن‌ها استفاده کنید. اگر محل تست قرمز و متورم شد و یا دچار خارش شد هرگز از ین روغن‌ها استفاده نکنید. لازم است تا روغن از عطاری معتبر تهیه کنید.
- طب سنتی برای درمان عفونت قارچی، استفاده از سیر را پیشنهاد کرده است. سیر یک آنتی‌بیوتیک طبیعی است. مصرف موضعی و یا خوراکی این ماده ارزشمند می‌تواند به درمان عفونت کمک زیادی کند.
- امروزه برخی متخصصان طب سنتی نوعی شیاف گیاهی درست می‌کنند که متشکل از دوز خاصی از سیاهدانه و عسل است. این شیاف برای درمان انواع عفونت موثر است.
- نشستن به مدت ۲۰ دقیقه در محلول سرکه طبیعی و آب از بروز مجدد عفونت جلوگیری می‌کند. توجه داشته باشید که استفاده از سرکه صنعتی نه تنها مفید نیست بلکه ممکن است عوارض بیماری مانند خارش، قرمزی و سوزش را بیشتر کند.
- مصرف روزانه برخی آنتی‌بیوتیک‌های طبیعی مانند پیاز، چای بادرنجبویه، سیاهدانه و عسل نیز می‌تواند در درمان عفونت موثر باشد.
- توجه داشته باشید قبل و بعد از استعمال هر گونه پماد، کرم و یا روغن گیاهی دست‌های خود را با آب و صابون به خوبی بشویید.
- اگر باردار هستید برای استفاده از داروهای گیاهی و روش‌های طب سنتی حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید.
- ممکن است برخی داروهای گیاهی با داروهای شیمیایی تداخل داشته باشند و باعث بروز عوارض جانبی ناخوشایند و ناخواسته‌ای شوند؛ پس قبل از مصرف هر گونه دارویی با متخصص مربوطه مشورت کنید.
- حتماً برای استفاده از شیوه‌های درمان سنتی از متخصص طب سنتی کمک بگیرید.
تفاوت عفونت باکتریایی و قارچی واژن در چیست؟
- بارزترین تفاوت عفونت‌های باکتریایی و قارچی این است که هر کدام از این عفونت‌ها در PH مختلفی بروز پیدا می‌کنند.
- همچنین احتمال ابتلا به هر کدام از این نوع عفونت در زمان خاصی از چرخه قاعدگی بیشتر است.
- شکل و بوی ترشحات در این دو نوع عفونت با هم تفاوت دارد. همان طور که گفتیم در عفونت قارچی ترشحات سفید، پنیر مانند و تکه‌تکه هستند اما در عفونت باکتریایی ترشحات واژن شبیه سفیده تخم مرغ حرارت ندیده است.
- در عفونت قارچی معمولاً ترشحات بدون بو هستند و بوی خاصی ندارند اما در عفونت باکتریایی ترشحات معمولاً بوی زننده‌ای دارند و بوی شبیه موی ماهی مرده می‌دهند.
- عفونت قارچی معمولاً باعث قرمز شدن و خارش ناحیه تناسلی می‌شود در حالی که عفونت باکتریایی می‌تواند بدون علامت باشد.
- نمای میکروسکوپی عامل بیماری‌زا در عفونت قارچی با عفونت باکتریای نیز متفاوت است که کاملاً بدیهی است چرا که عامل عفونت قارچی انواع مخمرها است و عامل عفونت باکتریایی انواع باکتری.