مراحل یادگیری نوشتن در کودک خردسال: چگونه نوشتن را آموزش دهیم؟

این که کودک خردسال زبان را یاد می‌گیرد، صحبت کردن را می‌آموزد و در مدت زمان کوتاهی توانایی نوشتن را پیدا می‌کند، فوق‌ العاده است. همه ما به عنوان پدر و مادر، مراقب و مربی تلاش داریم کودک خود را تشویق کنیم تا سریع‌تر مهارت‌هایی که برای تمام عمر به آن‌ها نیاز دارد را بیاموزد؛ اما بسیاری از ما لزوماً به این فکر نمی‌کنیم که یادگیری این مهارت‌ها چگونه است و این مهارت‌ها به چه شکل رشد می‌کنند یا در چه سنی می‌توانیم مهارت‌هایی از جمله نحوه نوشتن را به کودک خردسال خود آموزش دهیم.

کودک خردسال در چه سنی نوشتن را یاد می‌گیرد؟

ممکن است تصور کنید که تا زمانی که کودک خردسال به سن مهد کودک نرسد، توانایی یادگیری نوشتن را ندارد. اما یک مطالعه تحقیقاتی که در سال ۲۰۱۷ انجام شد، داده‌های جالبی را در این رابطه نشان می‌دهد که خلاف این را ثابت می‌کنند. این مطالعه که در مقالات مرتبط منتشر شده است، نشان می‌دهد که در واقعیت، کودک خردسال از سن سه سالگی شروع به یادگیری مهارت‌های نوشتن می‌کند.

پیش از این، کارشناسان رشد کودک فرض را بر این می‌گذاشتند که کودک خردسال تنها زمانی توانایی یادگیری نوشتن را دارد که ابتدا بداند هر حرف نشان دهنده چه صداهایی است. بنابراین برای مثال، بعد از این که کودک خردسال یاد گرفت که حرف “آ” چه صدایی دارد، قادر است آن صدا را به یک حرف الفبا متصل کند و از این مرحله به بعد شروع به نوشتن حروف الفبایی کند که نشان دهنده آن صدا می‌باشند.

اما محققان به تازگی به این نتیجه رسیده‌اند که کودک خردسال در اصل، پیش از این که یاد بگیرد که چه حروفی نشان دهنده صدای خاصی هستند، اصول نوشتن را یاد می‌گیرد.

بر اساس گفته متخصصان روان پزشکی، تحقیقات نشان می‌دهند که بسیاری از کودکان خردسال در مورد زبان نوشتار، برای مثال ترکیب کردن حروف، دارای اطلاعات هستند. این دانش پیش از این که کودکان بفهمند که هر یک از حروف چه صدایی دارند در آن‌ها مشاهده شده است.

کودکان خردسال الگوی موجود در کلمه سازی، برای مثال این که کلمات طولانی چگونه ساخته می‌شوند و چه حروفی با یکدیگر ترکیب می‌شوند را پیش از آن که بدانند معنی ترکیب کلمه یا هریک از کلمات تشکیل دهند آن چیست، تشخیص می‌دهند.

رشد مهارت‌های نوشتن کودک خردسال چگونه است؟

در مطالعه‌ای به آن می‌پردازیم، بر خلاف سایر مطالعات که چگونگی رشد مهارت‌های نوشتن کودک را با بزرگ‌تر شدن او بررسی می‌کنند، به این پرداخته است که کودک خردسال چقدر زود نوشتن را یاد می‌گیرد. محققان دریافته‌اند که کودکان از سن ۳ سالگی می‌توانند شروع به نوشتن کلماتی کنند که از قوانین زبان نوشتاری پیروی کند.

این کلمات ممکن است معنی خاصی نداشته باشند؛ اما احتمالا از یک قانون کلی پیروی می‌کنند که متن نوشته شده شبیه به یک کلمه باشد و دارای حروف تکراری باشد که نشان دهنده حروف صدادار یا انواع کلمات هستند.

مطالعه ترمن هجی کردن کلمات را در ۱۷۹ کودک در ایالات متحده در سنین بین ۳ سال و ۲ ماه تا ۵ سال و ۶ ماه بررسی کرد. در این مطالعه، از کودکان خواسته شد که کلماتی را هجی کنند که حروف تشکیل دهنده آن‌ها هیچ ارتباطی با آوای حروف نداشتند.

محققان دریافتند که زمانی که از کودک بزرگ‌تر خواسته می‌شود برای مثال کلمه‌ای مانند “گربه” را هجی کند، کودک به احتمال زیاد نمی‌تواند هیچ حرفی را بنویسد که شبیه حروف موجود در کلمه باشد؛ اما او تشخیص می‌دهد که “گربه” کلمه‌ای کوتاه‌تر از مثلاً «آشپزخانه» است و بر این اساس کلمه‌ را بر روی کاغذ می‌نویسد.

این مهارت با بزرگ‌تر شدن کودک بهبود پیدا می‌کند. بنابراین کودکان ۵ ساله نسبت به کودکان کوچک‌تر توانایی بسیار بهتری در نوشتن کلماتی داشتند که شبیه به کلمات واقعی هستند. محققان آنچه که شبیه یک کلمه به نظر می‌رسد را بر اساس چند استاندارد روبرو گروه بندی کردند: طول کلمه، استفاده از حروف مختلف در کلمات و نحوه ترکیب حروف درون کلمات.

این تحقیق به چه معنی است؟

این مطالعه نگاهی مهم به نحوه یادگیری قوانین اساسی خواندن و نوشتن کودک می‌اندازد و نشان می‌دهد که کودکان در سن پایین تری از آنچه که تصور می‌شد این قوانین رو یاد می‌گیرند. والدین، مراقبان و مربیان کودک با دانستن این موضوع می‌توانند پایه‌های اصلی زبان را به کودک خردسال آموزش دهند و کمک کنند که کودک شروع بهتری برای یادگیری آن داشته باشد. 

دکتر تریمن اشاره می‌کند که این یافته‌ها همچنین می‌توانند به مربیان کمک کنند تا در سنین ابتدایی کودک، برنامه‌ای را برای تشخیص وجود هرگونه مشکل احتمالی در یادگیری او ایجاد کنند. درمان زودهنگام به نفع کودکانی است که دارای اختلالات یادگیری هستند، بنابراین شناسایی این مشکلات در سریع‌ترین زمان ممکن می‌تواند بسیار مفید واقع شود.

آموزش مهارت‌های نوشتاری به کودک خردسال

در سن پایین، نیازی به کارهای افراطی مانند برگزاری کلاس دست خط برای کودک خردسال شما نیست. اما در صورت تمایل، قطعاً می‌توانید شروع به آموزش مهارت‌های نوشتن به کودک خردسال خود کنید. ممکن است کنجکاو باشید که ببینید کودک نوپای شما چگونه به خواندن و نوشتن واکنش نشان می‌دهد، آیا او به طور غریزی از زبان خوشش می‌آید و به آن گرایش پیدا می‌کند یا این که آیا شما باید هر مشکلی را پیش بینی کنید.

اما البته، به خاطر داشته باشید که کودکان از سنین خردسالی تا سنین مدرسه نیز بسیار تغییر می‌کنند. برای شروع آموزش نوشتن به کودک خردسال نیاز است موارد زیر را در نظر داشته باشید:

رشد حرکتی

رشد حرکتی کودک نوپا را در نظر داشته باشید. در صورتی که کودک خردسال شما رشد حرکتی طبیعی دارد، می‌توانید جدول زمانی رشد مهارت‌های او را بررسی کنید تا مشاهده کنید که بر اساس سن خود باید بتواند چه کارهایی را انجام دهد. 

به عنوان مثال، در صورتی که کودک خردسال شما برای در دست گرفتن مداد رنگی بیش از حد کوچک است، ممکن است هنوز زمان آن نرسیده باشد که شروع به آموزش نوشتن کلمات به او کنید.

ابزارهای بزرگ برای نوشتن

مداد رنگی، مداد شمعی و یا خودکارهای بزرگ‌تری را برای کودک خردسال خود فراهم کنید تا بتواند آن‌ها را در دست بگیرد.
از یک کودک سه ساله با رشد طبیعی انتظار می‌رود که بتواند مداد شمعی، ماژیک و یا مداد معمولی را در دست بگیرد و نقاشی خود را با استفاده از آن رنگ آمیزی کند؛ اما یک کودک کوچک‌تر ممکن است با مداد شمعی بزرگ‌تر و جای دست بهتر راحت‌تر باشد. وسایل نوشتن بزرگ‌تر باعث می‌شود که کودک نوپا آن را راحت‌تر در دست بگیرد و شروع به نقاشی کشیدن بر روی کاغذ کند.

بازی با کلمه

کودک خردسال خود را در بازی با کلمه مشارکت دهید. روش‌های زیادی وجود دارند که می‌توانید با استفاده از آن‌ها مفهوم کلمات را به کودک خردسال خود آموزش دهید. 

به عنوان مثال، می‌توانید یک کلمه را در کنار تصویر مربوط به آن نقاشی کنید، می‌توانید از کودک خردسال خود درخواست کنید که بعد از دیدن کلمات نوشته شده توسط شما، نوشتن آن‌ها را تمرین کند و یا می‌توانید بازی آدم برفی را بازی کنید.

بازی آدم برفی برای کودکان مناسب است. به جای هر حرف موجود در یک کلمه یک خط بکشید، از کودک خردسال درخواست کنید که حروف موجود در کلمه را حدس بزند و زمانی که او هر حرف مخفی شده را حدس بزند، یک قسمت از آدم برفی در جای خود قرار می‌گیرد.

برای یادگیری نوشتن به کودک خود فضا بدهید

به کودک خود آزادی بدهید. اگرچه ممکن است وسوسه انگیز به نظر برسد که سعی کنید کودک خردسال خود را تا سن ۲ سالگی به به یک نویسنده تبدیل کنید، یکی از بهترین کارهایی که می‌توانید برای کودک خود انجام دهید این است که به سادگی عقب نشینی کنید و به او اجازه دهید معنی نوشتن را به تنهایی کشف کند.

کودک ممکن است از شما تقلید کند یا تلاش کند که کلمات موجود در کتاب‌های داستان خود را بنویسد، اما مطمئن باشید که بازی کردن کاری است که فرزند شما باید در دوران کودکی انجام دهد و بهترین روش یادگیری برای کودک شما همیشه از طریق بازی آزاد است.

چگونه به کودک نوشتن نام خود را آموزش دهیم؟

زمانی که نوشتن را به کودک خود آموزش می‌دهید، در حقیقت مهارت‌های حرکتی ظریف او را رشد می‌دهید. شما همچنین او را برای مدرسه آماده می‌کنید؛ چرا که بیش‌تر کودکان تا زمانی که برای مهد کودک آماده می‌شوند، می‌دانند چگونه حداقل چند حرف را بنویسند. 

شما می‌توانید با استفاده از پنج مرحله ساده زیر به کودک خود آموزش دهید که چگونه نام خود را زیر بنویسد و نوشتن برای او به یک فعالیت سرگرم‌ کننده تبدیل شود.

نام کودک را با فونت تو خالی چاپ کنید

یادگیری نوشتن نام برای کودک یک دستاورد افتخار آمیز و مهارتی است که او در طول زندگی خود از آن استفاده خواهد کرد. زمانی که نام فرزند خود را به شکل یک الگوی کلی چاپ می کنید تا بتواند آن را پر رنگ کند، کار را برای او آسان تر می‌کنید.

با استفاده از یک برنامه پردازش کلمه یا نرم افزار گرافیکی، یک فونت بزرگ و فاقد اندازه کوچک را انتخاب کنید و گزینه outline را انتخاب کنید. سپس نام کودک خود را تایپ کرده و آن را بر روی کاغذ چاپ کنید.

از کودک خود درخواست کنید که با استفاده از مداد، خطوط اسم خود را پررنگ کند و تمرکز کند تا در بین خطوط بماند و در عین حال الگوی حروف نام خود را یاد بگیرد. 

یک کاغذ کاهی را بر روی کاغذ قرار دهید تا بتوانید از این الگو به صورت مکرر استفاده کنید. کودک می‌تواند از  پاک کن استفاده کند تا بارها و بارها نوشتن نام خود را تمرین کند.

نقاشی با انگشت با استفاده از لوازم خانه

اجازه دهید که کودک شما الگوی نوشتن حروف اسم خود را با حرکت دست و نقاشی با انگشت یاد بگیرد. از نمک، ماسه، کرم یا پودینگ به عنوان ابزار نوشتن استفاده کنید.

نمک یا ماسه را می‌توان بر روی سینی پخش کرد تا کثیفی و به هم ریختگی به حداقل برسد. کرم موبر و پودینگ کثیف‌تر هستند، اما برخی از کودکان زمانی که شلوغ کاری می‌کنند، لذت بیش‌تری می‌برند و پای تمرین می‌نشینند تا فقط مدت زمان بیش‌تری از پیشخوان آشپزخانه یا سینی به عنوان بوم نقاشی خود استفاده کنند.

از آنجایی که فرزند شما تازه در حال یادگیری است، او را مجبور نکنید که نامش را مانند شما بر روی یک تکه کاغذ بنویسد. به او اجازه دهید تا مهارت‌های حرکتی درشت خود را برای یادگیری حرکات لازم برای نوشتن نام خود به کار ببرد. به مرور زمان که کودک شما در نوشتن هر حرف پیشرفت می‌کند، می‌توانید از طریق نقاشی با انگشت و سایر فعالیت‌های آموزشی سرگرم کننده به او کمک کنید تا بر روی مهارت‌های حرکتی ظریف نیز بیش‌تر کار کند.

از گچ برای یادگیری نوشتن نام کودک استفاده کنید

یادگیری نوشتن کودک را به فضای باز ببرید. گچی را بخرید که به اندازه کافی کلفت باشد تا کودک شما بتواند به راحتی آن را در دست بگیرد.

نام کودک را با حروف بزرگ بنویسید و از فرزند خود بخواهید که تلاش کند نقاشی شما را تقلید کند. 

سپس نام او را کوچک‌تر بنویسید. حالا ببینید که آیا او هم می‌تواند اسمش را کوچک‌تر بنویسد یا نه. 

در این حالت شما دارید تلاش می‌کنید که به کودک خود آموزش دهید نام خود در اندازه‌ای بنویسد که در مدرسه او خواسته خواهد شد. هنگامی که او آماده است نام را در ابعاد کوچک‌تر تمرین کند، گچ بسیار زیبا به نظر می‌رسد و زمانی که کودک شما تمرینش را تمام می‌کند، مانند یک اثر هنری به نظر می‌رسد.

از هایلایتر برای آموزش نوشتن نام به کودک استفاده کنید

برای نوشتن نام کودک خود از هایلایتر استفاده کنید. سپس به او اجازه دهید که ماژیک با رنگ مورد علاقه خود را انتخاب کند و نام خود را روی حروف شما بکشد.

اطمینان حاصل کنید که رنگ هایلایتی را انتخاب کرده‌اید که روشن تر از ماژیکی است که کودک قرار است استفاده کند. او باید بتواند تلاش خود برای نوشتن نامش بر روی هایلایتر را ببیند.

از تخته وایت برد برای یادگیری نوشتن نام به کودک استفاده کنید

کودکان عاشق نوشتن بر روی تخته وایت برد هستند. او می‌تواند بدون استفاده زیاد از کاغذ هر چقدر که می‌خواهد تمرین کند.

تخته وایت برد برای مدت طولانی کاربرد دارد. پس از این که کودک یاد گرفت نام خود را بنویسد، می‌تواند نوشتن کلمات دیگر را یاد بگیرد و شروع به یادگیری اصوات نماید. همچنین زمانی که کودک بزرگ‌تر شد، می‌توانید از آن به‌عنوان یک ابزار آموزشی استفاده کنید.

سخن آخر

مثل همیشه، بهترین کاری که می‌توانید در هر سنی برای کودک خود انجام دهید این است که همراه با یکدیگر کتاب بخوانید. شما می‌توانید برای کودک نوپای خود کتاب بخوانید یا از او بخواهید که وانمود کند برای شما کتاب بخواند. اما در هر صورت، مطالعات نشان می‌دهند که خواندن همراه با کودک به همه جنبه‌های ارتباطی، رشد زبان و توانایی‌های او آینده کمک می‌کند.

به علاوه، خواندن یک فعالیت سرگرم کننده برای انجام با کودک است و تحقیقات به ما نشان می‌دهند که خواندن در سنین بسیار پایین حتی باعث رشد بیشتر کودک نسبت به آنچه که تصور می‌کردیم، می‌شود.