در قسمت اول مقاله به بررسی اهمیت تغذیه در رشد و نمو کودک پرداختیم، همچنین گفتیم که والدین به عنوان الگوی رفتاری کودک نقش بسیار مهمی در تعیین عادات غذایی کودک دارند. از شما والدین محترم خواستیم تا زمان سرو و صرف غذا را برنامه‌ریزی کنید و در ساعات مشخصی از روز، وعده‌های غذایی اصلی را که شامل ۴ وعده صبحانه، ناهار، عصرانه و شام است را در ساعات معین و در کنار هم میل کنید. از شما خواستیم تا برای تهیه غذا از مواد خوراکی متنوع استفاده کنید چرا که هر ماده خوراکی خواص منحصر به فرد خودش را دارد و کودک شما برای رشد و نمو به ترکیبی متوازن از همه گروه‌های مواد غذایی موجود در هرم غذایی نیاز دارد. گفتیم که برای خوردن غذا به کودک التماس نکنید اما اگر کودک از خوردن یک ماده غذایی اجتناب کرد، آن غذا را در وعده‌های غذایی روزهای بعد به طور مرتب به او پیشنهاد دهید و زود دلسرد نشوید، همچنین استفاده از ادویه‌ها و چاشنی‌ها روشی موثر برای تغییر طعم مواد غذایی است که کودک ممکن است رغبتی به خوردن آن‌ها نداشته باشد. در این مقاله چند نکته مهم و موثر دیگر را با شما والدین محترم در میان خواهیم گذاشت پس تا انتهای این مقاله کاربردی و مفید با پینو بیبی همراه باشید.
به او مواد خوراکی و ارزش غذایی آن‌ها را آموزش دهید
در سلسله مقالات فعالیت‌های مونته‌سوری ۴.۵ تا ۵ ساله توضیح دادیم که یکی آموزش‌های مهم به کودکان این است که در مورد ارزش مواد غذایی برای کودکان توضیح دهیم. مثلاً برای کودک توضیح دهیم که کلم بروکلی حاوی مقادیر زیادی ویتامین C است و پرتقال نیز دارای ویتامین C است، ویتامین C به بدن انرژی می‌دهد و برای سلامت پوست و مو بسیار مفید است. هر چه سن کودک بالاتر می‌رود می‌توانید مفاهیم پیچیده‌تر را به کودک آموزش دهید. به کودک بیاموزید که بدن او به غیر از ویتامین به املاح معدنی و ریزمغذی (شبه ویتامین) نیز نیاز دارد. به او یاد دهید که در حالی که پرتقال سرشار از ویتامین سی می‌باشد، تمشک حاوی مقادیری ویتامینK هست. شاید بپرسید که این کار چه سودی دارد و چه ارتباطی با اشتیاق کودک برای خوردن غذا دارد؟ یادتان باشد انسان طبیعتاً منفعت‌طلب است به دوران کودکی خودتان برگردید حتماً یادتان می‌آید که صبح امتحان کندر می‌خورید تا هوش‌تان زیاد شود و ازخوردن پنیر صرفه نظر می‌گیرید مبادا موقع امتحان، کُند ذهن شوید، قصه‌های مجید را یادتان هست، وقتی معلمش به او گفت که باید فسفر مغزش زیاد شود و فسفر به وفور در ماهی و میگو یافت می‌شود، به هر زحمتی بود میگو خرید تا با خوردن میگو هوشش را زیاد کند بلکه از پس درس ریاضی برآید.
ساخت کارتن‌های ملوان زبل که با خوردن اسفناج قوی می‌شود، یا مرد موزی که با خوردن موز قدرتش چند برابر می‌شود مصداق همین موضوع است، برخی از کودکان اگر ارزش مواد غذایی را بدانند ممکن است اشتیاق بیشتری برای خوردن این گونه مواد داشته باشند.
با همکاری کودک‌تان آشپزی کنید
باز هم لازم است رجوع کنیم به فعالیت‌های مونته‌سوری ۶ تا ۷ ساله در مقاله مربوطه گفتیم که مهارت‌های عملی زندگی را به کودک‌تان بیاموزید و یکی از این مهارت‌ها آشپزی کردن است. با کمک کودک خود غذا درست کنید، مسئولیت‌های کوچک را به کودک‌تان واگذار کنید، اجازه بدهید ادویه‌جات را کودک‌تان به غذا اضافه کند. مقداری مناسب از ادویه‌جات را در یک کاسه بریزید و از کودک خود بخواهید تا آن‌ها را به ترتیبی که شما می‌گویید به مواد غذایی اضافه کند. اجازه دهید کودک در شستن سبزی و میوه مشارکت کند و ضمن این که نکات بسیار زیادی را می‌توانید در خلال آشپزی به کودک خود بیاموزید؛ می‌توانید از این ترفند استفاده کنید و کودک را در پخت غذاهایی که تمایلی به خوردن آن ندارد ترغیب کنید. اگر کودک شما کوکو سیب‌زمینی دوست ندارد این بار برای درست کردن کوکو از او کمک بگیرید از او بخواهید دیس غذا را تزیین کند و آن را سر میز بگذارد. خواهید دید که اشتیاق کودک برای خوردن غذایی که خودش در طبخ آن دخیل بوده است زیادتر است.
یادتان باشد شما یک خانواده هستید
اهمیت وعده‌های غذایی را به کودک خود بیاموزید. یادتان باشد آموزش غیرمستقیم تاثیر بیشتری دارد، لذا برای این که به کودک بیاموزید که وعده‌های غذایی اهمیت دارند سعی کنید تمام اعضای خانواده را سر سفره یا میز غذا، گرد هم جمع کنید. به همه اعضای خانواده یاد بدهید که خوردن غذا یک آیین خانوادگی مهم است و رسم و رسوم خاص و قابل احترام خودش را دارد. به ویژه سعی کنید وعده غذایی صبحانه را در کنار هم میل کنید. فرزندان و همه اعضای خانواده را از خواب بیدار کنید و از آن‌ها بخواهید برای صرف صبحانه جمع شوند. اگر پدر خانواده مجبور است زودتر از سایرین خانه را ترک کند به کودک توضیح دهید و به او اطمینان بدهید که پدرش صبحانه‌اش را میل کرده است. مقاله معایب نخوردن صبحانه را مطالعه کنید، راهکارهای ارائه شده در مقاله مذبور را به کار ببندید. جمع شدن همه اعضای برای صرف غذا، اهمیت غذا خوردن را نزد کودک بیشتر می‌کند و کودک را ترغیب می‌کند تا حتماً سر میز حاضر شود حتی اگر غذایی که روی میز گذاشته‌اید را دوست نداشته باشد.
تزیین غذا را فراموش نکنید
کودکان عاشق رنگ و طرح و بافت هستند. حس زیبایی شناسانه کودک‌تان را دست کم نگیرید. بدیهی است که یک بشقاب غذای تزیین شده بسیار اشتهابرانگیزتر و جذاب‌تر از غذایی است که تزیین نشده و این نه تنها در مورد کودکان بلکه برای تمام گروه‌های سنی صادق است. با مواد غذایی که کودک تمایل چندانی به خوردن یا نوشیدن آن‌ها ندارد اشکال مختلف مانند صورت حیوانات، ماشین یا هواپیما درست کنید، حتی می‌توانید قصه آدمک‌هایی که روی نان تست ساخته‌اید را برای کودک بازگو کنید. شعرهای کودکانه مربوط به انواع خوراکی را یاد بگیرید و اگر کودک بدقلقلی کرد با خواندن شعر او را برای خوردن ترغیب کنید. ممکن است کودک شما سرماخورده باشد و از خوردن مرکبات به خصوص لیمو شیرین اجتناب کند پس چرا برایش نمی‌خوانید:
لیمو شیرین خوش صدا گفت: به من بیا بیا
لیموی نازنینم مثل نبات شیرینم
پوست تنم لطیف است هم نازک و ظریف است
دشمن سرماخوردگی دوست شما در زندگی
علت را جویا شوید
خلاقیت به خرج دهید کودک شما از خوردن هویج طفره می‌رود، در درجه اول علت را جویا شوید شاید سفتی هویج دندان‌های لق شده او را اذیت می‌کند، شاید رنگ نارنجی هویج برای او خوشایند نیست از او علت را بپرسید. «چرا این غذا یا ماده خوراکی را دوست نداری؟» ممکن است کودک در بیان احساس خودش چندان مهارت نداشته باشد اما شما به عنوان والدین در درک آنچه کودک‌تان عنوان می‌کند مهارت دارید. به صحبت‌های او گوش دهید و بعد از کشف علت سعی کنید مانع موجود را از سر راه بردارید. ممکن است با رنده کردن هویج یا پختن آن مشکل برطرف شود. ممکن است کودک شما گوشت گوسفند را نخورد چون گمان می‌کند که کشتن گوسفند کار خوبی نیست برای او توضیح دهید که این چرخه حیات است؛ متناسب با سن کودک کلمات و جملات خود را تنظیم کنید اما هرگز سعی نکنید کودک را وادار به خوردن چیزی بکنید. اگر می‌دانید که کودک به این خاطر ممکن است از خوردن کباب خودداری کند گوشت را در خورشت بریزید، یا آن را در مخلوط با سیب‌زمینی به صورت کتلت درست کنید.
شاید عجیب باشد اما گاهی کودکان برای جلب توجه از خوردن برخی مواد غذایی خودداری می‌کنند، وقتی شما شب برای پدر او تعریف می‌کنید که «خانم کوچولوی شما امروز سر نخوردن قرمه سبزی قشقرق و جنجال به پا کرده بود» و این قضیه را با آب و تاب تعریف می‌کنید کودک شما در حالی که با عروسک کوچکش مشغول بازی این سخنان را خواهد شنید و از این که بحث مهم والدین درباره لجبازی امروز او بوده است لذت می‌برد او حس می‌کند بزرگ شده است و این قضیه در روزهای بعد و برای سایر غذاها نیز ممکن است اتفاق بیفتد.
مسئله وقتی بدتر می‌شود که شما با کلمات مثبت و با خنده مانند: «واسه من بزرگ شده میگه قرمه دوست ندارم یه چیز دیگه برام درست کن» قضیه را تعریف می‌کنید. اگر کودک شما تشنه توجه است باید رفتارتان را به عنوان والدین ارزیابی کنید و کودک را با محبت خود سیراب کنید و کارهای مثبت او را مورد تشویق و تمجید قرار دهید و از به کار بردن الفاظ مثبت و یا تعریف کارهای بد او با خنده و شوخی بپرهیزید.
مسئله الگوپذیری که در ابتدای مقاله اول نیز به آن اشاره شده ممکن است عاملی در بد غذایی و یا امتناع کودک از خوردن برخی غذاها باشد. کودکی که عاشقانه دایی خود را دوست دارد و الگوی او در زندگی‌اش این فرد است قطعاً عادات بد غذایی الگوی خود را نیز تقلید و تکرار می‌کند و اینجاست که باز هم اهمیت رفتار صحیح بزرگترها نمود پیدا می‌کند.
یادتان باشد رنگ‌ها بر اشتهای کودک‌تان تاثیر دارند
در مقالات بعدی حتماً به تأثیر رنگ بر اشتهای کودکان خواهیم پرداخت. اما در اینجا فقط به این جمله بسنده خواهیم کرد که رنگ و روی غذا در برانگیختن اشتهای نه تنها کودک بلکه همه افراد موثر است و شما می‌توانید با متنوع کردن مواد غذایی روی میز سرو، بشقاب غذا را برای کودک رنگی کنید. برای کودک‌تان بشقاب، قاشق، کاسه و لیوان مخصوص تهیه کنید اگر تا به حال این کار را نکرده‌اید با کودک‌تان به فروشگاه بروید و اجازه دهید ظرف مورد علاقه‌اش را خریداری کند. غذا را در بشقاب‌های متنوع و رنگی سرو کنید. وقت آن است که بشقاب‌های مخصوص مهمان را از ته کابینت بیرون بیاورید چه کسی به اندازه کودک شما مهم و عزیز است. سعی کنید غذا را در ظروف متنوع سرو کنید، بچه‌ها عاشق رنگ و طرح هستند. اگر غذایی را پخته‌اید که کودک شما تمایلی به خوردن آن ندارد هوشمندانه از او بخواهید در چیدن میز به شما کمک کند و از او برای انتخاب بشقاب و دیس غذا نظرخواهی کنید. اجازه دهید در بشقاب مورد علاقه‌اش غذا بخورد؛ خواهید دید که همین ترفند ساده چقدر کارآمد خواهد بود. باز هم تاکید می‌کنیم که حرفی از نوع غذا و یا اصرار و تشویق به خوردن غذای خاص همه برنامه‌های شما را خراب خواهد کرد.
از کوره در نروید
شاید غذا نخوردن کودک یک رفتار آزار دهنده باشد اما لازم است تا شما به عنوان والدین کودک صبور باشید و عصبانی نشوید. روش‌های تنبیهی نه تنها موثر نیستند بلکه ممکن است حس لجبازی کودک شما را هم برانگیخته کند. غذا خوردن باید یک فرآیند لذت بخش برای کودک شما باشد. اگر کودک شما از خوردن غذایی امتناع کرد او را به حال خودش رها کنید و به او اصرار نکنید او را سر میز بنشانید و به او یاد دهید که در زمان صرف غذا باید سر میز باشد و این جزو مقررات خانه است. بنابراین اگر شما وقتی خورشت کرفس درست می‌کنید و کودک‌تان از خوردن امتناع می‌کند می‌توانید یکی از راهکارهایی را که در بالا گفتیم، را امتحان کنید، اما اصرار نکنید. بگذارید کودک سر میز بنشیند و برنج با ماست یا سالاد بخورد هیچ اشکالی ندارد شما سه وعده مهم دیگر دارید که به کودک‌تان مواد پروتئینی و فیبر برسانید پس نگران نباشید می‌توانید در وعده صبحانه یا عصرانه این کمبود را برای کودک‌تان جبران کنید.
عادات غذایی کودک را درست پایه‌ریزی کنید
آنچه امروز در ذهن کودک شما نقش می‌بندد برای همه عمر ممکن است به عنوان یک باور در خاطر او نهادینه شود. حواستان باشد چه الگوهایی را به کودک ارائه می‌کنید. وقتی می‌گویید «اگه زود غذات رو بخوری عصری میریم پارک» یعنی تند غذا خوردن یک فضیلت است در صورتی که همه ما می‌دانیم این طور نیست و باید به کودک یاد بدهید آرام و با طمانیه غذا بخورد، لقمه غذا را خوب بجود و حتی المقدور موقع غذا خوردن روی غذایی که میل می‌کند، تمرکز کند.
«اگه ظهر کوکو سبزیت رو بخوری، شب که بابا اومد میرم پیتزا می‌خوریم» این بدان معناست که پیتزا غذا بهتری نسبت به کوکو سبزی است که حتی حکم پاداش دارد.
سخت‌گیر نباشید
بعضی از والدین در مورد آداب غذا خوردن به قدری سخت‌گیری می‌کنند که کودک از خوردن غذا دلزده می‌شود. مدام به کودک تذکر می‌دهند که قاشق را چگونه در دست بگیرید، مراقب باشد تا لباس‌هایش کثیف نشوند، غذا را روی میز یا سفره نریزد، موقع غذا حرف نزند و … ده‌ها دستورالعمل سخت‌گیرانه دیگر.
شاید رعایت برخی از این نکات نشانه ادب و نزاکت باشد اما قرار نیست در ۵ یا ۶ سالگی کودک شما قرار شام با شاهزاده انگلیس داشته باشد. او کودک است، به همین سادگی! همانطور که گفتیم اساساً لازم نیست تا شما نظم و مقررات را به کودک دیکته کنید همین که خودتان به اصولی که قصد آموزش آن را به کودک دارید پایبند هستید کافی است، کودک مشاهده می‌کند و یاد می‌گیرد. اگر نگران کثیف شدن میز یا لباس کودک هستید می‌توانید با بستن پیشبند و یا پهن کردن یک دستمال سفره به راحتی مشکل را مدیریت کنید. کودک شما به مرور یاد خواهد گرفت که چطور از قاشق و چنگال استفاده کند حتی شاید در چند سال آینده مهارتش در استفاده از این گونه ابزار از شما هم بیشتر باشد، پس عجله نکنید، اجازه بدهید کودک از خوردن غذا لذت ببرد. هیچ اشکالی ندارد موقع صرف غذا اعضای خانواده بگو و بخند داشته باشند و حتی درباره اتفاقات روزمره‌شان گفتگو کنند. مقررات را تا حتی ممکن انعطاف‌پذیر کنید و از کودک‌تان به اندازه سنش توقع داشته باشید نه بیشتر.