تغذیه فاکتور مهم و شاید اصلی در رشد و تکامل کودکان است. کودک برای رشد استخوان‌هایش، تکامل سیستم عصبی، فعالیت قلب و عروق، بهره‌گیری از حواس ۵ گانه، برای تفکر و حتی برای خندیدن و گریه کردن و ….. برای هر کنش و واکنش زیستی‌اش مرهون دریافت مواد مغذی است. کودک از دوران جنینی تحت تأثیر مواد غذایی که مادر مصرف می‌کند هست و وقتی متولد می‌شود آنچه در رژیم غذایی کودک گنجانده می‌شود مسیر رشد و تکامل روحی و جسمی او را تعیین می‌کند. از این رو والدین همواره نسبت به مواد غذایی که کودک مصرف می‌کند حساس هستند، این صحنه برای خیلی از ما آشناست مادرانی که بشقاب غذا به دست در حال التماس کردن به کودک برای خوردن یک قاشق غذای بیشتر هستند. بدغذایی و عدم تمایل کودک به خوردن برخی مواد غذایی، پدیده‌ای رایج در بین کودکان است. عادات بد غذایی و تمایل کودک به خوردن مواد غذایی کم‌ارزش و مضر از جمله مشکلاتی هستند که والدین با آن دست به گریبان هستند در این مقاله و مقاله بعدی قصد داریم این مشکلات را به زبانی ساده کالبدشکافی کنیم و راه‌حل مناسب و کاربردی برای تشویق کودک به غذا خوردن و تثبیت عادات غذایی مناسب را مورد بررسی قرار دهیم پس با پینو بیبی همراه باشید.
مهم‌ترین دغدغه و نگرانی والدین مسئله رشد کودک است. والدین مدام دنبال این هستند که دریابند کدام ماده غذایی باعث بلند قد شدن فرزندشان می‌شود یا کدام ماده غذایی روی هوش کودک تأثیر دارد؛ چه مواد خوراکی به سلامت دندان، پوست و موی کودک کمک می‌کنند و در کنار غذاهای مختلف والدین مدام از پزشک اطفال می‌پرسند که چه مکمل‌هایی را باید به کودک خود بدهند تا از رشد کافی کودک خود اطمینان حاصل کنند.
پیشتر در مقاله‌ای به طور مفصل به عوامل و فاکتورهای دخیل در رشد کودک پرداختیم و گفتیم که یکی از مهم‌ترین فاکتورها، رژیم غذایی و تغذیه مناسب است. شاید به نظر ساده برسد با خودتان فکر کنید رژیم غذایی فرزندم را با انواع میوه و سبزی و گوشت پُر می‌کنم و بدین ترتیب سلامت کلی بدن او را تضمین می‌کنم اما مسئله به این سادگی نیست. همانطور که شما ممکن است از خوردن سبزیجات بخارپز اکراه داشته باشید یا خوردن سوپ جو به عنوان یک وعده غذایی برای شما چندان جذاب نباشد، کودکان نیز ممکن است نسبت به خوردن برخی غذاها و مواد خوراکی مقاومت نشان دهند و این کار را برای والدین سخت می‌کند. در ضمن پیدا کردن یک رژیم غذایی سالم و متنوع هم کار چندان آسانی نیست و نمی‌توان تنها به چند ماده غذایی اکتفا کرد، کودک شما برای رشد و تکامل نیازمند دریافت مقادیر مناسبی از همه مواد خوراکی موجود در هرم غذایی است.
اعتدال در تنظیم برنامه غذایی کودک در کنار تشویق او به داشتن فعالیت جسمی متضمن سلامتی او خواهد بود و مانع از چاقی و اضافه وزن کودک خواهد شد. آنچه تا اکنون گفتیم برای همه والدین بدیهی است اما ممکن است شما بپرسید چطور با بد غذایی کودک مقابله کنم؟ و یا چطور کودکم را به خوردن غذا ترغیب کنم؟ در این مقاله قصد داریم تا شما را با روش‌های موثر در جهت تشویق و ترغیب کودکان به خوردن غذاهای سالم، آشنا کنیم. نگران نباشید قرار نیست از شما بخواهیم در باغچه جلوی آپارتمان‌تان صیفی‌جات بکارید و یا برای همیشه از خوردن ساندویچ هات‌داگ صرفه نظر کنید، راهکارهای ارائه شده در این مقاله ساده، کاربردی و موثر هستند. پینو بیبی به خوبی می‌داند که «کودک شما عزیزترین است» و برای عزیزترین فرد زندگی شما، بهترین‌ها را پیشنهاد می‌دهد.
الگوی مناسب کودک‌تان باشید
اگر ساعت‌ها برای کودک‌تان درباره خواص سبزیجات و مزایای مصرف شیر صحبت کنید اما انتخاب اصلی خودتان همواره پیتزای مخلوط با نوشابه کوکا باشد، قطعاً فرزند شما علاقه‌ای به خوردن سبزیجات و شیر نشان نخواهد داد. یادتان باشد کودک شما بیشتر از این که از طریق شنیدن چیزی را یاد بگیرید از طریق دیدن می‌آموزد. او از شما تقلید می‌کند تا این احساس را داشته باشد که بزرگ شده و مانند شما رفتار می‌کند. پس اولین و موثرترین قدم این است که رژیم غذایی خود را اصلاح کنید. عادات غذایی بدتان را کنار بگذارید و نه تنها به خاطر رشد و بالندگی فرزندتان بلکه برای سلامت خودتان هم که شده از یک رژیم غذایی سالم بهره ببرید. اگر ماده غذایی را دوست ندارید تا جایی که ممکن است سعی کنید این مسئله را در حضور فرزندتان عنوان نکنید مثلاً اگر از آبگوشت بیزار هستید برای تشویق فرزندتان هم که شده چند قاشقی از آبگوشت را میل کنید هیچ کس با خوردن غذایی که دوست ندارد، دار فانی را وداع نگفته است! به تاثیر مثبتی که بر فرزندتان خواهید گذاشت فکر کنید. ساعت‌ها سخنرانی خود درباره فواید مصرف سبزیجات را با نخوردن سوپ سبزیجات هدر ندهید. در یک کلام برای فرزندتان الگوی دیداری باشید نه شنیداری!!!
از دوستان و آشنایان نیز درخواست کنید تا به عنوان تشویق یا از روی علاقه کودک‌تان را به خوردن مواد خوراکی مضر و بی‌ارزش عادت ندهند. در مورد تربیت فرزندتان با هیچ کس رودربایستی نداشته باشید. آنچه امروز در ذهن کودک شما حک می‌شود ممکن است برای تمام عمر به عنوان عادت و خلق و خو با او باقی بماند.
زمان سرو غذا را برنامه‌ریزی کنید
عادات غذایی کودک شما در حال شکل‌گیری است، یادتان باشد نظم و انضباط در هر کاری منجر به موفقیت می‌شود، پس برنامه غذایی را منظم کنید. برنامه اعضای خانواده را بررسی کنید و ساعات مشخصی را برای خوردن صبحانه، ناهار، شام و حتی عصرانه تعیین کنید. ممکن است این ساعات در فصول مختلف سال کمی تغییر کند اما خوب است که کودک شما بداند در هر روز در یک بازه زمانی وعده‌های اصلی غذا را میل خواهد کرد. فراموش نکنید کودکان به غیر از وعدهای اصلی نیاز به میان وعده نیز دارند در مورد ساعات میان وعده زیاد سخت‌گیری نکنید اما در نظر داشته باشید که هیچ میان وعدهای نباید جای غذای اصلی را بگیرد. بنابراین سعی کنید میان وعده‌ها را کم حجم و کوچک در نظر بگیرید اما هر زمان که کودک احساس گرسنگی کرد به نیاز او با مواد خوراکی سالم و مغذی، پاسخ دهید. مصرف تنقلات بی‌ارزشی مانند چیپس، پفک، آدامس، آبمیوه‌های صنعتی، شیرینی‌جات، آبنبات و … را محدود کنید. به کودک‌تان بیاموزید این مواد خوراکی برای بدن مضر هستند و می‌توانند باعث بروز انواع بیماری شوند. اگر شما به عنوان والدین از مصرف این گونه مواد خوراکی مضر و بی‌ارزش خودداری کنید قطعاً کار سختی نیست تا کودک را قانع کنید که از این مواد خوراکی چشم‌پوشی کند.
گاهی مصرف همین مواد خوراکی باعث می‌شود تا کودک شما از خوردن وعده غذایی اصلی اجتناب کند. معده کودک شما کوچک است بنابراین ممکن است یک پاکت پفک کل معده کوچک او را پر کند و جایی برای خوردن غذا باقی نگذارد در این شرایط از شما اصرار است و از کودک انکار! قطعاً معده کودک گنجایش پذیرش ماده غذایی را ندارد و اگر هم به اصرار شما غذا را میل کند یا دچار مشکلات گوارشی می‌شود و یا ممکن است در بدن او به چربی انباشته بدل شود که ارمغان آن چیزی نیست جز چاقی و اضافه وزن.
از مواد خوراکی متنوع استفاده کنید
مواد خوراکی به قدری زیاد و متنوع هستند که بی‌شک شما هر ۳۰ روز ماه را می‌توانید غذای متفاوتی برای اعضای خانواده سرو کنید. ده‌ها قلم سبزی و میوه وجود دارند که شما می‌تواند با آن یک سالاد رنگارنگ و خوشمزه درست کنید. اگر کمی خلاقیت به خرج دهید می‌توانید با مواد خوراکی خامی که در منزل دارید ده‌ها مدل غذا درست کنید. خوشبختانه کار مادران امروز بسیار ساده‌تر از مادران نسل‌های پیش است. شاید تنها منبع الهام‌بخش مادران نسل‌های گذشته کتاب آشپزی بود که عموماً ترجمه شده بودند و گاهی حتی نیاز به رمزگشایی داشتند! اما امروز سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی مختلف مملو از ایده هستند. برخی سایت‌ها حتی به لطف استفاده از هوش مصنوعی قادرند تا به شما لیست برنامه غذایی هفتگی بر اساس بودجه، ترجیحات غذایی و یا بر اساس سوابق پزشکی و بیماری شما ارائه کنند. شما حتی می‌توانید لیست مواد خامی که در منزل دارید را در سایت مربوط وارد کنید و سایت مورد نظر به شما ده‌ها مدل غذا را پیشنهاد می‌دهد و حتی مدت زمان طبخ، میزان کالری و خواص آن را نیز به صورت موجز و موثر در اختیار شما قرار می‌دهد بنابراین بهانه‌ای برای این که در هفته ۵ بار قیمه بخورید و یا صبحانه هر روز کودک شما نان و پنیر باشد وجود ندارد.
هر ماده غذایی می‌تواند ویتامین، املاح معدنی و ریزمغذی‌های خاصی داشته باشد. حتماً می‌دانید که رنگ‌های مختلف فلفل دلمه‌ای دارای آنتی‌اکسیدان‌های متفاوت هستند. لیکوپن موجود در گوجه فرنگی باعث ایجاد رنگ قرمز در آن می‌شود همانطور که مسئول رنگ قرمز هندوانه نیز لیکوپن اما آیا سایر خواص این دو ماده خوراکی خوشمزه و مفید نیز با هم یکسان است؟!
بهره‌گیری از تنوع مواد خوراکی در طبخ غذا، سبب می‌شود تا اگر کودک شما به هر دلیلی از خوردن یک ماده غذایی امتناع کرد شما بتوانید با درایت خود ماده غذایی دیگر را جایگزین کنید تا کودک‌تان از دریافت مواد مغذی محروم نباشد.
ممکن است کودک شما به برخی مواد خوراکی حساسیت غذایی داشته باشد مثلاً خوردن بادمجان ممکن است باعث شود که کودک‌تان کهیر بزند در چنین شرایطی اصلاً به صلاح نیست که هر طور شده سعی کنید بادمجان را در برنامه غذایی کودک‌تان بگنجانید، به جای آن بررسی کنید ببینید چه ماده خوارکی را می‌توانید جایگزین بادمجان کنید، مثلاً آیا خوردن کدو سبز نیز برای کودک‌تان با واکنش آلرژیک همراه است.
خوشبختانه ما در سرزمین پهناور و حاصلخیزی به نام ایران زندگی می‌کنیم که همه نوع محصولات کشاورزی در آن قابل کشت و زرع است و همه مواد خوراکی در ایران عزیز یافت می‌شود.
دلسرد نشوید و دوباره امتحان کنید
شما با عشق و علاقه ماهی را طبخ می‌کنید تمام شگردهای آشپزی را به کار می‌گیرد و بوی مطبوع ماهی تمام فضای خانه را پر می‌کند؛ همه اعضای خانواده با اشتیاق سر میز حاضر می‌شوند اما کودک شما حاضر نیست لب به ماهی بزند. ایده خوبی نیست که او تنبیه یا سرزنش کنید، در ضمن التماس و خواهش نیز گزینه قابل قبولی نیست، شاید اگر قدیم بود این ترفند که «اگه غذا نخوری گشنه می‌مونی و دیگه از غذا خبری نیست» جواب می‌داد اما بعید است که این ترفند خشن بر کودکان امروز موثر واقع شود. اگر شما ماهی را با سبزی پلو یا حتی پلوی سفید سرو کرده‌اید می‌توانید به کودک‌تان اجازه دهید تا پلو خالی با مقداری سالاد یا ماست میل کند، حساس نشوید، با اشتیاق و هیجان غذای خود را میل کنید اما لزومی ندارد هر قاشق که میل می‌کنید با صدای بلند بگویی «به‌به چه خوشمزه است»، حس لجبازی کودک‌تان را تحریک نکنید.
چند روز بعد دوباره تلاش کنید این بار به جای آن که ماهی را سرخ کنید ماهی را کباب‌پز سرو کنید، اگر باز هم کودک شما از خوردن امتناع کرد، مجدداً چند روز دیگر ماهی درست کنید اگر در نوبت‌های قبلی ماهی قزل‌آلا طبخ کردید این‌بار به سراغ ماهی سفید بروید. اگر دفعات قبل ماهی را کامل سر میز بردید این بار ماهی را خرد کنید و به قطعات کوچک ماهی کمی آبلیمو بزنید. این کار را به دفعات انجام دهید و هرگز درباره این که کودک‌تان دفعات پیش از خوردن ماهی استنکاف کرده، سخنی به میان نیاوردید، مراقب باشید در گفتگو با خاله کودک این قضیه را با آب و تاب تعریف نکنید، یا هنگام مطرح کردن نگرانی خود با همسرتان مواظب باشید کودک در اطراف شما نباشد. شاید عجیب به نظر برسد اما محققان معتقدند بعد از ۱۵ بار تلاش بلاخره کودک تسلیم می‌شود و غذایی را که از خوردن آن اکراه داشت، میل می‌کند حتی شاید بعدها همان غذا در لیست غذاهای محبوب او قرار بگیرد.
پس با چند بار تلاش و نتیجه نگرفتن دلسرد نشوید و مصرانه به مسیر خود ادامه دهید یادتان باشد اگر کودک شما از خوردن هر ماده غذایی خودداری کند احتمالاً این عادت برای همیشه با او باقی خواهد ماند.
غذاها را با انواع ادویه طعم‌دار کنید
اگر صادق باشیم باید بگوییم ما هم به عنوان بزرگتر و والدین کودک از خوردن برخی مواد خوراکی ولو مواد خوراکی مغذی اکراه داریم. کمتر کسی خوردن سیب‌زمینی آب‌پز را به سیب‌زمینی سرخ شده ترجیح می‌دهد؛ درست همین جاست که فرق والدین هوشمند و با درایت با سایرین مشخص می‌شود. سیب‌زمینی سرخ کرده قطعاً غذای سالمی نیست؛ بدون تعارف بیشتر روغن‌هایی که امروزه ما مصرف می‌کنیم جزو روغن‌های مضر و اشباع شده هستند حتی روغن‌های گیاهی مانند روغن زیتون و کنجد نیز چندان قابل اعتماد نیست؛ اگر در ارزیابی سلامت مواد خوراکی فقط فرایند صنعتی شدن و بسته‌بندی مواد غذایی را در نظر بگیریم همین کافی است تا دریابیم مواد غذایی که امروزه ما مصرف می‌کنیم صددرصد سالم نیستند. شاید ساده‌ترین راه این باشد که از مصرف سیب‌زمینی سرخ شده صرفه نظر کنیم اما پینو بیبی راهکار بهتری دارد. چند سیب‌زمینی متوسط را با دقت بشویید و پوست آن را فرچه بکشید. حالا سیب‌زمینی‌ها را با پوست از وسط دو قسمت کنید و مقدار بسیار کمی کره روی آن بمالید، حالا از جادوی ادویه‌جات بهره ببرید کمی آویشن، پورد زنجبیل، پودر سیر، پودر زیره سبز، مقداری رزماری و کمی جوز هندی را با هم مخلوط کنید حالا ادویه‌ها را روی سیب‌زمینی‌های خرد شده بریزید و آن را داخل فر قرار دهید.
اگر به عنوان پیش غذا برای اعضای خانواده سبزیجات بخارپز تهیه کرده‌اید کمی آبلیمو، مقدار بسیار کمی رزماری و کمی پودر سیر روی آن‌ها بریزید، قطعاً کودک شما کلم بروکلی آب‌پز شده‌ای که طعم‌دار شده را با اشتیاق بیشتری میل می‌کند.
برای مطالعه راهکارهای بعدی قسمت دوم مقاله را مطالعه فرمایید. قسمت دوم مقاله شامل موضوعات زیر است:
- به او مواد خوراکی و ارزش غذایی آن‌ها را آموزش دهید
- با همکاری کودک‌تان آشپزی کنید
- یادتان باشد شما یک خانواده هستید
- تزیین غذا را فراموش نکنید
- علت را جویا شوید
- یادتان باشد رنگ‌ها بر اشتهای کودک‌تان تاثیر دارند
- از کوره در نروید
- عادات غذایی کودک را درست پایه‌ریزی کنید
- سخت‌گیر نباشید