زمانی که یکی از عزیزان فوت می‌کند، والدین و سرپرستان کودک اغلب این سوال را مطرح می‌کنند که آیا نوزاد و یا کودک خردسال می‌تواند در مراسم تدفین، سوم و یا مراسم سالگرد که برای متوفی برگزار می‌شود شرکت کند یا این که کودک باید در خانه با پرستار کودک یا در خانه نزدیکان از جمله همسایه یا دوست بماند.
قابل درک است که به طور کلی، پدر و مادر و سرپرستان تمایل دارند از کودک خود در برابر اتفاقات آسیب زا و عاطفی محافظت کنند. به همین دلیل هم ممکن است از خود بپرسند که آیا فرزند آن‌ها برای درک آنچه که در حال اتفاق افتادن است بیش از حد کوچک است یا نگران این شوند که چنین مراسم‌هایی در آینده باعث ترس از مرگ در او بشود.
متاسفانه، هیچ پاسخ ساده و ثابتی برای این موضوع وجود ندارد. اما در این مقاله چند نکته کلیدی را همراه با یکدیگر بررسی می‌کنیم تا به شما کمک کند تصمیم بگیرید که آیا نوزاد یا کودک شما می‌تواند در مراسم تدفین، یادبود و یا مراسم خاکسپاری شرکت کند.
این که آیا نوزاد یا کودک می‌تواند به مراسم تدفین برود یا نه، یکی از نگرانی‌های رایج اما مهم پدران و مادران است و کم‌تر به سن خود کودک بستگی دارد و بیش‌تر به بلوغ او و گفتگوی شما با او وابسته است. در صورتی که مرگ فردی اتفاق افتاده است که کودک خردسال شما او را می‌شناسد و دوستش دارد، باید به بردن کودک به مراسم خاکسپاری فکر کنید. در ادامه مواردی را توضیح می‌دهیم که لازم است در گرفتن این تصمیم در نظر داشته باشید.
سن کودک
داستان‌های بسیاری در مورد نیازهای کودکان غمگین وجود دارد و مهم‌ترین آن‌ها این است که سن نوزاد یا کودک تعیین می‌کند که آیا او باید در مراسم تدفین ، یادبود و یا مراسم خاکسپاری شرکت کند. بر اساس این شایعات، نوزاد و کودک زیر سن مشخصی (معمولاً در حدود سه یا چهار سال، اما نه الزاما این سن) نباید در مراسم تدفین شرکت کنند. چرا که آن‌ها بسیار کوچک‌تر از آن هستند که معنای این مراسم را درک کنند، هنوز غمگین نمی‌شوند و یا به دلیل سن خود، رابطه عاطفی معناداری با فرد متوفی ایجاد نکرده‌اند و بنابراین نیازی به حضور آن‌ها نیست.
حقیقت این است که سن کودک هرگز نباید تعیین کند که آیا او باید در مراسم خاکسپاری، یادبود و یا مراسم خاکسپاری شرکت کند. گرفتن این تصمیم فقط بر اساس سن کودک به همان اندازه احمقانه است که بگوییم در مقاطع زمانی خاص بی دلیل جملاتی مانند “همه نوجوانان سرکش هستند” یا این که “برای ازدواج بیش از حد دیر شده است” را بگوییم.
به جای این که تصمیم خود را فقط بر اساس سن کودک بگیرید، سایر موارد توضیح داده شده در این مقاله را در نظر بگیرید و سپس آگاهانه تصمیم بگیرید.
والدین چگونه کنار می آیند؟
تربیت فرزند یک شغل تمام وقت است و حتی در بهترین شرایط می‌تواند برای پدر و مادر یا سرپرستان او چالش برانگیز باشد. هنگامی که یک مرگ اتفاق می‌افتد (به خصوص که این مرگ شامل یکی از اعضای اصلی خانواده از جمله همسر و شریک زندگی، والدین یا خواهر و برادر شود) غم و اندوه ناشی از آن به همراه کارهای بی شماری که در برنامه ریزی مراسم تدفین، یادبود و یا مراسم تدفین وجود دارد، به احتمال زیاد بسیار دشوار است.
البته با این که مهم است که شرایط عاطفی والدین یا سرپرستان کودک را در زمان تصمیم گیری در مورد حضور نوزاد یا کودک در مراسم در نظر داشته باشیم، اما این شرایط به تنهایی نباید بودن یا نبودن کودک در مراسم را تعیین کنند.
با این که ممکن است راحت‌تر به نظر برسد که به سادگی یک پرستار بچه بگیرید یا از همسایه بخواهید که در طول مراسم مراقب فرزند شما باشد، مهم است که بدانید چند کار می‌توانید انجام دهید که فرزند شما بتواند در مراسم شرکت کند، بدون این که کارهای شما بیش‌تر شوند.
- بهترین روش این است که والدین یا سرپرستان ترتیبی دهند که یکی از اعضای خانواده، دوست یا حتی یکی از کارکنان مراسم در طول مراسم خاکسپاری، یادبود و یا مراسم خاکسپاری کودک شما را همراهی کنند. او باید آماده باشد که در تمام مدت در کنار کودک شما بماند، به هر سوالی که ممکن است کودک شما بپرسد پاسخ دهد و همچنین در صورت خسته شدن و بی حوصلگی او، او را سرگرم کند.
- علاوه بر این، درک این نکته مهم است که نیازی نیست نوزاد یا کودک شما در کل مدت مراسم تدفین در آن شرکت کند. برای مثال، این که کودک خود را به مراسم تدفین بیاورید، اما او را در مراسم خاکسپاری شرکت ندهید و سپس او را برای صرف غذا با یکی از اعضای خانواده یا دوستان مورد اعتماد به خانه بفرستید، این امکان را می‌دهد که کودک شما بدون وارد شدن استرس و فشار بی مورد به شما در مراسم شرکت کند.
کودک چه می‌خواهد؟
اگرچه ممکن است غیر منطقی به نظر برسد، اما گاهی اوقات موثرترین روش برای تصمیم در مورد این که آیا کودک باید در مراسم تدفین، یادبود، و یا مراسم خاکسپاری شرکت کند یا خیر این است که به سادگی از خود او سوال بپرسید. برای کمک به کودک خود در تصمیم گیری، باید به او توضیح دهید که چه کارهایی در مراسم‌ها انجام می شود و معنای پشت این مراسم چیست.
همچنین مهم است که کودک خود را برای واکنش‌های عاطفی احتمالی سایر شرکت کنندگان آماده کنید. تدفین، خاکسپاری و مراسم یادبود از معدود موقعیت‌هایی هستند که در آن‌ها گریه کردن و ابراز ناراحتی هنوز از نظر اجتماعی در ملاء عام قابل قبول است. با این حال، دیدن اعضای خانواده و دوستان در حال گریه ممکن است به کودک احساس خطر دهد؛ بنابراین بهتر است فرزند خود را برای آنچه که ممکن است با آن روبرو شود، از نظر روحی آماده کنید.
بسته به سن کودک شما و سطح پختگی او، این مکالمه به احتمال زیاد باعث مطرح شدن سوالاتی مانند این که چرا افراد می‌میرند، بعد از مردن به کجا می‌روند و غیره از سوی فرزند شما می‌شود. بنابراین نیاز است برای پاسخ دادن به این نوع سوالات آماده باشید. به طور کلی شما باید به هر سوالی که کودک شما می‌پرسد، پاسخ مستقیم و صادقانه بدهید و از طفره رفتن بپرهیزید.
در صورتی که کودک شما تصمیم گرفت که در مراسم تدفین، یادبود و یا مراسم خاکسپاری شرکت نکند، به هیچ وجه از او انتقاد نکنید. در صورت لزوم، حتی بهتر است به او اطمینان دهید که شرکت نکردن در مراسم به این معنی نیست که او متوفی را دوست ندارد و حضور در مراسم تنها راه خداحافظی کردن با یک عزیز از دست رفته نیست.
به رفتار کودک خردسال دقت کنید
نکته مهم دیگر در این رابطه، رفتار کودک خردسال شما است. اگر فرزند شما قادر است برای مدت طولانی بی حرکت و ساکت بنشیند، احتمال ایجاد مشکل در مراسم تدفین کم‌تر خواهد بود. با این حال، اگر او بیش از حد فعال باشد یا هنگام بی حوصلگی به سختی حواسش پرت می‌شود، احتمالاً بهتر باشد که با یک پرستار کودک هماهنگ کنید.
اول و مهم‌تر از همه چیز، شما باید به خانواده آن مرحوم احترام بگذارید. برای مثال به احتمال زیاد خانواده شما نسبت به خانواده همکار شما در مورد رفتارهای پرخاشگرانه کودک خردسال شما که طبیعی هم هستند، تحمل بیش‌تری دارند.
با این حال، ممکن است کودکان دیگری نیز در این مراسم حضور داشته باشند یا انتظار می‌رود (از نظر فرهنگی یا غیره) که کودکان در چنین مراسمی شرکت کنند. چند تماس تلفنی با افرادی که می‌شناسید و در مراسم شرکت می‌کنند، می‌تواند در تصمیم‌گیری شما نقش قابل توجهی داشته باشد.
رفتار دیگران را در نظر بگیرید
احتمالاً کودک خردسال شما تنها کسی نیست که باید رفتار او را در نظر داشته باشید. با این که مراسم تدفین می‌تواند آرام و رسمی باشد، اما قابل درک است که افراد در آن پر از احساسات شدید باشند.
مردم در این نوع مراسم‌ها غمگین هستند و بسیاری از آن‌ها به احتمال زیاد به طور آشکار گریه خواهند کرد، فریاد می‌زنند، غش می‌کنند و چیزهایی می‌گویند که ممکن است برای کودک خردسال شما ترسناک باشد. اگر می‌دانید که کودک خردسال شما به افراد دور و بر خود با احساسات شدیدی واکنش نشان می‌دهد، بهتر است از بردن او به مراسم خاکسپاری خودداری کنید. در صورتی که نمی‌دانید کودک شما چه واکنشی ممکن است نشان دهد، بهتر است بلافاصله در مورد آن با فرزند خود صحبت کنید.
بردن کودک خردسال به مراسم تدفین
هر چه زودتر در مورد مرگ با کودک خود صحبت کنید. اگر در حال حاضر بیش از حد احساساتی هستید و نگران هستید که بغض شما بشکند، قبل از شروع کردن این بحث، به خودتان زمان و فضای لازم برای سوگواری کردن را بدهید.
با این حال، صبر نکنید تا بیش‌تر غم و اندوه شما از بین برود تا این مکالمه را داشته باشید. زیرا طبیعتا این چیزها به زمان نیاز دارند و شما می‌خواهید کودک خردسال شما بداند که ناراحتی از مرگ و از دست دادن پیش می‌آید. سعی کنید با کودک خود در حد سطح درک فعلی او صحبت کنید. در صورت امکان از موقعیت‌های دیگری که پیش آمده است، مثال بزنید و با این کار با او ارتباط برقرار کنید. اما اگر چنین پیش زمینه‌ای وجود ندارد، از اول همه چیز را برای کودک خود توضیح دهید.
معنی مرگ را در قالب ساده ترین کلمات ممکن برای او توضیح دهید. (به عنوان مثال، می‌توانید بگویید: “پسر عموی مامان فوت کرده است. این بدین معنی است که او دیگر زنده نیست و دیگر نمی‌توانیم او را ببینیم.”). سعی کنید توضیح شما تا حد امکان قابل درک باشد.
از گفتن چیزهایی مثل این که فرد متوفی به خواب رفته یا دیگر بیدار نخواهد شد، به کودک خودداری کنید.
چرا که خواب بخشی اساسی از زندگی کودک شماست. به همین دلیل ممکن است کودک حرف شما را به حدی باور کند که بترسد که او هم بخوابد و هرگز بیدار نشود یا این اتفاق برای شما هم بیفتد. بعد از این که در مورد معنی مرگ با فرزند خود صحبت کردید، مشکلی ندارد که این موضوع را به حال خود رها کنید و در آینده زمانی به آن برگردید که کودک خردسال سوالاتی داشته باشد.
اگر به نظر می‌رسد که کودک منظور شما را نمی‌فهمد، به طور مکرر در مورد آن صحبت نکنید و سعی نکنید واکنش قابل مشاهده‌ای را در او برانگیخته کنید. بعید است که کودک نوپا بتواند بلافاصله چنین اتفاق پیچیده‌ای را پردازش کند. فقط در حال حاضر همه چیز را ساده نگه دارید و توقع این را داشته باشید که در آینده برای فرزند شما سوال پیش بیاید.
صحبت در مورد مراسم تدفین با کودک خردسال
گفتگوی دیگری که نیاز است با کودک خود داشته باشید، در مورد خود مراسم است. همانطور که در مورد قرار ملاقات با پزشک صحبت می کنید یا از نمایشگاه بازدید می کنید، باید به کودک خود اطلاع دهید که در هنگام تدفین چه اتفاقی می‌افتد.
ابتدا در مورد چیزهایی که او می‌فهمد با او صحبت کنید، از جمله لباسی که می‌پوشد، مراسم کجا خواهد بود و چه افرادی که او می‌شناسد آنجا خواهند بود. حتماً در مورد این که چگونه باید رفتار کند و افرادی که آنجا هستند ممکن است گریه کنند یا ناراحت باشند، صحبت کنید.
حتی اگر به او توضیح داده باشید که دوست دارید چگونه رفتار کند، چیزی که در مورد آن صحبت می‌کنیم یک کودک نوپاست. به همین دلیل پیش بینی این که چه اتفاقی خواهد افتاد، حتی در بهترین شرایط سخت است.
آماده باشید تا کودک خردسال خود را در صورتی که صلاح است، به مراسم نبرید.
اگر برای سلامت روان شخصی شما مهم است که به طور کامل در مراسم تدفین شرکت کنید، در نظر داشته باشید که یک دوست یا پرستار کودک نیز همراه شما در آن شرکت کند تا در صورت بی حوصلگی و شلوغی نوزاد یا کودک شما، او را به بیرون ببرد.
به خاطر داشته باشید که در زمان مراسم، تنقلات، نوشیدنی و وسایل کودک را با خود بیاورید. جای دستشویی را در محل بپرسید تا در صورت نیاز به تعویض پوشک یا دستشویی بردن کودک از آن استفاده کنید.
گذاشتن کودک خردسال در خانه
اول نکته این است که نگران نباشید. ایده خداحافظی با فرد متوفی چیزی نیست که کودک خردسال شما آن را درک کند. احساس عزاداری خیلی دیرتر، گاهی سال‌ها بعد به سراغ کودک می‌آید. این احساس در زمان رسیدن به بلوغ از طریق توضیح شما ایجاد می‌شود، به خصوص اگر فردی که فوت کرده است به او نزدیک باشد (مثل والدین، خاله یا پرستار کودک).
درک این موضوع از تجربه سایر مرگ‌ها و فقدان‌های بزرگ و کوچک به دست می‌آید. برای مثال مرگ یک حیوان خانگی یا گیاه، یا از دست دادن یک دوست صمیمی که خانه خود را تغییر می‌دهد، همگی به درک کودک از معنای غم کمک می‌کنند.
در صورت تمایل، می‌توانید یک مراسم یادبود کوچک به تنهایی با فرزند خود برگزار کنید و یاد فرد متوفی را گرامی دارید.