یائسگی به مرحله‌ای از زندگی گفته می‌شود که در آن، دیگر قادر به باردار شدن نخواهید بود. زنان به طور عادی در اوایل دهه ۵۰ زندگی خود یائسگی طبیعی را تجربه می‌کنند. یائسگی زودرس به حالتی گفته می‌شود که زنان پیش از ۴۰ سالگی یائسه شوند و یائسگی زودهنگام نیز پیش از ۴۵ سالگی اتفاق می‌افتد.
علائم یائسگی زودرس و یائسگی زودهنگام شبیه به یائسگی طبیعی می‌باشد و دلایل بروز آن اغلب ناشناخته است.
یائسگی زودرس چیست؟
یائسگی زودرس و یائسگی زودهنگام به حالتی گفته می‌شود که در آن، یک زن در سنی کم‌تر از سنی که در حالت طبیعی و عادی انتظار می‌رود، یائسگی را تجربه می‌کند.
یائسگی نقطه‌ای در زندگی زنان است که در آن، عادت ماهانه و قاعدگی آن‌ها به پایان می‌رسد و قطع می‌شود. یائسگی طبیعی معمولاً در حدود سن ۵۱ سالگی اتفاق می‌افتد. هنگامی که ۱۲ ماه متوالی را بدون پریود شدن سپری کنید، به این معنی است که به مرحله یائسگی رسیده‌اید و یائسه شده‌اید.
تفاوت بین یائسگی زودرس و یائسگی زودهنگام چیست؟
تفاوت بین یائسگی زودرس و یائسگی زودهنگام در زمانی است که این دو اتفاق می‌افتند. یائسگی یک فرآیند نیست، بلکه یک نقطه و یک زمان است که در آن، قاعدگی به پایان می‌رسد.
- یائسگی زودرس به حالتی گفته می‌شود که یائسگی پیش از ۴۵ سالگی اتفاق می‌افتد.
- یائسگی زودهنگام به حالتی گفته می‌شود که یائسگی پیش از ۴۰ سالگی اتفاق می‌افتد.
تفاوت بین یائسگی زودرس و نارسایی زودرس تخمدان چیست؟
با وجود این که برخی افراد این اصطلاحات را به جای یکدیگر به کار می‌برند، اما یائسگی زودرس مشابه نارسایی زودرس تخمدان نیست. پزشکان اکنون به نارسایی زودرس تخمدان به عنوان نارسایی اولیه تخمدان (POI) اشاره می‌کنند.
نارسایی اولیه تخمدان (POI) اختلالی است که در آن عادت ماهانه شما زودرس و زودتر از موعد به طور ناگهانی و خود به خود متوقف می‌شود.
نارسایی اولیه تخمدان شبیه به یائسگی زودرس یا زودهنگام نیست؛ زیرا در نارسایی اولیه تخمدان احتمال بازگشت قاعدگی وجود دارد. افراد مبتلا به نارسایی زودرس تخمدان ممکن است هنوز تخمک گذاری، عادت ماهانه یا باردار شدن را تجربه کنند. اما در یائسگی زودرس یا زودهنگام، شما دیگر تخمک گذاری نخواهید داشت، پریود نمی‌شوید و توانایی باردار شدن را نیز از دست می‌دهید.
کم‌ترین سن برای یائسگی چیست؟
یائسگی می‌تواند زمانی اتفاق بیفتد که فرد در دهه ۲۰، ۳۰ یا ۴۰ سالگی خود قرار دارد. یائسگی زودرس به حالتی از یائسگی گفته می‌شود که در هر زمانی پیش از ۴۰ سالگی فرد رخ می‌دهد. یائسگی به ندرت پیش از ۳۰ سالگی اتفاق می‌افتد.
آیا امکان دارد که در سن ۳۵ سالگی یائسه شوم؟
بله، امکان یائسه شدن پیش از سن ۳۵ سالگی شروع شود. یائسگی که در حدود ۳۵ سالگی شروع شود، یائسگی زودرس نامیده می‌شود.
یائسگی زودرس و یائسگی زودهنگام چقدر شایع است؟
یائسگی زودهنگام (یائسگی پیش از ۴۵ سالگی) در حدود ۵ درصد از زنان رخ می‌دهد. یائسگی زودرس (یائسگی قبل از ۴۰ سالگی) در حدود یک درصد از زنان اتفاق می‌افتد. این که فردی در دهه ۲۰ زندگی خود یائسگی را تجربه کند، به ندرت پیش می‌آید. این اتفاق برای حدود ۰.۱ درصد از زنان پیش می‌آید.
دلایل بروز یائسگی زودرس و یائسگی زودهنگام چیست؟
بسیاری از دلایل بروز یائسگی زودرس همچنین می‌توانند از جمله دلایل یائسگی زودرس به شمار بروند. برخی از این دلایل عبارتند از: درمان سرطان، انجام جراحی یا وجود برخی از بیماری‌ها و مشکلات سلامت.
اما گاهی اوقات، علت بروز این عارضه ناشناخته است. هر چیزی که به تخمدان‌های شما آسیب بزند یا اجازه ندهد که بدن شما به خوبی استروژن تولید کند، احتمال دارد که باعث یائسگی شود. همچنین لازم به ذکر است که بسیاری از علائم و نشانه‌های یائسگی زودرس و یائسگی زودهنگام شبیه به علائم یائسگی طبیعی هستند.
از جمله برخی از دلایل بروز یائسگی زودرس یا یائسگی زودهنگام، می‌توان موارد زیر را نام برد:
- شیمی درمانی یا پرتودرمانی برای درمان سرطان
- عمل جراحی که در آن، تخمدان‌های شما برداشته می‌شوند.
- عمل جراحی که در آن، رحم شما خارج می‌شود. (هیسترکتومی)
- سابقه خانوادگی یائسگی در سنین کم
- اولین عادت ماهانه (منارک) قبل از ۱۱ سالگی اتفاق افتاده باشد.
- اختلالات و ناهنجاری‌های کروموزومی مانند سندرم X شکننده یا سندرم ترنر
- داشتن بیماری‌های خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید (رماتیسم مفصلی)، بیماری کرون یا بیماری تیروئید
- سیگار کشیدن
- انسفالومیلیت میالژیک یا سندرم خستگی مزمن (ME/CFS)
- ابتلا به اچ آی وی یا ایدز
- ابتلا به عفونت‌هایی مانند اوریون
گاهی اوقات هم هیچ دلیلی برای یائسگی زودرس یا یائسگی زودهنگام وجود ندارد. این حالت در ۵۰ درصد افرادی که زودتر از موعد یائسه می‌شوند، مشاهده می‌شود.
علائم و نشانه‌های یائسگی زودرس یا زودهنگام چیست؟
ممکن است که چند سال پیش از آخرین دوره قاعدگی خود، نامنظم بودن چرخه‌های قاعدگی را تجربه کنید. طولانی‌تر یا کوتاه‌تر بودن طول دوره‌های قاعدگی، لکه بینی بین دوره‌های قاعدگی یا تغییر در خونریزی واژینال اغلب از اولین علائم و نشانه‌های یائسگی محسوب می‌شوند. در صورتی که عادت ماهانه‌های شما نامنظم شده‌اند، توصیه می‌کنیم با یک پزشک در این زمینه صحبت کنید تا دلایل احتمالی آن را بررسی کند.
سایر علائم و نشانه‌های یائسگی زودرس و یائسگی زودهنگام شبیه به بسیاری از علائم یائسگی عادی است. ممکن است علائم زیر را در خود تجربه کنید:
- گرگرفتگی (گرمای ناگهانی که در بدن شما پخش می‌شود)
- عرق کردن شبانه
- خشکی واژن و احساس درد و ناراحتی در حین رابطه جنسی
- میل مکرر به ادرار کردن
- عفونت‌های ادراری (UTIs) مکرر
- مشکل در خواب (بی خوابی)
- تغییرات عاطفی (تحریک پذیری، نوسانات خلقی، افسردگی یا اضطراب)
- خشکی پوست، خشکی چشم یا خشکی دهان
- حساس شدن سینه‌ها
- تپش قلب
- سردرد
- احساس درد کلی و درد مفاصل و عضلات
- تغییر در میل جنسی شما (لیبیدو)
- مشکل در تمرکز یا فراموشکار شدن بیش‌تر از قبل
- افزایش یا کاهش وزن
- ریزش یا نازک شدن مو
آیا استرس می‌تواند باعث یائسگی زودرس شود؟
استرس ناشی از فعالیت‌های روزانه، کار یا سایر رویدادهای زندگی علت این نیست که یائسگی زودرس یا زودهنگام را تجربه می‌کنید.
در صورتی که احساس استرس و نگرانی دارید و حس می‌کنید که در زندگی روزمره یا خوشحال بودن شما ایجاد مشکل می‌کند، توصیه می‌کنیم که با یک پزشک در مورد علائم خود صحبت کنید. پزشک می‌تواند نکاتی را برای کمک به کنترل استرس شما توصیه کند.
آزمایش توسط پزشک چگونه انجام می‌شود؟
معمولاً برای تشخیص یائسگی نیازی به آزمایش نیست. بیش‌تر افراد می‌توانند یائسگی را بر اساس علائم خود تشخیص دهند. اما اگر فکر می‌کنید که دچار یائسگی زودرس شده‌اید، ممکن است بخواهید برای اطمینان با پزشک خود تماس بگیرید.
در صورتی که پیش از ۴۵ سالگی علائم یائسگی را تجربه کرده باشید، ممکن است پزشک چند آزمایش انجام دهد و سوالاتی را برای کمک به تشخیص یائسگی زودرس یا زودهنگام از شما بپرسد. تشخیص یائسگی زودرس یا زودهنگام می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- سوال در مورد منظم یا نامنظم بودن عادت ماهانه‌های شما
- صحبت در مورد سابقه خانوادگی برای یائسگی در سنین پایین
- انجام معاینه فیزیکی
- آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون شما
- گشتن به دنبال سایر اختلالات پزشکی و بیماری‌هایی که احتمال دارد در بروز علائم شما نقش داشته باشند، مانند اختلال تیروئید.
زنانی که به مدت ۱۲ ماه متوالی عادت ماهانه نداشته‌اند و هیچ دارویی نیز مصرف نمی‌کنند که بتواند قاعدگی را متوقف کند، ممکن است به مرحله یائسگی رسیده باشند.
پزشک شما می‌تواند آزمایش‌های هورمونی را برای کمک به مشخص شدن این که آیا علائم شما به دلیل یائسگی است یا دارای بیماری دیگری هستید، تجویز کند. هورمون‌های زیر رایج ترین هورمون‌هایی هستند که نیاز است در آزمایش هورمون بررسی شوند:
- هورمون آنتی مولرین (AMH): از این هورمون برای کمک به تشخیص این که آیا در حال نزدیک شدن به یائسگی هستید یا آخرین چرخه قاعدگی شما نیز قطع شده است و یائسه شده‌اید، استفاده می‌شود.
- استروژن: پزشک ممکن است سطح استروژن شما را که استرادیول نیز نامیده می‌شود، بررسی کند. معمولا در دوران یائسگی، سطح استروژن کاهش پیدا می‌کند.
- هورمون محرک فولیکول (FSH): در صورتی که سطح هورمون FSH شما به طور مداوم بالاتر از ۳۰ میلی واحد بین المللی در میلی لیتر (mIU/mL) است و یک سال می‌شود که عادت ماهانه نداشته‌اید، به احتمال زیاد یائسه شده‌اید. با این حال، آزمایش هورمون FSH به تنهایی نمی‌تواند یائسگی را تایید کند و باید سایر موارد نیز بررسی شود.
- هورمون محرک تیروئید (TSH): پزشک شما ممکن است سطح هورمون TSH شما را برای تایید تشخیص یائسگی بررسی کند. اگر تیروئید کم کار (کم کاری تیروئید) دارید، سطح TSH در بدن شما بسیار بالا خواهد بود. علائم این بیماری نیز مشابه علائم یائسگی است.
بر اساس اطلاعات منتشر شده از انجمن یائسگی آمریکای شمالی (NAMS)، آزمایش‌های هورمونی گاهی اوقات در این زمینه مفید نیستند، زیرا سطح هورمون همچنان در طول یائسگی تغییر می‌کند و در نوسان است.
با این حال، اگر در مورد علائم یائسگی نگران هستید، توصیه می‌شود که یک چکاپ کامل از پزشک خود درخواست کنید.
چگونه درمان می‌شود؟
نوع درمان یائسگی زودرس یا یائسگی زودهنگام ممکن است بسته به این که به چه دلیل یائسگی زودتر از زمان طبیعی شروع شده است، متفاوت باشد. با توجه به خطرات سلامتی مرتبط با یائسگی زودرس، پزشکان معمولا درمان جایگزینی هورمونی (HRT) را توصیه می‌کنند، مگر این که دلیلی وجود داشته باشد که به خاطر آن هورمون درمانی برای شما ایمن نباشد. (برای مثال، در صورتی که سابقه ابتلا به سرطان سینه داشته‌اید).
هورمون درمانی (HRT) جایگزین برخی از هورمون‌های از دست رفته در بدن شما می‌شود. این کار به کاهش علائم و عوارض جانبی یائسگی کمک می‌کند و خطر ابتلا به بیماری‌های ناشی از یائسگی زودرس یا زودهنگام را کاهش می‌دهد. پزشکان به طور معمول روش HRT را تا زمانی که فرد ۵۱ ساله باشد (سنی که بیش‌تر افراد در آن یائسه می‌شوند) تجویز می‌کنند.
بسیار مهم است که در مورد مزایا و معایب هورمون درمانی با پزشک خود صحبت کنید. اگر به دلیل ابتلا به یائسگی زودرس یا زودهنگام دچار ناباروری شده‌اید، انتخاب‌های خود در مورد درمان را با یک متخصص باروری در میان بگذارید. این کار امکان دارد به شما کمک کند تا ناباروری خود را درمان کنید.
آیا می‌توانید روند یائسگی زودرس را معکوس کنید؟
شما نمی‌توانید روند یائسگی را معکوس کنید یا تخمدان‌های خود را به حالت عادی بازگردانید. بنابراین باید توجه داشته باشید که با این که یائسگی زودرس در سن پایین‌تر اتفاق می‌افتد، اما به هر صورت یائسه شده‌اید و نمی‌توان یائسگی را مانند بیماری از بین برد. با این حال، پزشک شما می‌تواند به کاهش علائم و عوارض جانبی یائسگی کمک کند.
در نارسایی اولیه تخمدان (POI)، احتمال کمی وجود دارد که دوباره عملکرد تخمدان به حالت قبل بازگردد.
چگونه خطر یائسگی زودرس را کاهش دهیم؟
بیش‌تر دلایل بروز یائسگی زودرس خارج از کنترل شما هستند. سیگار کشیدن تنها عامل در سبک زندگی است که امکان دارد باعث یائسگی زودرس شود. بنابراین با ترک سیگار می‌توانید خطر یائسگی زودرس را در خود کاهش دهید.
اما سایر علل یائسگی زودرس مانند بیماری‌ها و مشکلات سلامتی، جراحی یا درمان سرطان در بیش‌تر موارد غیر قابل پیشگیری هستند.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
با این که امکان این وجود ندارد که از بروز یائسگی پیشگیری کنید، اما می‌توانید برای کمک به تسکین علائم خود کارهایی را انجام دهید.
داشتن یک رژیم غذایی سالم و ورزش منظم می‌تواند به مدیریت علائم یائسگی کمک کند. در صورتی که سیگار می‌کشید، برای کنترل علائم خود آن را نیز ترک کنید.
شواهد مختلفی در مورد استفاده از محصولات طبیعی و گیاهی برای کنترل علائم یائسگی وجود دارند. برخی از افراد، ویتامین‌ها و مکمل‌های گیاهی را به داروهای معمولی ترجیح می‌دهند. در مورد این که کدام درمان برای شما مناسب است، نیاز است با پزشک خود مشورت کنید.
خطرات یائسگی زودرس یا زودهنگام چیست؟
افرادی که زودتر یائسه می‌شوند، علائم و نشانه‌های شدیدتری نسبت به یائسگی عادی دارند. این علائم ممکن است باعث ایجاد اختلال عملکرد جنسی یا از دست دادن صمیمیت با همسر شوند.
علاوه بر این، افرادی که یائسگی زودرس یا زودهنگام را تجربه می‌کنند، سال‌های بیش‌تری را بدون برخوردار بودن از فواید استروژن سپری می‌کنند. بدون سطح عادی استروژن در بدن، شما در معرض خطر بیش‌تری برای ابتلا به برخی بیماری‌ها از جمله مشکلات زیر خواهید بود:
- پوکی استخوان
- بیماری قلبی
- افسردگی
- بیماری‌های عصبی مختلف مانند زوال عقل و بیماری پارکینسون
آیا پس از تشخیص هنوز هم می‌توان باردار شد؟
هم یائسگی زودرس و هم یائسگی زودهنگام بر توانایی شما برای باردار شدن تاثیر منفی می‌گذارند؛ زیرا تخمک گذاری نخواهید داشت. با این حال، مگر این که ۱۲ ماه متوالی را بدون پریود شدن گذرانده باشید، همچنان توانایی این را دارید که باردار شوید. این به این دلیل است که در سال‌های منتهی به عادت ماهانه نهایی شما یا در صورتی که نارسایی اولیه تخمدان (POI) دارید، احتمال تخمک‌گذاری (آزاد شدن تخمک) همچنان وجود دارد. اگر باردار شدن یا بچه دار شدن برای شما مهم است، به یک متخصص باروری مراجعه کنید تا انتخاب‌های شما را برایتان توضیح دهد.
باردار شدن از طریق لقاح آزمایشگاهی (IVF) پس از یائسگی امکان پذیر است. شما می‌توانید از تخمک‌های اهدایی یا تخمک‌های خود استفاده کنید (در صورتی که تخمک‌های خود را پیش از یائسگی فریز کرده باشید). هر تخمکی که پس از یائسگی باقی می‌ماند، معمولاً زنده نمی‌ماند.