روش‌های مراقبت از دندان‌های کودک
رعایت بهداشت دهان و دندان باعث می‌شود که بقیه بخش‌های بدن نیز سالم باقی بمانند و دندان‌های سالم به فرد کمک می‌کند تا غذا را به خوبی بجود و مواد غذایی به صورت کامل و بهینه به سیستم گوارشی وارد شوند بنابراین انرژی و مواد مغذی لازم برای رشد سایر اندام‌ها به خوبی فراهم خواهد شد. مراقبت از این طلای سفید را باید از دوران کودکی آغاز کرد اما کودکان درک درستی از اهمیت نگهداری و سلامت دهان و دندان ندارند و این وظیفه والدین دلسوز آن‌هاست. در این مقاله راهکارهای مراقبت از دندان‌ها و نکات مربوط به بهداشت دهان و دندان را برای شما والدین محترم گردآوری کرده‌ایم. امیدواریم با رعایت این اصول کودک شما دندان‌های سالم‌تری داشته باشند و لبخند زیباتری بزنند.
چگونه دندان‌های کودک خود را سالم نگه دارید؟
دندان‌ها یکی ا زاعضای مهم بدن هستند که اگر از آن‌ها خوب مراقبت شود تا پایان عمر به انسان خدمت خواهند کرد. مراقبت از دندان‌ها را نیز مانند سایر ارگان‌های بدن باید از کودکی آغاز کرد. کودکان نسبت به مراقبت از خود آگاهی ندارند و درک درستی از اهمیت نگهداری از اعضای مهمی چون دندان‌ها ندارند. از این رو یکی از وظایف والدین آموزش مراقبت از بدن به کودکان است. همچنین تا زمانی که کودک به اندازه کافی بزرگ شوند تا مراقبت از خود را جدی بگیرند، این وظیفه والدین است که سلامت آن‌ها را جدی بگیرند و بر فعالیت‌های بهداشتی و پزشکی کودک نظارت کامل داشته باشند. همانطور که گفته شد مراقبت از دندان‌ها یکی از جمله این وظایف است. در این مقاله اصول کلی برای مراقبت از دندان‌های کودکان را با شما والدین گرامی بررسی خواهیم کرد.
لزوم مراقبت از لثه‌ها و دندان‌ها در دوران نوزادی
مراقبت و بهداشت دهان و دندان از دوران نوزادی آغاز می‌شود. به طور کلی بعد از یک ماهگی لازم است مادران بعد از خوردن شیر لثه‌های نوزاد را با یک دستمال نخی تمیز به آرامی پاک کنند تا شیر روی لثه نوزاد باقی نماند. وسیله‌های کوچکی در داروخانه وجود دارد که به شکل یک انگشتانه است که سر آن برس نرم کوچکی دارد از این برس‌های انگشتانه‌ای نیز می‌توانید برای تمیز کردن دهان و لثه‌های نوزاد استفاده کنید. برخی‌ها معتقدند که این کار حتی باید از همان روزهای نخستین تولد آغاز شود اما با توجه به شرایط حساس نوزاد در هفته‌های اول تولد منطقی است این کار را به یک ماهگی موکول کرد. بعد از جوانه زدن اولین دندان باید مسواک زدن شروع شود. لزومی ندارد از همان ابتدا از خمیردندان استفاده کرد، مسواک زدن با آب خالی هم می‌تواند به تمیز شدن دندان کودک کمک کند. بهتر است اجازه ندهید نوزاد در حالی شیر شیشه در دهان خود دارد و یا در حال مکیدن سینه مادر است به خواب برود، این کار باعث پوسیدگی دندان و به خطر افتادن سلامت دهان و دندان او می‌شود. شیر خوردن نوزاد را طوری تنظیم کنید که بتوانید لثه‌های او را قبل از خواب تمیز کنید اما اگر کودک شما عادت دارد که در حال مکیدن سینه یا شیشه شیر به خواب رود پیش از آخرین شیرخوردن دندان‌ها و لثه‌های او را تمیز کنید تا میزان کمتری شیر روی لثه و دندان او باقی بماند. از مصرف زیاد قنداغ به کودک خودداری کنید. برای تشویق کودک به مکیدن پستانک، هرگز پستانک را به مواد شیرین آغشته نکنید این کار موجب می‌شود تا کودک به خوردن شیرینی عادت کند. حتی المقدور از پستانک ارتودنسی استفاده کنید. پستانک ارتودنسی پینو بیبی متناسب با ارگونومی دهان نوزاد است و باعث می‌شود فشار کمتری به لثه‌ها و دندان‌های در حال شکل‌گیری کودک وارد شود و از بروز ناهجاری‌های فک، دهان و دندان در نوزادان جلوگیری می‌کند.
اهمیت مراقبت از دندان‌های شیری
برخی از والدین گمان می‌کنند که دندان‌های شیری نیاز به مراقبت ندارند چون دائمی نیستند و بعد از ۶ سالگی شروع به ریختن می‌کنند. این باور کاملاً غلط است. اول این که ممکن است پوسیدگی دندان منجر به بروز عفونت شود و این عفونت به دندان‌های دائمی که زیر لثه هستند نیز آسیب بزند و یا باعث بیماری‌های لثه و ضعیف شدن آن شود. دوم این که ممکن است پوسیدگی دندان شیری با درد توأم شود که تحمل این درد می‌تواند فعالیت روزانه کودک را مختل کند و بر خلق‌وخوی او تأثیر منفی داشته باشد. و مورد سوم که بسیار هم مهم است این است که ممکن است کودک به مسواک نزدن عادت کند و نسبت به سلامت دندان خود بی‌توجه شود. نهادینه کردن یک عادت خوب در کودکان کار سختی است و اگر از همان ابتدای کودکی این کار آغاز شود، به یک رویه عادی در زندگی او بدل خواهد شد.
طریقه صحیح مسواک زدن را به کودکان بیاموزیم
بعد از رویش دندان‌های شیری و در حدود سه سالگی مسواک زدن برای کودک را شروع کنید. کودکان در این سن قادر به مسواک زدن نیستند پس این وظیفه شماست که دندان‌های کودک را به آرامی و با حوصله مسواک بزنید. یک مسواک مناسب با سایز دهان کودک انتخاب کنید. مسواک باید برس نرم و گردی داشته باشد. حداقل روزی دو بار دندان‌های کودک را مسواک بزنید. بهتر است بعد از خوردن هر ماده شیرینی دندان‌های کودک را مسواک بزنید اگر این کار برای شما مقدور نیست حتماً از کودک بخواهید تا بعد از خوردن هر خوراکی شیرینی، مقداری آب بنوشد. از سه سالی به بعد می‌توانید مقدار بسیار کمی خمیردندان روی مسواک بگذارید و مسواک زدن با خمیردندان را آغاز کنید. به کودک یاد بدهید که کف و آب دهان خود را تخلیه کند و کف ناشی از خمیردندان را قورت ندهد. هر ۶ ماه یکبار مسواک کودک را تعویض کنید.
استفاده از نخ دندان را جدی بگیرید
برخی از والدین گمان می‌کنند در سنین پایین نیازی به استفاده از نخ دندان نیست اما استفاده از نخ دندان را باید از همان دوران کودکی در برنامه مراقبت از دهان و دندان کودک جای داد. کودکان قادر نیستند به درستی دندان‌های خود را مسواک کنند. همچنین ممکن است فاصله‌ای بین دندان‌های کودک وجود داشته باشد که مستعد تجمع مواد غذایی باشد و سبب پوسیدگی دندان او شود. دندان‌پزشکان معتقدند از سه سالگی باید دندان‌های کودک را با نخ دندان تمیز کرد و تا ۱۰ سالگی که کودک استفاده از نخ دندان را به طور کامل یاد بگیرد نیاز است تا والدین این کار را برای کودک انجام دهند. فراموش نکنید کشیدن نخ دندان یکی از روش‌های مراقبت از دندان است که باید در کنار مسواک زدن و سایر موارد دیگر به آن پرداخت و جایگزینی برای مسواک زدن نیست. از نخ دندان می‌توانید برای تمیز کردن پشت دندان‌ها و فواصل بین آن‌ها استفاده کنید. در ضمن توجه داشته باشید که استفاده از نخ دندان تنها برای خارج کردن ذرات غذا از لای دندان‌ها نیست بلکه کشیدن نخ دندان موجب تحریک لثه‌ها، کاهش پلاک و کمک به کاهش التهاب لثه‌ها نیز هست. اگر کشیدن نخ دندان برای شما سخت است می‌توانید از نخ دندان‌های جدیدی استفاده کنید که به آن‌ها گیره نخ دندان می‌گویند. گیره نخ دندان دارای یک دسته کوچک است و یک سر کمانی شکل دارد. کار با این نخ دندان‌ها ساده‌تر است. از سر کمانی شکل و نوک تیز آن می‌توان برای خارج کردن ذرات بزرگ غذا استفاده کرد. توجه داشته باید که هر گیره نخ دندان برای تمیز کردن یک دندان باید استفاده شود و از به کاربردن یک گیره برای تمیز کردن فواصل چند دندان پرهیز کنید. این کار ممکن است باعث شود عفونت و یا باکتری موجود در فواصل یک دندان به قسمت‌های دیگر نیز راه پیدا کند.
استفاده از دهان‌شویه راهکار کمکی برای سلامت دندان‌ها
علاوه بر استفاده از مسواک و نخ دندان، استفاده از دهان شویه نیز می‌تواند به سلامت دهان و دندان کمک کند. دهان‌شویه‌ها می‌توانند قسمت‌های از دهان و دندان که امکان تمیز کردن آن‌ها با مسواک و نخ وجود ندارد را نیز تمیز کنند. همچنین دهان‌شویه‌ها حاوی مواد معدنی هستند که به سلامت دندان‌ها کمک می‌کنند. دهان‌شویه‌ها محیط اسیدی دهان را کاهش می‌دهند و مانع از پوسیدگی دندان می‌شوند. بهتر است از دهان‌شویه زمانی استفاده شود که کودک به خوبی یاد گرفته که محتویات دهان خود را تخلیه کند. معمولاً کودکان در سن ۵ سالگی این توانایی را کسب می‌کنند. قورت دادن دهان‌شویه برای سلامت کودک مضر است پس تا زمانی که مطمئن نشدید کودک بیرون ریختن و تخلیه دهان‌شویه را یاد نگرفته است این کار را انجام ندهید. برای آموزش استفاده از دهان‌شویه می‌توانید مقداری آب نمک ولرم در یک استکان کوچک درست کنید و روش غرغره کردن و بیرون ریختن آن را با کودک بارها تمرین کنید تا زمانی که مطمئن شوید کودک قادر به بیرون ریختن آب دهان خود شده است. حتی می‌توانید از محلول آب نمک رقیق به جای دهان‌شویه استفاده کنید البته دهان‌شویه‌ها دارای فلوراید و مواد معدنی هستند که برای دندان‌های کودک مفید هستند.
تمیز کردن زبان را فراموش نکنید
علاوه بر تمیز کردن لثه‌ها و دندان‌ها، تمیز کردن زبان نیز بر سلامت دهان و دندان تاثیرگذار است. دهان حاوی پرزهای چشایی است که ممکن است لابه‌لایی این پرزها ذرات غذا باقی بماند و موجب ایجاد پلاک دندان و پوسیدگی شود. با استفاده از یک مسواک نرم روی سطح زبان کودک را به آرامی تمیز کنید و این کار را به عنوان بخشی از پروسه مسواک زدن برای او نهادینه کنید. در ضمن پاکسازی سطح زبان منجر به از بین رفتن باکتری‌های سطح زبان می‌شوند، این باکتری‌ها موجب ایجاد بوی بد و زننده در دهان می‌شوند. برای تمیز کردن زبان می‌توانید از ابزارهایی استفاده کنید که مخصوص این کار هستند و از آن‌ها به عنوان تمیزکننده زبان نام برده می‌شود.
کودکان از شما یاد می‌گیرند
کودکان از شما تقلید می‌کنند. بارها شنیده‌اید که کودکان به حرف شما گوش نمی‌کنند مگر آنکه ببینند که شما به گفته خود عمل می‌کنید. اگر هر روز از کودک‌تان بخواهید که مسواک بزند و برای این کار به او پاداش‌های متنوعی بدهید اما خودتان در مسواک زدن تنبلی کنید مطئن باشید مسواک زدن و اهمیت رسیدگی به دندان‌ها در کودک شما نهادینه نخواهد شد.
تشویق و ترغیب کودکان به مسواک زدن
معمولاً کودکان از زیر بار مسواک زدن شانه خالی می‌کنند به خصوص زمانی که این وظیفه به عهده خودشان گذاشته شده است. اگر علت مسواک نزدن بچه‌ها تنبلی و شیطنت باشد باید در مورد اهمیت مسواک زدن با آن‌ها صحبت کنید. از روش‌های تشویقی برای کودک استفاده کنید. مثلاً به کودک بگویید که اگر کل هفته بعد از خوردن ناهار و شام مسواک بزند آخر هفته او را برای بازی و تفریح به پارک خواهید برد یا به او اجازه می‌دهید ساعات بیشتری را در خانه مادربزرگ و پدربزرگ خود سپری کند. او را برای خرید مسواک و خمیردندان با خود به فروشگاه ببرید و اجازه دهید شکل و رنگ مسواک خودش را از بین مسواک‌های متناسب با سنش انتخاب کند. همراه کودک مسواک بزنید و این فعالیت را به یک بازی و تفریح برای کودک بدل کنید. انیمیشن‌های آموزشی مرتبط با رعایت بهداشت دهان و دندان را برای او تهیه کنید و به این طریق او را از اهمیت مراقبت از دندان‌ها آگاه کنید. اما اگر علت مسواک نزدن کودک تنبلی و شیطنت نیست باید علت را از او جویا شوید. برخی مواقع مشکلات لثه ممکن است باعث خونریزی شود و ترس از مسواک زدن را در کودک ایجاد کند. گاهی نیز دردناک بودن لثه یا دندان مانع از مسواک زدن می‌شود. در برخی مواقع طعم خمیردندان کودک را آزار می‌دهد. بنابراین لازم است با کودک خود صحبت کنید و علت مسواک نزدن را جویا شوید. اگر به دلایلی که ذکر شد از مسواک زدن امتناع می‌کند او را فوراً به دندان‌پزشکی ببرید و مشکل را برطرف کنید. اگر مسواک یا خمیردندان او مناسب نیست در اسرع وقت مسواک و خمیردندان او را تعویض کنید.
تغذیه سالم و داشتن دندان‌هایی محکم و سفید
بین داشتن دندان سالم و تغذیه کودک رابطه مستقیم وجود دارد. اگر تغذیه کودک سالم باشد و روش‌های مراقبت از دندان را نیز رعایت کند قطعاً دندان‌های مرواریدی و سالمی خواهد داشت. روی برنامه تغذیه‌ای کودک نظارت کافی داشته باشید. به کودک اجازه ندهید که بیش از حد خوراکی‌های شیرین مصرف کند. مصرف قند و شکر را در برنامه غذایی او بسیار محدود کنید. از دادن آبنبات‌های چسبناک و سفت به کودک خودداری کنید. بعد از مصرف مواد اسیدی مثل آبلیمو و یا لواشک از کودک بخواهید یک لیوان آب بنوشد. مصرف غذاهای حاوی کلسیم مانند سبزیجات و لبنیات می‌تواند به استحکام دندان‌های او کم کند. شیر و آب مناسب‌ترین نوشیدنی‌ها برای حفظ سلامت کودک هستند. همچنین جویدن سبزیجات ترد مثل هویج و کرفس و گاز زدن میوه‌های مانند سیب می‌تواند به استحکام لثه و دندان کودک کمک کند و مانند ورزشی برای تقویت و استحکام دهان و دندان خواهد بود. حال که صحبت از استحکام دندان‌ها پیش آمد لازم است این نکته را یادآوری کنیم که شکستن اجسام سفت مثل پسته و فندق می‌تواند موجب ترک‌خوردگی و شکستگی دندان شود و موجبات نفوذ مواد خوراکی به دندان را فراهم می‌کند و در نتیجه پوسیدگی دندان را به همراه خواهد داشت.
مراجعه منظم به دندان‌پزشک
لازم است که کودکان خود را به طور منظم هر ۶ ماه یکبار به نزد دندان‌پزشک ببرید تا مورد معاینه دقیق دندان‌پزشکی قرار بگیرند و اگر مشکلی پیش آمده بود در همان بدو بروز آن را درمان کنند. سعی کنید با صحبت کردن و تعریف داستان، ترس کودک از حضور در مطب پزشک را از بین ببرید و به کودک اهمیت انجام این معاینات را گوشزد کنید. هرگز از تهدید و ارعاب برای متقاعد کردن کودک به حضور در مطب دندان‌پزشک استفاده نکنید این کار تأثیر بدی بر روحیه او خواهد گذاشت و در دفعات بعدی که نیاز به مراجعه به پزشک هست کار را برای خود سخت‌تر می‌کنید. در ضمن ممکن است در چنین شرایطی کودک همکاری لازم با دندان‌پزشک را نداشته باشد و کار معاینه و درمان با مشکل مواجه شود. برخی معتقدند مراجعه به دندان‌پزشک برای معاینات دوره‌ای باید از یکسالگی شروع شود اما برخی دیگر اعتقاد دارند یکسالگی زود است و این معاینات از سه سالگی باید شروع شود.
اهمیت نوشیدن آب در سلامت دهان و دندان
نوشیدن آب به خصوص بعد از خوردن خوراکی‌های اسیدی و شیرین موجب می‌شود تا PH دهان متعادل باقی بماند. آب یک شوینده طبیعی و بی‌ضرر است که می‌تواند آثار باقی مانده از انواع خوراکی‌ها را از دهان پاک کند. اگر مسواک کودک همراه‌تان نیست و کودک ماده شیرینی خورده است نوشیدن یک لیوان آب می‌تواند تا حدودی از بروز پوسیدگی و آسیب به دندان جلوگیری کند. خشک ماندن دهان نیز می‌تواند سلامت دندان‌های کودک را تهدید کند و موجب پوسیدگی مینای دندان شود. پس به کودک خود بیاموزید که در طول روز به مقدار کافی آب بنوشد.
