دوستی‌های صمیمی بخش ارزشمندی از دوران کودکی به شمار می‌روند. کودکان در این روابط زمان قابل توجهی را با یکدیگر صرف می‌کنند و تمایل به ایجاد پیوندی بسیار عمیق با هم دارند. دوستی‌های صمیمی یک ارتباط اجتماعی ثابت را برای کودکان فراهم می‌کنند، به آن‌ها کمک می‌کنند تا مهارت‌های اجتماعی خود را بهتر کنند و نقشی حمایتی را برای کودکان ایفا می‌کنند که بسیاری از کودکان به آن تکیه می‌کنند و از آن لذت می‌برند. اغلب این کودکان دوست‌های دیگری نیز دارند که از وقت گذراندن با او خوششان می‌آید. البته با این که بسیاری از کودکان یک یا چند دوست صمیمی دارند، برخی از آن‌ها اینطور نیستند.
والدین ممکن است از خود بپرسند که داشتن یک دوست صمیمی برای کودک اهمیتی دارد یا نه. به عنوان مثال، ممکن است نگران باشید که کودک شما با تمرکز زیاد روی یک دوست صمیمی، حلقه اجتماعی خود را بیش از حد محدود کند یا ممکن است سوال داشته باشید که در صورت نداشتن دوست صمیمی، فرزند شما چه چیزی را از دست می‌دهد؟ همچنین ممکن است بپرسید که اگر این دوستی از بین رفت، چگونه از فرزند خود حمایت کنید.
در این مقاله در مورد اهمیت روابط صمیمی و مزایا و معایب احتمالی داشتن دوست صمیمی و انواع دیگر دوستی‌های کودک صحبت خواهیم کرد. همچنین به چگونگی رشد مهارت‌های دوستی در سنین مختلف و برای انواع مختلف کودکان نگاهی خواهیم داشت و در مورد آنچه که والدین می‌توانند برای حمایت از فرزند خود در رشد و تکامل مهارت‌های دوستی انجام دهند، توضیحاتی خواهیم داد.
دوست صمیمی چیست؟
بسیاری از کودکان یک دوست صمیمی یا گروهی از دوستان صمیمی دارند. کودکان دیگر گروهی از دوستان دارند؛ اما یک یا چند نفر را به عنوان “بهترین دوست” انتخاب نمی کنند. با این حال، یک یا چند نفر از این کودکان ممکن است در نهایت بیش‌ترین زمان را با فرزند شما بگذرانند و عملاً به دوست صمیمی او تبدیل شوند.
این روابط می‌تواند سال‌ها طول بکشد یا کوتاه مدت باشد. برخی از کودکان در طول دوران کودکی خود با یک سری از دوستان صمیمی خود وقت می‌گذرانند و برخی دیگر ممکن است یک دوست صمیمی را برای تمام زندگی خود نگه دارند. همچنین کودکان دیگری نیز وجود دارند که گروه کوچک یا بزرگی از دوستان دارند که واقعاً یکی را بر دیگری ترجیح نمی‌دهند. برخی نیز هنوز ممکن است دوستان نزدیک زیادی نداشته باشند یا ترجیح دهند که به تنهایی بازی کنند.
اغلب، دوستی‌های صمیمی به مرور زمان یا به دلایل عملی ایجاد می‌شوند؛ به ویژه زمانی که کودکانی با علایق یا گذشته مشابه در نزدیکی یکدیگر باشند. کودکانی که زمان زیادی را با یکدیگر می‌گذرانند، مانند نشستن در کنار یکدیگر در کلاس، بازی در یک تیم ورزشی، شرکت در یک باشگاه یا فعالیت یکسان یا زندگی در نزدیکی یکدیگر، ممکن است احتمال بیش‌تری وجود داشته باشد که این روابط را بین خود ایجاد کنند.
از طرف دیگر، کودکان ممکن است به صورت آنلاین یا در مکان دیگری به صورت حضوری با یکدیگر ملاقات کنند و به سادگی با هم خوب کنار بیایند. اگر والدین کودکان دوستان خوبی باشند، ممکن است کودکان به این دلیل تبدیل به دوستان صمیمی شوند که در نهایت زمان زیادی را با یکدیگر می‌گذرانند. اغلب، کودکانی با ویژگی‌ها، تیپ‌های شخصیتی یا علایق مشترک به یکدیگر جذب می‌شوند؛ اما گاهی بچه‌هایی که کاملاً با یکدیگر متفاوت هستند یا در ظاهر هیچ اشتراکی با هم ندارند نیز تبدیل به دوستان صمیمی می‌شوند.
چه عواملی بر دوست یابی کودکان موثر هستند؟
تخمین متخصصان این است که بیشتر کودکان به طور متوسط بین ۷ تا ۹ دوست دارند. این دوستان افرادی هستند که کودک به طور منظم و رو در رو با آن‌ها صحبت می‌کند و با ملاقات می‌کند. تعداد و کیفیت دوستی‌های هر کودک با دیگری متفاوت است و به عوامل متعددی مانند نوع شخصیت، مهارت کنترل احساسات و عواطف و رفتارهای اجتماعی مانند دوستانه رفتار کردن کودک بستگی دارد.
این موضوع واقعاً به خود کودک و سطح برون‌گرا بودن به نسبت درون‌گرا بودن او بستگی دارد که تعیین می‌کند کودک چند دوست صمیمی خواهد داشت. تحقیقات همچنین نشان می‌دهند که الگوبرداری از مهارت‌های اجتماعی مثبت والدین نیز به کودکان کمک می‌کند تا دوستان جدید پیدا کنند و دوستی‌های خود را حفظ کنند.
چرا دوستی‌های کودکی اهمیت دارند؟
دوستی‌های دوران کودکی اهمیت دارند؛ زیرا به کودکان همراهی، حمایت، تعامل اجتماعی در سطح هم سالان و فرصتی برای کشف این که آن‌ها خارج از گروه خانواده خود چه کسی هستند را می‌دهند. به گفته متخصصان، دوستی‌های دوران کودکی بخش بزرگی از رشد و تکامل در کل زندگی افراد هستند.
از آنجایی که همه ما موجوداتی اجتماعی و دارای انگیزه اجتماعی هستیم، دوستی نقش بسیار مهمی در رشد کودک ایفا می‌کند.
کشف ارزش خود
تحقیقات نشان می‌دهند که داشتن یک گروه مناسب از دوستان به کودک کمک می‌کند تا کودک احساس خوبی نسبت به خود داشته باشد. به طور خاص، داشتن یک دوست صمیمی واقعی باعث افزایش ارزش کودک در ذهن خود و ایجاد احساسات مثبت در مورد هم سن و سالان و همکلاسی‌هایش می‌شود.
مهارت‌های اجتماعی مهم
در دوران کودکی و نوجوانی، دوستی به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های مختلفی مانند حل مسئله، حل اختلاف توانایی سازش، مهارت‌های گوش دادن، تدبیر، کنترل احساسات، استقلال، شکل گیری هویت و ایجاد حس تعلق یا اجتماع را در خود توسعه دهند.
تحقیقات نشان می‌دهند که داشتن دوستی‌های پایدار در دوران کودکی با رفاه، احساس تعلق و رشد مهارت‌های اجتماعی سالم مرتبط است. علاوه بر این، داشتن حداقل یک دوست خوب در کودکی با داشتن سلامت روانی سالم تر در بزرگسالی مرتبط است.
هوش هیجانی
تحقیقات نشان می‌دهند که هوش هیجانی (ظرفیت مدیریت احساسات و مناسب رفتار کردن از نظر اجتماعی) بیشتر از سطح IQ پیش بینی کننده موفقیت کودک در بزرگسالی است. زمانی که کودکان با هم سالان خود ارتباط مثبتی دارند، احتمالاً در مهارت‌های کنترل هیجان، مهارت‌های حل اختلاف و مهارت‌های حل مسئله رشد بیش‌تری دارند.
در بیشتر اوقات، زمانی که کودکان با ارتباط منفی با هم سالان خود (مانند بد آموزی یا قلدری) روبرو می‌شوند، به این دلیل است که از نظر اجتماعی منزوی شده‌اند یا توسط هم سالان مثبت از آن‌ها دوری می‌شود. این موضوع ممکن است راه را به سمت رفتارهای بیرونی منفی کودک باز کند.
رابطه برابر
بنا به گفته متخصصان روانشناسی کودک، دوستی با هم سالان به کودکان اجازه می‌دهد تا یک رابطه را در شرایط برابر تجربه کنند. دوستی یک رابطه ضروری و متمایز از روابط با والدین است. در واقع، هم سالان در دنیایی متقابل زندگی می‌کنند که در آن هر کودک دارای اختیار و استقلال است.
به بازی‌های کودکان خردسال نگاه کنید که در آن به طور مشترک قوانینی را وضع می‌کنند. دوستی از این رفتار متقابل شکل می‌گیرد که در آن هم سالان خاصی توافق می‌کنند با یکدیگر کنار بیایند و از یکدیگر حمایت کنند.
آیا دوستان صمیمی واقعا نزدیک هستند؟
هم دوستی صمیمی و هم دوستی معمولی برای کودک مهم هستند و می‌توانند نیازهای مختلفی را برای او برآورده کنند. تحقیقات نشان می‌دهند که داشتن یک شبکه قوی از دوستی‌ها (از جمله داشتن یک دوست صمیمی، اما نه محدود به آن) در دوران کودکی برای سازگاری و سلامت روانی مثبت کودک مفید است، به علاوه، حتی داشتن یک یا دو دوست (حتی اگر آن‌ها دوستان صمیمی نباشند) مزایای قابل توجهی برای رشد اجتماعی و عاطفی کودکان دارد.
کودکان قطعاً به دوستان نزدیک با علایق مشابه نیاز دارند تا احساسات یا مشکلات خود را با آن‌ها در میان بگذارند و احساس کنند که به آن‌ها تعلق دارند. اما بازی با کودکانی با علایق و سن‌های مختلف به همان اندازه برای کودک مهم است، زیرا به او اجازه می‌دهد تا مهارت‌های کار تیمی و همدلی را با در نظر گرفتن سن، توانایی، سطح علاقه همه و همچنین ایجاد مهارت‌های رهبری و پرورش (برای کودکانی که بزرگ‌ترین عضو گروه هستند) را رشد دهد.
پذیرفتن انواع متعددی از دوستی‌ها توسط کودک
داشتن یک دوست صمیمی مزایای زیادی مانند صمیمیت شخصی، احساس تعلق و رفاقت دارد. اما نداشتن دوست صمیمی لزوما چیز بدی نیست. هیچ مطالعه‌ای وجود ندارد که یک عدد برای تعداد دوست یا نوع خاصی از دوستی را بهتر یا بدتر از دیگران معرفی کند.
مزایای داشتن گروهی از دوستان بی حد و حصر است، اما عمدتاً احساس دوست داشتن، ارتباط، پذیرفته شدن، به ویژه زمانی که صحبت از گروه‌های خاص باشد از فواید اصلی آن برای کودک است.
علاوه بر این، داشتن یک دوست صمیمی دارای معایبی نیز هست. به عنوان مثال، اگر دوستی به پایان برسد، کودک ممکن است در حالی که از از دست دادن این پیوند نزدیک غمگین است، احساس ویرانگر، عصبانیت، تنهایی، خیانت یا طرد شدن را تجربه کند. این احساس از دست دادن ممکن است بسیار قوی تر از تجربه زمانی باشد که یک دوستی معمولی به پایان می‌رسد؛ به خصوص اگر قلدری در میان باشد.
اگر فرزند شما دوستی صمیمی دارد که به پایان می‌رسد، افکار، احساسات یا قضاوت خود را در مورد دوست او به کودک خود تحمیل نکنید. به جای آن، به صحبت‌های کودک در مورد دعواهایش گوش دهید. نام بردن احساسات غمگین کننده او به ویژه برای کودکان کوچک‌تر و ارائه راه‌هایی برای ادامه کار مانند دور هم جمع شدن با دوستان دیگر یا شرکت در فعالیت‌های جدید می‌تواند برای کاهش ناراحتی فرزند شما مفید باشد.
با این حال، مشغله فکری یا احساسات آسیب دیده به دوستی‌های صمیمی محدود نمی‌شود و ممکن است در هر نوع رابطه‌ای بین کودکان ایجاد شود. بزرگ‌ترین اشکال هر گروهی از دوستان عموماً مربوط به درگیری‌های بین کودکان است. این درگیری ممکن است با یک نفر یا بین چند کودک در گروه پیش بیاید و باعث شود دیگران احساس کنند که باید طرف کسی را بگیرند یا بخواهند از گروه جدا شوند تا از درگیری یا حاشیه دوری کنند.
دوستی یک رابطه صادقانه است که در آن هر فرد به دیگری احترام می‌گذارد؛ زیرا چیزی را همراه با هم ساخته‌اند.
چگونه والدین می‌توانند مهارت‌های دوست یابی کودک را تقویت کنند؟
راه‌های زیادی وجود دارد که والدین می‌توانند به کودک کمک کنند تا دوستانی پیدا کند و دوستی‌های خود را حفظ کند. با این حال، هیچ دلیلی وجود ندارد که سعی کنیم دوستی صمیمی را برای کودک خود تسهیل کنیم. به جای آن، والدین می‌توانند به سادگی فرصت‌هایی را برای کودک خود فراهم کنند تا با هم سالان هم فکر خود ارتباط برقرار کند. به سادگی حمایت اولیه را برای معاشرت مثبت کودک در اختیار او بگذارید، سپس ببینید آیا کودکان با یکدیگر کنار می‌آیند یا خیر.
والدین باید مهارت‌های اجتماعی را به کودک آموزش دهند و زمان‌هایی را برای ملاقات فرزندانشان با دوستانش تنظیم کنند. برای نسل‌های قبلی، کودک ممکن است به سادگی به پارک رفته باشد تا با دوست خود ملاقات کند یا دوست پیدا کند. اما از آنجایی که امروزه نظارت بیشتر بر کودک عادی شده است، دوستی‌های کودکان بیشتر به مشارکت والدین وابسته است، .
حمایت والدین از دوستی کودک با هم سن و سالانش
در طول دوران کودکی، والدین می‌توانند به فرزندان خود کمک کنند تا مهارت‌های دوستی سالم را تقویت کنند. در ادامه چند پیشنهاد در این رابطه به شما می‌دهیم:
- کودکان نوپا، پیش دبستانی و کودکان دبستانی: والدین می‌توانند به کودکان کمک کنند تا مهارت‌های دوستی مناسب مانند به اشتراک گذاشتن یا همدلی را بهبود دهند.
- کودکان دبستانی: والدین می‌توانند در فکر کردن به راه حل‌های مختلف در دعوا یا مشاجره در گروه دوستی کودک کمک کنند.
- نوجوانان و نوجوانان: والدین می‌توانند با پرسیدن سوالاتی به نوجوانان کمک کنند تا کیفیت دوستی‌ها را ارزیابی کنند و به نوجوان اجازه دهند در مورد هر گونه مسائل دوستی فکر کند. البته نباید در مورد دوست و رفتارهای او نظر بدهند.
وایتهد توصیه می‌کند برای بچه‌هایی که مهارت‌های اجتماعی ضعیفی دارند یا موانع دیگری برای رشد دوستان دارند، بهتر است والدین قبل از هر ملاقات آداب اجتماعی را مرور کنند. جستجوی دوستان بالقوه در میان بچه‌ها که علایق مشترکی دارند، مانند فوتبال، کتاب، هنر، ابرقهرمانان، رقص بریک یا هر چیز دیگری که فرزندتان دوست دارد انجام دهد، می‌تواند به جمع کردن بچه‌ها کمک کند.
با این حال، والدین باید از وابستگی یا درگیر شدن بیش از حد در زندگی اجتماعی فرزند خود اجتناب کنند. این به همان اندازه دوستی، مهم است که به نقش منحصر به فردی که دوستی با هم سن و سالان (صمیمی یا غیر صمیمی) برای کودکان ارائه می دهد، ارزش قائل شویم. گاهی اوقات، والدین سعی می‌کنند دوست صمیمی فرزندشان باشند یا سعی می‌کنند شبکه‌ای اجتماعی بسازند که معتقدند در آینده منجر به موفقیت طولانی مدت می‌شود. این گونه دوستی به یک سرمایه گذاری تبدیل می‌شود که والدین در آن دخالت می‌کنند. این کار اهمیت دوستی را تضعیف می‌کند. اجازه دهید کودک شما دوستان خود را خودش انتخاب کند و به اختیار خود با آن‌ها تعامل داشته باشد.